Transcript Społeczne preferencje w użytkowaniu przestrzeni. Parki i malle jako

Krzysztof Bierwiaczonek
Tomasz Nawrocki
Instytut Socjologii
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Społeczne preferencje w użytkowaniu
przestrzeni.
Parki i malle jako przestrzenie
konsumpcji w miastach górnośląskich
Konferencja
Od miasta do metropolii – drogi rozwoju Europy
Katowice 18-19.11.2010
Podstawowe informacje o badaniach
• Przestrzeń publiczna miast śląskich. Przypadek Katowic
i Gliwic – lata 2009-2010 (Krzysztof Bierwiaczonek,
Barbara Lewicka, Tomasz Nawrocki, badania o
charakterze jakościowym i ilościowym – n-500, badania
finansowane z grantu MNiSW: N N116 230736)
• Społeczna percepcja przestrzeni publicznej Tychów –
2009 rok (Krzysztof Bierwiaczonek, Barbara Lewicka,
Karolina Wojtasik, badania ilościowe, n-978. Badania
zrealizowane na zlecenie Pracowni Planowania
Przestrzennego i Architektury w Tychach)
Przestrzeń publiczna
użyteczna metafora, trudna do
konceptualizacji
Przestrzeń publiczna inspiracje:
 Sharon Zukin – koncepcja ram przestrzeni
publicznej
 Anna Giza-Poleszczuk, Mirosława Marody –
przestrzeń publiczna jako element sfery
publicznej
 Lyn Lofland – odróżnienie public space od
public realm
Koncepcja przestrzeni publicznej
Sharon Zukin
 Przestrzeń publiczna jest ściśle związana z
miejską kulturą traktowaną jako podstawa
gospodarki miasta
 Kto zajmuje przestrzeń publiczną zależy zwykle
od uzgodnienia trzech kwestii:
1.fizycznego bezpieczeństwa;
2.kulturowej tożsamości;
3.oraz istniejącej społeczności oraz zbiorowości
terytorialnej.
„Oprawa” przestrzeni publicznej
Sharon Zukin
Lokalny-globalny
wizerunek miasta
Publiczne-prywatne
instytucje
Homogenicznośćzróżnicowanie
Tożsamość
kulturowa
Społeczność
Przestrzeń
publiczna
Zbiorowość
terytorialna
Bezpieczeństwo
Interakcje społeczne
Wyobrażenia przestrzeni
Anna Giza-Poleszczuk, Mirosława Marody
Przestrzeń publiczna: może pozwalać na
upublicznianie i uwspólnianie uczuć, wiedzy
oraz intencji działania
jeżeli jest:

dostępna,

zorganizowana

i pozwala na czynienie czegoś wiadomym
innym uczestnikom
Public space vs public realm
 Public realm = urban public space  public space
 Przestrzeń publiczna (public realm) - jest złożona z
tych przestrzeni miejskich w których współobecne
jednostki – użytkownicy przestrzeni - traktowane są
jako nieznane lub znane jedynie kategorialnie (znane
jako przedstawiciele jakiś kategorii społecznych).
Przestrzeń publiczna jest formą przestrzeni społecznej
odróżniającej się od przestrzeni prywatnej i jej
pełnowymiarowe istnienie jest tym co wyróżnia miasto
od innych form osadniczych (Lofland, The public realm. Exploring the city’s
quintessential social territory, London 2007, s. 9).
„Remember, if there are no
people in the spaces, there can
be no realms”
(Lyn Lofland, The public realm. Exploring the city’s quintessential social territory, London 2007, s. 150)
Deklarowana częstotliwość przebywania w wybranych przestrzeniach
publicznych w Gliwicach, Katowicach i Tychach w % (pominięto braki odpowiedzi)
Miasto
Deklarowana częstotliwość przebywania w podanych miejscach
Miejsce
Co najmniej
raz w
tygodniu
Co najmniej
raz w miesiącu
Kilka razy w
roku
Raz w roku lub
rzadziej
W ogóle nie
bywam
Gliwice (n-250) Katowice (n-250)
Tychy (n-984)
Rynek
45,6
28,4
16,8
8,0
0,4
Ul. Zwycięstwa
56,4
25,2
12,4
4,8
0,4
C.H.Forum
18,8
42,8
19,2
5,2
13,2
Park Chopina
8,0
25,6
25,2
23,6
16,8
Rynek
44,4
30,4
18,0
6,8
0,4
Ul 3 Maja
47,6
27,6
17,6
6,8
0,4
C.H. SCC
16,4
32,4
22,8
11,2
16,4
Park Kościuszki
5,2
14,4
30,0
26,8
23,6
31,0
26,9
27,9
13,4
------
Ul. Grota Roweckiego
62,0
23,2
8,1
4,6
-------
C.H. City Point
28,9
32,8
14,7
14,8
-------
Park Miejski
21,1
22,9
30,1
22,4
-------
Rynek
Tychach
w
Starych
Deklarowany cel przebywania w wybranych miejscach (w%)
Centra handlowe
Forum (n186)
parki
SCC (n-204)
Chopina
(Gliwice) (n182)
Kościuszki
(Katowice)
(n-169)
Miejski
(Tychy) (n782)
spacery
2,2
3,4
70,3
58
65,0
zakupy
96,2
93,6
0
0
0,6
Przebywanie w
kawiarniach/resta
uracjach
1,1
8,8
0
1,2
0,1
Wyjście do kina
20,4
15,2
0
0
0
Spotkanie ze
znajomymi
2,2
8,3
8,2
8,3
8,4
Aktywność
sportoworekreacyjna
0
0,5
13,2
40,2
24,2
Przechodzę
tamtędy
0,5
2,5
7,7
3,0
6,4
Udział w
imprezach na
wolnym
powietrzu
--------
--------
2,7
7,7
20,8
inne
4,3
9,8
15,9
1,8
3,5
Deklaracje respondentów pokazują jedynie
część prawdy o celu przebywania w przestrzeni
Miejsce, w które udałby się Pan/ udałaby się Pani na
weekendowy spacer ze znajomymi (w%)
Gliwice (n-250)
Katowice (n-250)
Rynek
13,6
0,0
Główne ulice
miasta
Centrum handlowe
2,8
2,4
2,8
2,4
Park
56,8
85,2
Gdzie indziej
16,4
7,2
W ogóle nie
poszedłbym/poszła
bym na spacer
Brak odpowiedzi
7,2
2,4
0,4
0,4
Parki i ich mallowe imitacje
 „W przestrzeni miejskiej
elementy naturalne –
drzewa, woda, zieleń –
jest wysoko
wartościowania przez
użytkowników miejsc
publicznych” (Carr i in)
 Stąd też zieleń i fontanny
także w centrach
handlowych
Park jako przestrzeń egalitarna
Dochód na osobę w rodzinie a ulubione
miejsce spędzania czasu wolnego w
Tychach
 Żeby w pełni korzystać z
przestrzeni parku nie
trzeba posiadać środków
finansowych
 Centra handlowe
preferują konsumentów,
a nie spacerowiczów
Dobra przestrzeń publiczna
powinna być
•
•
•
•
Estetyczna
Bezpieczna
Charakterystyczna (znacząca)
Przyciągająca (zachęcająca do interakcji)
• O egzemplifikację takich miejsc zapytano
mieszkańców Katowic i Gliwic
4 x naj... W Gliwicach i Katowicach
Najładniejsze
Gliwice
Katowice
Najbezpieczniejsze
Gliwice
Katowice
Rynek –37,6%
Rondo i
Rynek – 36,8% Rynek – 18,4%
otoczenie 13,6%
Park Chopina – Nie ma takich Ul.Zwycięstwa Nie ma takich
17,6%
miejsc – 10,4% – 11,6%
miejsc – 10,4%
Stare Miasto –
7,6%
Ul. Mariacka – C.H.Forum –
6,8%
6,4%
Ul.Stawowa –
6,4%
Centrum –
6,4%
4 x naj... W Gliwicach i Katowicach
Najbardziej charakterystyczne
Gliwice
Rynek –52,2%
Katowice
Spodek – 48%
Ul. Zwycięstwa Rynek – 7,2%
– 14%
Radiostacja –
Dworzec
kolejowy –
11,6%
6,8%
Najbardziej przyciągające
Gliwice
Katowice
Rynek – 47,6%
C.H. Silesia City
Center – 28,4%
Ul. 3 Maja –
14,4%
Spodek –
11,6%
C.H.Forum –
15,2%
Ul.
Zwycięstwa–
6,8%
Gliwickie naj... przestrzenie publiczne
Fot. Łukasz Malina; www.mmsilesia.pl
Katowickie naj... przestrzenie publiczne
Czy centra handlowe przejmują
funkcje przestrzeni publicznych
śląskich miast?
Gliwice CH Forum
Katowice
Silesia City Center
Pytamy mieszkańców wprost …
SCC/Forum przejęło funkcje centrum miasta
Katowice
Gliwice
Zdecydowanie się zgadzam
15,2%
8,8 %
Raczej się zgadzam
34,4%
15,2%
Raczej się nie zgadzam
20,0%
21,6%
Zdecydowanie się nie zgadzam
14,0%
35,6%
Nie mam zdania
16,4%
18,8%
Lubię przebywać w centrum miasta/w mallu….
Lubię przebywać w centrum
miasta
Katowice
Gliwice
Lubię przebywać w centrum
handlowym
Katowice/SCC
Gliwice/Forum
Zdecydowanie
się zgadzam
16,8 %
37,2 %
13,6 %
14,4 %
Raczej się
zgadzam
30,4 %
38,4 %
26,0 %
27, 2%
Raczej się nie
zgadzam
34,0 %
14,0 %
21,2 %
23,2 %
Zdecydowanie
się nie zgadzam
14,4 %
8,0 %
26,4 %
22,4 %
4,4%
2, 4 %
12,8 %
12,8 %
Nie mam
zdania
Centrum miasta/mall oferuje wiele interesujących
sposobów spędzania wolnego czasu
Centrum miasta oferuje wiele
interesujących sposobów
spędzania wolnego czasu
Katowice
Gliwice
Mall oferuje wiele
interesujących sposobów
spędzania wolnego czasu
Katowice/SCC
Gliwice/Forum
Zdecydowanie
się zgadzam
6,4 %
14,0 %
10,0 %
10,0 %
Raczej się
zgadzam
24,4 %
39,2 %
32,5%
25,6 %
Raczej się nie
zgadzam
38,0 %
25,2 %
26,5 %
20,4 %
Zdecydowanie
się nie zgadzam
23,2 %
11,6 %
17,7 %
23,2 %
Nie mam
zdania
7,6 %
10,0 %
12,9 %
20,8 %
Brak
odpowiedzi
0,4%
0,0%
0,4 %
0,0 %
Odsetek osób (spośród bywających w CH) zgadzających
się i zdecydowanie zgadzających się ze stwierdzeniem:
Katowice
Gliwice
Dużo osób przychodzi do CH spędzać tam czas wolny
88,1%
86,5%
Dużo osób przychodzi do CH pokazać swój styl bycia
66,6%
54,6%
Galerie handlowe to najlepsze miejsce do spędzania
czasu w mieście
40,6%
13,4%
Galerie handlowe to najlepsze miejsce do spotkań ze
znajomymi w moim mieście
14,1%
13,0%
Galerie handlowe są najatrakcyjniejszym miejscem w
mieście
26,0 %
19,4 %
Galerie handlowe to najlepsze miejsce do robienia
zakupów w moim mieście.
63,9 %
62,0 %
Czy w mieście powinno powstać więcej centrów
handlowych?
Katowice
Gliwice
Zdecydowanie się zgadzam
7,6 %
6,0 %
Raczej się zgadzam
4,0 %
10,4 %
Raczej się nie zgadzam
26,4 %
19,6 %
Zdecydowanie się nie zgadzam
56,4 %
50,4 %
Nie mam zdania
5,6 %
13,8 %
Miejski salon
Świat lansu, świat współczesnych flaneurów
Nie tylko dla młodych ludzi
Wnioski
badania pozwoliły na sformułowanie kilku
wniosków dotyczących sposobu
postrzegania przestrzeni publicznych
miast śląskich, które przedstawiliśmy
prezentując poszczególne partie wyników.
Pozwalają też na sformułowanie kilku
wniosków ogólniejszych
próba uogólnienia:
1/ w przestrzeni miast śląskich dostrzec można
typowe zjawiska, które zachodzą w
przestrzeniach publicznych miast świata
zachodniego (np. prywatyzacja, militaryzacja,
hipermarketyzacja, rewitalizacja)
2/ skutki ich zależą od:
 strategii przyjętej przez władze lokalne
(Rybnik – Gliwice – Tychy - Katowice) oraz
 mechanizmów długiego trwania przestrzeni
publicznych (problemy Katowic)
3/centra handlowe (szczególnie te wyższych
generacji) stają się ważną przestrzenią
publiczną w sensie społecznym (public realm).
Spełniają wiele (choć nie wszystkie) cechy
przestrzeni publicznej: są bezpieczne,
przyciągające, pozwalają na czynienie czegoś
wiadomym innym uczestnikom i oferują wiele
sposobów spędzania czasu wolnego
4/ przejmowanie funkcji centrum miasta przez
centra handlowe wyższych generacji (tzw.
malle) zależy od funkcjonowania przestrzeni
publicznych w centrum miasta (Katowice vs.
Gliwice)
5/parki to bardzo istotne przestrzenie publiczne
komplementarne wobec centrów miast i
centrów handlowych. Trzeba jednak wzmocnić
ich funkcje związana z aktywnym
zaangażowaniem.
6/ procesy prywatyzacji przestrzeni publicznych
prowadzą do ich eksluzywności (wykluczania
pewnych kategorii społecznych) - i utraty ich
publicznego znaczenia
Dziękujemy za uwagę!
[email protected]
[email protected]
Katowice – akcja „odpędzania deszczu” (maj 2010)