Transcript Notatki z psychologii

Elżbieta Małkiewicz
STRES
Co o nim wiedzieć powinniśmy?
Kto się bardziej stresuje?
Jak sobie radzić ze stresem?
1
Plan wystąpienia
•
•
•
•
Co to jest stres?
Przyczyny stresu
Osobowość podatna na stres
Wskazówki praktyczne – radzenie sobie ze
stresem
• Warsztat „Techniki relaksacyjne i wizualizacje”
2
Ćwiczenie
• Na osobnych karteczkach dokończ 3 razy
zdanie
• Czuję się zestresowany, gdy…
• W grupach oglądamy karteczki zapisane przez
innych i dzielimy je na grupy według przyczyny
stresu
3
Źródła stresu
• nagłe zmiany życiowe
• ważne wydarzenia
życiowe
• drobne kłopoty życiowe
Studencka Skala
Stresu
• Oblanie egzaminu
• Ciąża
47
45
• Problemy seksualne 44
• Nowa dziewczyna
38
• I semestr na studiach 35
• Stopnie gorsze od oczekiwanych
29
• Zrezygnowanie z więcej niż jednego
przedmiotu na semestr
27
4
ZDARZENIA KATASTROFICZNE
•
•
•
•
Trzęsienie ziemi w S. Francisko ( 1989)
Faza kryzysu (3-4 tygodnie)
Faza zahamowania-4-8 tydzień
Faza adaptacji- po upływie 2 miesięcy
5
Skrajne stresory społeczne
Przestępczość
• Przeludnienie
Choroby cywilizacyjne
• Skażenie środowiska
6
Skala Holmesa
• Ważne wydarzenia życiowe
7
Co to jest stres?
• Stres to specyficzny rodzaj
doświadczenia
emocjonalnego
• Stres pojawia się przy
dużych wymaganiach
(zarówno ze środowiska jak
wewnętrznych) przy małej
ilości wsparcia, jeśli te
wymagania pojawiają się w
stosunkowo krótkim czasie.
8
Definicja stresu
• Niezrównoważenie wymagań i możliwości
stanowi istotę stresu.
• Źródło wymagań: sytuacja zewnętrzna,
wewnętrzne standardy
• Towarzyszą emocje przeważnie ujemne i
niekiedy o dużej sile.
9
Definicja stresu
Wymagania stojące przed
człowiekiem są na granicy jego
możliwości lub nawet niemożliwe do
spełnienia (Sytuacja przeciążenia).
Czasem zbyt małe wymagania
10
Definicja stresu
• Sytuacja stresowa pobudza do aktywności
spełniającej 2 funkcje:
• -przywrócenie równowagi między
wymaganiami i możliwościami
• -regulacja własnego stanu emocjonalnego.
11
Dynamika stresu
• Analiza przykładu (sytuacja stresowa
przedłużająca się w czasie)
12
Ogólny Zespół Adaptacyjny
Hans Selye
GAS- General Adaptation Syndrome
stadium reakcji alarmowej
stadium odporności
stadium wyczerpania
13
Dynamika stresu - tabelka
14
Rozumienie stresu przez Lazarusa i
Folkman
• Model poznawczy
• Określona relacja między osobą a otoczeniem,
która oceniana jest przez osobę jako
obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i
zagrażająca jej dobrostanowi (1984) za Strelau,
Doliński 2008, s.705.
15
Zmienne modyfikujące stres:
Ocena poznawcza
• Niektóre stresory są jednoznaczne np. pożar
• Inne są bardzo zależne od interpretacji
Ocena w kategoriach:
• Zagrożenie- działa jak samospełniające się proroctwo,
wyzwala lęk
• Krzywda/strata – złość, smutek
• Wyzwanie- okazja do sprawdzenia się, ciekawość,
podniecenie
16
Teoria stresu wg Lazarusa
OCENA PIERWOTNA
co się dzieje
czy jest to dla mnie stresujące
jeśli tak czy trzeba coś z tym zrobić
OCENA WTÓRNA
oszacowanie środków osobistych i społecznych
rozważenie, które działania są potrzebne
kilkakrotnie powtarzanie działań aż do opanowania sytuacji
17
Stevan Hobfoll (1989,2001)
• Model środowiskowy.
• Ogólny cel ludzkiej aktywności : zdobywanie,
utrzymywanie i ochrona cenionych obiektów
określanych jako zasoby.
18
Szeroki zakres zastosowania tej tezy:
• odnosi się nie tylko do jednostki, ale też do
rodziny, grupy społecznej, szerszej
społeczności, ale też do całej aktywności
człowieka.
19
Zasoby:
• przedmioty, warunki, cechy osobowości,
pokłady energii, które albo są cenione same w
sobie jako potrzebne do przetrwania albo
służą zdobyciu nowych zasobów
umożliwiających przetrwanie.
20
Badania polskie:
• lista zasobów, np. bycie samodzielnym,
kierownicze stanowisko, posiadanie zwierzęcia
domowego, mieszkanie w bezpiecznej okolicy,
mądrość życiowa.
21
• Rozpoznanie stresu może nastąpić wtedy,
kiedy zachodzą okoliczności :
• Zagrożenie utratą zasobów
• Faktyczna utrata zasobów
• Brak zysków w następstwie zainwestowania
zasobów
22
• Stres : jego źródłem jest zagrażające lub
istniejące zakłócenie równowagi w wymianie
zasobów miedzy jednostką a otoczeniem (nurt
relacyjny rozumienia stresu).
• Gospodarka zasobami: 2 cykle – zyski i straty
(spirale – powiększanie się).
• Spirala strat: większa dynamika, dotkliwiej
odczuwana.
23
Test
• Przeczytać
24
Czy istnieje typ osobowości bardziej
podatny na stres?
OSOBOWOŚĆ A
• Nadmierne pobudzenie
• Nadpobudliwość emocjonalna
• Niepokój
• Niecierpliwość
• Napięcie
• Wysokie aspiracje
• Szybkie tempo pracy
• Duże poczucie odpowiedzialności
wynikające z presji
• Ciągłe bycie w ruchu
• „spalanie się w sytuacji stresowej”
25
Czy istnieje typ osobowości bardziej
podatny na stres?
• OSOBOWOŚĆ B
•Reakcje adekwatne
•Odprężenie, spokój
•Łatwość w obcowaniu
•Zdolni do intensywnej pracy
•Rzadko tracą cierpliwość
•Trudni do wyprowadzenia równowagi
•Własna satysfakcja – najważniejsza wartość
•Poświęcają czas na własne przyjemności
•Nie zależy im na uznaniu otoczenia
26
Czy istnieje typ osobowości bardziej
podatny na stres?
OSOBOWOŚĆ C
• Unikanie
• Wycofywanie się
• Pozorny brak reakcji
• Pasywna
• Łatwo ulegają presji
• Niechętnie stawiają czoła problemom
• Niechętnie biorą odpowiedzialność za
swoje czyny
• Skłonności do depresji
• Załamanie układu odpornościowego
• Poczucie winy
• Niska samoocena
27
Cechy ważne:
• temperament, lęk, optymizm, poczucie
własnej skuteczności, sumienność i
ekstrawersja sprzyjają radzeniu
ukierunkowanemu na problem, neurotyzm
skłania do unikania.
28
Wsparcie społeczne
• pomoc innych społ- emocj.
• Finansowa
• Informacyjna- rada
Bardzo ważne w takich sytuacjach jak:
• Bezrobocie
• Kryzys małżeński
• Kryzys rodzin
29
Podsumowanie
• Model reakcji stresowej - ksero
30
Rozwinięcie teorii Lazarusa – Susan
Folkman
• Obecność emocji pozytywnych
31
Pozytywne przewartościowanie
• poznawcze przekształcenie sytuacji stresowej
tak, aby ukazała się w lepszym świetle (okazja
do osobistego rozwoju, nabierania mądrości,
cierpliwości, uczenia się ważnych
umiejętności, doceniania życia, świadomości
tego, co jest w życiu ważne, umacniania wiary
i duchowości, poprawy stosunków z innymi).
32
Korzyści
• pozytywne emocje
33
Radzenie sobie skoncentrowane na
problemie
• ograniczone, jeśli źródło stresu nie daje się
opanować (nieuleczalna choroba)
• Znalezienie sobie obszarów poddających się
kontroli – np. ulga w cierpieniu, załatwianie spraw
tej osoby (opiekunowie chorych na AIDS).
Powoduje to zmianę obiektu uwagi (na celu, nie
źródle stresu), aktywizuje poczucie własnej
skuteczności i kontroli.
• Źródło emocji pozytywnych: zewnętrzne (od tej
osoby i od otoczenia) i wewnętrzne (poczucie
spełnionego obowiązku).
34
Kreowanie pozytywnych zdarzeń i
nasycanie zwykłych zdarzeń
pozytywnym afektem
• bezpośrednio ukierunkowane na poprawę
stanu emocjonalnego (celowe działania
pozwalające na czasowe opuszczenie obszaru
objętego stresem): miłe spotkanie, rozrywki,
estetyka.
35
Radzenie sobie skoncentrowane na
znaczeniu
• trzecia funkcja radzenia sobie (do modelu
Lazarusa), połączenie w jedną kategorię
strategii polegających na przewartościowaniu
znaczenia.
36
Znaczenie można rozpatrywać na 2
poziomach:
• globalnym, odnoszącym się do stałych
wartości, przekonań, celów wyższego rzędu
• sytuacyjnym, związanym z oceną konkretnej
sytuacji w relacji do bliskich celów i własnego
dobrostanu.
• Gdy sytuacja stresowa pozostaje w dysonansie
do globalnego znaczenia, rozbieżność jest
źródłem potężnego stresu.
37
Rola emocji pozytywnych w stresie:
• Zmieniają ocenę poznawczą - wskaźniki
pozytywnych aspektów sytuacji, odwracają
uwagę od długotrwałego stresora
• Podtrzymują wysiłki zaradcze – podniesienie
samooceny, wzrost poczucia efektywności
• Dostarczają momentów wytchnienia
• Pomagają w odbudowywaniu zasobów
(Fizjologia, wzmacniają więzi)
38
Efektywność radzenia sobie:
• Aktywna postawa?
• Pozytywny związek miedzy intensywnością
radzenia sobie a nasileniem negatywnych
emocji, zwłaszcza gdy radzenie sobie
ukierunkowane było na emocje – najbardziej
jednoznaczny rezultat badań.
39
Aktywna postawa?
• Mało intensywne stosowanie strategii
radzenia sobie przez chorych zarażonych HIV
jest predykatorem dobrego samopoczucia. W
obliczu takich wyników autorzy obszernych
prac przeglądowych są skłonni uznać, że jak
dotąd brakuje argumentów empirycznych
dowodzących skuteczności radzenia sobie –
badano efekty regulacji emocji.
40
Koszty radzenia sobie
• (badania niemieckie): wydatkowanie zasobów
• Samo podjęcie radzenia sobie jest stresem dla
podmiotu, sumującym się ze stresem
pierwotnym
• Może prowadzić do niepowodzenia,
pogorszenia sytuacji itp. Ale może też
prowadzić do wzrostu zasobów
41
Podstawą oceny radzenia sobie
• jest proporcja między kosztami a korzyściami.
• Można pozostać w stresie (rozwód kosztuje),
ale koszty emocjonalne są nadal ponoszone.
42
Radzenie sobie – 4 możliwości
• Reaktywne radzenie sobie z zaistniałą lub przeszłą
sytuacją stresową (skompensowanie straty,
złagodzenie krzywdy)
• Antycypacyjne radzenie sobie: ukierunkowane na
nieuchronne wydarzenia mające wystąpić w
niedalekiej przyszłości związane z ryzykiem
krzywdy lub straty. Mają zapobiec temu
wydarzeniu poprzez wykonanie specyficznych
działań zaradczych (przygotowanie się do
egzaminu, żeby zapobiec porażce)
43
Radzenie sobie – 4 możliwości
• Prewencyjne radzenie sobie – odnosi się do
wydarzeń stresowych w bardziej odległej
przyszłości, które nie są pewne, lecz
prawdopodobne (gromadzenie ogólnych zasobów
–wykształcenie, umiejętności językowe
pozwalające lepiej radzić sobie z tokiem studiów)
• Proaktywne radzenie sobie – wiąże się z
przyszłymi wyzwaniami, gromadzenie zasobów
(wykształcenie, zdrowy styl życia)
44
Poszukiwanie znaczenia:
• nadawanie sensu (odniesienie do wartości)
oraz poszukiwanie korzyści (pozytywne
konsekwencje negatywnych wydarzeń)
45
Podsumowanie -ksero
• Radzenie sobie włączające emocje pozytywne
46
Znaczenie stresu w powstawaniu
infekcji
• Im wyższy wskaźnik stresu tym większe
prawdopodobieństwo rozwinięcia się
klinicznych objawów) przeziębienia
• Badania dowiodły, ze stres i doświadczenia
emocjonalne typu depresja i złość pogarszają
immunokompetencję człowieka rozumianą
jako nabywanie i posiadanie przez limfocyty
podstawowych cech czynnościowych.
47
• Chroniczny stres, proces starzenia, depresyjne
nastawienie powodują skłonność do chorób
infekcyjnych, te wzmagają produkcję cytokin
negatywnych dla systemu krążenia, osteoporozy,
cukrzycy II. To oddziaływuje zwrotnie na AUN i
OUN i prowadzi do rozregulowania systemu
odpornościowego. Prowadzi to do stopniowego
pogarszania stanu zdrowia (zwł. starość).
Generalnie stres i negatywne emocje wywołują
choroby wirusowe.
48
• Emocje negatywne: niepokój i lęk, złość, żal,
smutek, depresja uczestniczą w powstaniu
chorób psychosomatycznych (nadciśnienie,
zawał, nowotwory).
49
• Osoby A żyją w stresie, prowokują stres,
używki jako sposób pokonywania stresu.
• Hipoteza: nie stres, a czynniki osobowościowe
zwiększają ryzyko choroby nowotworowej.
50
• Osoby C: nastrój depresyjny i poczucie
bezradności (Seligman) zmniejsza liczbę
katecholamin i endorfin, osłabia działanie
układu odpornościowego i w konsekwencji -.
Nowotwór.
• Należy styl pesymistyczny przekształcić w
optymistyczny.
51
• Rola wzbudzania pozytywnych emocji –
pozytywne emocje w cofaniu się szkodliwych
procesów pobudzania układu sercowonaczyniowego!
• Zwiększają różnorodność myśli, gotowość do
nowych zachowań, twórczość.
52
Centrum radzenia sobie
• Zespół umiejętności skutecznego radzenia
sobie ze stresem o dużym nasileniu –
elastyczne, twórcze radzenie sobie z
przeciwnościami – centrum: oderwanie się od
negatywnych doświadczeń i zdolność
wzbudzania pozytywnych emocji
53
Paradoksalny efekt stresu
• poprawa poziomu funkcjonowania w sytuacji
stresowej w porównaniu z neutralną.
54
Czynniki łagodzące stres
•
•
•
•
Kontakt z przyrodą
Ruch
Techniki relaksacyjno-wyobrażeniowe
Techniki poznawcze: praca nad destrukcyjnymi
myślami, odnajdowanie sensu
55
Wskazówki praktyczne
• podsumowanie
56
3 obszary radzenia sobie
• Radzenie sobie skoncentrowane na problemie
• Skoncentrowane na emocjach
• Przewartościowanie
57
Radzenie sobie skoncentrowane na
problemie
• Interpretacja sytuacji stresowej w kategoriach
wyzwania
• Ocena własnych zasobów
• Ocena ważności stresora
• Jakimi rodzajami wsparcia dysponuję
• Znalezienie obszarów, które mogę kontrolować
• Sumienność i ekstrawersja zwiększają skuteczność,
introwersja – tendencję do unikania sytuacji
stresowych
58
Skoncentrowane na emocjach
•
•
•
•
•
•
Jaki masz typ osobowości A, B, C
Znalezienie źródeł pozytywnych emocji
Aktywna postawa?
Relaksacja
Ruch
Kontrola myśli wywołujących emocje
59
Przewartościowanie
• Czy można sytuację pozytywnie
przewartościować
• Przewartościowanie pozytywne globalne lub
sytuacyjne
• Nadawanie sensu, poszukiwanie korzyści
60
Gromadzenie zasobów
• Kontakt z przyrodą - rozluźnienie, emocje+
• Ruch -j.w., sprawność fizyczna, głębokie
oddychanie
• Techniki relaksacyjno-wyobrażeniowe:
rozluźnienie, twórcze pomysły,
przewartościowanie doświadczeń, emocje+
• Techniki poznawcze: praca nad destrukcyjnymi
myślami, odnajdowanie sensu
61
Gromadzenie zasobów
• Rozwój i przez całe życie!
62
Literatura
• Jan Strelau, Dariusz Doliński (2008).
Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom
2. Rozdział 19. Gdańsk: Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne.
63
Sposoby radzenia sobie ze stresem
• relaksacja
• wizualizacja
64
Napięcie i rozluźnienie
• Im elastyczniej człowiek panuje nad stanami
napięcia i rozluźnienia, tym lepiej radzi sobie
ze stresem
• Podłoże rozluźnienia: AUN, OUN
• AUN: układ sympatyczny i parasympatyczny
• W czasie ćwiczeń relaksacyjnych dochodzi do
pobudzenia układu parasympatycznego
65
RELAKSACJA
• fizyczna i umysłowa technika, która niweluje
reakcję stresową, powodując powrót do stanu
normalnego. W organizmie zostaje
przywrócona równowaga.
•
Aby się zrelaksować, trzeba nauczyć się
rozpoznawać napięcie odczuwane w każdym
mięśniu ciała, a następnie je łagodzić.
66
Stany pobudzenia mózgu:
• -fale beta (13-30 Hz): zakres odpowiedzialny za
czuwanie, myślenie, niecierpliwość, stres; korzystamy z
niego, gdy potrzebny jest najwyższy wysiłek, podczas
ataku lub ucieczki;
• -fale alfa (8-13 Hz): odprężenie, pamięć krótkotrwała,
autotrening, medytacje;
• -fale theta: twórcze procesy myślowe, głęboka
medytacja, intuicja, odprężenie, zdolność poznawania i
zapamiętywania; przejście od czuwania do snu;
• -delta: sen bez marzeń sennych, głęboki trans, głęboka
hipnoza, nabywanie odporności i regeneracja.
67
• Podstawowa technika: rozluźnienie mięśni
całego ciała.
• Założenie: rozluźnienie mięśni=rozluźnienie
psychiczne.
• Nie zawsze tak jest – czasem potrzebne
uspokojenie myśli (praca nad myślami)
68
ROZLUŹNIENIE MIĘŚNI
CAŁEGO CIAŁA
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
stopy
łydki
uda
pośladki
podbrzusze i brzuch
plecy
klatka piersiowa
dłonie
przedramiona
ramiona i barki
szyja i krtań
szczęki, język, policzki
powieki
czoło i skronie
skóra na głowie
już całe ciało jest przyjemnie rozluźnione
69
• Pogłębienie stanu rozluźnienia: trening
autogenny Johannesa Schultza.
70
STOPNIE TRENINGU AUTOGENNEGO
•
wywołanie uczucia ciężkości całego ciała
•
wywołanie uczucia ciepła całego ciała
•
regulacja pracy serca
•
regulacja oddechu
•
rozluźnienie splotu słonecznego
•
rozluźnienie twarzy i chłód czoła
•
sugestia końcowa „jestem spokojny i rozluźniony”
71
WCZUJ SIĘ W SWÓJ ODDECH
• Usiądź, wstań lub połóż się.
• Oddychaj powoli tak, jakby Twój oddech był
spokojnym strumieniem.
• Połóż ręce na brzuchu i pozwól, aby się unosiły
i opadały zgodnie z rytmem Twoich oddechów.
72
Wizualizacje
• Pogłębienie stanu rozluźnienia
• Rozwijanie wyobraźni
• Poznawcze strategie radzenia sobie ze stresem
– rola wizualizacji (wyobrażenia sobie sytuacji,
która jest dla nas trudna).
73
Badania empiryczne nad zgodnością
wyobrażony scenariusz-zachowanie
wyobrażone scenariusze realnych zdarzeń
(badania: wyobrażam sobie, że zakładam tv
kablową) powodują wzrost oceny
prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia,
a także zgodność wyobrażenie-zachowanie
(nawet po kilku tygodniach po fakcie
wyobrażenia). Tłumaczenie: hipoteza
dostępności (wyobrażenie ją zwiększa,
eliminuje rozwiązania konkurencyjne).
74
WIZUALIZACJA TRUDNEJ SYTUACJI
•
•
• Usiądź wygodnie, zamknij oczy. Spokojnie oddychaj.
• Wyobraź sobie, że siedzisz w kinie. Przed Tobą znajduje się duży ekran.
• Na tym ekranie, jak na kolorowym filmie zobacz trudną dla Ciebie sytuację:
- miejsce akcji
- osoby uczestniczące
- samego siebie
- działania i słowa uczestników sytuacji oraz Twoje
- uświadom sobie własne uczucia i myśli.
• A teraz wyświetl inny film, na którym:
- czujesz
- zachowujesz się
- myślisz i mówisz
zgodnie z tym, jak byś chciał, aby było w tej sytuacji.
• Możesz powtarzać w myśli:
• Jestem spokojny i rozluźniony.
75
Opis sytuacji stresowej
• Przypomnij sobie i krótko opisz sytuację
stresową, z którą nie w pełni sobie
poradziłaś/łeś. Zwróć uwagę na:
-objawy fizjologiczne
-emocje
-myśli
-zachowania
-podjęte próby radzenia sobie
76
Badanie skutków psychologicznych
stresu skrajnego (traumatycznego).
• Powodujące go stresory to:
- walka frontowa, klęski żywiołowe,
bombardowanie, tortury, obóz śmierci, terroryzm,
porwanie zakładników, zgwałcenie , napad.
• Wszystkie te stresory mogą prowadzić do
powstania „zespołu zaburzeń po stresie
urazowym” (kategoria w DSM).
77
•
Badania (lata 60-te) nad ocalałymi z
Holocaustu – Żydami, którzy przeżyli okupację
hitlerowską w Europie (badania
psychiatryczne w Niemczech – warunek
uzyskania odszkodowania, tysiące badanych).
78
Symptomy wiele lat po wojnie
• depresja, poczucie winy (ja przeżyłem, bliscy
zginęli), koszmarne sny, schorzenia
psychosomatyczne
• opisany: „syndrom ocalałego”: powracające
przeżycie koszmarnego strachu
79
Badania Kepińskiego i Szymusika w
Polsce
• zespół obozu koncentracyjnego, czyli szybkie męczenie
się (90% badanych), wyczerpanie aktywnością,
okresowe stany depresyjne, myśli samobójcze,
drażliwość, wycofanie z kontaktów z ludźmi, zaburzenia
pamięci, trudności w przyswajaniu wiedzy, zaburzenia
snu, stany lękowe, zespół asteniczny, zespół
paradoksalnej hipermnezji polegający na wdzieraniu się
na jawie do świadomości obrazów z traumatycznej
przeszłości. 3/5 badanych musiało zmienić pracę lub
ograniczyć ją. Ze 100 badanych tylko 36 osób nie miało
zaburzeń (ale miało fizyczne). Pozostałe najczęściej
zespól astenii, lęki depresję, alkoholizm i psychozy.
80
Drugie pokolenie Holocaustu: dzieci
ocalonych
Dorosłe dzieci przejawiały cechy rodziców: depresja jako
naturalna reakcja na stres. Badania porównawcze (grupa
kontrolna – rodziny bez doświadczeń Holocaustu) –
nastolatki miały więcej zaburzeń przystosowania,
problemów z zachowaniem, większe poczucie alienacji, były
bardziej zależne od swoich rodziców. Rodzice byli
zaabsorbowani nieustającą żałobą i słabo dyscyplinowali
dzieci, mogli tez nieświadomie cieszyć się ich agresywnością
(w obozie nie można być agresywnym). Dzieci bały się
własnej skumulowanej agresywności i świata
zewnętrznego, miały kłopoty z własną tożsamością
(identyfikacja z rodzicami prowadziła do depresji, brak – do
poczucia winy.
81
Powódź w BUFFALO CREEK (1972)
• Powódź była wynikiem zaniedbania ze strony
kopalni, odpady wrzucano do górskiego
strumienia, powstała zapora. Po kilku dniach
deszczu zapora runęła, woda z miałem
węglowym o wysokości 9 m. zalała dolinę 27km długości. Zginęło 125 osób, w ciągu
godziny, 5 tys. pozostało bez dachu nad głową.
82
SYNDROM POURAZOWY
• Wdrukowanie śmierci i lęk przed śmiercią.
• Poczucie winy z powodu śmierci innych.
• Odrętwienie psychiczne.
• Podejrzliwość, nieufność, nie ukierunkowany gniew.
• Poszukiwanie znaczenia.
83
PRZYSTOSOWANIE DO
ZAGRAŻAJĄCYCH WYDARZEŃ
• Poszukiwanie sensu/znaczenia wydarzenia
• Próba odzyskania kontroli
• Odzyskanie poczucia własnej wartości mimo
poniesionej porażki
84
Przykład
• osoba 40-letnia, wcześniej bardzo aktywna i pewna siebie,
po chorobie raka skóry. Wyleczona, ale straciła pewność
siebie, symptomy psychosomatyczne w pracy (wcześniej
super zdolny pracownik naukowy) – trudności w
oddychaniu przy mówieniu.
• Praca technikami wizualizacyjnymi i relaksacją nad 3
powyższymi problemami.
• Sens choroby: rozumie lepiej słabości innych, bardziej
wyrozumiała i tolerancyjna.
• Odzyskanie kontroli nad oddechem – symbolicznie życiem.
• Odzyskanie poczucia własnej wartości – zintegrowanie
doświadczenia choroby, ona jako osoba radząca sobie z tak
ciężkim przeżyciem i wzbogacona przez nie.
85
Warsztat technik relaksacyjnowyobrażeniowych
• Zasady ćwiczeń:
Bezpieczne ćwiczenie
Swobodne ćwiczenie
• Podstawowe trudności:
Senność
Przeszkadzające dźwięki
Przeszkadzające myśli
86
Ocena samopoczucia
• Zmęczenie – energia (0-10)
• Rozproszenie – koncentracja (0-10)
• Motywacja (o-10)
87
Opis sytuacji stresowej
• Przypomnij sobie i krótko opisz sytuację
stresową, z którą nie w pełni sobie
poradziłaś/łeś. Zwróć uwagę na:
-objawy fizjologiczne
-emocje
-myśli
-zachowania
-podjęte próby radzenia sobie
88
Twoje zasoby
• Jakie Twoje zasoby (cechy , umiejętności itp.)
ułatwiają Ci radzenie sobie ze stresem?
• Czego chciałabyś/chciałbyś nauczyć się w tym
obszarze?
• Co możemy zrobić na ostatnich zajęciach?
89