finansije i finansijska trzista i

Download Report

Transcript finansije i finansijska trzista i

Finansije i finansijska tržišta

Doc dr Milena Žižić

I Dio Pregled finansijskih tržišta



Finansijski sistem

obuhvata skup mjera i aktivnosti kojim se ustanovljava

finansiranje reprodukcije

kao i finansiranje tokova u reprodukciji.



Finansijski sistem

skup tržišta, pojedinaca, institucija, zakona, regulacija i tehnika preko kojeg se trguje obveznicama, akcijama i drugim hartijama,

a koji proizvode i isporučuju

finansijske usluge,i determinišu ( određuju) kamatne stope

 Finansijski sistem je skup tržišta za finansijske instrumente i pojedinaca i institucija koji trguju na ovim tržištima, uz regulatore i supervizore sistema. 

Možemo reći da je finansijski sistem jedan od najvažnijih izuma savremenog društva



Primarni cilj finansijskog sistema

je da se usmjere oskudna zajmovna sredstva ( sredstva raspoloživa za pozajmljivanje na finansijskim tržištima ) od onih koji štede ka onima koji pozajmljuju da bi kupili robe i usluge i izvršili investicije u novu opremu i objekte tako da globalna ekonomija može da raste i da se poveća životni standard građanstva.

 Takođe,

finansijski kredita i koliko sistem determiniše i cijenu će kredit biti raspoloživ da bi se platile hiljade različitih roba i usluga koje se svakodnevno kupuju .

 Kada krediti poskupe i kada su manje raspoloživi, opada ukupna potrošnja roba i usluga , čime se povećava nezaposlenost i usporava privredni rast smanjenjem proizvodnje i otpuštanjem radnika i obrnuto .

• Globalni finansijski sitem je integralni dio ekonomskog sistema .

• Korisnici finansijskog sistema su ljudi, firme i druge organizacije, koji žele da iskoriste

pogodnosti

koje nudi

finansijski sitem: 1. posredovanje jedinica; između sufisticiranih i deficitarnih 2. finansijske usluge kao što su osiguranje i penzije ; 3. mehanizam plaćanja; 4. pogodnosti portfolio prilagođavanja.

• Krajnji korisnici imaju izbor između tri šira pristupa:

1. direktno kreditiranje; 2.

organizovana tržišta; 3. posrednici.

Finansijski izvori,instrumenti,mehanizmi i institucije za njihovu koncentraciju i akumulaciju odnosno proširenu reprodukciju čine cjelinu finansijskog sistema koje se međusobno prožimaju u skladnim odnosima.

Bazične funkcije globalnog finansijskog sistema 1.

Funkcija štednje 2. Funkcija likvidnosti 3.

Funkcija plaćanja 4. Funkcija politike 5. Funkcija bogatstva 6. Kreditna funkcija 7. Funkcija rizika

 Funkcija štednje obuhvata obezbjeđenje koje je potencijalno profitabilno, kao i nisko rizično trgovanje sa štednjom publike.

 Funkcija likvidnosti obuhavata pružanje načina za povećanje fondova

pretvaranjem finansijskih aktiva

(akcije, obveznice, depoziti i sl.) u

gotovinska salda.

 Funkcija plaćanja pruža mehanizam plaćanja za kupovinu roba i usluga.

 Funkcija politike obezbjeđuje kanal za državnu politiku kako bi se ostvarili ciljevi pune zaposlenosti, niske inflacije i održivog ekonomskog rasta.

 Funkcija bogatstva predstavlja načine za čuvanje kupovne moći u finansijskim aktivama sve dok ne bude ubuduće potrebno za trošenje na robe i usluge.

 Kreditna funkcija obezbjeđuje ponudu kredita kao podrška potrošačkoj i investicionoj potrošnji u globalnoj ekonomiji.

 Funkcija rizika pruža sredstva za zaštitu preduzeća , potrošača i države od rizika kojim se odnose na ljude, imovinu i dohodak, stvarajući i prodavajući usluge za zaštitu od rizika.

Finansijski izvori – finansijska štednja

• Postoje tri finansijska izvora:

1. N ovčana akumulacija, ili štednja; 2. Inostrana sredstva,uvezana akumulacija;

•

3. Kreiranje novca.

Ekonomska teorija štednju treitira kao razliku između realizovanog dohotka i efektivnih izdataka za tekuću potrošnju ,odnosno kao odloženu potrošnju.

S = Y - C



S – novčana štednja



Y – dohodak



C – potrošnja

• Y = C + S

• Kako su štednja i investicije ex post jednaki( S=I ), to se indetitet često susreće u obliku :

• Y = C + I

• Sistem štednje treba da riješi tri osnovne funkcije:

1. Da obezbijedi dovoljno akumulacije; 2. Da je alocira; 3. Da obezbijedi dislokaciju strukturno po granama i regionima.

Dakle,radi se o:

1. Akumulaciji -Obimu i sektorskom rasporedu; 2. Alokaciji - Prenosni mehanizam(posrednici)

3. Dislokaciji - Sistem ulaganja investicija(rokovi,efikasnost).

II. Finansijske institucije i instrumenti

• • Postoje primarni i sekundarni finansijski subjekti.

• Najvažnija finansijska institucija je Banka ( poslovne i CB).

Primarni finansijski subjekti:

Preduzeća; 2.

Stanovništvo; 3. D ržava; 4.

Međunarodne korporacije.

•

Sekundarni finansijski subjekti , u koje spadaju

brojni finansijski posrednici na finansijskom tržištu ili finansijski intermedijatori.

• Osnovna djelatnost finansijskih institucija koncentrisana je na držanje i operacije finansijskim instrumentima.

• Osnovne finansijske institucije su

banke

fondovi za kreditiranje.

• Banke(poslovne i CB) –

bankarske institucije.

• Fondovi PIO,Zdrastva –

nebankarske institucije.(prenos sredstava,investicioni,finansijske kompanije,brokersko dilerske kuće i td)

• Prenos finansijskog viška sa suficitarnog na deficitarni vrši se preko tri kanala:

1. Direktno; 2. Indirektno, 3. Preko nemonetarnih finansijskih posrednika.

Razvijenost finansijskog tržišta najčešće se mjeri nivoom razvijenosti pojedinih finansijskih instrumenata.

•

Osnovne karakteristike razvijenosti ogledaju se u:

1. Strukturi instrumenata po sektorima; 2. Strukturi po vrstama instrumenata; 3. R očnoj strukturi; i 4. N ačinu formiranja,upravljanja,odlučivanja i transformaciji jednog u drugi oblik.

• Osnovni instrumenti, preko kojih funkcionišu savremeni finansijski sistemi su:

1. Novac; 2.

Čekovi; 3. Mjenice; 4. Akcije; 5. Obveznice; 6. Virman/platni nalog; 7. B lagajnički zapis; 8. Komercijalni zapis; 9. Depozitni sertifikat; 10.Bankarski akcept; 11.Cesija;asignacija,kompezacija 12.O

pcije, fjučersi,kamatni svopovi.

III Finansijska tržišta



Finansijsko tržište

je organizovano mjesto i prostor na kome se

traže i nude finansijsko – novčana sredstva tražnje

i na kome se u zavisnosti od organizovano formira

ponude i cijena tih sredstava



Formiranje cijene novčanih sredstava

se u principu izražava

kursom ili procentnom stopom

čija visina zavisi od

roka

na koji se nude slobodna novčana sredstva.

• Finansijska tržišta imaju trostruku ulogu u ekonomskom sistemu:

1. Likvidnost

je krucijalna karakteristika finansijskih tržišta – omogućava da posrednici finansijskih instrumenata mogu da ih kupe i prodaju jeftino i lako;

2. Informacije

– prikupljanje i prenošenje informacija o izdavaocu finansijskog instrumenta, što se može sažeti u formi cijene (visoka ili niska cijena akcije);

3. Podjela rizika

– daju individualcima mjesto za kupovinu ili prodaju rizika, dijeleći ih sa drugima. Dobro dizajniran portfolio ima niži sveukupni rizik nego bilo koja pojedinačna akcija ili obveznica.

1.Direktno finansiranje Tok fondova Primarne HoV 2.Indirektno finansiranje Korporativni sektor,država (dužnici) Tok fondova

Finansijski posrednici

Sekundarne HoV D omaćinstva (povjerioci) Tok fondova 3.Posredničko finansiranje Primarne HoV Tok fondova

Brokeri Dileri

Novčani iznos Primarne HoV

• Elementi finansijskog tržišta su: 1. T ržište; 2. Finansijski instrumenti; 3. U česnici na finansijskom tržištu.

Finansijska tržišta:

1. S avršena

mogući) (mnoštvo učesnika,nema diktiranja uslova prodaje kapitala,što je teorijski

2. N esavršeno

(gdje manji broj učesnika na tržištu diktira uslove plasmana kapitala – kod nas.

• U praksi tržišta možemo podijeliti i na:

1. T ržište u širem

(bankarsko – inform.sistem),

2. T ržište u užem smislu

(berzansko).

 Finansijski instrumenti predstavljaju predmet trgovanja na finansijskom tržištu.

• Finansijsko tržište,kroz finansijske transakcije,kreira finansijsku aktivu i pasivu.

• Finansijski instrumenti su za vlasnike – AKTIVA, a za emitenta PASIVA.

Finansijska aktiva Finansijska pasiva 1.Kupci fin.sredstava=VLASNICI 2.EmitentI fin.instrumenata=PRODAVCI Subjekti štednje ulažu u štednju u različite vrste fin.instrumenata i imaju pravo na budući prihod. Subjekti investiranja prikupljaju sredstva emisijom različitih oblika fin.instrumenata i imaju obavezu po istima.

•

Aktivu

čine: HoV,depoziti,potroživanja,žiralni novac,devize,zlato i td.

• HoV su najznačajnije i najrazvijeniji oblik finansijske analize.

• Podjela HoV može biti:

1. P o roku dospijeća(kratkoročne i dugoročne); 2. P o osnovu emitenta(državne,CBCG,poslovne banke,firme); 3. M jestu emitovanja(domaće i ino); 4. P rema funkciji na tržištu – osnovne HoV(akcije,obveznice,zapisi,sertifikati,komercijalni papiri), izvedene – derivatne HoV:fjučersi,svopovi,opcije i dr.

• Učesnici na fin.tržištu mogu biti u :

Širem ; 2. U žem smislu.

U širem smislu su svi učesnici u poslovanju na finansijskom tržištu bez obzira na njihovu poslovnu djelatnost(javni sektor,sektor privrede,sektor stanovništva i subjekti iz inostranstva).

U užem smislu su samo finansijski učesnici i finansijski posrednici.

• U finansijske institucije spadaju: 

CBCG;



Poslovne banke;



Micro kreditne organizacije;



Fondovi;



O siguravajuća društva;



Finansijske kompanije

• U finansijske posrednike spadaju:

1. Brokeri; 2. Dileri; 3. Investicioni bankari.

Postoje dva oblika finansiranja: 1. Direktno(gdje se ugovara neposredna obaveza kroz akcije ili obveznice), 2. Indirektno(preko posrednika).

•

Strukura finansijskog tržišta

1.T

ržište duga i kapitala: a)Kredit(hipoteka);

V lasništvo

b)Emisija HoV(akcije

Dividenda 2. Primarno i sekundarno tržište kapitala(prva i ostale emisije HoV na berzi).

3. Tržište novca i kapitala.

 Novca (trgovina sa fin.institucijama kraćim od godine dana),  Kapitala(trgovina dugoročnim instrumentima više od godine dana).

 Internacionalizacija finansijskih tržišta – kapital nema granica  Euro obveznice;  Euro dolari.

Svjetska tržišta akcija

• Prednosti posrednika: 1.

Transakcioni troškovi su manji kod fin.posrednika zbog ekonomije obima; 2. Podjela rizika; 3. A simetrične informacije – moralni hazard je kod posrednika manji.

Finansijski posrednici mogu biti: 1. Depozitne institucije(banke); 2. I nstitucije ugovorne štednje(osiguravajuća društva,PIO) 3. Investicioni posrednici(investicioni fondovi,kompanije i investicioni fondovi tržišta novca).

Regulisanje finansijskog sistema

• Dva zahtjeva za dobrom regulacijom:

1. Potpuna informativnost(elektronsko komuniciranja nadležnih institucija), 2. Dobra funkcionalnost.

Asimetrične informacije

– negativna selekcija i moralni hazard.

Moralni hazard

– pojam iz teorije osiguranja označava manju brigu pojedinca za osiguranu nego za neosiguranu stvar.

II DIO H o V i drugi instrumenti

• •

Tržište kapitala

se sastoji od bankarskog tržišta kapitala i berzanskog kapitala.

•

Banke

su finansijske institucije koje do sredstava dolaze putem prikupljanja depozita kako bi te depozite koristile za odobravanje kredita.

• Pored tih poslova, prikupljanja I plasiranja novca , banka obavlja I poslove plaćanja,davanja garancija,akreditiva.

Banke

se mogu podijeliti prema uslugama koje pružaju na

komercijalne banke

koje obavljaju klasične poslova kreditiranja privrede I stanovništva,poslove platnog prometa I ostale poslove I

investicione

koje su specijalizovane za niz usluga u vezi sa poslovanjem sa hartijama od vrijednosti.

STRUKTURA FINANSIJSKOG TRŽIŠTA

FINANSIJSKO TRŽIŠTE TRŽIŠTE KAPITALA BANKE KREDITI TRŽIŠTE DEVIZA TRŽIŠTE NOVCA DEPOZITI HOV BERZE AKCIJE OBVEZNICE

• • • •

Na berzanskom tržištu kapitala kupuju se i prodaju akcije i obveznice(sekundarno tržište kapitala

Instrumenti tržišta kapitala HoV su pisani papiri koji vlasniku daju obezbjeđenje određenih prava.

Hov su vrijednosni i formalni dokumenti koji moraju ispunjavati određene uslove.

Uslovi koje moraju ispuniti HoV

•

1. Da su formalni dokument u pisanoj formi; 2. D a sadrži određena prava na hartiju i iz hartije; 3. Pravo iz hartije je povjereno njihovim vlasnicima; 4. HoV je pisana isprava gdje se njen izdavalac obavezuje da će izvršiti obavezu imaocu; 5. Obaveze se moraju ispuniti.

Značaj...



O groman,posebno za novčano tržište;



Kreditno/monetarnoj politici (Hov u obliku državnih zapisa);



Likvidnosti nacionalne ekonomije;



U robnom i platnom prometu zemlje/plaćanje.



Prikupljanje i upravljanje kapitalom.

Osnovna svojstva HoV:

1. Naziv HoV; 2.

Firma,naziv i sjedište,ime i prebivalište izdavaoca; 3. Oznaku da HoV glasi na donosioca; 4. T ačnu obavezu izdavaoca donosiocu HoV; 5. Mjesto i datum izdavanja i serijski broj; 6. Potpis izdavaoca HoV i drugi bitni elementi.

Vrste HoV mogu biti:

Prema načinu određivanja njegovog korisnika dijele se na:

1) Na ime(rekta) naznačen vlasnik manjkavost; 2) Na donosioca – ko je posjeduje(prenos cesijom,,iz ruke u ruku,,predajom); 3) Po naredbi(na ime ali uz dodatak,,po njegovoj naredbi,,indosomentom na poleđini);

P rema prirodi sadržajnog prava:

1. Stvarno pravne

(prenose se:

skladišnica,konosman,hipotekarno pismo

);

2. Obligaciono pravne

(potraživanje u novcu mjenica,ček,blagajnički zapisi,obveznice,kreditno pismo);

HoV sa pravom učešća

(% učešće u pravnom licu –upravljanje,dobit).

Z ajednička osobina HoV je:

1. S adrži obligaciona; 2. S adrži stvarna prava; 3. Da je lako prenosiva, 4. D a je potraživanje izraženo u vidu novca; 5. I da je potraživanje kratkoročnog karaktera.

HoV na tržištu kapitala: 

K ratkoročna ( tržište novca);



D ugoročna tržište kapitala .

Tržište kapitala objedinjuje:

1. Kreditno investiciona tržišta – investicioni krediti; 2. H ipotekarno tržište-hipotekarni krediti; 3. T ržište HoV-tržište EFEKATA.

Ciljevi tržišta kapitala su:

Da se unaprijedi efikasnost usmjeravanja akumulacije na investiranju u javni i privatni sektor; D a poveća domaću štednju; D a proširi osnovicu nosilaca vlasništva i poboljša raspodjelu prihoda; D a se investicioni kapital učini prisutnim većem broju investitora i njegova pokretljivost unutar zemlje; D a se obezbijedi monetarna stabilnost omogućavajući štedišama da dođu do investicionog kapitala; D a se širi dijapazan finansijskih ulaganja; Da se unaprijedi operativna djelatvornost finansijskih institucija; D a se poboljšaju uslovi pribavljanja stranog kapitala.

•

Terminska razlika

HoV(širi) i EFEKTI(uži pojam) = dugoročni rezultat poslovanja :akcije i obveznice.

P ravo vlasništva/svojinski odnos.

Efekti prema vrsti prihoda mogu biti:

1. Efekti sa fiksnim prihodima(min.vrijednost npr.obveznica) ; 2. Efekti sa varijabilnim prihodima(akcije); 3. M ješoviti efekti.

Pitanja:

Šta predstavlja finansijski sistem?

2. Koji su podsistemi finansijskog sistema?

Šta podrazumijevamo pod bankarskim sistemom?

Šta podrazumijevamo pod monetarnim sistemom?

Šta je štednja?

Šta je dohodak, kako se može predstaviti ?

Šta podrazumijevamo pod akumulacijom?

Banku možemo definisati kao?

9. Po svojoj djelatnosti i cilju poslovanja,banke mogu biti?

10. K oje su osnovne razvijenosti finansijkog tržišta?

11. K oje vrste finansijkog tržišta postoje?

12. Koji su elementi finansijkog tržišta?

13. Šta je savršeno,a šta nesavršeno tržište?

14.Šta je berza,osnovne karakteristike?

15.Primarna, sekundarna emisija HoV?

16.Kako dijelimo HoV i čemu služe?

17.Koji su derivati HoV i čemu služe?

18.Koje su finansijske institucije u monetarnom sistemu?

19.U finansijske posrednike ubrajamo...?

20.Podjela tržišta po ročnosti...?

• Hvala na pažnji!