Transcript Dysleksja – wszystkiemu winny móżdżek Opracowanie – Agnieszka Wiktorowicz Ewa Mieczejko Co mówią naukowcy …  Definicje dysleksji Dysleksja to specyficzne trudności w czytaniu pisaniu wynikające z.

Dysleksja – wszystkiemu winny
móżdżek
Opracowanie –
Agnieszka Wiktorowicz
Ewa Mieczejko
Co mówią naukowcy …
 Definicje dysleksji
Dysleksja to specyficzne trudności w czytaniu
pisaniu wynikające z zaburzeń czynnościowych tych
obszarów kory mózgowej, które są między innymi
odpowiedzialne za przetwarzanie liter i cyfr.
Wyróżniamy trzy typy dysleksji:
- Dysleksja rozwojowa – trudności w czytaniu, często powiązane
z trudnościami w pisaniu.
- Dysortografia - trudności w pisaniu bez błędów.
- Dysgrafia – trudności w opanowaniu kaligrafii.
Dysleksja nie ma związku z poziomem
inteligencji
Oto cała plejada sławnych postaci, które mimo
dysleksji wniosły znaczny wkład w tworzenie naszej
cywilizacji:





Karol XI i Karol Gustaw – królowie Szwecji,
Książę Ludwik – syn Napoleona III,
Hans Chrystian Andersen – bajkopisarz,
Albert Einstein – twórca teorii względności,
Wilson Churchill – brytyjski mąż stanu.
Choć dysleksja jest według międzynarodowej
klasyfikacji zaburzeń (ICD-10) zaszufladkowana jako
zaburzenie czynności czytania, w praktyce oznacza
rozległy i zróżnicowany zespół zaburzeń:
-
-
postrzegania, zapamiętywania i deficytu uwagi, z którym wiążą
się opóźnienia w nauce czytania, pisania, nierzadko trudności
w matematyce, nauce języków obcych oraz orientacji w czasie i
przestrzeni,
funkcji słuchowych, wzrokowych i ruchowych, od których zależy
umiejętność czytania i pisania, które u dzieci dyslektycznych
dojrzewają wolniej.
Dyslektyk podczas czytania i pisania angażuje niemal
pięciokrotnie większy obszar mózgu niż jego niedotknięty tą
przypadłością rówieśnik (wyniki badań naukowców z University
of Washington).
Objawy dysleksji rozwojowej






Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu ujawniają się
dopiero w szkole, podczas gdy już w okresie przedszkolnym
można zauważyć objawy, które cechują tzw. dzieci ryzyka
dysleksji.
opóźniony rozwój mowy;
mała sprawność i koordynacja ruchów podczas zabaw
ruchowych, samoobsługi, rysowania i pisania (brzydkie pismo);
wadliwa wymowa, trudności z wypowiadaniem złożonych słów,
błędy gramatyczne;
trudności z różnicowaniem głosek podobnych oraz z
wydzieleniem sylab, głosek ze słów i ich syntezą;
trudności z wykonywaniem układanek i odtwarzaniem wzorów
graficznych;



mylenie prawej i lewej ręki;
trudności w czytaniu pomimo dobrej inteligencji oraz
braku zaniedbania środowiskowego i
dydaktycznego;
trudności z opanowaniem poprawnej pisowni: pismo
zwierciadlane, mylenie liter podobnych pod
względem kształtu (p-b-d-g), liter odpowiadających
głoskom zbliżonym fonetycznie, opuszczanie liter,
błędy ortograficzne pomimo znajomości zasad
ortografii.
Cechy dyslektyka
1. Ogólne związane ze zdrowiem i zachowaniem.






Zdolny, wygadany i inteligentny dopóki nie każe mu się
czegoś napisać, albo przeliterować,
Może być wybitnie uzdolniony z niektórych przedmiotów,
Woli się uczyć poprzez doświadczenie, obserwację, niż
słuchając instrukcji,
Często oskarżany jest o to, że nie słucha,
Brakuje mu pewności siebie,
Niepoprawny bałaganiarz albo niewiarygodny pedant.
2. Czytanie, literowanie, odwzorowanie.

Przy czytaniu traci koncentrację po 5 – 10 min; wodzić palcem
pod linią liter, ma problemy z wzrokowym śledzeniem tekstu,

Czyta wolno, zwłaszcza kiedy czyta na głos,
Może mechaniczne przeczytać tekst,
Często czyta jeden akapit po kilka razy,
Często skarży się, że widzi „latające literki” lub „biegające” całe
wyrazy,
Myli słowa zaczynające się tak samo (bada, baba, baza),
Może nauczyć się prawidłowej pisowni, ale po tygodniu
zapomina,
Niekiedy nie potrafi rozpisać słowa na sylaby,
Pisze litery w złej kolejności,
Zamienia litery podobne – „b” z „d”, „w” z „m”,
Czasem potrafi różnie zapisać słowa w różnym miejscu tekstu.









3. Pisanie i zdolności motoryczne.









Prace pisemne są o wiele gorzej oceniane od dopowiedzi
ustnych,
Opowiadania nie mają planu albo zmieniają się w dywagacje,
Fatalny charakter pisma,
Kiepska interpunkcja,
Przestawianie liter lub słów,
Gubienie liter lub wyrazów, wstawianie ich w niewłaściwe
miejsca, w niewłaściwym porządku,
Problemy z utrzymaniem ołówka, długopisu,
Trudności z utrzymaniem się w liniach,
Problemy w sportach zręcznościowych.
4. Logika, przewidywanie, świadomość czasu i sekwencji
zdarzeń.




Rzadko wie, która godzina, nie potrafi zarządzać czasem,
zdążyć na czas,
Nie potrafi wykonać prostego zestawu instrukcji,
Trudno mu się nauczyć sekwencji dni tygodnia, czy miesiąca,
Często myli górę z dołem, prawą stronę z lewą stroną, ruchy
wskazówek zegara, ma problem z utrzymaniem rytmu w
tempie.
Opóźnione dojrzewanie szlaków
Zdaniem naukowców trudności w nauce i czytaniu wiążą
się ze zbyt długą obecnością u dzieci tzw. odruchów
pierwotnych, które w miarę dojrzewania układu nerwowego
powinny samoistnie zanikać lub ulegać przekształceniom.
Proces ten powinien zakończyć się do 12 roku życia.
Chodzi zwłaszcza o dojrzewanie móżdżku. Okazuje się, że
pełni on istotną funkcję w przetwarzaniu informacji
związanych z procesem nabywania nowych umiejętności.
Amerykańscy psycholodzy z Illianois potrafią przewidzieć
rozwój dysleksji u dziecka już w 36 tygodniu po urodzeniu.
Prognozy opierają się na wynikach pomiaru fal
mózgowych, a ściślej porównywaniu ich z tymi, które przez
kilka lat gromadzili w komputerowej bazie.
Obszary aktywne podczas
czytania u dzieci
niemających z tym trudności;
widoczna m.in.. Aktywność w
polach rozumienia dźwięków
i mowy.
Dzieci z dysleksją
zaznaczone obszary
są nieaktywne, choć w
zasadzie mózg pracuje
intensywniej.
Po 8 – tygodniowym
treningu ukierunkowanym na
fonetyczne rozróżnianie
podobnych dźwięków
czynność mózgu
deslektyków upodobniła się
do obserwowanej u dzieci
bez dysleksji.
Tańsze metody wykrywania dysleksji opierają się na
badaniu odruchów pierwotnych tzw. Asymetrycznego
odruchu zgięciowego (ATNR), który polega na
wyprostowaniu ręki i nogi po stronie, w którą zwrócona
jest twarz, a zgięciu kończyn po przeciwnej stronie ciała.
Można go wywołać u każdego zdrowego niemowlaka. W
normalnych warunkach odruch ten zanika w 6 miesiącu,
gdy przestaje być potrzebny. U dzieci dyslektycznych
mających trudności z czytaniem i pisaniem można go
wywołać w wieku wczesnoszkolnym.
Kampania Polskiego Towarzystwa
Dysleksji
Marta Bogdanowicz
Ćwiczenia na dysleksję
Polskie Towarzystwo Dysleksji
Przykładowe zadania korekcyjno - kompensacyjne









By pomóc dzieciom dyslektycznym w zautomatyzowaniu umiejętności
czytania, należy stosować następujące formy ćwiczeń:
Czytanie całościowe sylab i wyrazów.
Czytanie wyrazów, zdań i tekstów sylabami.
Czytanie sylab i wyrazów w krótkich pozycjach.
Czytanie naprzemienne sylab, wyrazów i zdań.
Czytanie selektywne głośne i ciche.
Czytanie z przesłonką (w okienku).
Czytanie chóralne.
Ćwiczenia w rozumieniu treści (J. Czajkowska, K. Herda, 1989 r.).
W nauce poprawnego pisania pod względem graficznym wskazane
jest stosowanie następujących ćwiczeń:
 Kreślenie ręką dużych liter w powietrzu.
 Pisanie dużych liter na tablicy - wodzenie po wzorze.
 Pisanie (malowanie) liter na arkuszach papieru, różnej wielkości.
 Pisanie liter za pomocą szablonów.
 Kalkowanie (kalką techniczną), obwodzenie po wzorze.
 Samodzielne pisanie liter.
 Przy opracowaniu graficznym liter należy zwrócić uwagę na ich
charakterystyczne elementy, sposób pisania z zaznaczeniem miejsca
rozpoczęcia i rozmieszczenia w liniaturze zeszytu.
 Trzeba dążyć do tego, by dzieci nauczyły się pisać wyrazy łącznie,
czytelnie i we właściwym tempie.
Podstawowe formy ćwiczeń poprawnego pisania to:
 przepisywanie,
 pisanie z pamięci,
 pisanie ze słuchu.
 Należy pamiętać, iż ćwiczenia w czytaniu winno się łączyć z
ćwiczeniami w pisaniu. Ponadto należy zwracać uwagę na:
 kierunek pisania od strony lewej do prawej i sposób pisania liter z
zastosowaniem wzorców,
 omówienie pisowni wyrazów "trudnych", by nie utrwalały się w pamięci
wzrokowej nieprawidłowe obrazy graficzne wyrazów,
 prawidłową postawę ciała i sposób trzymania przyborów,czas trwania
ćwiczeń w pisaniu dostosowaniem do możliwości percepcyjnych
dziecka, koncentracji uwagi i odporności psychicznej.
Przykłady ćwiczeń w czytaniu i pisaniu
(za: M. Bogdanowicz, Recepty na dobre
czytanie i pisanie.
Czytanie na raty - Uczeń młodszy
 Dziecko czyta na głos - zależnie od możliwości: od jednej lub
kilku linijek tekstu do 1/2 strony,
 Dziecko czyta razem z Dorosłym na głos ("chórem", dorosły
nieco ciszej) - dwa razy więcej, np. od dwóch linijek do l strony,
 Dorosły - matka czyta dziecku na głos - trzy razy więcej, np. od
trzech linijek do 3 stron,
 Dziecko czyta samo po cichu - cztery razy więcej, np. od 4
linijek do 4 stron; powtórka całego cyklu (pkt 1-4)
 Streszczenie przeczytanego tekstu (ustne - opowiadanie lub
pisemne - w formie planu czy wypracowania) lub dyskusja nad
tekstem.
Uczeń starszy
 Dziecko czyta na głos - zależnie od możliwości: od ok. 1/2 - l
strony,
 Dorosły - czyta dziecku na głos - trzy razy więcej, ok. 3 stron;
dobrze, jeżeli dziecko w tym czasie śledzi tekst wzrokiem,
 Dziecko czyta samo po cichu - cztery razy więcej: ok. 4 stron;
powtórka całego cyklu (pkt 1-3)
 Streszczenie przeczytanego tekstu (ustne - opowiadanie lub
pisemne - w formie planu czy wypracowania) lub dyskusja nad
tekstem,
 Podsumowanie przeczytanego rozdziału - streszczenie
rozdziału i dyskusja nad wybranymi problemami.
Książka mówiona




"Książki mówione" to taśmy magnetofonowe z nagraniami lektur
szkolnych, które służą dzieciom w przyśpieszeniu procesu czytania
lektur. Można je wypożyczać w bibliotekach dla osób
niepełnosprawnych (niewidomych), bibliotekach pedagogicznych, w
dużych bibliotekach publicznych. Rodzice prezentują początek "książki
mówionej" i dziecko kontynuuje czytanie reszty rozdziału z użyciem
kasety magnetofonowej. Zadaniem dziecka jest:
słuchanie tekstu (z taśmy) z jednoczesnym śledzeniem go w książce
(czytaniem) (2 str.)
słuchanie tekstu - bez czytania (kilka stron) powtórka: (pkt 5-6)
streszczenie przeczytanego tekstu (ustne lub pisemne - w formie
planu czy wypracowania) lub dyskusja nad tekstem.
podsumowanie przeczytanego i wysłuchanego rozdziału - streszczenie
i dyskusja.
Tygodniowe ćwiczenia poprawnej pisowni samodzielna praca starszych uczniów
I.
Przygotowanie

Załóż zeszyt do ćwiczeń ortograficznych.

Powtórz i utrwal zasady pisowni.

Na końcu zeszytu załóż "Słowniczek trudnych wyrazów".
II. Pisanie z pamięci - co dzień

Przeczytaj uważnie wybrany przez siebie, lub wskazany przez nauczyciela
fragment tekstu (ok. 4-5 zdań niezbyt długich, po ok. 5 wyrazów w zdaniu).

Przeczytaj pierwsze zdanie, zapamiętując tekst i pisownię wyrazów. Uzasadnij
pisownię trudnych wyrazów.

Powiedz tekst z pamięci.

Przeczytaj powtórnie zdanie sprawdzając, czy dobrze zapamiętałeś.

Napisz tekst z pamięci.

Sprawdź zapis i nanieś poprawki.

Porównaj zapis ze zdaniem wzorcowym i nanieś poprawki.

Zakryj zdanie wzorcowe i napisane.

Napisz powtórnie to samo zdanie.

Sprawdź zapis.
III. Poprawa błędów

Wypisz wyrazy, w których popełniłeś błędy i uzasadnij poprawną pisownię.

Wyrazy te zastosuj w krzyżówce. Ułóż z nimi zdania. Utwórz rodzinę wyrazów
pokrewnych. Wykonaj ćwiczenie utrwalające pisownię.

Wpisz je do "Słowniczka trudnych wyrazów" (na końcu zeszytu).
IV. Sprawdzian - co tydzień

Pracuje codziennie, zapisując datę przy wykonanych ćwiczeniach.

Po tygodniu ćwiczeń poproś kogoś, aby podyktował ci zdania, które codziennie
pisałeś.

Sprawdź, o ile błędów mniej zrobiłeś niż poprzednio i popraw je (wg wzoru).
Na zakończenie – Dekalog dla nauczyciela
uczniów dyslektycznych prof. dr hab. M.
Bogdanowicz





NIE
Nie traktuj ucznia jak chorego, kalekiego, niezdolnego, złego
lub leniwego.
Nie karz, nie wyśmiewaj w nadziei, że zmobilizujesz go do
pracy.
Nie łudź się, że "sam z tego wyrośnie", "weźmie się w garść",
"przysiądzie fałdów" lub, że ktoś go z tego "wyleczy".
Nie spodziewaj się, że kłopoty ucznia pozbawionego
specjalistycznej pomocy ograniczą się do czytania i pisania i
skończą się w młodszych klasach szkoły podstawowej.
Nie ograniczaj uczniowi zajęć pozalekcyjnych, aby miał więcej
czasu na naukę, ale i nie zwalniaj go z systematycznych
ćwiczeń i pracy nad sobą.



TAK
Staraj się zrozumieć swojego ucznia, jego potrzeby, możliwości i
ograniczenia, aby zapobiec pogłębianiu się jego trudności szkolnych i
wystąpieniu wtórnych zaburzeń nerwicowych.
Spróbuj, jak najwcześniej, zaobserwować trudności ucznia: na czym
polegają i co jest ich przyczyną. Skonsultuj problemy dziecka ze
specjalistą (psychologiem, logopedą, pedagogiem, a w razie potrzeby
z lekarzem).
Aby jak najwcześniej pomóc uczniowi:
–
–
bądź w kontakcie z poradnią, wykorzystuj wyniki badań i zalecenia
specjalistów zawarte w opinii psychologicznej,
ustal kontrakt pomiędzy tobą, rodzicami i dzieckiem, który określa
reguły współpracy: dziecko uczyń odpowiedzialnym za pracę nad
sobą, rodziców za pomaganie dziecku, a nauczyciela za bycie
doradcą,




Zaobserwuj podczas codziennych lekcji, co najskuteczniej pomaga
dziecku,
Bądź w stałym kontakcie z jego nauczycielem - terapeutą i,
korzystając z jego wskazań, włączaj w zajęcia dydaktyczne potrzebne
dziecku ćwiczenia.
Opracuj program indywidualnych wymagań wobec ucznia
dostosowany do jego możliwości i wkładu pracy. Oceniaj go na
podstawie odpowiedzi ustnych i treści prac pisemnych. Nie każ mu
czytać głośno przy całej klasie. Pozwól mu korzystać ze słownika i daj
więcej czasu na zadania pisemne. Dyktanda i prace pisemne oceniaj
jakościowo (opisowa ocena błędów) pod warunkiem systematycznej
pracy, znajomości reguł ortografii i korekty błędów w zeszytach.
Nagradzaj za wysiłek i pracę, a nie za jej efekty.
Bądź życzliwym, cierpliwym przewodnikiem ucznia w jego problemach.
Warto tutaj zajrzeć 
http://www.ptd.edu.pl/ptd
Korzystano z:




Bogdanowicz M. , Adryjanek A., „Uczeń z dysleksją w
szkole”, Wyd. Operon, Gdynia 2005,
Bragdon A. D., „Kiedy mózg pracuje inaczej”, Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne,
Grabowska A., Rymarczyk K. (red.), „Dysleksja. Od badań
mózgu do praktyki”, Wyd. Insytut Biologii Doświadczalnej
im. M. Nenckiego PAN, Warszawa 2004,
Wiedza i życie – Numer specjalny „Jak się uczyć” styczeń
2007,