Transcript Hemşirelik Profesyonel Meslek midir? - TÜMRAD

Sağlıkta Haklar ve STK
Sempozyumu
Sağlık Meslekleri ve
Profesyonelleşme
Heybet ASLANOĞLU
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Tanımlar:

“Profes" sözcüğünün ilk anlamı dinsel bir kökten
gelmekte ve "dinsel düzen adına yemin etmeyi" dile
getirmektedir.
1675 yılından itibaren, sözcük, dinsel anlamını
yitirmiş ve "yeteri kadar nitelikli olma anlamına
gelmeye başlamış".
Profession, bir mesleğe girmek isteyen bir kişinin işi
iyi bildiğini ve gerekli niteliklere sahip olduğunu
ifade etme (profess) anlamını taşımaya başladı.
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
İş (occupation);

‘Herhangi bir şey üretmek, ortaya
koymak, bir verim, sonuç elde etmek
için güç harcayarak yapılan çalışma,
etkinlik veya bir ürün ortaya koyan,
bir değer yaratan emek'
(Püsküllüoğlu 1994).
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Meslek (profession);

'Genellikle uzun ve yüksek dereceli bir
öğrenim gerektiren, kendine özgü
yasal ve ahlaksal(etik) kuralları
bulunan ve bir kimsenin geçimini
sağlayan uğraş' olarak
tanımlanmaktadır (Ulusoy ve Görgülü 1995).
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği


Bu tanımların tarihsel süreçleri analiz edildiğinde
sıklıkla birbirinin yerine kullanılan meslek ve iş
kavramlarının taşıdıkları özellikler açısından farklı
oldukları görülmektedir. Başta sosyologlar olmak üzere
yıllarca pek çok bilim adamı meslek kavramını ve
mesleğin özelliklerini tanımlamaya çalışmıştır.
Meslekler genellikle iş-ten kaynaklanmaktadır yani
meslekler iş-in evrim geçirmesiyle oluşmuştur.
Meslekleşme süreci, meslek statüsüne ulaşmak için
işin yapısındaki bir dizi değişiklikler olarak tanımlanır.
Meslek orijinal olarak işin bileşimi olmasına rağmen
işten farklı olarak daha fazla özelleşmiş bilgi temeli ve
yasal statüye sahiptir. İş ile meslek arasındaki başlıca
farklılıklar Tablo’da özetlenmiştir
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği



Meslek, sadece para kazanma ve ekonomik ihtiyaçları
karşılama aracı değildir. Birey, mesleki etkinlikleri
yoluyla bir şeyler üreterek yeteneklerini, becerilerini
kullanır, kapasitesini geliştirir, başarılı olur ve doyum
sağlar.
Meslek, bireyin toplumda bir yer edinmesini, saygı
görmesini ve her şeyden önemlisi bir işe yaradığı
duygusunun yol açtığı doyuma ulaşmasını da sağlar.
İş yaşamında doyum, genel yaşam doyumunu da
etkiler. Meslekte yaşanılan başarısızlıklar,
doyumsuzluklar bireyin ruh sağlığını tehdit eder.
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği


Genellikle her meslek o mesleğin etik
değerlerini, gelişimini, lisanslanmasını ve
diğer insanlar nezdinde tanınmasını
sağlayan profesyonel kuruluşlara sahiptir.
Yeryüzünde 12000 civarında meslek
bulunmaktadır. Bizde resmi olarak tanımı
yapılmış 600 civarında meslek vardır.
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği

Her bir meslek için tanım, görev alanları, genel
olarak kullandığı araç ve gereçler, mesleğin
gerektirdiği özellikler, çalışma ortamı ve koşulları,
çalışma alanı ve iş bulma olanakları, meslek
eğitiminin verildiği yerler, meslek eğitimine giriş
koşulları, eğitimin süresi ve içeriği, meslekte
ilerleyebilme ve destekleyici meslek kuruluşları,
mesleğin başarıyla yürütülebilmesi ve geleceği ile
ilgili pek çok husus mutlaka araştırılıp
geliştirilmesi gerekli hususlardandır.
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Mesleklerin Sınıflandırılması





Serbest Meslekler: Kendi İşinde Çalışan Hekim, Hukukçu,
Mühendis, Muhasebeci vb.
Sermaye Meslekleri: Özel Sektör Tarafından Çalıştırılan
Hekim, Hukukçu, Mühendis, Muhasebeci vb.
Politik Meslekler: Politikacılar, Seçkinler, Üst Düzey Devlet
Memurları(Bürokratlar) vb
Refah Devleti Meslekleri:Kamu Tarafından Çalıştırılan
Sosyal Uzman, Öğretmen, Hekim, Mühendis vb.
Akademik Meslekler:Doğa ve Toplum Bilimcileri, Sanat
Eğitimcileri vb
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Mesleklerin sınıflandırılması-2





Profesyonel,
Ara (yarı profesyonel)
Kalifiye,
Yarı-kalifiye
Kalifiye olmayan (vasıfsız)
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği




Meslek sosyolojisinin temel ilgi alanını profesyonel
meslekler oluşturmaktadır.
Profesyonel meslek gruplarını kimlerin oluşturduğu
konusunda temel bir ittifak vardır ve bunlara kurumsallaşmış
meslekler denilmektedir. Örn. hekimlik, avukatlık ve
mühendislik vb.
Kurumsallaşmış mesleklerin dışında profesyonel olarak
adlandırılan meslekler de vardır: Sosyal hizmet uzmanları,
kariyer imkânı olan dini ruhban sınıfı ve milliter
profesyoneller (subay ve paşa grubu).
Bir de bunların dışında yarı veya yardımcı olarak
adlandırılan profesyonel meslek grupları vardır. Radyoloji,
Tıbbi Laboratuvar ve Anestezi teknisyen/teknikerliği
meslekleri de bu bağlamda incelenen meslek gruplarından
birisidir.
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Mesleğin profesyonel sayılması için gereken özellikler:



Profesyonel olarak anılan mesleğin, KENDİNE
HAS BİR BİLGİ ile donatılması,
Bu bilgiyle donanmış kişilerin oluşturdukları ve
kendine has etiği ve otokontrolü olan bir
MESLEK BİRLİĞİNE sahip olmaları
Bu BİRLİĞİN DEVLET NAZARINDA TANINMIŞ
VE KABUL EDİLMİŞ olma gibi özelliklere sahip
olması gerekmektedir.
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Profesyonel Davranış Özellikleri




Yüksek derecede genel ve sistematik bilgi,
Bireysel çıkarlardan çok toplumsal çıkarlara yönelme,
İşteki toplumsallaşma süreci içerisinde ve uzmanların
kendilerinin gönüllü olarak kurup işlettikleri dernekler,
sivil toplum örgütleri vb.. aracılığıyla oluşturdukları
etik kavramlarla kendi davranışlarını kontrol etme
eğilimi,
Bireysel çıkar anlamına gelmeyecek, fakat yalnız işteki
başarıları imgeleyen (somut ya da soyut yönden tatmin
edici) bir ödül sisteminin varlığı.
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Mesleki Toplumsallaşma




Mesleki toplumsallaşma, 'mesleki kimlik'
edinilmesi sürecidir.
Mesleki toplumsallaşma sürecinin ilk aşaması
mesleki eğitimdir.
Başarılı olan öğrenciler, mesleğin bir üye
adayıdır. Bu noktadan sonra mesleki
toplumsallaşmanın temel aşamasına geçerler.
Mesleki toplumsallaşma konusunda diğer bir
önemli kurum meslek birlikleridir
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Hemşirelik Profesyonel Meslek midir?
Profesyonelleşme Sürecinde
HEMŞİRELİK
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği



İş ve meslek arasındaki karşılaştırmadan sonra akla gelen bir başka soru da
hemşireliğin meslek olup olmadığıdır. 'Hemşirelik meslek midir?'
hemşireliğin meslek olduğu konusunda tamamen fikir birliği yok.bazıları da
hemşireliğin hala meslekleşme süreci içinde olduğunu savunmaktadırlar.
hemşirelik profesyonel meslek kriterlerini tam taşımamakla birlikte özellikle son
30 yılda belirgin bir ilerleme kaydetmiştir. Örn. Hemşirelik okulları ve
örgütlerinin sayısında artışlar olmuş hemşireliğin yararlı ve gerekli bir meslek
olduğu görüşü hemşirelerde güven duygusunu geliştirmiştir.
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Kelly'nin kriterlerine bir işin meslek meslek
sayılabilmesi için 8 temel özellik belirlenmiştir.

Verilen hizmet kişi ve toplumun sağlığı için vazgeçilmez
olmalı: Meslekler toplumlardan ayrı düşünülemez. Toplumlar
kendileri için hayati önem taşıyan işlevleri üstlenen mesleklerin
önemini kabul eder ve işlevlerini yönetmesinde mesleğin
bağımsız olmasına izin verirler. Hemşirelik kişi ve toplumun
sağlığının sürdürülmesinde vazgeçilmez bir meslektir.
Meslekleşme süreci tvplumun hemşireler tarafından verilen
hizm~ti değerli bulup bulmadığına, ve destekleyıp
desteklemediğine, hemşirelerin sağlık bakımındaki uzmanlığına
ve özel bilgilerinin toplum tarafından kabul edilip edilmemesine
büyük ölçüde bağlıdır. Profesyonelolmak, meslek ü~el~rini.n
üstlendiği işin en iyisini yapmak, kalıte lı ~ır hizmet vereceğine
dair topluma söz vermektır .
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği






Sürekli olarak araştırmalarla geliştirilebilen bilgi yükü vardır:
Bugün hemşireliğin meslekleşmesi yolundaki en önemli iki
engelden biri bilimsel bilgi yükü diğeri ise otonomi yokluğudur.
Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Kanada gibi hemşirelik
hizmetlerinin iyi organize edildiği ülkelerde başlayan bilimsel bilgi
üretme çabaları globalleşen dünya ve hızlı gelişen bilişim sistemleri
aracılığı ile tüm dünyaya yayılmıştır.
1968 yılında 'Hemşirelikte Yüksek Lisans' ve 1972 yılında 'Doktora
Programları' ile gittikçe çoğalmıştır.
Hemşirelik araştırmaları başlangıçta sadece üniversiteler
bünyesinde akademisyenler tarafından yapılmakta iken ve Tıp
kongrelerinin içinde yarım günlük seksiyonlar halinde başlayan
bilimsel etkinlikler hemşireliğe özgü kongreler haline dönüşmüştür.
kongre, sempozyum, kurslarla gibi bilgi ve deneyimlerini arttıran
faaliyetlere katılmaktadırlar.
Hiç şüphesiz bunlar yeterli değildir. Profesyonel hemşireler hala
hemşireliğin en önemli işinin bilimsel bilgi temeli oluşturmak olduğu
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
konusunda hemfikirdir
Hizmet entelektüel aktiviteleri
içerir:


Hemşirelik kendi uygulamalarında kullanmak
üzere kendine özgü bir yaklaşım olan
'Hemşirelik Sürecini' geliştirmiştir .
Hemşirelik sürecini kullanmanın temel amacı,
hemşirelik bakımını bilimsel temellere
oturtmaktır .
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Uygulayıcılar yüksek öğrenim
kurumlarında eğitilmelidir


Yüksek eğitim profesyonel uygulamanın ilk
gereklerindendir. Amerika'da ilk üniversiteye dayalı
hemşirelik eğitimi 1909' da Minnesota Üniversitesinde
başlamıştır.
Ülkemizde ise, üniversite bünyesinde hemşirelik eğitim
programı i 955 yılında Ege Üniversitesi Hemşirelik
Yüksekokulu'nun kurulmasıyla başlatılmıştır. Tüm
dünyada hemşireliğin meslekleşmesi için kabul edilmesi
gereken programın lisans programı olduğu
savunulmaktadır.
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
'Profesyonel statü ve güç ancak temel eğitimin
ardından mezuniyet sonrası eğitimle
kazanılır'
Yüksek lisans, Doktora
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Uygulayıcılar göreceli olarak bağımsızdır ve kendi
politika ve aktivitelerini kendileri kontrol ederler
(Otonomi):




Bağımsızlık, meslek üyelerinin işlevlerini kendilerinin özgürce
düzenlemesi ve kontrol etmesidir. Yani meslek üyelerinin kendi
uygulamaları üzerinde söz sahibi olmalarıdır.
Günümüzde hemşirelik uygulamalarını kontrol etmek isteyen en az
üç grup vardır; tıp, Sağlık idaresi ve örgütlü hemşirelik.
Heınşirelerin çoğu, çalışanların karar verme yetkisini sınırlayan,
aşırı bürokratik ve hiyerarşik düzenin egemen olduğu büyük
kurumlarda çalışırlar.
Gelişmiş mesleklerde ise kontrol içten gelir, yani meslek üyeleri
kendi kendilerini kontrol ederler.
Hekimlik, hemşireliği hekimin altında ve hekimin kontrolünde bir
sanat olarak görür. Pek çok hemşire de hekimin otoritesine inanır
ve kendini onun yardımcısı
olarak
görür.
Tüm
Radyoloji
Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği




Hemşireliğin kendi eğitimi ve uvgulaması iizerine söz sahibi
olması anlamına gelen 'hemşirelik otonomİsi' ancak
örgütlenmiş hemşireliğin gücünü arttırmakla mümkündür.
Örgütlü hemşirelik, bağımsızlık ve otonomiyi geliştirir .
1997 yılında 2.2 milyon kayıtlı hemşirenin (RN) sadece
%I0'unun AANA' ya üyelik kaydı yaptırdığı belirtilmektedir
(Chitty i 997).
Benzer tablo ülkemiz için de söz konusudur. Birçok hemşirenin
herhangi bir mesleki örgüte üye olmayışı gerçeği hemşireliğin
etkili bir güç oluşturmasını engellemektedir
Bunlar hemşireliğin meslekleşmesini etkileyen faktörlerdir ve
mesleki güç i otonomi için birlik olmak şarttır.
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Uygulayıcılar hizmet sunmaya isteklidirler ve işlerini
yaşamlarının önemli bir parçası olarak görürler



Her ne kadar hemşirelik geçmişte karşılıksız, gönüllü yapılan bir
hizmet gibi görülse de bu hizmet para karşılığı yapılan bir
hizmettir.
Bir çok hemşire hemşireliği aileye ek gelir getirmek için
sürdürülen bir uğraş, bırakılabilir bir iş olarak görmekte, ailesel
ya da ekonomik ihtiyaçlarına göre meslekten kolayca
ayrılabilmektedir. Evlendikten sonra meslekten ayrılan ya da
çalışma koşullarının güçlüğünden dolayı başka mesleklere
geçen hemşire sayısı azımsanmayacak kadar çoktur.
Bu da meslekleşme sürecini yavaşlatan önemli bir sorundur ve
profesyonel tutum ve davranış geliştirmeyi engellemektedir
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Meslek üyelerinin uygulama ve karar vermesinde
yol gösterici etik kodlar vardır:

Etik kodlar özel durumlarda karar v~rmek için profesyonel
standartları sağlar ve bır çerçeve oluşturur. 1893 yılında
Florence Nightingale yemini, hemşireliğin ilk etik kodu
olarak düşünülebilir. ICN (Uluslararası Hemşireler
Konseyi) ve ANA uygulama s~lndartlarını koyarak
Hemşirelik Etik Kodlarını geliştirmişlerdir. Ülkemizde
geliştirilmiş etik kodlar yoktur. Ancak tüm dünya
hemşirelerini ortak bir çatı altında toplamayı hedefleyen
ICN tarafından geliştirilen etik kodlar Türk Hemşireler
Derneği tarafından da benimsenmektedir.
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Yüksek standartta uygulamayı destekleyen ve teşvik
eden bir mesleki örgüt vardır:



Örgütler güçlerini meslek üyelerinden almaktadır.
Günümüzde uluslararası ve ulusal düzeyde faaliyetler
yürüten pek çok hemşirelik örgütü mevcuttur.
Hemşireliğin meslekleşmesi, ancak tüm hemşire leri n bu
sürece aktif bir şekilde katılmalarıyla gerçekleşebilir.
Bireyler mesleklerini güçlendirmek için kendi başlarına çok
az şey yapabilirler, bununla birlikte ortak çalışırlarsa
mesleğe katkıları çok daha fazla olduğu muhakkaktır.
mesleklerin sorunları ancak meslek örgütleri tarafından
çözülebilir. Ne yazık ki meslek örgütlerine üye olma ve
örgütsel hareket, hemşireliğin zayıf olduğu noktalardan
biridir.
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Özetle

Hemşirelik, standartlarla ilişkili bilimsel bilgi
temeli, ve otonomi dışında diğer mesleki
özelliklerde orta düzeyde bir ilerleme
kaydetmiştir. Yani hemşireliğin başta bilimsel
bilgi temeli ve otonomi olmak üzere mesleğin
çeşitli boyutlarında zayıflıkları vardır ve bu
alanların güçlendirilmesi gerekir.
Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği
Profesyonel kimdir ?











Profesyonel, işin gereklerini yapan işini iyi bilen ve bunu çevresindekilere
kanıtlamış olan kişidir.
Bireysel kalitesine, yaptığı işin ve çevresindekilerle ilişkilerinin kalitesine tutkun
olan kişidir. Kendi geleceğini elinde tutan ve sağlam bir çizgisi olan kişidir.
Profesyonel, bir hırsızdır; fikir hırsızı. Tek farkla; çaldığı malın sahibini açıklar.
Profesyonel, zamanı iyi kullanan kişidir.
Köşe dönmeyi değil, iş yapmayı amaçlayan kişidir.
Terimsel olarak zıt görünen iki kavramı birleştirerek yorumlayabilen kişidir.
Bilgi ve beceri düzeyini sürekli güncel tutan, deneyimli bir kişidir.
Profesyonel, iş ahlak ve normlarına uyan, oyunu kuralına göre oynayan kişidir. “
Hayır ! ” demesini de bilen kişidir.
Doğayı kavrayabilen ve anlayabilen, benzer koşulları yaratma çabasında olan
kişidir.
Sözcük anlamı profesyonelliğe zıt görünse bile, içindeki “ amatör ruhu ”, “ heves
” ve “ gayreti ” her zaman koruyan ve bunlardan coşku duyan kişidir.
İş ve ilişkilerinde kuru bir mantık savunuculuğu yapmak yerine kendisine özgü
yetenekleri, sezgi ve duyguları kullanarak yaptığı işe damgasını vurabilen,
rengini yansıtabilen, imzasını atabilen kişidir
Profesyonel kim değildir?








Profesyonel, “ Ben işimi yapar, paramı alır giderim ” diyen kişi değildir.
Yalnızca “yönetici” değildir,
Ruhsuz, heyecansız bir iş üreten değildir.
Bir makam, merci, apolet sahibi olmak çabasında da değildir,
Profesyonel, işleri karmaşıklaştıran kişi değildir, İkide birde, " Şapkamı alır
giderim " diyen kişi hiç değildir.
Kimsenin emir kulu, hele kiralık katili hiç değildir. İşine sahiptir, sadece kendi
çıkarlarını düşünmez,
Yönetici ya da bilim-insanının fazladan eli ya da kolu değildir.
Profesyonel, moda ve yozlaşmış kelâmlar ederek yalnızca lâf üreten kişi
değildir. İpek kravatları ve göğüs cebindeki şık kalemleri ile dolaşan, giydiği
kürkü ve gösterişli giysisi ya da beden güzelliğiyle çevresindekileri cinsellikle
yönlendiren kişi de değildir.

Kazanan her zaman çözümün bir parçasıdır,
Kaybeden her zaman problemin bir parçasıdır.
Kazananın her zaman bir programı vardır,
Kaybedenin her zaman bir özrü vardır.
Kazanan "Bu işi senin için yaparım" der,
Kaybeden "Benim işim değil ki" der.
Kazanan her sorunda bir çözüm görür,
Kaybeden her çözümde bir sorun görür.
Kazanan "Uzak ama yolu biliyorum" der,
Kaybeden "Yakın ama yolu bilmiyorum" der.
Kazanan çakılların yanındaki çimeni görür,
Kaybeden çimenin yanındaki çakılları görür.
Kazanan "Zor olabilir ama olanaklı" der,
Kaybeden "Olanaklı ama çok zor" der.
TEŞEKKÜRLER……