Transcript 20 گاما ید
1 مهندس سيد رضا غالمي رئيس اداره بهداشت مواد غذايي و بهسازي اماكن عمومي مركز سالمت محيط و كار MSPH ٫ MPH بهار 1389 وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشكي معاونت بهداشت مرکز سالمت محیط و کار 4 ید چیست و چرا اهمیت دارد ؟ ید یک ماده مغذی مورد نیاز برای زندگی است که باید بطور روزانه مصرف شود .حیاتی ترین نقش ید در بدن شرکت در ساختمان هورمونهای تیروئید می باشد ،هورمونهای تیروئید در رشد و تکامل جسمی و عصبی ،عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی ،حفظ دمای بدن ،تولید انرژی و سوخت و ساز تأثیر می گذارد . 5 کمبود ید از چه طریقی پیشگیری می شود؟ به منظور مبارزه با کمبود ید بایستی مقادیر اندکی از این ماده معدنی به رژیم غذایی افزوده شود .بهترین راه پیشگیری از کمبود ید استفاده از نمک یددار است .یددار کردن نمک ،با صرفه ترین ،مطمئن ترین و سهل الوصول ترین راه پیشگیری از اختالالت ناش ی از کمبود ید می باشد که در کشورهای مختلف جهان از دهها سال پیش تجربه شده است . 6 چرا ید به نمک اضافه می شود؟ نمک در اکثر جوامع به میزان معینی در روز مصرف می شود . وضع اقتصادی خانواده اثری در میزان مصرف نمک ندارد و تقریبا نمک بطور یکسان توسط خانواده ها به مصرف می رسد .نظارت و پایش میزان ید نمک در سطح کارخانه ها ،مراکز توزیع و فروش به راحتی امکان پذیر است .افراد خانواده با مصرف نمک یددار به راحتی ید مورد نیاز خود را بطور روزانه دریافت می کنند . بدن ما به چه میزان ید نیاز دارد ؟ بدن انسان در تمام عمر به میزانی کمتر از یک قاشق مرباخوری یا چایخوری ید نیاز دارد،دریافت روزانه حداقل 150میکروگرم ید(یک مقدار جزئی که می تواند به اندازه سرسوزن باشد ) نیاز بدن را به ید تأمین می کند . 7 8 چه میزان ید به نمک اضافه می شود ؟ میزان یدی که درکشور ما به نمک اضافه می شود 40 ،میکروگرم به ازای هرگرم نمک ( )40 ppmتعیین شده است ،این مقدار را کمیته علمی پیشگیری از اختالالت ناش ی از کمبود ید با توجه به بررس ی های انجام شده درسطح کشور از نظر میزان ید موجود در آب و خاک و شیوع گواتر در نظر گرفته است . خوب 40 + 10گاما ید در حد قابل قبول غیر قابل قبول 20 - 55گاما ید -- < 20 > 55 گاما ید گاما ید 9 نمک یددار چگونه مصرف و نگهداری می شود؟ نمک یددار از نظر رنگ ،بو و مزه هیچ تفاوتی با نمک معمولی ندارد و کامال بجای آن می تواند به مصرف برسد .نمک ید دار باید دور از نور و رطوبت و در ظرف دربسته بندی پالستیکی ،چوبی ،سفالی و یا شیشه ای رنگی نگهداری شود . نگهداری و ذخیره نمودن نمک ید دار به مدت طوالنی ( بیش از یکسال ) موجب از دست رفتن بخش ی از ید آن می شود .میزان مصرف روزانه نمک یددار کامال به اندازه نمک معمولی می باشد و مصرف زیاد آن همواره عوارض مصرف نمک معمولی را به همراه دارد .میزان یدی که در اثر پخت از دست می رود ناچیز است و میزان ید نمک به نحوی تنظیم شده است که با محاسبه افت ید در زمان پخت ، ید مورد نیاز روزانه تامین می شود . 10 نمک های تصفیه شده ید دار با استفاده از روش تصفیه ناخالص ی های محلول و نامحلول و فلزات سنگین در نمک حذف می گردد. نمک های تصفیه شده ید دار با کیفیت بسته بندی مناسب تری و در رنگهای متفاوت در دسترس می باشند . بسته های نمک باید دارای پروانه ساخت از وزارت بهداشت وعالمت استاندارد ازمؤسسه استانداردباشند که نشان دهد کارخانه تولید کننده مجوزهای قانوني الزم را دریافت کرده است . ضمنا توجه به تاریخ مصرف نمک که بر روی بسته بندی درج گردیده است بسیار مهم است . برای مصرف نمک درآشپزخانه وسرسفره نمک های تصفیه شده یددارکه ناخالص ی های نمک یددار معمولی را ندارند توصیه می شوند .نمکهای تصفیه شده یددار به دلیل خلوص باال میزان ید را بهترو به مدت بیشترحفظ می کنند . مشکالت بهداشتی استفاده از نمکهای غیرتصفیه نمک تصفیه بلورهای مکعبی یک شکل ،همگن نمک کوبش ی و شستشو شکستگی بلور ،ناهمگن 12 استفاده از نمكهاي غیر تصفيه بدليل وجود مواد نامحلول و محلول از قبيل سولفات ها ، ساير امالح ،فلزات سنگین و وجود ذرات شن مي تواند موجب مشكالت و مخاطرات بهداشتي گرديده و ايجاد بيماري كه از عوامل خطرناك مثل فلزات سنگین بوجود مي آيد نمايد و سالمت مصرف كنندگان را به خطربياندازد . استفاده از گارگران غیر مجاز بويژه اتباع خارجي در اكثر كارخانه هاي غیر تصفيه ميتواند مشكالت بهداشتي در محصول و همچنین معضالت اجتماعي خاص خودش را بوجود آورد. استفاده از سيستم ابتدايي هم بدليل افزايش تركيبات يده نامشخص و غیر استاندارد خو د بعنوان يك معضل مي تواند باشد . 13 با توجه به مشکالت و خطرات ناش ی از مصرف نمکهای غیر تصفیه و بدون پروانه ساخت در سالمت آحاد مردم جامعه طی بخشنامه معاون محترم سالمت برنامه ریزی جهت جلوگیری از تولید ،عرضه و فروش نمکهای غیر تصفیه و بدون پروانه ساخت را از نيمه اول سال 1385در دستور کار دانشگاهها /دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سراسر کشور قرار داده است . 14 پایش و نظارت برنامه پیشگیری از اختالالت ناش ی از کمبود ید )(IDD (Iodine Deficiency )Disorders 15 پیشگیری و مبارزه با اختالالت ناش ی از کمبود ید از اولویت هایی است که تمام کشورهایی که با آن درگیر هستند باید با همت و تالش ی مداوم به آن بپردازند. کارکنان بهداشتی – درمانی در همه سطوح و در هر منطقه ای پرچمداران مبارزه با کمبود این ماده مغذی هستند و ارتقاء دانش آنان در مورد راههای مبارزه ،چگونگی کسب همکاریهای بین بخش ی و درون بخش ی ،روش های پایش برنامه و انتقال پیامهای مؤثر آموزش ی ،رمز موفقیت این برنامه بهداشتی است . 16 برنامه كنترل استفاده از نمك هاي خوراكي( یددار تصفیه شده) در سطح مراکز تهیه ، توزیع و عرضه مواد غذایی توسط بازرسین بهداشت محيط گزارش پايش نمك خوراكي در سطح عرضه چگونگي پايش نمك خوراكي توسط همكاران بهداشت محیط طبق مصوبات كميته IDDدر سطح کشور پایش و نظارت از برنامه پیشگیری و کنترل اختالالت ناش ی از کمبود ید به منظور حصول اطمینان از میزان ید دریافتی توسط مردم و کیفیت ارائه خدمات در مناطق شهری و روستایی کشور به شکل گسترده ای درسطح تولید ،توزیع ،خانوار و همچنین کلیه مراکز تهيه و طبخ غذا بطور روتین انجام می گیرد. 18 19 پایش میزان ید در نمک در سطح عرضه 20 فرآيند پایش برنامه در سطح عرضه : پایش برنامه در مراکز توزیع ( عمده فروش ی ها ،سوپرمارکت ها ،خواربار فروش ی ها ،مغازه ها ) یکی از اصلی ترین سطوح پایش برنامه است .هدف اصلی از پایش در این سطح آن است که اطمینان حاصل شود : همه نمک های مورد مصرف مردم در مغازه ها ،سوپرمارکت ها و تمام مراکز توزیع یددارتصفیه شده است .میزان ید درجه خلوص این نمکها مطلوب است . در مناطق مختلف نمکهای غیر یددارتصفیه شده عرضه نمی شود. نمک مصرفی در اماکن عمومی مانند رستورانها،سربازخانه ها ،مهدکودک ها ،کارخانه ها، اغذیه فروش ی ها ید دار تصفیه شده است . انبار شدن نمک در مغازه ها بطور صحیح انجام می شود یعنی خریدهای قدیمی تر زودتر از انبار خارج می شود . می فروشندگان نمک فقط نمک یددار تصفیه شده خریدرای کرده و توزیع کنند.منابع نمک غیر یده (چه برای مصرف خوراکی وچه برای مصرف دامی ) باید پیگیری شده و طبق دستورالعملها عمل شود . 21 مسئول نظارت بر مواد غذایی در سطح عرضه و توزیع بهداشت محیط (مرکز سالمت محیط و کار ) است .به همین دلیل این مرکزعضوی فعال درکمیته علمی و برنامه ریزی حذف اختالالت ناش ی ازکمبود ید بوده ومتولی امر پایش برنامه در سطح توزیع می باشد . فعالیتهای انجام یافته در زمینه پایش در سطح توزیع به دو بخش با عملکرد متفاوت تقسیم می شود : -1پایش درمراکز فروش ازقبيل سوپري ها و فروشگاهها و ... -2پایش در اماکن عمومی و مراکز تهيه وطبخ مواد غذایی پایش در مراکز فروش: نمونه برداری از نمک های یددارتصفیه شده در مراکز توزیع مناطق شهری كنترل وپايش طبق یک دستورالعمل مدون توسط بازرسان بهداشت محیط صورت می گیرد ونمونه های نمک در فواصل زمانی مناسب به آزمایشگاههای کنترل غذا در استانها ارسال می شود .میزان ید و درجه خلوص این نمکها اندازه گیری و در فرم مخصوص ثبت و به مرکز سالمت محیط و کار و رونوشت آن به مركز مديريت بيماریها(اداره بهبود تغذیه جامعه) ارسال می گردد . کارخانه هایی که میزان ید نمک آنها کم است بدین صورت شناسایی می شوند و کارشناسان اداره نظارت بر مواد غذایی توصیه های الزم را برای حل مشکل ارائه می دهند ودرصورت مشاهده مشگل درمحل توليد نمك برخورد قانوني الزم از طريق همكاران اداره كل نظارت صورت مي پذيرد . 22 23 پایش در اماکن عمومی و مراکز عرضه مواد غذایی : طبق یک دستورالعمل مدون بازرسان بهداشت محیط با مراجعه به اماکن عمومی و مراکزتهيه وطبخ و عرضه مواد غذایی از قبیل بیمارستان ها ، رستوران ها ،اغذیه فروش ی ها ،کارگاه ها یا کارخانه ها ،مهد کودک ها، سربازخانه ها ،مدارس (ابتدایی ،راهنمایی و دبیرستان ) یددار بودن نمکهای مصرفی این واحدها را با استفاده از كيت ید سنج مورد آزمایش قرار می دهند و نتیجه را در فرم مخصوص ثبت می نمایند .كه اين اطالعات درصد ید دار بودن نمکهای مصرفی اماکن عمومی و مراکز عرضه مواد غذایی را نشان می دهد. این اطالعات درصد ید دار بودن نمکهای مصرفی اماکن عمومی و مراکز عرضه مواد غذایی را نشان می دهد. 24 ادامه پایش در اماکن عمومی و مراکز عرضه مواد غذایی : آخرين آمار و اطالعات يدسنجي از مراكز عرضه مواد غذايي و اماكن عمومي واصله از دانشگاههاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني سراسر كشور تا پايان سال 1388 به شرح ذيل مي باشد : تعداد كل یدسنجي یددارتصفیه شده یددارفاقد تصفیه داراي ید بدون ید 503341 489234 6517 49575 1 7622 درصد %97/20 % 1/29 98/49 % 1/51 % 25 پایش پوشش مصرف نمک یددار در مناطق روستايي : برای اطمینان از پوشش مصرف نمک ید دار در خانوارهای روستایی کشور در بررس ی هایی که توسط بهورزان اجرا می شود نمک خانواده ها توسط كيت يد سنج مورد آزمایش قرار مي گیرد .با چکانیدن یک قطره از این محلول روی نمک در صورتیکه نمک تغییر رنگ داد ( بنفش یا آبی ) ید دار بودن آن تائید می گردد . آخرين اطالعات ارزيابي فعاليت هاي انجام شده در خصوص جلوگیري از توليد و عرضه و فروش نمك هاي خوراكي غیر تصفيه و بدون پروانه ساخت و بدون عالمت استاندارد سال 1388 مکاتبات با سازمانهای مرتبط تشكيل جلسات هماهنگي با نمايندگان سازمانهاي مرتبط موضوع ابالغ دستورالعمل به واحدهاي زيرمجموعه و مجامع امور صنفي موارد اطالع رساني و آموزش تعداد درصد مراکز عرضه نمک خوراکی غیرتصفیه موجود مقدار نمک تصفیه جمع آوری شده در سطح عرضه و انبارهای مواد غذایی ُ و عمده فروش ی ها ( بر حسب تن ) درصد نانوایی های استفاده کننده از نمک های تصفیه شده چالش هاي موجود : 34 با توجه به گذشت هشت سال ازعدم تمديد پروانه توليد نمكهاي كوبش ي (فاقد تصفيه ) متاسفانه شاهد توليد اين نوع نمك در كشور مي باشيم . نبود قانون مشخص و روشن جهت برخورد قاطع با متخلفین عدم همكاري مناسب و هماهنگي درون بخش ي در بعض ي از استان ها عدم وجود اعتبارات ويژه در راستاي اجراي مطلوب برنامه كمبود منابع از جمله نیرو به منظور پوشش مناسب بطوريكه در شهرهاي بزرگ مثل تهران اين پوشش زير %50مي باشد. پيشنهادات: اقدام جدي توسط همكاران معاونت غذا ودارو با توليد كنندگان نمك هاي غیر تصفيه اصالح قوانین موجود هماهنگ وهمسو شدن درون بخش ي درنظر گرفتن اعتبارات ويژه بصورت متمركز جلب مشاركت بخش خصوص ي و ساير سازمانههاي مرتبط از جمله: نیروي انتظامي – سازمان بازرگاني – سازمان صنايع – مراجع قضايي 35 حتی نمک بهداشتی را هم باید کم مصرف نماییم با تشكر