Transcript Romantyzm

Powtórka z epok
Romantyzm
Ramy czasowe:
Europa – pierwsza połowa XIX w.- od Rewolucji
Francuskiej do Wiosny Ludów (1848r.)
Polska – od 1818 r. (lub 1822 r.) do 1863 r.
• 1818 r. – „teoretyczny” początek romantyzmu:
Kazimierz Brodziński wydał traktat O klasyczności i
romantyczności.
• 1822 r. – „praktyczny” początek romantyzmu: Adam
Mickiewicz wydał Ballady i romanse.
• 1863- wybuch powstania styczniowego wyrosłego z
tradycji romantycznych i dających im kres.
Ważne wydarzenia historyczne :
•1789- Wielka Rewolucja Francuska
•1794- Powstanie Kościuszkowskie
•1795- III rozbiór Polski
•1797- Powstanie Legionów Dabrowskiego
•1807- Utworzenie Księstwa Warszawskiego
•1815- Utworzenie Księstwa Kongresowego
•1830– powstanie listopadowe, zakończone w 1831 r.
klęską. W konsekwencji żałoba narodowa, represje
powstaniowe, zsyłki, konfiskaty dóbr i Wielka Emigracja.
• 1848– Wiosna Ludów, walki Polaków w Europie, epoka
napoleońska.
•1863– powstanie styczniowe, zakończone klęską.
Nazwa epoki
• „romantyzm”- od łac. „romanus”.
• „lingua romana” w średniowieczu oznaczało języki
nierzymskie.
• Język romański-przeciwstawiany był "lingua latina„; to
język ludowy powstały z wymieszania łaciny i języków
germańskich oraz galicyjskich.
• „romance, romans, romant„ =powieści o niezwykłych,
awanturniczych i fantastycznych przygodach.
• Romantyk- idealista, marzyciel, ktoś przesadnie
uczuciowy.
• W odniesieniu do pejzażu, otoczenia- coś
malowniczego, nastrojowego, budzącego silne emocje
Sławne powiedzenie Goethego:
"Klasyczne jest to, co zdrowe,
romantyczne to, co chore".
ROMANTYZM
2 znaczenia pojęcia:
•Prąd ideowy, artystyczny i filozoficzny końca XVIII i
początku XIX w., będący reakcją na założenia racjonalizmu
i klasycyzmu.
•Typ osobowości, typ zjawisk, których cechami
charakterystycznymi są:
*skłonność do marzeń,
*oderwanie od rzeczywistości,
*tajemniczość,
*malowniczość,
*poetyczność,
*fantastyka.
ROMANTYZM:
•Podważał założenia oświeceniowego klasycyzmu.
•Nurt w literaturze i sztuce kwestionujący potęgę
rozumu.
•Sposobem poznania świata ma być wiara, czucie,
objawienie, intuicja a nie rozum.
•Przeciwstawiał :
*racjonalizmowi- religijność, duchowość, uczuciowość;
*obiektywizmowi- indywidualizm;
*uniwersalizmowi- wzrost poczucia narodowego i
propagowanie rodzimości;
•Uwielbienie natury, które potwierdzają słowa
A.Mickiewicza:
Hasło epoki:
„Czucie i wiara silniej mówią do mnie,
Niż mędrca szkiełko i oko”
<A.Mickiewicz „Romantyczność”>
Ważne pojęcia :
• Irracjonalizm – wiara w „pozarozumowe” metody
poznawania świata, w poszukiwanie prawdy drogą
uczucia, wiary, wizji – inaczej niż droga naukowego
eksperymentu (racjonalnie).
• Profetyzm – dar przewidywania przyszłości,
jasnowidzenia, jaki przypisywano niektórym
jednostkom.
• Mistycyzm – wiara w możliwości kontaktu z
bóstwem poprzez widzenie, wizję, sen, skłonność do
popadania w takie stany, wiara w to, że każda rzecz
ma inną, niewidzialną, niepoznawalną stronę.
• Historyzm – zainteresowanie historią (zwłaszcza
średniowieczem), czerpanie z niej tematów i
inspiracji.
Ważne pojęcia :
• Mesjanizm – wiara w posłuszeństwo, w misję do
spełnienia wobec całego narodu lub społeczeństwa,
przypisywane jednostką (np. poecie) lub całym
narodom (np. Polsce).
• Ludowość – zainteresowanie twórczością i kulturą ludu,
moralnością, obyczajowością – jako źródłem kultury.
• Indywidualizm – cecha romantyków, poczucie
odrębności, jednostkowości i wyobcowania z tłumu.
• Orientalizm- odwoływanie się do tematów i osiągnięć o
charakterze orientalnym.
• Fantastyka
NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY LITERATURY ROMANTYCZNEJ:
•Przeszłość i przyszłość- kult pamiątek przeszłości, dążenie do
radykalnego przeobrażenia świata nawet przez krwawą rewolucję.
•Nawiązanie do średniowiecza, baroku, pogańskiej Litwy,
słowiańszczyzny przed chrześcijaństwem.
•Nieskończoność- świat tajemnic, szukanie drogi do zaświatów,
łączenie elementów różnych religii.
•Irracjonalizm- kult uczucia i fantastyki, dystans wobec nauki,
nieufnośc wobec rozumu.
•Indywidualizm, skłócenie z otoczeniem, ucieczka w marzenia, wybór
samotnej ofiary.
•Naród jako duchowa wspólnota.
Motywy w literaturze i sztuce:
• Mit dworku szlacheckiego – ostoi narodowej.
• Topos nieszczęśliwej miłości niespełnionej (albo z powodów
patriotycznych – ojczyzna rywalką dziewczyny, albo
nierówności społecznej).
• Obraz Polski jako Chrystusa Narodów (mesjanizm narodowy).
• Klęska powstania i okrucieństwo caratu.
• Typ bohatera romantycznego.
• Postawa buntu wobec Boga.
ULUBIONE TEMATY ROMANTYKÓW:
•Piękno i groza natury. Siła i współistnienie natury.
•Miłość nieszczęśliwa.
•Młodość.
•Walka o wolność, bunt przeciw zaborcom.
•Misja poety i poezji.
•Romantyczny bohater- wybitna jednostka, często poeta.
ROMANTYCZNY ŚWIAT to ŚWIAT:
•FANTAZJI- odwoływanie się do świata duchów, rusałek, zjaw, widm.
W oświeceniu uważano to za zabobon.
•WYOBRAŹNI- wizje, sny, rusałki-to świat piękny, tajemniczy, straszny,
w którym twórcy romantyzmu dobrze się czuli.
•DUCHOWY- sprawdzalny tylko przez wiarę i czucie, powoływany
przez wyobraźnię, fantazję.
ŹRÓDŁA TEMATÓW I POMYSŁÓW:
•PRZYRODA
jako potężna siła /wulkany, sztormy, burze,
monumentalne góry/
•LUDOWE PODANIA- z polskiej wsi, nie z antyku, widoczne np. w
twórczości A.Mickiewicza.
•HISTORIA- zwłaszcza średniowieczna /stare zamczyska, grobowce,
rycerze, czary, księżniczki zamknięte w wieżach/.
•EGZOTYKA WSCHODU /orientalizm/- widoczna w twórczości
A.Mickiewicza
•TWÓRCZOŚĆ SZEKSPIRA- zachwycano się nim, bo pisał o tym, czym
zainteresowani byli romantycy- o nieszczęśliwej miłości, krwawych
zbrodniach, przepowiedniach itp.
BOHATER ROMANTYCZNY
•Wybitny, utalentowany, poeta, prorok.
•Człowiek młody, zbuntowany.
•Ktoś, kto za młodu przezywa tragedię osobistą, nieszczęśliwą
miłość.
•Ktoś, kto zmienia się, np. w spiskowca, patriotę, bojownika
walki o wolność.
Postawy bohaterów romantycznych:
• Werteryzm –szczególna wrażliwość, melancholia, wyjątkowe
osamotnienie, pesymizm, poczucie bezcelowości życia (tzw.
„ból istnienia”), prowadzący często do samobójstwa; postawie
takiej towarzyszy wielka, tragiczna miłość.
• Bajronizm –bohater to nieprzeciętna indywidualność,
człowiek zbuntowany, zrozpaczony, naznaczony zbrodnią i
napiętnowany wyrzutami sumienia.
• Wallenrodyzm – postawa człowieka, który poświęca życie
słusznej walce z wrogiem ojczyzny, ale w swoim działaniu
stosuje metody podstępu i zdrady.
• Prometeizm – postawa samotnego buntu przeciw Bogu, siłą
natury i ograniczeniom ludzkiej wolności; to także
poświęcenie się dla szczęścia ludzkości, cierpienie za ideę;
ROMANTYCZNA MIŁOŚĆ
•Nieszczęśliwa- często z powodów różnic społecznych między
zakochanymi /on bogaty, ona biedna i odwrotnie/
•Prowadziła do obłędu, odcinając człowieka od innych spraw.
•To związek dusz- romantycy zapominali o stronie zmysłowej
tego uczucia.
•Wszechogarniająca.
• Nagła- od pierwszego spojrzenia.
•Romantycznie było cierpieć z powodu miłości, a nawet
próbować popełnić dla niej samobójstwo. Próby samobójcze
najczęściej były nieudane, by romantyczny bohater odrzucił
swoje prywatne sprawy i z kamienną twarzą ruszył do walki za
ojczyznę.
Gatunki:
Nowe:
• ballada
• powieść poetycka
• dramat romantyczny
• poemat dygresyjny
Stare:
• oda
• epos/epopeja
• pieśń
• bajka
• sonet
• rapsod
Gatunki literackie:
• Ballada - wierszowana opowieść, łącząca cechy liryki, epiki i
dramatu, której tematem są niezwykłe wydarzenia. Gatunek
synkretyczny.
• Powieść poetycka - Gatunek synkretyczny, łączący w sobie
elementy dramatu, epiki i liryki. Powstanie powieści poetyckiej
wiąże się z popularną w romantyzmie opozycją do poetyki
klasycystycznej - młodzi twórcy chętnie naruszali jej surowe
reguły. Pisana jest wierszem, występuje w niej narrator.
Dramat romantyczny - typ dramatu ukształtowany w okresie
romantyzmu w opozycji do poetyki dramatu klasycystycznego, a
w nawiązaniu do twórczości Williama Szekspira, barokowego
dramatu hiszpańskiego i dramaturgii mieszczańskiej, zwłaszcza
melodramatu.
Poemat dygresyjny - odmiana poematu epickiego powstała w
epoce romantyzmu. Utwór wierszowany, o charakterze
fabularnym, o luźnej, fragmentarycznej kompozycji, najczęściej
związanej prowadzącym cały tekst motywem podróży bohatera.
Twórcy epoki romantyzmu
Teksty wyróżnione na czerwono powinieneś znać!
Adam Mickiewicz:
•
•
•
•
•
•
•
Ballady i romanse- ballady- ”Lilije ”, ”Świtezianka ”
„Konrad Wallenrod” (powieść poetycka)
„Grażyna” (powieść poetycka)
„Sonety krymskie” (sonety)
„Dziady. Część II” (dramat romantyczny)
„Pan Tadeusz” -epos
Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego (proza
biblijna)
• liryki lozańskie
• Wiersze-np.:”Niepewność”
Juliusz Słowacki:
• „Kordian” (dramat romantyczny)
• „Beniowski” (poemat dygresyjny)
• Balladyna (tragedia)
• „Fantazy” (dramat)
• liryka:
Hymn-”Smutno mi, Boże”, „Testament mój”,
Twórczość genezyjska:
„Genesis z ducha”, „Uspokojenie”.
Zygmunt Krasiński:
• „Nie – Boska komedia” (dramat romantyczny)
• „Psalmy przyszłości”
• „Przedświt (poemat)”
Cyprian Kamil Norwid:
• „W Weronie”
• „Promethidion”
• cykl „Vade – mecum”
• „Bema pamięci żałobny rapsod”
ZDOBYCZE NAUKI I TECHNIKI
•1816- utworzenie Uniwersytetu Warszawskiego
•1820- odkrycie pola magnetycznego
•1825- pismo Braillea
•1829- pierwszy silnik elektryczny
•1830- otwarcie połączenia kolejowego Liverpol- Menchester
•1831- pierwszy motor elektryczny
•1835- pierwszy samochód napędzany silnikiem elektrycznym
•1840- alfabet Morsea
•1846- odkrycie nowej planety- Neptuna
•1852- wynalezienie lampy naftowej /Łukasiewicz/
•1861- rozmowa telefoniczna Bella
•1867- odkrycie dynamitu przez Nobla.
ARCHITEKTURA
się odmienna, typowo
•Nie wykształciła
romantyczna
architektura.
•Nazwą tą określa się czasem budowle utrzymane
w nurcie historyzmu, zwł. neogotyckie zamki, wille i pałace.
•Popularny jest także ogród angielski z budowlami w różnych
stylach bądź ruinami...
•Romantycy budowali często ogromne „zamczyska”, które miały
nawiązywać do średniowiecza.
•Ściany często były zdobione malowidłami z postaciami
przodków.
Zamek w Turku (fot. archiwum)
Muzeum Narodowe
w Helsinkach (fot. archiwum)
Katedra w Turku (fot. archiwum)
Malarstwo romantyczne
ściśle związane z postawą światopoglądową epoki,
•uwydatnienie poetyckiej indywidualności,
•odrzucenie estetyki opartej na klasycyzmie,
•Poszukiwanie inspiracji w średniowieczu i Oriencie, oraz w
twórczości ludowej,
•zwrot ku poznaniu intuicyjnemu i twórczej roli wyobraźni,
•rozszerzenie repertuaru tematycznego wyobrażeń,
•różnorodność form artystycznych,
•źródłami nowych tematów stały się północne mitologie celtyckogermańskie poezja nieklasyczna (Dante, W. Szekspir, J. Milton) i
współczesna (J.W. Goethe, G. Byron), ludowe podania i legendy.
Wędrowiec nad morzem chmur,
obraz Caspara Davida Friedricha
Caspar David Friedrich Dwaj mężczyźni obserwujący
księżyc (1819)
Francisco Goya „Rozstrzelanie strzelców Madryckich”
(1819)
Francisco Goya- obrazy z cyklu KAPRYSY
„Kiedy rozum śpi”, „Rodzą się potwory”, „Nie uciekniesz”