Transcript Шүүх тогтолцоо

Шүүх тогтолцоон
дахь АВЛИГА
Гарчиг
• Транспэрэнси Интернэшнлийн 2007 оны Даян
дэлхийн авлигын тараарх тайлан (GCR) юуг
өгүүлнэ вэ?
• Шүүхийн авлига гэж юу вэ?
• Шүүхийн авлигатай тэмцэхийн учир?
• Шүүх дахь авлигын үр дагавар, ач холбогдол?
• Ямар учраас шүүх тогтолцоонд авлига үйлддэг вэ?
• Шүүхийн авлигатай тэмцэх арга, хэрэгслүүд
TИ-ийн 2007 оны Даян
дэлхийн авлигын талаарх
тайлан
Шүүх засаглал дахь авлига:
• Шүүх засаглал дахь харьцуулалтын 28 судалгаа
• Шүүх засаглал дахь авлигын талаарх 37 улс орны
тайлан
GCR-ын хүрээнд хэлэлцэх асуудлууд
Төрийн бус
шүүх
тогтолцоо
Нийгмийн хүрээ
Шүүх тогтолцоо
Улс төрийн тогтолцоо
Шүүхийн байгууллагууд
Хууль тогтоох
Гүйцэтгэх засаглал
Хандивлагчид
ТТБ
Шүүгчид
Шүүхийн ажилтнууд
+ Прокурор (зарим
орнуудад)
Мэргэжлийн
байгууллага,
нийгэмлэгүүд
Эрдэмтэд
Цагдаа
Хувийн хэвшил
Прокурорууд
Хэвлэл мэдээлэл
Өмгөөлөгчид
Зохион
байгуулалттай
Олон нийтийн
гэмт хэрэг
үзэл бодол
Хэлэлцэх бусад асуудлууд
• Өмгөөлөгч, хуульчдын үүрэг
• Прокурорын үүрэг
• Хэвлэл мэдээллийн гүйцэтгэх үүрэг
• Ёс заншил
• Төрийн бус шүүх тогтолцоо
• Шүүхийн авлига эмэгтэйчүүдэд хэрхэн нөлөөлөх вэ?
• Авлигын эсрэг НҮБ-ын конвенцийн мөнгө угаах/хөрөнгө
буцаан олгох заалтууд
Ямар учраас шүүхийн авлигатай
тэмцэх ёстой вэ?
1. Өндөр өртөг – шууд ба шууд бус зардал
• Хүний эрхийг хөсөрдүүлэх (иргэний болон нийгэм
эдийн засгийн эрх)
• Эдийн засгийн хөгжлийг чөдөрлөх
• Засаглалыг гажуудуулах
• Гэмт хэргийг (мөн авлигыг) тэжээн гааруулах
2. Авлигын эсрэг бодлогыг хэрэгжүүлэхэд гол үүрэг гүйцэтгэх
3. Банглорын зарчмуудыг хэрэгжүүлэх ажлыг хянах
Шүүх дэх авлигын хэлбэрүүд
Хамгийн түгээмэл хоёр хэлбэр:
1. Хээл хахууль
2. Зохисгүй нөлөөлөл
• Улс төрийн хүчин
• Хувийн хэвшил
Шүүх дэх авлигын хэлбэрүүд
Хээл хахууль:

Ялыг өөрчлөх/ялын хэмжээг багасгах (шүүгч)

Хэрэг хянах ажлыг түргэвчлэх/удаашруулах
(шүүгчид/шүүхийн ажилтнууд)

Ялын хэмжээг бууруулах/ялыг өөрчлөх (прокурор)

Нотлох баримт хүлээж авах/нуун дарагдуулах,
авахгүй байх (цагдаа)

Хэргийн бүрдүүлэлтийг хангалтгүй хийх эсвэл
шүүгчид хээл хахууль өгөх (өмгөөлөгч)

Шүүхийн өмч хөрөнгийг шамшигдуулах, хамаатан
садны хүмүүсийг ажилд оруулах (шүүгчид)
Шүүх дэх авлигын хэлбэрүүд
Зохисгүй нөлөөлөл:
Улс төрийн хүчин
• Дуулгавартай шүүгчийг томилох
• Хараат бус шүүгч ажлаас халагдах, шилжүүлэх,
цалин бууруулах зэрэг эрсдлээс эмээхдээ улс
төрийн хүчний хүсэлтийн дагуу хэргийг
шийдвэрлэх
Хувийн хэвшил
• ‘Шүүгчийг худалдаж авах’ –АНУ-ын ихэнхи
мужуудад шүүгчдыг сонгон шалгаруулдаг тул
сонгуулийн кампанит ажлын үеэр тэдгээр нь
авлигад ихэд өртөмтгий байдаг
Давж заалдах
шүүх
Улс төрчид
ба шийдвэр
гаргагч нар
Шийдвэр
гүйцэтгэх
байгууллага
Шүүх тогтолцоо:
Шүүгчид ба шүүхийн ажилтнууд
Шүүхийн ажиллагаанд
оролцогч гол талууд
хэвлэл мэдээлэл
Иргэний нийгэм
Прокурор
ЭРҮҮГИЙН ХЭРЭГ
Цагдаа
Өмгөөлөгч
Хээл хахууль
Дарамт
Хариуцлага
Хохирогч
Сэжигтэн
Заалдагч
ИРГЭНИЙ ХЭРЭГ
Шүүх дахь авлигын тархалт
• Транспэрэнси Интернэшнл, 2007 оны GCR-ыг
боловсруулахдаа, дэлхийн улс орнуудын ард
иргэдийн шүүхээр үйлчлүүлсэн тухай туршлага ба
тэдгээрийн шүүх дахь авлигад хандах хандлагын
талаар хийсэн судалгааны үр дүнг тусгасан болно.
• Дор дурьдсан мэдээллийг дараах хоёр слайдаас
үзнэ үү. Үүнд:
– 2006 онд шүүхийн байгууллагаар үйлчлүүлсэн нийт
иргэдийн тоо, тэдгээрээс хээл хахууль өгсөн иргэдийн
тоо
– Тухайн улсын шүүх тогтолцоо авлигад өртсөн гэсэн
үнэлгээ өгсөн иргэдийн тоо
Шүүх дэх авлигын тархалт
62 оронд явуулсан “Шүүхийн авлигын барометр (хэмжүүр)”
судалгаанаас
Бүс
2006 онд шүүхийн
байгууллагаар
үйлчлүүлсэн иргэдийн
%
Хээл хахууль өгсөн
иргэдийн %
Aфрик
20%
21%
Латин Америк
20%
18%
Шинээр тусгаар тогтносон
орнууд
8%
15%
Зүүн өмнөд Европ
9%
9%
Ази/Номхон далай
5%
15%
Европын холбоо/бусад
баруун Европын орнууд
19%
1%
Хойт Америк
23%
2%
Тогтмол ба
тохиолдлын
шүүх дахь
авлига
ихээхэн
ялгаатай
байна
Шүүх дахь авлигын тархалт
“Шүүхийн авлигын барометр (хэмжүүр)” судалгаанаас
• Шүүхэд итгэх итгэл бага байна
Бүс
Шүүх тогтолцоо авлигад автсан гэж
үзэж буй иргэдийн тоо (%)
Латин Америк
73%
Шинээр тусгаар тогтносон орнууд
65%
Зүүн өмнөд Европ
66%
Aфрик
59%
Хоят Америк
43%
Aзи/Номхон далайн орнууд
40%
Eвропын холбоо/бусад баруун
Европын орнууд
29%
Энэхүү бүсүүдэд
амьдардаг
иргэдийн < 3%
нь хээл хахууль
өгөх явдалтай
учирсан байна
Та бүгдийн бодлоор шүүх ажиллагаанд оролцогч аль тал авлигад
автсан вэ гэсэн асуултанд (шүүгчид, шүүхийн ажилтнууд, прокурор,
өмгөөлөгч, цагдаа), ихэнхи нь шүүгч гэж хариулсан байна
Шүүхийн авлигад нөлөөлөх хүчин
зүйлс
● Хууль тогтоох ба гүйцэтгэх засаглалаас үзүүлэх зохисгүй нөлөөлөл
(томилгоо, зэрэг дэв, шилжүүлэг, түдгэлзүүлэх)
● Хариуцлага тооцох систем сул байх
● Шүүгч, шүүхийн ажилтны цалин бага байх (цалин нэмэгдүүлснээр авлига
буурахгүй байх тохиолдол байна – Гүрж болон Сингапур)
● Сургалтын чанар, тоо шаардлага хангахгүй байх
● Шийтгэл, зэмлэл хүлээхээс болгоомжлох (улстөрчид, шүүхийн удирдлага,
хэвлэл мэдээлэл, гэмт хэргийн бүлэглэлүүд)
● Шүүхийн захиргааны процедурт мониторинг хийх ажил шаардлага
хангахгүй байх
● Ил тод бус байдал (шүүхэд болж буй процесс заалдагч, хэвлэл мэдээлэл,
олон нийтэд нээлттэй бус байх)
● Ард иргэд авлига үйлдэж буй явдалтай хүлцэнгүй хандах
Авлигаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ
Арга хэмжээ
Хэрэгжүүлэгч байгууллага, этгээд
Шударга томилгоо
Хууль тогтоох ба гүйцэтгэх засаглал: томилгоонд
оролцох оролцоог хязгаарлах
Шүүх тогтолцоо: хараат бус байдлаа хамгаалах, дуу
хоолойгоо нэгтгэх
Боломжийн ажиллах
нөхцөл бүрдүүлэх
Улс төрийн хүчин: шүүх тогтоолцоонд олгох
санхүүжилтыг хангахуйц байлгах
Шүүх тогтолцоо: албан тушаал ахих, шилжүүлэх
тогтолцоог зохистой болгох; хэргийг таамгаар
ногдуулах журам хэрэгжүүлэх
(цалин хөлс, эрх үүрэг,
сургалт, шилжүүлэг,
албан тушаал ахих
явдал)
Сахилга ба хариуцлага
тооцох систем
Улс төрийн хүчин: шүүгчдын сахилга сахиулах ажлыг
нь хүндэтгэж шүүгчдэд хязгаарлагдмал халдашгүй
эрх олгох
Шүүх тогтолцоо: ноцтой хэрэгт сэжиглэгдэж буй
шүүгчийг зөвхөн шударга мөрдөн байцаалтын
ажиллагааны үр дүнг үндэслэн түдгэлзүүлэх;
хэрэгжүүлэх боломжтой Ёс зүйн дүрэм мөрдүүлэх
Ил тод байдал (хэвлэл
Хууль тогтоо засаглал: хэвлэл мэдээллийн эрхийг
хязгаарласан хуулиудад нэмэлт өөрчлөлт оруулах
Шүүх тогтолцоо: шүүхийн шийдвэр гаргах, шүүх
процессийг нээлттэй байлгах; орлогын мэдүүлгийг
хянах
мэдээлэл, ТББ,
эрдэмтэд, олон нийтэд
мэдээлэл хүртэх, шүүх
ажиллагаанд мониторинг
Дүгнэлт
•
Дэлхийн олон улс оронд авлигыг “Тогтмол” үйлдэж байна
•
Хээл хахууль бага тархсан оронд ч шүүх тогтолцоонд итгэх итгэл бага байна
•
Fallout of judicial corruption casts wide web (> than bribery)
•
Key safeguards do not exist in a majority of countries analysed in the GCR (some
backsliding, e.g. Russia and Argentina)
•
Where safeguards exist, they are often only implemented at the highest court level
•
While judicial independence has been prioritised in international law, less has been
said about importance of accountability and impartiality. Accountability can serve to
protect judicial independence.
•
Donors frequently ignore or, at worst, fuel judicial corruption
Анхаарал тавьсанд
баярлалаа