Transcript İndir

KANSER , K0RUNMA ve
KANSER TARAMASI
Dr. Bilge SEL
KETEM Hekimi
Kanser
• Kanser çağımızın en sık rastlanan hastalıklarından biridir.
• Kalp-damar hastalıklarından sonra ikinci en çok öldüren
hastalıktır.
• Önlenebilir bir hastalıktır.
KANSER NEDİR?
Hücrelerde önce bulunduğu yerde sınırsız bir çoğalma
yeteneği ardından da daha uzak yerlerde çoğalma
yeteneği (metastaz) gelişir
 Genlerdeki mutasyon denilen değişikliklere bağlı kazanılmış
işlev bozukluğuyla oluşur.
 Kanserli hücrelerde hasarlanmış DNA onarılamaz ve
kontrolsüz çoğalma başlar. DNA çevresel etkenler
(kimyasallar, virüsler, tütün ürünleri veya aşırı güneş ışını vs
gibi) nedeniyle hasar görebilir.
 Vücudun tüm doku ve organlarında kanser oluşabilir.
Kanser
KANSER HASTALIĞI
• BULAŞICI BİR
HASTALIK
DEĞİLDİR.
KANSER – DÜNYA KANSER YAYILIMI
11 MİLYON YENİ VAKA
7 MİLYON ÖLÜM
25 MİLYON YAŞAYAN KANSERLİ
2030 YILI ÖNGÖRÜLEN KANSER YAYILIMI
27 MİLYON YENİ VAKA
17 MİLYON ÖLÜM
75 MİLYON YAŞAYAN KANSERLİ
Ülkemizde Sık Görülen Kanserler ise Sırasıyla Şu
Şekildedir
Erkeklerde
1. Akciğer
47.7
2. Mide
12.2
3. Mesane
11.0
4. Kalın barsak, 9.1
5. Larinks(gırtlak) 8.1
6. Prostat
8.0
7. Lösemi
5.8
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Kadınlarda:
Meme
Barsak
Mide,
Yumurtalık
Akciğer
Corpus Uteri
Lösemi
Rahim Ağzı
22.0
8.5
6.4
5.4
5.3
4.8
4.7
4.5
Kanser Nedenleri
Belli bir tür kansere yakalanma olasılığını artıran her
şey risk faktörüdür.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Değiştirilemeyen Risk Faktörler
yaş, cinsiyet ve aile öyküsüdür.
Değiştirilebilir faktörler ise çevresel etkenlerdir
Sigara ve alkol kullanımı,
Radyasyona maruz kalma,
Bazı virüsler,
Kötü beslenme alışkanlığı,
Gıdalardaki katkı maddeleri,
Uzun süre güneş ışığına maruz kalma,
Aşırı dozda röntgen ışınına maruz kalma,
Bazı kimyasal maddeler (katran, benzin, boya maddeleri,
asbest v.b.),
• Hava kirliliği,
Sigaranın yol açtığı kanserler
1- Akciğer kanseri
2- Dil kanseri
3- Dudak kanseri
4- Farinks (yutak) kanseri
5- Larinks (gırtlak) kanseri
6- Özafagus (yemek borusu) kanseri
7- Mide kanseri
8- Pankreas kanseri
9- Mesane kanseri
10- Böbrek kanseri
Kanserin başlıca belirti ve bulguları
nelerdir?
• Dışkılama ve idrar alışkanlıklarında değişiklikler
• Uzun süren, iyileşmeyen yaralar
• Beklenmeyen kanama ve akıntılar (Rahim,makattan
ve memeden)
• Meme veya başka organlarda elle hissedilen şişlikler
• Yutma güçlüğü veya hazımsızlık
• Uzun süren ses kısıklığı ve öksürük
• Ben ve siğillerde meydana gelen büyüme, kanama,
renk değişikliği, yara...
MEME KANSERİ
• Meme kanseri, süt bezleri
ve süt kanallarını oluşturan
hücrelerin kontrolsüz
çoğalması ile gelişir.
• Her 8 – 9 kadından biri
meme kanseri olur. ( Ömür
boyu % 11 risk)
• Kadınlarda en sık
rastlanan kanserdir.
• Kadınlarda ölüme neden
olan kanserler arasında
ikinci sıklıkta gelir.
• 40 yaşından sonra sıklığı
giderek artar.
MEME KANSERİ
• Erkeklerde meme kanseri nadirdir. ( Klinikte her 100 kadın
meme kanserine karşılık 1 erkek meme kanseri görülür)
• Meme kanserlerinin % 10 kadarı genetik geçiş gösteren
tiptedir.
• Genetik sendromlar over ve kolon kanserleri ile birlikte
olabilir.
Meme Kanseri
Risk Faktörleri
•
•
•
•
•
•
•
Değiştirilemez
Cinsiyet
Yaş
Genetik Yatkınlık
Meme değişiklikleri
Irk
Çevresel etkenler
Manarş-Menopoz yaşı
•
•
•
•
•
Değiştirilebilir
İlk doğum yaşı
Oral kontraseptif
kullanımı
HRT
Alkol kullanımı
Kilo
- Kanser Risk Faktörleri:
- Meme kanseri genellikle elli yaşın üzerinde olan
kadınlarda;
- Hiç çocuğu olmamış kadınlarda,
- İlk çocuklarını otuz yaşından sonra doğuran
kadınlarda,
- Hiç emzirmemiş olan kadınlarda,
- İdeal ağırlıklarının yüzde 40 üzerinde olan
kadınlar
- Adet görmeye erken başlaması
- Gecikmiş menapozu olan kadınlarda ve
- Ailesinde (anne veya kızkardeşlerde) menapoz
öncesi meme kanseri olayı olan kadınlarda ortaya
çıkar.
Meme Kanserinin Belirtileri
Memede herhangi bir yerde kitle veya kalınlaşma
Meme cildinde çekilme
Meme başının içeri girmesi (daha önce böyle değilken)
Meme başından kendiliğinden gelen giysilere bulaşan akıntı
Cildin renginde veya yapısındaki herhangi bir değişiklik
Her iki meme arasındaki simetrinin bozulması
Kitle
•
•
•
•
•
•
•
Hareketsizdir.
Genellikle ağrısızdır. Başlangıçta %90 oranında ağrısızdır.
Ağrı geç dönemde oluşur.
1-2 cm büyüklüğündedir.
Tek taraflı ve süreklidir.
Sınırları kısmen belirlenebilir.
Şekilsiz ve zor palpe edilir.
Portakal kabuğu
görünüm
Meme
Üzerindeki
Deride Ödem
Deride
ülserasyon ve
eritem
Meme başında retraksiyon
• Tümör’ün
büyüyüp meme
başını tutması
sonucunda oluşur.
Lenf nodüllerinde büyüme
•Tümör’ün lenf
nodüllerine metastazı
sonucunda oluşur.
Meme Başı Akıntısı
•
•
•
•
Pek sık rastlanmaz.
Spontandır.
Genellikle tek taraflıdır.
Genellikle kanlıdır
(seröz, seröz-kanlı da
olabilir).
Memede asimetri:
• Tümör taşıyan
göğsün yukarıda, dik
ve dolgun olmasıdır.
• Memenin üst
kadranlardaki
kanserlerinde meme
başının kitleye doğru
çekilmesiyle olur.
Meme Kanserinde Yayılım
• Meme kanseri
metastazlarını yakın
dokulara direkt,
• Uzak dokulara tümör
hücrelerinin lenf ve kan
yoluyla taşınmasıyla yapar.
• Aksiller, supraklavikular
ve internalmammarial lenf
nodları etkilenir.
Uzak metastazlar;
• Kemik (pelvis, femur,
omurga) (%71),
•Akciğerler (%69),
•Karaciğer (%65),
•Plevra (%51),
•Adrenal bezler (%49),
•Deri (%30) ve
•Beyne (%20) olur.
Kanser Taraması
Kanserlerin tedavisinin çok daha kolay ve etkili
olabildiği erken evrelerde yakalamak için
testler ve muayene yapılmasıdır.
Tarama yöntemleri
Hastalığın başlaması ile hastalığın görünür bir
belirti verdiği ana kadar olan süreçte yapılır.
ErkenTanı
•
•
•
•
•
•
•
Tedavi şansını artırır
Tedaviyi kolaylaştırır
Tedavi giderlerini azaltır
Doku ve organ kaybını önler
Sakatlık bırakmaz
HAYAT KURTARIR
Günümüzde, milyonlarca insan kanserli yada kanseri tedavi
edilmiş olarak yaşamaktadır. Kanser tanısı ne kadar erken
konursa, kanser tedavisi ne kadar erken başlar ve tedavinin
başarıya ulaşma şansı da o kadar yüksek olur.
Meme Kanserini Erken Tanı
1-KKMM
20 yaştan itibaren her ay, ayda 1
2-KLİNİK MUAYENE
20-39 yaş arasında 3 yılda 1
40 yaş ve üstünde yılda 1
3. MAMMOGRAFİ
40-50 yaş arasında 1-2 yılda 1
Kendi Kendine Meme Muayenesi
Yapılan çalışmalarda;
• Düzenli ve doğru yapılan KKMM ile bir toplumda
meme kanserinin erken evrede tespit edilebileceği
ve yaşam sürecinin olumlu yönde etkileneceği
bildirilmiştir
• Her ay düzenli KKMM uygulayan ve
uygulamayan kanser hastaları karşılaştırılmış;
KKMM düzenli yapanlarda tümör çapının
yapmayanlara göre daha küçük tespit edildiği
saptanmıştır
Kendi Kendine Meme Muayenesi
AMAÇ :
• Kendi meme dokusunu daha iyi tanımak
• Memelerde oluşabilecek değişiklikleri erken
tanıyabilmek
Kendi Kendine Meme Muayenesi- Gözlem
1. Doğru şekilde durma
• Kollar iki yanda sarkık
ve gevşek
• Kollar belde
• Kollar her iki yanda
başın üzerine
kaldırılmış
• Kollar her iki yanda
gövde öne doğru
eğilmiş
Kendi Kendine Meme Muayenesi-Gözlem
2. Aşağıdakileri kontrol etme
• Memede kitle görünümü
• Memelerden birinde anormal
büyüme
• Memelerden birinin diğerinden
sarkık olması
• Meme cildinde buruşukluk
• Meme ucunda çukurlaşma
• Meme ucundan kanlı akıntı
• Meme ucu renginde değişiklik
• Memeye komşu lenf bezlerinde
büyüme
• Üst kolda anormal şişlik
Kendi Kendine Meme Muayenesi - Palpasyon
3. Sırt üstü yatma
KKMM - Palpasyon
4. Doğru bölgeyi muayene etme
• Sternumun ortasından
koltuk altının orta hattına
kadar, yukarıda
klavikuladan aşağıda
memeden birkaç santimetre
aşağıya kadar olan bölge
5. Elle muayenede 3 teknikten birini
kullanma
•
BASINÇ
• Hafif –
alttaki
dokuyu
hareket
ettirmeden
cilt üzerine
• Orta – o
bölgedeki
dokuya
• Güçlü –
kaburgalara
doğru
KKMM - Palpasyon
6. Meme ucunu baş ve işaret parmağı arasında
hafifçe sıkarak akıntıyı kontrol etme
KKMM - Palpasyon
7. Sırt üstü yatarken koltuk altını derinlemesine
elle muayene etme
Ulusal Meme Kanseri
Tarama Standardları
• Başlangıç yaşı
:
– 50-69 yaş
• Tarama aralığı
:
– 2 yılda bir mammografi ile
• Tarama sonlanması:
– 69 yaş
Meme Kanserinde Korunma Düzeyleri
Primer Korunma
Yağdan fakir liften zengin diyet
Günlük gıda alımında en az 5 porsiyon meyve veya sebze
tüketilmeli
Kırmızı et tüketimi kısıtlanmalı, beyaz et (tavuk,balık,hindi) tercih
edilmelidir
Özellikle yağlı ve yağda kızarmış gıdalardan, fast food ürünlerinden
kaçınmalıdır
Vücut yağ dengesini bozduğu için, hormonal bozukluklara da yol
açacağından kolalı ve gazozlu içeceklerden uzak durmalıdır
• Önerilen vücut ağırlığını koruma
• Postmenapozal dönemde kilo almamalı (Vücut Kitle İndeksinin 28
in altında tutulması önerilmektedir
KORUNMA
Primer Korunma
Menapoz sonrası HRT uygulanıyorsa kontroller
aksatılmamalı
Mümkün olduğunca emzirme süresi uzatılmalıdır
İlk çocuk 20 yaşından önce doğurmalı
Gebelik miyadında tamamlanmal
Egzersiz - genç yaşta
Genç yaşta radyasyona maruz kalmayı önlemeli
Alkol kullanmamalı ve sigara içmemeli
Meme Kanserinde Korunma
Sekonder Korunma
• Her ay düzenli olarak kendi kendine meme
muayenesinin yapılması
• Klinik muayene
• Mammografi
Serviks Kanseri
• Dünya ölçeğinde 45 yaş altı kadınlarda en sık görülen 2. kanser türü,
meme ve akciğer kanserinden sonra kanserden ölümlerin önde gelen
3. nedenidir
• Dünya çapında 2 dakikada bir, bir kadın serviks kanserinden
ölmektedir.
• Yılda dünya da 500 000 kişi rahim ağzı kanserine yakalanmaktadır
ve
• 190 000'i ölmektedir.%78 ‘i gelişmekte olan ülkelerdedir.
•
Ülkemizde yıllık ortalama 1200-1500 arası yeni vaka görülse de, bu
vakaların halen %90’ı Evre IB ve üzerindedir
• Tarama programları, serviks kanserinin azalmasında önemli bir
etkiye sahip olmasına rağmen hala kadınlar serviks kanseri
nedeniyle ölmektedir.
Serviks Ca -riskler
• HPV varlığı
• Cinsel yaşama başlama yaşının erken
olması
• Çok eşlilik
• Eşinin çok eşli olması
• Sigara kullanımı
HPV İLE RAHİM AĞZI KANSERİ
Servikal kanser yıllardır ilk 10’da görülen bir kanser olup,
insidansı 4,8/100.000’dir
• İnsan Papilloma virusuna (HPV) bağlı olarak gelişen Rahim Ağzı
kanseri (serviks kanseri) dir.
• Rahim ağzı kanserlerinin erken tanısı kanser tarama
muayeneleri ile mümkündür.
• İnsan papilloma virusuna karşı geliştirilen aşı rahim ağzı
kanserinden korumaktadır.
Serviks Kanseri
• Serviks kanseri önlenebilir bir hastalıktır.
• Smear/PAP testiyle tarama sayesinde erken
tanı ve etkin bir tedavi mümkündür.
• Ulusal kanser tarama programına göre, serviks
kanseri için tarama 30 yaştan sonra başlamalı
ve 65 yaşa kadar 5 yılda PAP smear testi bir
tekrarlanmalıdır. 65 yaş ve üzerinde son 2 testi
negatif çıkan bayanlar tarama programından
çıkarılır
Ulusal Serviks Kanseri
Tarama Standardları

Başlangıç yaşı :


Tarama aralığı :


30 yaş
5 yılda bir kez
Tarama sonlanması:

65 yaş, son iki test negatif ise
Serviks Ca-klinik bulgular
• Genelde ilerlemiş evrede bulgu verir
• Ağrılı cinsel ilişki
• Post koital, koital veya inter menstural
kanama
• Sulu, kötü kokulu akıntı