Transcript 10 Tıbbi KBRN Kursu 2010

Radyasyon
Maruziyetinde İlk Yardım
Doç. Dz. Tbp.Kd. Alb. Serdar SÜRENKÖK
GATA Radyasyon Onkolojisi A.D - Ankara
Ekim 2010
Radyasyonun Biyolojik Etkileri

Değişik seviyelerdeki biyolojik etkiler





Moleküler (DNA)
Sub-cellular
Hücre
Organ
Organizma
Moleküler Düzeydeki Etkiler

Fiziksel evre


Kimyasal evre


İyonizasyon yoluyla oluşan enerji transferi 10-15 s
de gerçekleşir
İyonlaştırılmış ve uyarılmış su molekülleriatomları üzerinden reaktif kimyasal bileşikler
(radikal) oluşur (10-3 - 10-5 s)
Biyolojik evre


Direk ve İndirek olarak etkilenir
DNA hasarı ve sonuçları saatler, günler, yıllar ve
hatta nesiller alır
Moleküler Düzeydeki Etkiler

Direk etki




Radyasyonun hücredeki
duyarlı molekül veya atomlara
direk çarpmasıyla ortaya çıkar
Bu hasar onarılamaz
Hücre ya ölür yada fonksiyon
göremez hale gelir
İndirek etki



Su molekülleriyle radyasyonun
etkileşimi sonucunda ortaya
çıkar
Kararsız hiperoksit moleküller
ortaya çıkar
Bu toksik moleküller duyarlı
moleküllerde hasara ve
subsellüler yapılarda zarara yol
açarlar
Subsellüler Düzeydeki Etkiler

DNA hasarı kromozomal aberasyonlarla
sonuçlanır
Subsellüler Düzeydeki Etkiler
Subsellüler Düzeydeki Etkiler
Sellüler Düzeydeki Etkiler



Işınlanmış hücreler proliferasyon
kapasitelerini yitirebilirler
Genellikle proliferasyon durmadan önce
hücreler birkaç kez daha bölünürler
Bazen hücreler bölünmeden birkaç saat
içinde ölürler (interfaz ölümü)
Sellüler Düzeydeki Etkiler
Sellüler Düzeydeki Etkiler


Onarılabilen DNA hasarları olan hücrelerde
bir kaç bölünme sonucunda ortadan kalkan
bir mitotik gecikme gözlenir
Radyobiyolojide hücre ölümü proliferasyon
kapasitelerini kaybeden hücrelerin
durumunu anlatmak için kullanılır
(reprodüktif ölüm)


Hücre membranındaki yapısal değişiklikler
ortaya çıkabilir
Örneğin sinir hücresi elektriksel uyarıları
iletme yeteneğini kaybedebilir

1906, iki Fransız radyobiyolog ( Bergonie &
Tribondeau ) farklı tipteki hücrelerin
radyasyona karşı duyarlılığının farklı
olduğunu gözlemlediler


Mitoz hızı yüksek hücreler
Kök hücreler radyasyona daha hassastırlar



Düşük doz radyasyonun neden olduğu hasar
hücreler tarafından onarılabilir
Radyasyon dozuna tek seferde maruz
kalınmasında, aynı miktarın iki üç seferde maruz
kalınmasına göre daha fazla hücresel ölüm
gözlenmektedir
Deneyler bölünmüş dozlara maruz kalan hücrelerin
sağkalım oranlarının daha yüksek olduğunu ve
onarımın radyasyon maruziyetinden hemen sonra
ortaya çıktığını göstermektedir
Sellüler Düzeydeki Etkiler


X-ışınları için sağkalım
eğrisi bir omuz yapar
Nötronlar için sağkalım
eğrisi neredeyse düz bir
çizgidir


Dokuların radyosensitivitesi de çeşitlilik
göstermektedir
İnsanda dokuları en duyarlıdan en dirençliye
sıralamak gerekirse








Embryonik doku
Hematopoetik sistem
Gonadlar
Epidermis
İntestinal mukozal membran
Bağ dokusu
Kas dokusu
Sinir dokusu
Organ Düzeyindeki Etkiler

Deterministik etki



Etkinin olasılığı ve şiddeti abzorbe edilen doza
bağımlı
Doz-etki ilişkisinde eşik düzey var
Stokastik etki



Doz-etki ilişkisinde eşik düzey yok
Etkinin olasılığı abzorbe edilen doza bağımlı
fakat şiddeti bağımsız
En önemli örnek karsinogenez ve genetik
etkilerdir
Deterministik Etkiler
Normal doku hasarı için eşik dozlar (2Gy/fr)
Organ
Hasra tipi
Deri
Eritem
kalıcı epilasyon
İnflamasyon, oklüzyon
inflamasyon, oklüzyon
Fonksiyon kaybı, ascites
atrofi, nekroz
Nefrosklerozis
İnflamasyon, obstruksiyon
İnce barsak
Rektum
Karaciğer
Tükürük bezi
Böbrekler
İdrar yolları
Doz (Gy)
1-5% komplikasyon
> 30
40 - 60
45
55
30
50 -70
23
55 -60
Organ Düzeyindeki Etkiler



Biyolojik endpoint fonksiyon kaybıdır
Çok hücreli sistemlerde intrasellüler onarıma
ek olarak sağ kalan hücrelerin
proliferasyonu da onarıma yardımcı olur
Repopulasyon denen bu onarım kemik iliği,
ince barsak, testis ve ciltte gözlenmektedir
Organizma Düzeyinde Etkiler




Tüm somatik etkiler hücre ölümüne dayanır
Radyasyona maruz kalınan bölgenin tüm
beden ya da bir bölümünü içermesi etkiyi
değiştirir
Kısmi maruziyette onarım ışınlanmayan
bölgedeki hücrelerin migrasyonu ile ortaya
çıkar (hematopoietik sistem)
Tüm beden ışınlamasında, radyasyon
sendromları gözlenir
Etkinin Sınıflaması

Somatik etkiler




Akut etkiler – yeterli miktarda radyasyona maruz
kalındığında ortaya çıkarlar
Geç etkiler – ortaya çıkması için maruziyet
sonrasında yıllar gerekir
Genetik etkiler – etkiler kuşaklar boyu
aktarılabilinir
Teratojenik etki – fetal ve embryonik
dönemde radyasyona maruz kalan
çocuklarda ortaya çıkar
Radyasyondan Korunmanın
Temel Prensipleri



Gerekçelendirme
Optimizasyon
Doz sınırları
Gerekçelendirme

Radyasyonun zararlı etkileri göz önünde
bulundurularak, net bir fayda sağlamayan
hiçbir radyasyon uygulamasına izin
verilmemelidir
Optimizasyon

Tedavi amaçlı tıbbi ışınlamalar hariç, radyasyona
maruz kalmayı gerektiren uygulamalarda






bireysel dozun büyüklüğü
ışınlanacak kişilerin sayısı
olası tüm ışınlamalar için
ekonomik ve sosyal faktörler göz önünde bulundurularak
mümkün olan en düşük dozun alınması sağlanmalıdır
Kişilerin alacakları doz (Medikal olanların dışında)
sınırlandırılmalıdır
ALARA: As Low As Reasonably Achievable:
Uygulamaların günlük takibi ile risk azaltılarak net
yararın atışı sağlanmalıdır
Doz sınırları
Etkin doz
Eşdeğer Doz
Radyasyon
Görevlileri
Halk
Yıllık
Ortalama
20 mSv/yıl
1mSv/yıl
Tek Yıl
50 mSv/yıl
5 mSv/yıl
Göz
150 mSv/yıl
15 mSv/yıl
Cilt
500 mSv/yıl
50 mSv/yıl
El-Ayak
500 mSv/yıl
50 mSv/yıl



18 yaşından küçükler radyasyon uygulaması
işinde çalıştırılamazlar
Eğitimleri radyasyon kaynaklarının
kullanılmasını gerektiren 16-18 yaş
arasındaki stajyerler ve öğrenciler için etkin
doz, herhangi bir yılda 6 mSv'i geçemez
Ancak el, ayak veya deri için yıllık eşdeğer
doz sınırı 150 mSv, göz merceği için 50
mSv'dir



Hamile radyasyon görevlileri için çalışma
şartları yeniden düzenlenmeli ve doğacak
çocuğun alacağı dozun mümkün olduğu
kadar düşük düzeyde tutulması sağlanmalıdır
Hamileliğin kalan süresi boyunca fetusun
alacağı doz 1 mSv'i aşmamalıdır
Emzirme dönemindeki kadın çalışanlar,
radyoaktif kontaminasyon riski taşıyan işlerde
çalıştırılmamalıdır
Tıbbi Işınlanmalar İçin Doz
Kısıtlamaları



Hasta Ziyaretçileri ve Gönüllüler İçin
(tanı/tedavi süresince) 5 mSv'i
Hasta ziyareti için gelen çocuklar için 1 mSv'I
aşmamalıdır
Tanı amaçlı radyasyon uygulamalarında,
hasta dozu kısıtlamaları için yönetmeliklerde
verilen referans düzeylerine uyulmalıdır
Olası Nükleer ve Radyolojik Tehlike
Durumları ve Hazırlık Faaliyetleri












Nükleer Güç Reaktörleri
Yakıt ve Atık İşleme Tesisleri
Araştırma Reaktörleri
Radyoaktif Maddelerin Tıbbi Uygulamaları
Radyoaktif Maddelerin Endüstriyel Uygulamaları
Radyoaktif Maddelerin Taşıma, Depolaması
Nükleer Tahrikli Uydular
Nükleer Tahrikli Gemi ve Denizaltılar
Araştırma Merkezleri veya Laboratuvarları
Askeri Amaçlı Uygulamalar
Terörist Faaliyetler
Radyoaktif Madde Kaçakçılığı



Bunlar içerisinde özellikle nükleer güç reaktörlerinden
kaynaklanabilecek kaza ve tehlike durumları sınır ötesi
erişim olasılığı olan ciddi kazalar olarak ön plana
çıkmaktadır
Ülkemiz, civarında bulunan, özellikle komşularımız
topraklarında kurulu nükleer reaktörlerden
kaynaklanabilecek teknolojik afet riski ile karşı
karşıyadır
Bu reaktörlerden ülkemize en yakın konumda bulunan
 Ermenistan'da kurulu olan Metsamor Nükleer
Reaktörü sınırımıza yaklaşık 16 km. uzaklıkta
 Bulgaristan'da kurulu olan Kozloduy Nükleer
Reaktörü ise sınırımıza yaklaşık 300 km. uzaklıktadır
 Romanya'da kurulu olan Cernavoda Nükleer
Reaktörü yine sınırımıza yaklaşık 300 km.
uzaklıktadır
Radyoaktivitenin İnsana
Ulaşma Yolları





Buluttan solunum yoluyla iç ışınlanma
Radyoaktif bulutun geçişi esnasında buluttan dış
ışınlanma
Radyoaktif bulutun geçişi sırasında kuru serpinti
veya yağış nedeni ile dış yüzeylerde oluşan birikime
bağlı olarak dış ışınlanma
Giysiler ve cildin bulaşması yoluyla dış ışınlanma
Bulaşmış gıda maddeleri ve sular yoluyla vücuda
girmiş olan radyoaktif maddelerden iç ışınlanma
Buna karşın alınacak koruyucu
önlemler şu şekilde sınıflandırılabilir



Acil Koruyucu Önlemler
Uzun Dönemli Koruyucu Önlemler
Kişisel Korunma Yöntemleri
Acil Koruyucu Önlemler




Sığınma
Giriş-çıkış kontrolu
Tahliye
Kişilerde radyoaktif kirliliğin giderilmesi
Uzun Dönemli Koruyucu
Önlemler



Su ve gıdaların kontrolu
Çevrede radyoaktif kirliliğin giderilmesi
Geçici veya sürekli yerleştirme
Kişisel Korunma Yöntemleri


İç radyasyon tehlikesine karşı korunma
yöntemleri
Dış radyasyon tehlikesine karşı korunma
yöntemleri
İç Radyasyon Tehlikelerine
Karşı Korunma Yöntemleri



Ortamın, giysilerin ve cildin radyoaktif madde ile
bulaşmasını, radyoaktif maddenin yiyecek ve
solunum yoluyla vücuda girmesini önleyici önlemler
alınması gereklidir
Tehlike durumunda kontamine olan bölgelerde
görevli monitoring ekiplerinin çevreye dağılan
radyoaktif maddeleri vücutları içerisine almalarını,
havada ve yerde birikmiş radyoaktiviteye maruz
kalmalarını önlemek amacıyla solunum cihazları ve
koruyucu elbiseler giymeleri gerekir
Ayrıca bazı özel durumlarda uygun toz veya asit
filtresiyle veya solunum cihazlarıyla donatılmış yüz
maskelerini kullanmak gerekebilir
İç Radyasyon Tehlikelerine
Karşı Korunma Yöntemleri





Solunum yolu ile vücuda girebilecek radyoaktif maddeleri tutmak
için halka mendil, havlu, kağıt, pamuklu kumaş vb. gibi araçlarla
solunum yollarını kapatarak iç kontaminasyondan korunmaları
duyurulur
Kirlenmeye maruz kalan bölgede yaşayan küçük ve büyükbaş
hayvanlar kapalı alanda tutulur
Açıkta bulunan yiyecek ve içeceklerin tüketilmesi önlenir
Bölgedeki açık su kaynaklarının, meraların ve tarım arazilerinin
kullanılmaması, taze sebze ve meyvelerin yıkanmadan
yenmemesi, yağmur sularının kullanılmaması, stok edilen
yiyeceklerin yenmesi, hayvanların kuru ot ve samanla
beslenmesi için gerekli tedbirler alınır
Bölgede, dışarıda kalan hayvanlar tespit edilip, ayrı tutulmaları
sağlanır, bu hayvanların en az 7 ay temiz yemle beslenmeden
kesilmemesi ve sütlerin peynir yapılması sağlanır
Dış Radyasyonlara Karşı
Korunma

Başlıca üç yöntem bulunmaktadır



Uzaklık: Noktasal kaynaklardan yayınlanan
radyasyon şiddetleri kaynaktan olan uzaklığın
karesiyle azaldığından, uzaklık iyi bir korunma
aracı olmaktadır. Örneğin; doz hızı 1 m de 100
mR/s ise 10 m deki doz hızı 1 mR/s dir. Tahliyenin
sebebi halkı mümkün olduğunca kaynaktan uzak
tutmaktır
Zaman
Zırhlama
Uzaklık


Noktasal kaynaklardan yayınlanan radyasyon
şiddetleri kaynaktan olan uzaklığın karesiyle
azaldığından, uzaklık iyi bir korunma aracı
olmaktadır
Örneğin; doz hızı 1 m de 100 mR/s ise 10 m
deki doz hızı 1 mR/s dir. Tahliyenin sebebi
halkı mümkün olduğunca kaynaktan uzak
tutmaktır
Zaman


Radyasyon dozu miktarı radyasyon
kaynağının yanında geçirilecek süre ile
orantılı olarak arttığından kaynak yakınında
mümkün olabildiğince kısa süre kalınmalıdır
Yani doz hızı 500 mR/s ise bu alanda 1 s
kalınırsa 500 mR , 10 s kalınırsa 5000 mR
doz alınır
Zırhlama


Dış radyasyon tehlikelerinden korunmanın en
etkin yöntemi zırhlama olup radyasyonun
şiddetini azaltmak için radyasyon kaynağı ile
kişi arasına uygun özelliklerde koruyucu
engel konulmalıdır
Tehlike durumlarında halkın kapalı
mekanlarda kalmasının sebebi budur
Radyasyona Maruz Kalma Yolu
Koruyucu Önlem
Tesisten veya buluttan dış ışınlama
Sığınma
Tahliye Giriş-çıkış kontrolü
Buluttan solunum yoluyla iç
ışınlama Sığınma
İyot tableti dağıtımı Tahliye
Giriş-çıkış kontrolü
Sığınma
İyot tableti dağıtımı Tahliye
Giriş-çıkış kontrolü
Elbise ve cildin bulaşması
Sığınma
Tahliye
Kişilerde bulaşmanın giderilmesi
Topraktan dış ışınlama
Sığınma
Tahliye
Çevrede bulaşmanın giderilmesi
Topraktaki radyonüklitlerin havaya
karışması ve solunum yoluyla iç
ışınlama
Tahliye
Çevrede bulaşmanın giderilmesi
Bulaşmış gıda ve sular yoluyla iç
ışınlama
Gıda ve suların kontrolü



Radyasyon kaynağından
uzaklaşmak radyasyondan
korunmanın en etkin ve en
kolay metodlarından biridir
Mesafe ile radyasyonun
azalma miktarı uzaklığın
karesi ile ters orantılıdır
Kaynaktan olabildiğince
uzak durulmalıdır



Radyasyon Kaynağı ile
kişi arasına konulacak
olan engel,
radyasyonun şiddetini
azaltacaktır
Kullanılan malzemenin
yoğunluğu arttıkça
koruyuculuğu da artar
En yaygın zırhlama
malzemesi beton ve
kurşundur


Radyasyon kaynağının
yanında geçirilen süre
arttıkça alınan
radyasyon miktarı da
artar
Radyasyon kaynağının
yanından olabildiğince
kısa sürede
uzaklaşılmalıdır

Ortamın, giysilerin ve cildin radyoaktif madde
ile bulaşmasını, radyoaktif maddenin yiyecek
ve solunum yolu ile vücuda girmesini
önleyecek tedbirler alınmalıdır
Nükleer patlama ve diğer yüksek
doz radyasyona maruz kalma
durumları

Akut yüksek doz radyasyon üç temel taktik durumda
ortaya çıkar



Nükleer patlama sonrası ilk 60 saniyede ortaya çıkan çok
yüksek doz radyasyon ve hemen yakın bölgeyi etkileyen
fizyon ürünlerini içeren radyoaktif serpinti
Yüksek gradeli nükleer materyalin kritik bir kütle
oluşturmasına izin vermesi sonrasındaki nükleer reaksiyon
nükleer patlama olmaksızın büyük miktarlarda gamma ve
nötron radyasyon
Akut yaralanmalara neden olabilen Co-60 gibi radyoaktif
maddeleri içeren radyasyon yayan araçların neden olduğu
radyasyon

Radyasyona en duyarlı iki sistem


Hematopoietik sistem
Gastrointestinal sistem
Radyasyon Sendromları


Ciddi radyasyon hastalığı; eksternal
radyasyonun neden olduğu durumlarda
ortaya çıkar ve organ etkisi primer tıbbi
sorundur
Tıbbi bakım uygulanmadığında LD50/60
3.5 Gy



Akut radyasyon sendromu; farklı semptomları
içeren fazlardan oluşur
Semptomlar bireysel radyasyon duyarlılığına,
radyasyon tipine ve abzorbe edilen doz
miktarına bağlıdır
Baş. zamanı
Radyasyon dozu arttıkça
semptomların ciddiyeti
artarken, semptomların
ortaya çıkma süresi kısalır
Semp. ciddiyeti
Zaman profili

Prodromal faz



Latent faz




Bulantı, kusma, ateş, baş ağrısı ve yorgunluk ile
karakterize
Granisetron (Kytril®), ondansetron (Zofran®, Zofer®) ve
tropisetron (Navoban®)
Semptomsuzluk ile karakterize
Süresi maruz kalınan doz ve sistem ile ilişkili
Nörovasküler sendromda birkaç saat iken, GIS 1-7 gün ve
hematopoietik sendromda 2-6 hafta
Açık hastalık fazı

Hospitalizasyon ve tıbbi bakım gerekiyor
Hematopoietik Sendrom




0.7-4 Gy radyasyona maruz kalan personelde
kemik iliği fonksiyonları bozulur ve
pansitopeni gözlemlenir
Radyasyon sonrası 24 saat içinde periferik
kan profilinde değişiklikler gözlenir
En fazla etkilenen hücre lenfosittir
En faydalı tetkik tam kan sayımıdır
3000
Normal sınır
2000
Lenfosit
sayısı
Orta hasar
1000
Ciddi hasar
500
Çok ciddi hasar
0
Letal hasar
0
1
Zaman (gün)
2
Gastrointestinal sendrom


6-8 Gy radyasyona maruz kalan personelde
gastrointestinal sendrom gözlenir
1-7 günlük latent periyot sonrası ciddi sıvı
kaybı, kanama ve diyare başlar
Nörovasküler sendrom



20-40 Gy radyasyon nörovasküler sendrom
ile sonuçlanır
Latent periyot birkaç saat ile birkaç gün sürer
Klinik tablo şuur kaybı, koma ve ölümü içerir
Akut radyasyon hastalığına
yaklaşım

3 evreye ayrılabilir

Triyaj


Acil bakım


Hastaların önceliği belirlenir
12-24 saat içindeki tanı ve tedavi girişimlerini içerir
İleri bakım

Ortaya çıkan ve çıkması muhtemel durumların
tedavisini içerir
Nötropeni ve enfeksiyonda tedavi



Antibiyotik proflaksisi nötrofil sayısının <100
olduğunda uygulanmalıdır
Nötropeni süreci uzadıkça enfeksiyon riski
artar
Sitokin kullanımı enfeksiyon öncesinde
gereklidir
Enfeksiyondan korunma




Orta derecede radyasyon maruziyeti üzerinde
patojenler ile yaralıyı mümkün olduğunca uzak
tutmaktır
Yaralının mikrobik çevre ile teması kesilmelidir
Aerobların baskılandığı anaerobları
etkilemeyen barsak dekontaminasyonu
yapılmalıdır
Sukralfat ve prostaglandin analogları mide
aktivitesini etkilemeksizin kanamayı önleyebilir
Enfeksiyonda yaklaşım




Febril nötropenik hastadan farkı yoktur
Muhtemel bakteriler ve hastane
enfeksiyonları düşünülerek ampirik
anbiyoterapi uygulanır
Kombine tedaviler tek ajana göre daha
etkilidir
Tedavi 24 saat ateşsiz bir periyot ve nötrofil
sayısı >500 a kadar devam etmelidir
Hematopoietik büyüme
faktörler






G-CSF, filgrastim, (Neupogen®), 2.5-5 μg/kg/gün
GM-CSF, sargramostim, (*******®), 5-10 μg/kg/gün
Hematopoiesisi sitimüle ediyorlar
Nötrofilin fonksiyonel kapasitesini arttırıyorlar
Antibiyoterapi, taze trombosit ve diğer kan ürünleri
ile birlikte yapılan tedavide enfeksiyonların
komplikasyonlarını azaltıyorlar
Maruziyetten sonraki 24-72 saat içinde uygulanmalı
Blast ve termal biyolojik etkiler




Basınç
Rüzgar
Termal dalga
Yangınlar
Blast yaralanma



Blast dalganın kendi basınç rüzgarı
Blast rüzgarın sürüklediği kuvvetler
Standart travma tedavi prensipleri geçerli




İmmün sistem baskılandığı için enfeksiyon ve
yara iyileşmesi problem
Hipotansiyon varsa büyük olasılıkla hipovolemiye
bağlı
Cerrahi tedavi gerektiren durumlar öncelik taşıyor
Timpanik membranın yırtılmasının tedavisi
geciktirilebilir
Yaralar ve radyasyon




Radyasyona maruz kalanlarda açık bırakılan
yaralar potansiyel enfeksiyon odağıdır
Radyasyon yaralanmasından saatler sonra
yara iyileşmesi gecikir
Yaralar mümkün olduğunca erken
kapatılmalıdır (36-48 saat)
İlk müdahale yerinde cerrahi tedavi
yapılamıyorsa orta derecede yaralanmış
olanlar üst merkeze nakledilmelidirler
Termal yaralanmalar


Termal dalga
Yangınlar
Yanıklar ve radyasyon




% 50 mortaliteye sahip bir yanık radyasyon (1.5 Gy)
ile eşzamanlı ortaya çıktığında % 90 + mortaliteye
dönüşüyor
Enfeksiyon primer ölüm sebebi
Cildin tüm katlarında oluşan yanık besi yeri olmak
için ideal, eksizyon ve yaranın kapatılması gerekli
Topikal antimikrobiyal ajanların kullanılması
komplikasyonlara neden olabilir
Göz yaralanmaları




Yüksek yoğunlukta ışık ve infrared
radyasyona maruz kalmak korioretinal
bölgede yaralanmaya yol açıyor
Gözlükler ve gece görüş sistemleri bu
yaralanmayı azaltırlar
Patlama sonrasında geçici körlük oluşabilir
Bu körlük gündüz bir kaç dakika gece ise 30
dakika sürebilir
Radyasyon yayan
cihazlar ve endüstriyel
kontaminasyon
durumları
Kronik Radyasyon Sendromu

En az üç yıl süresince 1 Gy üzerinde
radyasyona maruz kalan kişilerde ortaya
çıkar
Klinik belirtileri







Uyku, iştah bozuklukları
Yorgunluk ve tükenmişlik hali
Konsantrasyon kaybı
Hafızada zayıflama
Mizaç değişiklikleri
Vertigo
Parestezi
Klinik belirtileri







Başağrısı
Epistaksi
Baygınlık episodları
Kemik ağrısı
Sıcak basması
Lokalize kemik ve kas hassasiyeti
Orta derecede hipotansiyon
Klinik belirtileri







Taşikardi
Tremor
Ataksi
Asteni
Hiperrefleksi
Gecikmiş menarş
İkincil cinsiyet karakterlerinde gelişme
bozukluğu
Laboratuar bulguları


Hafif veya belirgin pansitopeni
Kemik displazisi
Klinik bulgular



Karsinogenezis
Katarakt oluşumu
Fertilite bozuklukları ve infertilite
Fetal maruziyet




Büyüme geriliği
Ciddi konjenital malformasyonlar
Embriyonik, fetal veya neonatal ölüm
Karsinogenesis
Psikolojik etkiler
Psikolojik etkiler




İnformasyon eksikliği, olabilecek olayların önceden
bilinmemesi ve hatta koruyucu elbise arttırır
Patlama sonrası suçluluk hissi, ölme olasılığını
kafasından atamama, yüksek sayıda yaralı varlığı ve
gecikmiş kurtarma faaliyetleri akut strese katkıda
bulunurlar
Fobi, genel depresyon ve yorgunluk, ve post
travmatik stress bozuklukları görülebilir
Uzun süreli etkileri engellemek için yakınlık,
çabukluk ve beklenti prensipleri ile tedavi edilmelidir
Kontaminasyonda yaklaşım
Eksternal kontaminasyon




Radyonüklidler ile kontamine bir alandan
geçerken koruyucu elbise yokluğunda veya
yaralanıldığında kontaminasyon oluşabilir
Alfa ve beta radyasyonlar sıklıkladır
Beta radyasyon radyodermite yol açabilir
Dekontaminasyon hastanın elbiselerini
çıkararak ve suyla hastayı yıkayarak
yapılabilir
İnternal kontaminasyon




Korunmayan personelin radyasyonu inhale
etmesi, yutması veya radyoaktif madde ile
yaralanması sonucunda oluşur
İnhale edildiğinde akciğer fibrozisine yol
açabilir
Yutulduğunda gastrik lavaj, prusya mavisi,
şelasyon ajanları, purgatif ve laksatif
kullanılabilir
I-131 maruziyetinde Potasyum iyodür
verilmeli
İnternal kontaminasyonda
tedavi
Radionüklid
Cesium-137
Iodine-125/131
Strontium-90
Americium-241/
Plutonium-239/
Cobalt-60
Tedavi
Prussian blue
Potassium iodide
Aluminum phosphate
Ca- ve Zn-DTPA
Yol
Oral
Oral
Oral
IV infüzyon
Radyasyon varlığında
birinci basamak
yaklaşım
Radyasyon varlığında birinci
basamak yaklaşım




Radyasyon tehlikesi olduğunda tehlikeden 50
metre uzakta bulunmalıdır
Şüpheli yerde personel ve araçları rüzgarın
ters istikametinde, bölgede mümkünse
yüksek bir konumda bulunulmalıdır
Yardım istenmelidir
Yaralıların tespit edilmesi gereklidir
Radyasyon varlığında birinci
basamak yaklaşım






Hareket edemeyecek yaralılara ileri hayat desteği
vermek için beklemeyip, rutin acil bakımı
uygulanmalıdır
Yaralıların radyasyonlu bölgeden çıkarılması, yeni
yaralanmalardan korumak için uygun hasta transfer
teknikleri kullanılmalıdır
Kontaminasyon şüphesi varsa kontrollü bölgede
kalınmalıdır
Açık yaralar steril kapamalarla kapatılmalıdır
Yaralıda kontaminasyon olup olmadığını kontrol
edilmelidir
Kontaminasyon varsa yaralının elbisesi
çıkarılmalıdır
Radyasyon varlığında birinci
basamak yaklaşım




Hayatı tehdit eden yaralanmalar öncelikle
tedavi edilmelidir
Ambulans kontrol çizgisinin temiz tarafına
yanaştırılmalıdır
Temiz bir battaniye örtülmeli ve uygun şekilde
güvenceye alınmalıdır
Kontrollü bölgeyi terk etmeden önce
koruyucu elbiseleriniz çıkartılmalıdır
Radyasyon varlığında birinci
basamak yaklaşım



Mümkünse kontrollü bölgeye girmeyen
personel tarafından hastaneye transportu
sağlanmalıdır
Hastane bilgilendirilmeli ve hastanenin
prensiplerine göre hareket edilmelidir
Ambulans ve içindeki malzemeler ile birlikte
ancak personel radyasyon ölçümü ve
dekontaminasyon işlemi yapıldıktan sonra
göreve dönülmelidir
Radyasyon varlığında birinci
basamak yaklaşım


Ciddi tıbbi problemler radyasyon yaralarına
göre öncelik taşırlar
Radyasyon yaralanması nadiren şuur kaybı
gösterirler, bu bulgunun varlığında diğer
yaralanma durumları değerlendirilmelidir