Transcript ÖZEL DENETÇİ

6102 SAYILI
TÜRK TİCARET KANUNU
SERMAYE
ŞİRKETLERİNDE
DENETİM
DOÇ.DR. MEHMET ÖZDAMAR
1
Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Öğretim Üyesi
DENETİM



6102 Sayılı TTK, şirketlerin denetimine
ilişkin mevcut sistemi tamamen değiştiren ve
yeni bir düzenleme getirmiştir.
Şahıs şirketleri (kollektif ve komandit) ve
şahıs işletmeleri için geçerli olmayan bu sistem
sadece
anonim
ve
limited
şirketlere
özgülenmiştir.
Anonim şirketlere ilişkin 397-406 arasındaki
maddeler ile limited şirketlere ilişkin bu
hükümlere
atıf
yapan
635’inci
madde2
çerçevesinde limited şirkete de yeni hükümler
uygulanacaktır.
DENETİM
YENİ TTK’DA
DENETÇİLER
DENETÇİ
(Denetleme
Md.397-406)
İŞLEM DENETÇİSİ
(Md.554,351)
ÖZEL DENETÇİ
(Md.438-444)
3
DENETİM



Limited şirketlerin tamamına denetim hükümlerinin
getirilmesi, bu şirketlere ilişkin yıllık giderleri
artıracaktır.
Zira mevcut TTK’nın 548’inci maddesinde denetim
bakımından limited şirketler 20 ortağı aşıp aşmama
bakımından ayrıma tabi tutulmuşlardır. Buna göre,
ortak sayısı yirmiyi aşan limited şirketlerde en az bir
denetçinin bulunması zorunlu kılınmıştır. Ortak sayısı
yirminin altında kalan şirketlerde ise denetim
ortaklara bırakılmıştır.
6102 Sayılı TTK, limited şirketlerde bir ayrım
yapmamış ve ortak sayısı kaç olursa olsun tüm4
şirketleri bağımsız denetime tabi tutmuştur.
DENETİM



Anonim şirketlerde ise, mevcut TTK döneminde tüm
anonim şirketlerde en az bir en fazla beş denetçinin
tayin edilmesi zorunlu tutulmuştur (6762 s. TTK m.
347).
Uygulamada çok fazla verim alınamayan söz konusu
denetim sistemi yeni Kanun ile terk edilmiş ve daha çok
ABD’de uygulanan sisteme benzer bir düzenleme
getirilmiştir.
Yeni Kanun ile denetçilerin şirket bünyesinde olma
zorunluluğu ortadan kaldırılmış ve şirketin dışındaki
denetçilerden bu hizmetin alınması öngörülmüştür.
5
DENETİMİN KAPSAMI



Yukarıda da izah edildiği üzere, büyük-küçük, halka
açık olan-olmayan, kamu-özel sermayeli tüm anonim ve
limited şirketler denetime tabi tutulmuştur. Ayrıca
şirketler topluluğunun da özel olarak denetlenmesi
gerekmektedir.
Kanun koyucu bu noktada hiçbir şirket için hiçbir
istisnaya yer vermemiştir.
Bazı şirketler hakkında özel hükümler olsa dahi, bu
durum söz konusu şirketlerin yeni denetim sistemine
tabi olmalarına engel teşkil etmeyecektir.
6
DENETİMİN KONUSU





Denetçi, yeni sisteme göre denetimleri Uluslararası
Denetim Standartlarına uyumlu olan Türkiye Denetim
Standartları çerçevesinde yapacaktır.
Denetim;
Şirketin finansal tablolarının ve 397 nci maddenin
birinci fıkrası ve 402 nci maddenin ikinci fıkrası
çerçevesinde yönetim kurulunun yıllık faaliyet
raporunu,
Topluluğun konsolide finansal tablolarının ve 397 nci
maddenin birinci fıkrası ve 402 nci maddenin ikinci
fıkrası çerçevesinde yönetim kurulunun yıllık faaliyet
raporunu da kapsayacak şekilde,
Denetçinin denetleme sırasında elde ettiği bilgilerle
uyum içinde olup olmadığını belirtip açıklayacak şekilde
7
yapılır.
DENETİMİN KONUSU




Görüldüğü üzere denetim esas itibariyle, şirketin
finansal tabloları ile yönetim kurulunun yıllık faaliyet
raporlarının uyumlu olup olmadığını ve gerçeği yansıtıp
yansıtmadığını kontrol etmek şeklinde gerçekleşecektir.
Denetim belirli konularla sınırlı olmayıp bütüne
ilişkindir. Diğer bir deyişle denetçi sermaye şirketinin
muhasebesine ilişkin tüm resmi denetleyecektir.
Ayrıca 6102 Sayılı Kanun denetimin zaman zaman değil
sürekli şekilde yapılmasını amaçlamaktadır.
Kanun koyucu, finansal tabloların ve yönetim
raporlarının mutlaka denetimden geçmesini istemiş ve
aksi halde bunların düzenlenmemiş sayılacağını hükme
bağlamıştır (TTK m. 397/2).
8
DENETİM YÖNTEMİ



Denetim, şirketin ve varsa şirketler topluluğunun
finansal tabloları ile yönetim kurulu yıllık faaliyet
raporunun temelinde gerçekleşir (TTK m. 398).
Denetimin özel olarak ne şekilde gerçekleşeceği, 6102
Sayılı TTK’da öngörülen Denetim Tüzüğü’nün ve 660
Sayılı KHK ile kurulan “Kamu Gözetimi ve Muhasebe
Standartları Kurumunun ikincil düzenlemeleri ile tespit
edilecektir.
Kanunda denetime ilişkin genel çerçeve “Dürüst Resim
ilkesi” ile çizilmiştir (TTK m. 515/1).
9
DENETİM YÖNTEMİ


Dürüst Resim İlkesine göre, anonim şirketlerin finansal
tabloları, Türkiye Muhasebe Standartlarına göre
şirketin malvarlığını, borç ve yükümlülüklerini, öz
kaynaklarını ve faaliyet sonuçlarını tam, anlaşılabilir,
karşılaştırılabilir, ihtiyaçlara ve işletmenin niteliğine
uygun bir şekilde; şeffaf ve güvenilir olarak; gerçeği
dürüst, aynen ve aslına sadık surette yansıtacak
şekilde çıkarılır.
Denetim, Türkiye Muhasebe Standartlarına, Türkiye
Denetim Standartlarına, Kanuna ve esas sözleşmeye
uygun olarak yapılmalıdır.
10
DENETİM
DENETÇİ


Denetimin yapılmasına ilişkin kanun koyucu, bağımsız
denetim şirketlerinin yanı sıra yeminli mali müşavir ile
serbest muhasebeci mali müşavirlerin de yetkili
olacaklarını öngörmüştür (TTK m. 400).
Kanun koyucu anonim ve limited şirketleri
denetleyecek olan denetçilerin, bağımsız denetim
şirketi, YMM ya da SMMM olması zorunluluğu
getirmiştir.
11
DENETİM
ŞİRKETLERİN SINIFLANDIRILMASI



6102 Sayılı Kanunun 1522 ve 1523’üncü maddelerinde,
ilk kez şirketler küçük, orta ve büyük ölçekli olarak
sınıflandırılmışlardır.
Büyük
ölçekli
şirketlerin
bağımsız
denetim
kuruluşları, küçük ve orta ölçekli şirketlerin ise YMM
veya SMMM tarafından denetlenmesi öngörülmüştür.
Bu bağlamda 6102 Sayılı Kanundaki küçük, orta ve
büyük ölçekli olarak sınıflandırmanın ayrıntıları12
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılacak
olan yönetmelik ile belli olacaktır.
DENETİM
DENETÇİLERİN SEÇİMİ


“Denetçi, şirket genel kurulunca;
topluluk denetçisi, ana şirketin genel kurulunca
seçilir. Denetçinin, her faaliyet dönemi ve her hâlde
görevini yerine getireceği faaliyet dönemi bitmeden
seçilmesi şarttır.
Seçimden sonra, yönetim kurulu, gecikmeksizin
denetleme görevini hangi denetçiye verdiğini ticaret
siciline tescil ettirir ve Türkiye Ticaret Sicili
Gazetesi ile internet sitesinde ilan eder.”
Madde
399:
13
DENETİM
SEÇİM, GÖREVDEN ALMA VE SÖZLEŞMENİN FESHİ



Denetçi, şirket Genel Kurulunca; topluluk denetçisi, ana
şirketin genel kurulunca seçilir.
Denetçinin, her faaliyet dönemi ve her hâlde görevini
yerine getireceği faaliyet dönemi bitmeden seçilmesi
şarttır.
Seçimden sonra, Yönetim Kurulu, gecikmeksizin
denetleme görevini hangi denetçiye verdiğini ticaret
siciline tescil ettirir ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi
ile şirketin internet sitesinde ilan eder.
14
DENETİM
İLK DENETÇİNİN SEÇİMİ

2013 yılı için gerekli olan denetçi ise en geç
01.03.2013 tarihine kadar seçilmelidir. Seçim ile
birlikte 6762 Sayılı TTK’ya göre görev yapan denetçinin
görev süresi sona erer (Geçici m. 6/3).
15
DENETİM
SEÇİM, GÖREVDEN ALMA VE SÖZLEŞMENİN FESHİ

Denetçinin 2013 yılından sonraki yıllarda faaliyet
döneminin 4’üncü ayına kadar (31 Mart) seçilememesi
halinde, yönetim kurulunun, yönetim kurulu üyesinin
veya herhangi bir pay sahibinin istemi üzerine şirket
merkezinin
bulunduğu
yerdeki
Asliye
Ticaret
Mahkemesi tarafından atanır. Mahkemenin kararı
kesindir.
16
DENETİM
DENETÇİ OLABİLECEKLER



Büyük ölçekli şirketler ile kamu yararını ilgilendiren
kuruluşların denetimi, ancak ortakları, yeminli malî
müşavir veya serbest muhasebeci malî müşavir
unvanını taşıyan bir bağımsız denetleme kuruluşu
tarafından yapılabilir.
Orta ve küçük ölçekli anonim şirketler, bir veya
birden fazla yeminli mali müşaviri veya serbest
muhasebeci malî müşaviri denetçi olarak seçebilirler.
Bağımsız denetleme kuruluşlarının kuruluş ve çalışma
esasları ile denetleme elemanlarının nitelikleri Kurum
tarafından hazırlanan bir yönetmelikle düzenlenir.
17
DENETİM
DENETÇİ OLABİLECEKLER


6102 Sayılı TTK m. 400 hükmü ile denetçilerin
seçiminde bazı sınırlamalar getirilmiştir. Buna göre
denetçi denetlenecek şirkette pay sahibiyse,
denetlenecek şirkette son 3 yıl içerisinde yönetici
veya çalışan sıfatını taşımışsa denetçi olamayacaktır.
Söz konusu hükümde benzer şekilde başka
sınırlamalar da mevcuttur.
Aynı maddede ayrıca, bir bağımsız denetleme
kuruluşunun,
bir
şirketi
denetlemesi
için
görevlendirdiği denetçi 7 yıl arka arkaya o şirket için
denetleme raporu vermişse, o denetçi 2 yıl için18
değiştirilir.
DENETİM
DENETÇİ OLABİLECEKLER

Kanun koyucu denetçinin denetlenen şirket ile başka
bir şekilde maddi ilişki içerisine girmesini engellemek
amacıyla, denetçinin denetleme yaptığı şirkete, vergi
danışmanlığı ve vergi denetimi dışında, danışmanlık
veya hizmet veremez, bunu bir yavru şirket
aracılığıyla da yapması yasaklamıştır.
19
DENETİM



İBRAZ YÜKÜMÜ VE BİLGİ ALMA HAKKI
Denetçiye yeni Kanunla verilen söz konusu görevleri
yapabilmesi için, şirketle ilgili tüm kayıt ve verilere de
zamanında,
eksiksiz
bir
şekilde
ulaşabilmesi
gerekmektedir.
Bu konuda, şirketin Yönetim Kurulu, finansal tabloları ve
yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunu düzenlettirip
onaylayarak, gecikmeksizin, denetçiye verir.
Yeni kanunun 401. maddesinde bu kural “Yönetim kurulu,
şirketin defterlerinin, yazışmalarının, belgelerinin,
varlıklarının, borçlarının, kasasının, kıymetli evrakının,
envanterinin incelenerek denetlenebilmesi için denetçiye
gerekli imkânları sağlar.” şeklinde ifade edilmiştir.
20
DENETİM
DENETİM RAPORU
Denetçi temin etmiş olduğu kayıtlar, veriler veya
bilgiler ışığında tüm tarafların anlayabileceği şekilde
bir rapor hazırlamakla yükümlüdür. Esasında denetçinin
varlığının temel sebeplerinin biri de bu raporun
hazırlanmasıdır.
Rapor, yeni TTK’nın 402. maddesine göre, açık ve
karşılaştırmalı olmalıdır: Bu kapsamda denetçi, yapılan
denetimin türü, kapsamı, niteliği ve sonuçları hakkında,
gereken açıklıkta, anlaşılır, basit bir dille yazılmış ve
geçmiş yılla karşılaştırmalı olarak hazırlanmış, finansal
tabloları konu alan bir rapor düzenler.
21
DENETİM
DENETİM RAPORU
Denetçi bundan başka, daha özet bir şekilde ikinci bir
raporla, Yönetim Kurulu’nun, şirketin veya topluluğun
durumu hakkındaki yıllık faaliyet raporunda yer alan
irdelemeleri, finansal tablolar ile tutarlılığı ve gerçeğe
uygunluğu
açısından
ayrı
bir
rapor
halinde
değerlendirir.
22
DENETİM
GÖRÜŞ YAZILARI


Denetçi yapmış olduğu denetimin sonucuna göre,
tespit ettiği verilerden yola çıkarak bir kanaat
belirtecek şekilde bir görüş yazısı hazırlayarak bunu
da raporuyla birlikte Yönetim Kurulu’na sunar.
Bu rapor genel olarak dört şekilde olabilir:
23
DENETİM
OLUMLU GÖRÜŞ YAZISI

Denetçi, olumlu görüş verdiği takdirde yazısında,
öncelikle 398’inci madde ve Türkiye Denetim
Standartları uyarınca yapılan denetimde, herhangi
bir aykırılığa rastlanmadığını; denetim sırasında elde
edilen bilgilerine göre, şirketin veya topluluğun
finansal tablolarının doğru olduğunu, malvarlığı ile
finansal duruma ve kârlılığa ilişkin resmin gerçeğe
uygun bulunduğunu ve tabloların bunu dürüst bir
şekilde yansıttığını belirtir (md. 403/1).
24
DENETİM



SINIRLI OLUMLU GÖRÜŞ YAZISI
Denetçi, çekinceleri varsa, olumlu görüş yazısını
sınırlandırabilir.
Sınırlandırılmış olumlu görüş, finansal tabloların
şirketin
yetkili
kurullarınca
düzeltilebilecek
aykırılıklar içerdiği ve bu aykırılıkların tablolarda
açıklanmış sonuca etkilerinin kapsamlı ve büyük
olmadığı durumlarda verilir.
Bu hallerde
Genel Kurul, gerekli önlemleri ve
düzeltmeleri de karara bağlar (md. 403/3).
25
DENETİM
OLUMSUZ GÖRÜŞ YAZISI


Denetçinin olumsuz görüş yazısı vermesi halinde
Yönetim Kurulu, görüş yazısının kendisine teslimi
tarihinden itibaren dört iş günü içinde, Genel
Kurulu toplantıya çağırır ve görevinden toplantı
gününde geçerli olacak şekilde istifa eder.
Genel Kurul yeni bir Yönetim Kurulu seçer. Yeni
Yönetim Kurulu altı ay içinde, kanuna, esas
sözleşmeye ve standartlara uygun finansal tablolar
hazırlatır ve bunları denetleme raporu ile birlikte
Genel Kurula sunar.
26
DENETİM
GÖRÜŞ VERMEKTEN KAÇINMA


Şirket defterlerinde, denetlemenin hükümlerine
uygun bir şekilde yapılmasına ve sonuçlara
varılmasına olanak vermeyen ölçüde belirsizliklerin
bulunması veya şirket tarafından denetlenecek
hususlarda önemli kısıtlamaların yapılması hâlinde
denetçi, bunları ispatlayabilecek delillere sahip
olmasa bile, gerekçelerini açıklayarak görüş
vermekten kaçınabilir.
Kaçınma olumsuz görüşün sonuçlarını doğurur.
27
DENETİM



İŞLEM DENETÇİSİ
Şirketin kuruluşu, sermaye artırımı ve azaltılması,
birleşme, bölünme, tür değiştirme, yüksek hacimli
menkul değer ihracını denetleyen denetçi işlem
denetçisi olarak adlandırılır.
İşlem denetçileri de “Denetçi Olabilecekler” başlığı
altında düzenlenen 400’üncü maddede belirtilen
nitelik ve şartlara tabidirler. Denetçilere ilişkin
düzenlenen 397 vd. maddeleri işlem denetçileri için
de uygulanacaktır.
Kanunda veya esas sözleşmede aksi öngörülmemişse
işlem denetçisi genel kurul tarafından atanır ve
görevden alınır(md.400/4).
28

İşlem denetçileri kendilerini ilgilendiren konularda
genel kurulda hazır bulunurlar(md.407).
DENETİM
İŞLEM DENETÇİSİ


Denetçiler gibi işlem denetçileri de kanunla belirlenen
görevlerinin yerine getirilmesinde kusurlu hareket
etmeleri halinde, şirkete ve pay sahipleri ile şirket
alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar
(md.554).
İşlem denetçilerinin sır saklama yükümlülüğünün ihlali
halinde şirkete ve zarar verdikleri takdirde bağlı
şirketlere karşı sorumlu olurlar. Uygulanacak yaptırım
ise 404’üncü maddede ayrıca düzenlenmiş olup, madde
hükümlerinden doğan tazmin yükümlülüğü sözleşme ile
kaldırılamaz ve daraltılamaz (md.404).
29
DENETİM
ÖZEL DENETÇİ



6102 Sayılı TTK’nın 438-444 maddeleri arasında
özel önem verilen özel denetime ilişkin düzenleme
yapılmıştır.
Buna göre her pay sahibi, gerekli olması halinde
belirli olayların özel bir denetimle açıklığa
kavuşturulmasını gündemde madde olmasa da genel
kuruldan talep edebilecektir (TTK m. 438).
Genel kurul bu istemi onaylarsa, şirket veya
herhangi bir pay sahibi 30 gün içerisinde, şirket
merkezinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret
Mahkemesinden bir özel denetçi atanmasını talep
30
edebilir.
DENETİM
ÖZEL DENETÇİ


Genel kurulun özel denetim istemini reddetmesi
halinde, sermayenin %10’unu halka açık şirketlerde
%5’ini oluşturan pay sahipleri veya paylarının itibari
değeri toplamı en az 1.000.000TL olan pay sahipleri
3 ay içerisinde şirket merkezinin bulunduğu yerdeki
Asliye Ticaret Mahkemesinden özel denetçi
atanmasını talep edebilirler.
Görüldüğü üzere genel kurulun herhangi bir pay
sahibinin özel denetçi talebini reddetmesi halinde
azınlık hakkı ortaya çıkmaktadır.
31
DENETÇİNİN SORUMLULUĞU
DENETÇİNİN SIR SAKLAMADAN DOĞAN SORUMLULUĞU


Denetçi yukarıda zikredilen görevlerini yaparken veya
yetkilerini kullanırken, şirketle ilgili her türlü bilgi ve
belgeye ulaşabilecektir. Bu nedenle Kanun Koyucu, yeni
Kanunun 404. maddesinde, isabetli olarak denetçinin sır
saklama yükümlülüğünü ayrıca düzenlemiştir.
Denetçi kendisinin veya yanında, söz konusu denetim
işinde, çalışanların sır saklama yükümlülüklerine
uymamaları sonucunda oluşacak zararları karşılamakla
yükümlü olacaklardır. Bu sorumluluk, ilgili denetim
raporunun verilme tarihinden itibaren beş (5) yıl
süresince devam edecektir.
32
DENETÇİNİN SORUMLULUĞU

Denetçilerin sorumluluğu yeni TTK’da özel olarak
düzenlenmemiş, yönetim kurulu ile birlikte aynı
esaslara tabi olmak kaydıyla farklı bir bölümde yer
almıştır.


TTK’nın 554’üncü maddesine göre, şirket denetçisi,
işlem denetçisi ve özel denetçi, kanuni görevlerini
yerine getirmelerinde kusurlu hareket etmeleri
halinde hem şirkete hem pay sahiplerine hem de
şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan dolayı
sorumludurlar.
33
DENETÇİNİN SORUMLULUĞU


Denetçinin sorumluluğu yeni TTK’da
sorumluluğu
olarak
belirlenmiştir.
davasında kusuru iddia eden bunu
zorundadır.
da kusur
Sorumluluk
ispatlamak
Görüldüğü üzere kanun koyucu denetçiler ile yönetim
kurulu üyelerinin sorumluluğu ile ilgili sorumluluğa
ilişkin farklı bir hüküm öngörmüştür. Yönetim kurulu
üyelerine ilişkin kusur karinesi getirmiş olan kanun
koyucu
denetçiler
bakımından
aynı
sistemi
öngörmemiştir.
34

Denetçiler hakkında kusur iddiasında bulunan tarafın
bunu ispatla yükümlü olduğu belirtilmiştir.
DENETÇİNİN SORUMLULUĞU



Denetçinin kanundan ve sözleşmeden kaynaklanan
yükümlülüklerini yerine getirmemesi, verdiği bilgilerin
gerçeği yansıtmaması halinde sorumluluğu meydana
gelebilir.
Yönetim kurulu üyeleri bakımından olduğu gibi
denetçiler hakkında da sorumluluk bakımından
müteselsil sorumluluk söz konusudur. Ancak bu
teselsül, madde gerekçesinde belirtildiği üzere
“farklılaştırılmış teselsül”dür.
Buna göre zararlı sonucun doğmasına katkıda bulunan
her bir sorumluluk süjesi, bu katkıları nispetinde,
zarar şahsen kendisine yükletilebildiği ölçüde sorumlu
35
olurlar (TTK m. 557).
SONUÇ



6762 Sayılı TTK’nın uygulama yeterince verimli
çalışmayan denetim sistemi yerini tamamen farklı bir
düzenlemeye bırakmıştır.
Yeni düzenleme anonim ve limited şirketlerin
işletilmesinde ağır bir yük getirecektir. Denetçi
yükümlülüğü bakımından şirketler arasında ayrım
yapılmaması halinde küçük-büyük tüm şirketler bu
kapsamda değerlendirilecektir.
Denetçilerin eğitim ve sınav durumu ile faaliyet
gösteren tüm denetçilerin denetimi 660 Sayılı KHK ile
kurulan Kamu Gözetimi ve Muhasebe Standartları
Kurumu tarafından yerine getirilecektir.
36