Transcript Dysleksja, a jezyki obce

Dysleksja a języki obce
mgr Bronisława Niespor
Dysleksja rozwojowa:
To specyficzne trudności w nauce czytania i pisania. Termin
„dysleksja” ma swoje uzasadnienie etymologiczne.
Przedrostek „dis” to brak, trudność, natomiast „ lexis”
oznacza słowo”.
Anna Jurek w artykule „ ABC dysleksji” podaje, że określenie
dysleksja rozwojowa oznacza, że ma ona charakter wrodzony
i towarzyszy dziecku przez cały okres rozwoju, w odróżnieniu
od dysleksji nabytej, która dotyczy utraty opanowanych
wcześniej umiejętności na skutek urazu, wylewu czy zawału
mózgu. Określenie „specyficzny” wg Anny Jurek oznacza
wąski, ograniczony zakres zaburzeń i dotyczy dzieci o
prawidłowym rozwoju intelektualnym.
Jest to zaburzenie o podłożu językowym uwarunkowane
uszkodzeniami tych ośrodków centralnego układu nerwowego,
które biorą udział w procesach czytania i pisania.
Dysfunkcja ta charakteryzuje się trudnościami w dekodowaniu
pojedynczych słów.
Dysleksja-trudności w czytaniu
Dysgrafia-trudności w pisaniu, pismo jest nieestetyczne,
nieczytelne także dla piszącego
Dysortografia- trudności w nauce pisania
U uczniów z dysleksją rozwojową mogą wystąpić różnego rodzaju
trudności w uczeniu się uzależnione od różnych dysfunkcji
spowodowanych zaburzeniami funkcji wzrokowo-przestrzennych lub
słuchowo-językowych lub rozwoju ruchowego lub zaburzeniami
koordynacji funkcji percepcyjnych i motorycznych.
Wg Anny Jurek w dysleksji typu wzrokowo-przestrzennego
występują trudności w pisaniu ze wzoru (przepisywanie i pisanie z
pamięci). Natomiast uczeń potrafi dobrze wypowiadać się. Według
Anny Jurek w pisowni pojawiają się liczne błędy ortograficzne,
mylenie liter asymetrycznych, z trudem utrwala się obraz wizualny
wyrazu. Często występuje zgadywanie wyrazów na podstawie
pierwszych liter, domyślanie się sensu z kontekstu. Szczególną
trudnością jest czytanie wyrazów podobnych.
• W dysleksji typu słuchowo-językowego występują
trudności w pisaniu ze słuchu., trudności w wypowiadaniu
się, błędy gramatyczne. W pisowni dominuje opuszczanie
liter, końcówek, dodawanie liter podwajanie liter sylab,
przestawianie ich kolejności, nieprawidłowy podział
wyrazów na sylaby. W czytaniu występują błędy dotyczące
zniekształceń brzmienia oraz wolne tempo, brak płynności
liczne pauzy, powtórzenia. Szczególną trudnością jest
rozróżnianie wyrazów podobnych fonetycznie
Dysleksja mieszana( zaburzenia funkcji wzrokowo-przestrzennych i
słuchowo-językowych). Piszący popełniają błędy podczas
przepisywania jak i pisania ze słuchu. Czytanie nowych wyrazów jest
bardzo trudne natomiast czytanie wyrazów znanych jest szybkie ale
popełniane są też błędy. Występuje także zastępowanie
odczytywanych wyrazów innymi wyrazami.
W dysleksji typu integracyjnego zakłócona jest koordynacja
pojedynczych funkcji. U ucznia występują trudności z
przetransportowaniem obrazu wzrokowego (słuchowego) słów na
właściwą sekwencję ruchów umożliwiającą prawidłowy zapis
wyrazów (Jurek, 2004).
Metody stosowane w pracy z uczniami
z dysleksją rozwojową
• metody polisensoryczne- angażujące jednocześnie kilka
zmysłów( I’m running)
• Mnemotechnika wykorzystująca bodźce wyobrażeniowopamięciowe( nieregularna liczba mnoga rzeczowników, dni
tygodnia, końcówka –es dla czasowników w 3 osobie l. poj.w
Present Simple)
• Ćwiczenia z zakresu kinezjologii edukacyjnej zwiększające
koncentrację i koordynację( metoda Dennisona)
Wprowadzanie słownictwa
• W fazie prezentacji słownictwa nauczyciel powinien zwolnić
tempo wypowiadanych słów
• Kolejność wprowadzania i utrwalania słownictwa powinna
być następująca;
Usłyszeć słowo
Zobaczyć słowo
Skojarzyć z podobnym słowem
Powtórzyć słowo
Wyobrazić je sobie
Przeliterować
Napisać
Utworzyć z nim wyrażenie, zdanie.
Nowe wyrazy możemy objaśniać za pomocą
•obrazka
•formy opisowej
•kontekstu
•podania synonimu/antonimu
•tworzenia związku z nowym wyrazem
•polskiego odpowiednika
• Aby uczniom ułatwić opanowanie poprawnego
zapisu pomocne mogą być następujące
ćwiczenia:
• Pisanie palcem po ławce
• Układanie wyrazu z liter przestrzennych
• Obwodzenie palcem napisu na powierzchni
perforowanej
• Łączenie liter wykropkowanego na kolorowo
wyrazu
• Wyklejanie napisu plasteliną i obwodzenie po
nim palcem.
Nauczanie gramatyki
• Metoda indukcyjna-nauczyciel dobiera odpowiedni przykład a
zadaniem ucznia jest znalezienie zależności i sformułowanie
reguły.
• Stosowanie wykresów, tabel, diagramów
• Używanie strzałek, podkreśleń, czcionek o różnej grubości
(myślenie obrazowe)
• Odwołania do języka polskiego aby uwypuklić różnice lub
podobieństwa
• Najpierw imitacja ,później substytucja i transformacja
Pomoce dydaktyczne
•
•
•
•
•
•
•
Układanki, rozsypanki, puzzle
Domina, memory, gry planszowe
Tablice alfabetyczne, alfabet ruchomy
Rozsypanki literowe, sylabowe wyrazowe
Rebusy, krzyżówki
Anagramy
Plansze, obrazki
Ćwiczenia usprawniające funkcje
językowe
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ćwiczenie analizy i syntezy słuchowej
Wyklaskiwanie sylab
Określenie głoski różniącej dwa wyrazy
Tworzenie nowego wyrazu poprzez zmianę głoski (shirt-short;
witch-watch)
Tworzenie wyrazów zaczynających się na daną głoskę
(chance, change, child, choice, China)
Różnicowanie takich samych sylab w szeregu innych
Wyodrębnienie wyrazu ukrytego w innym wyrazie
Tworzenie nowego wyrazu poprzez zamianę kolejności liter
( eat-ate)
• Tworzenie nowego wyrazu poprzez zamianę sylab( table,
cable, stable)
• Tworzenie nowego wyrazu poprzez dodanie głoski na
początku, w środku , na końcu( top-stop; each-reach;eachteach sea-seal;
• Różnicowanie wyrazów identycznych i podobnie
brzmiących (sit, seat, sit, sit)
• Tworzenie wyrazu z głoską opozycyjną np. pod względem
dźwięczności (town-down,tip-dip, sad-sat, drain-train)
• Utrwalanie ciągów słownych, ćwiczenie pamięci
słuchowej(dni tygodnia, miesiące, kolejość liter alfabetu)
•Kończenie słów
•Tworzenie łańcuszka wyrazów, należących do tych samych
części mowy( desk-computer-mouse-button-mail-friend)
•Odgadywanie, który wyraz zniknął z szeregu eksponowanych
uprzednio słów
•Odnajdywanie w szeregu wyrazów takiego, który nie rymuje się
z pozostałymi
•Odgadywanie zaszyfrowanych wyrazów
• Układanie wyrazów z podanych liter
• Tworzenie słów mających to samo
zakończenie
• Tworzenie z podanego słowa innych
wyrazów
• Wymienianie rzeczy i pojęć, które mają
wspólną cechę( What is white?)
• tworzenie par słów( teacher-chalk)
DEKALOG DLA NAUCZYCIELI
UCZNIÓW DYSLEKTYCZNYCH
1. Nie traktuj ucznia jak chorego, kalekiego, niezdolnego, złego
lub leniwego.
2. Nie karz, nie wyśmiewaj ucznia w nadziei, że zmobilizujesz go
do pracy.
3. Nie łudź się, że uczeń „sam z tego wyrośnie”, „weźmie się w
garść”.
4. Nie spodziewaj się, że kłopoty ucznia pozbawionego
specjalistycznej pomocy ograniczą się do czytania i pisania i
znikną same w młodszych klasach szkoły podstawowej.
5. Nie ograniczaj uczniowi zajęć pozalekcyjnych, aby miał więcej
czasu na naukę, ale i nie zwalniaj go z systematycznych
ćwiczeń i pracy nad sobą.
6. Staraj się zrozumieć ucznia, jego potrzeby, możliwości,
ograniczenia. Zapobiegnie to pogłębianiu się jego trudności
szkolnych i wystąpieniu wtórnych zaburzeń nerwicowych.
7. Spróbuj jak najwcześniej zaobserwować trudności ucznia, na
czym polegają i co jest ich przyczyną. Skonsultuj to ze
specjalistą.
8. Aby jak najwcześniej pomóc uczniowi: bądź w kontakcie z
poradnią i nauczycielem terapeutą. Wykorzystuj wyniki badań i
zalecenia specjalistów, uwzględniaj je w swojej pracy.
Zaobserwuj podczas lekcji, co najskuteczniej pomaga uczniów.
9. Opracuj indywidualny program terapeutyczny wymagań wobec
ucznia, dostosowany do jego potrzeb i możliwości.
10. Bądź życzliwy dla ucznia.
Uczeń dyslektyczny powinien wg Ewy Brągiel
• siedzieć blisko tablicy, na przykład w drugiej ławce,
aby widzieć dobrze to, co jest napisane na tablicy a
jednocześnie mieć poczucie bezpieczeństwa chowając
się za plecami kolegi
•Kolega siedzący z nim powinien być dobrym uczniem
•Odpowiadać z ławki jako, że ma małą wiarę we własne
możliwości.
Nauczyciel nie powinien:
• Omawiać szczegółowo jego błędów wobec klasy
• Nie porównywać go z uczniami zdolniejszymi
• Nie wyrywać nagle do odpowiedzi i do tablicy
• Dać mu czas do namysłu
• Włączać do rywalizacji tylko tam, gdzie może osiągnąć
sukces
• Nauczyć go jak ma sobie pomóc w szkole i w domu.
DEKALOG DLA UCZNIÓW
1. Pamiętaj, dysleksja nie zwalnia cię z obowiązku uczenia się,
pisania i czytania.
2. Dysleksja nie może iść w parze z lenistwem.
3. Pracuj nad samokształceniem i samokontrolą.
4. Systematycznie uczestnicz w zajęciach korekcyjnokompensacyjnych.
5. Poznaj zasady ortograficzne.
6. Wykonuj ćwiczenia zgodnie z zaleceniami terapeuty.
7. Czytaj codziennie co najmniej 15 minut.
8. Opowiedz komuś przeczytany tekst.
9. Ćwicz pisownię nowo poznanych wyrazów.
10. W razie wątpliwości korzystaj ze słownika ortograficznego.
Uczeń ma prawo do
1. Pomocy
ze strony szkoły w formie specjalistycznych zajęć
korekcyjno-kompensacyjnych lub indywidualnych –
terapeutycznych.
2. Oceniania dostosowanego do swoich potrzeb
psychofizycznych i edukacyjnych zgodnie z następującymi
zasadami, których powinien przestrzegać nauczyciel:
• dostosowywać tekst do czytania pod względem ilościowym i
jakościowym (krótkie teksty,
większa czcionka),
• nie odpytywać z czytania nowego tekstu na forum klasy,
• nie obniżać oceny za usterki w technice czytania (tempo,
płynność, poprawność),
• oceniać na podstawie wypowiedzi ustnych i treści prac
pisemnych, a nie za liczbę zrobionych błędów,
• wydłużać czas na zadania pisemne,
• umożliwiać oddawanie prac pisanych komputerowo,
• nie oceniać zeszytów za estetykę,
• w przypadku dysgrafików nie oceniać pisma pod
względem kaligraficznym,
• umożliwiać korzystanie ze słownika,
• błędy w pracach pisemnych poprawiać opisowo,
• zwolnienia z nauki drugiego języka obcego w przypadku
stwierdzonej głębokiej dysleksji,
• dostosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych
na sprawdzianie egzaminie kończącym szkolę na
podstawie opinii Poradni.
Bibliografia
Brągiel Ewa, „Praca z uczniem dyslektycznym na lekcjach języka
obcego”, w: Języki Obce w Szkole, CODN, 2004, str.19-25
Jurek A.(2004)”ABC dysleksji”, w: Języki Obce w nr 5 s.18-37. Szkole
CODN.
Dysleksja w kontekście nauczania języków obcych pod redakcją Marty
Bogdanowicz i Marioli Smoleń, wyd. Harmonia, Gdańsk 2004
Zakrzewska Barbara, Trudności w czytaniu i pisaniu, Modele ćwiczeń,
WSiP, Warszawa 1996
Przydatne adresy stron internetowych
www.dysleksja.waw.pl
www.dysleksja.univ.gda.pl
www.ortograffiti.pl
www.reedukacja.prv.pl