Transcript BOKS*T VE ALEM*NYUM

BOKSİT VE ALÜMİNYUM
BOKSİT NEDİR?
• Metallerin elde edildiği kayaç ve topraklara
cevher denir. 1821'de ilk kez Fransa'nın
güneyinde, Arles yakınlarındaki Les Baux
kasabasında bulunduğu için adını bu
kasabadan alan boksit, en önemli alüminyum
cevheridir.
•
•
•
•
Formülü: Al2O3 NH2O
Sertliği:3
Yoğunluğu: 2 - 2,5
Kristal sistemi: Bir karışım minerali olup
amorf yapıdadır.
• Bulunuş şekli: Genellikle oolitik, masif,
toprağımsı ve kil gibi bulunur. Diyasporit,
alümin, demir ve manganez hidroksitleri ve
hidrarjirit gibi minerallerin karışımından
oluşmuştur.
• Rengi : Kırmızı, Beyaz, gri ve muhtelif sarı
renklerde olabilir.
• Çizgi rengi de muhtelif renklerdedir.
• Tanıma özellikleri: Yağımsı parıltılıdır. Kapalı
tüpte ısıtılınca su verir. İçinde %40 -55’ e
kadar Al2O3 bulundurur. Bir miktar silis ve
demir de mevcuttur. Pizolitik özelliğinden
dolayı belirgindir.
• Değişik yapıdaki birçok kayaç çağlar boyunca
yağmurun, rüzgârın ve güneşin etkisiyle
değişime uğrayarak boksite dönüşmüştür.
Kaya ve taş parçaları, kil ya da kum biçiminde
bulunabilen boksit genellikle kırmızımsı,
kahverengimsi sarı ya da beyaz renktedir.
ÜLKELERE GÖRE BOKSİT REZERVİ
• Dünya boksit rezervi toplam 25 milyar ton
civarındadır (baz rezerv= 34 milyar ton).
• Bunun 23 milyar tonu işletilebilir rezervdir.
Avustralya, dünya rezervinin % 24'ü, Brezilya %
12'si ve Gine % 24'ü ile en büyük boksit rezervine
sahip ülkeler durumundadır.
• Türkiye'de ise 45 milyon tonu görünür olmak
üzere, toplam 97 milyon ton birincil öncelikli
boksit rezervi mevcuttur ve bu rezervin 46
milyon tonu işletilebilir durumdadır.
• Görüldüğü gibi Türkiye, dünya boksit rezervinin
çok küçük bir bölümüne (% 0,144) sahiptir.
• İşletilen en geniş ve en zengin boksit yatakları
Surinam, Guyana, Jamaika, Batı Afrika, SSCB,
ABD ve Avustralya'dadır.
• Dünya boksit üretiminin % 33'ü uluslararası
piyasada pazarlanmaktadır.
• En önemli ihracatçı ülkeler Avustralya, Gine,
Brezilya ve Jamaika’ dır.
• ithalatçı ülkeler ise ABD,Almanya ve
Japonya'dır.
TÜRKİYEDE BOKSİT REZERVİ
• Türkiye boksit yataklarının toplam rezervi,
cevher içeriği ve teknolojik özelliklerine göre
farklı şekillerde yorumlanması kaydıyla 400
milyon ton olarak tahmin edilmektedir.
• .
• Ülkemizdeki boksit yataklarının % 95'i Toros
kuşağı içinde yer almaktadır.
• Bunun dışında Zonguldak ili Kokaksu
yöresinde de boksit yatağı mevcuttur.
• Konya'nın Seydişehir ve Muğla'nın Milas
ilçelerinde çıkarılır.
• Türkiye boksit rezervleri, üretimle
oranlandığında yakın gelecekte yeterli
görülmektedir.
• Özellikle ülkenin henüz tespit edilmemiş olan
boksit potansiyeli nazarı dikkate alındığında,
ülkemizin görünür geleceği daha büyük
üretimlerle başa çıkacak durumdadır.
BÖLGE
YAŞI
MİNARALOJ OLUŞUM TİPLERİ
İK
KARAKTERİ
YATAK
ŞEKLİ
Konya - Seydişehir
Üst kretesa
Böhmitik
Karst yarı allokton
CEP
Konya- Akseki
Üst kretesa
Böhmitik
Karst yarı allokton
CEP
Zonguldak-Kokaksu
Üst kretesa
Böhmitik
Karst yarı allokton
CEP
Mersin-AyrancıBolkardağ
Permiyen trias
Diasporitik
Karst yarı allokton
CEP
TABAKA
Adana-Saimbeyli
Permiyen trias
Diasporitik
Karst yarı allokton
CEP
Muğla-Milas yatağan
Permiyen trias
Dias poritik
Karst yarı allokton
CEP
TABAKA
Hatay-Payas
Permiyen trias
Diasporitik
Karst yarı allokton
CEP
Gaziantep-İslahiye
Permiyen trias
Böhmitik
Karst yarı allokton
CEP
Antalya-Alanya
Permotrias
Diasporitik
Karst yarı allokton
CEP
TABAKA
Isparta-YalvaçŞ.Karaağaç
Jura
Diasporitik
Böhmitik
Lateritik allokton
CEP
TABAKA
Türkiye’de İşletilmekte Olan Boksit
Yatakları
TÜRKİYE DE BOKSİT CEVHERİ ÜRETİMİ
YAPAN ÖNEMLİ KURULUŞLAR
• Boksit cevheri sektöründe üretim faaliyeti
yapan kuruluşlar kapsamında sadece Eti
Alüminyum A.Ş.’ye ait Mortaş Boksit İşletmesi
mevcuttur.
• Bu işletmenin kapasitesi 400 000 ton/yıl
mertebesindedir.
• .
• Bu kapasite fleksibil olup 1974’te üretime
başlanmıştır.
• Seydişehir/Konya bölgesinde bulunan işletme,
Seydişehir’e 20 km, Ankara’ya ise 400 km
mesafededir.
• Milas’ta bulunan ve bir kamu işletmesi olan
Milas Boksit İşletmesi ile,Zonguldak/Kokaksu’da
bulunan ve özel sektöre ait olan Kokaksu
İşletmesi kapatılmıştır.
BOKSİTİN KULLANIM ALANLARI
• Boksit endüstride değişik alanlarda
kullanılmaktadır. Aşağıda belirtilen kullanım
alanları kimyasal bileşimine bağlıdır.
• Alümina ve alüminyum üretiminde % 90
oranında kullanılmaktadır. Boksitten metalik
alüminyumun yanında bazen galyum ve
vanadyum gibi yan ürünler de elde edilmektedir.
• Boksitten yapılan refrakter ürünler
• Sentetik mullit
. Yüksek alüminalı ateş tuğlası
. Döküm maddeleri
. Monolit ; çimento, demir-çelik ve tuğla
sanayiinde ( çimento sanayiinde fırın tuğlası
boşluklarını doldurması için)
• Boksitten yapılan kimyasal maddeler
• .Su temizlenmesinde kullanılan alüminyum sülfat
.Sodyum alüminat
.Ham petrol tasfiyesinde kullanılan Al-Klorür
.Alüminyum hidrat
• Boksitten yapılan aşındırıcılar
. Zımpara kağıdı ve tozları
. Bileme ( keskinleştirme) için zımpara taşı
. Zımpara taşı silindirleri
• Diğer tüketim alanları:
. Ham şekerin renginin giderilmesinde
. Ham şekerin temizlenmesinde yağların
filtrasyonunda
. Çimento yapımında
. Ferrokrom tesislerinde curuf önleyici olarak
kullanılmaktadır.
TÜRKİYE’DEKİ TÜKETİM ALANLARI
• Günümüz itibariyle Türkiye'de üretilen boksitin
büyük bir bölümü Etibank Seydişehir
Alüminyum İşletmesi Müessesesi Tesislerinde
kullanılmaktadır.
• Burada tüketilen boksit cevheri Seydişehir'de
üretilmekte ve tamamı Müessese tarafından
hammadde olarak kullanılmaktadır.
TÜKETİM MİKTARI
• Ülkemizde boksit tüketimi, alümina üretiminde,
ferrokrom sanayisinde ve refrakter üretiminde
gerçekleşmektedir.
• Çok genel haliyle tüketimler aşağıdaki gibi
olmaktadır:
• Alümina Sanayisi: 350 000-390 000 ton/yıl (Zaman
zaman 450 bin ton’a yükselmektedir.)
• Ferrokrom Sanayisi: 11 000- 12 000 ton/yıl
• Refrakter Sanayisi: 40 000-52 000 ton/yıl
• Toplam: 401 000- 454 000 ton/yıl
DIŞ TİCARET
• Türkiye genel olarak refrakter esaslı boksit
cevherleri ithal etmektedir. AB ülkelerinden
yapılan ithalatlar için gümrük muafiyeti söz
konusudur.
Diğer ülkelerden yapılan ithalatlar için CIF
bedelinin %1’i kadar vergi alınmaktadır.
. Türkiye'nin böhmitik ve diasporitik boksit
ithalatı yoktur.
Ülkedeki refrakter sanayinin gelişmesine paralel
olarak 1982'den itibaren refrakter boksit ithal
edilmektedir.
• Boksit saf olmayan alüminadır.
• Üzerindeki toprak örtüsü temizlenerek yataktan
çıkarılan bu cevherden katışıksız alüminayı
ayırabilmek için, genellikle sodyum hidroksit gibi
kimyasal maddelerle işlemden geçirilir.
• Daha sonra alümina da elektroliz yöntemiyle
ayrıştırılır ve böylece 4 ton boksitten genellikle 1
ton alüminyum elde edilir
• Alüminyum ilk keşfedildiği yıllarda
cevherinden ayrıştırılması çok zor olan bir
metal idi. Bunun nedeni, çok hızlı
oksitlenmesi, oluşan bu oksit tabakasının çok
zararlı oluşu ve demirdeki pasın aksine
yüzeyden sıyrılmayışıdır.
• Bulunduğu yer: Tropikal iklimlerde
lateritleşme sonucu oluşur. (Lateritleşme:
İçinde Fe ve Al silikat minerallerinin
bulunduğu yerlerde bol yağış ve ısı altında
silisin eriyip uzaklaşması sonucunda Fe ve
Al`un hidroksit halinde kalması)
Sektörde Üretim Yapan Önemli
Kuruluşlar
•
•
•
•
•
•
ALCAN Alüminium Ltd.
ALCOA Alüminium Co. of America
REYNOLDS Metals Co.
KAISER Alüminium And Chemical Corp.
PECHINEY
ALUSUISSE SWISS Aluminium Ltd.
Dünya Alüminyum Üretimi (Bin Ton)
Asya
Batı
Avrupa
Doğu ve
Orta
Avrupa
2.391
3.139
4.352
4.194
2.252
23.463
5.333
2.493
3.493
4.182
4.230
2.274
23.869
1.815
5.642
2.558
3.717
4.305
4.460
2.315
24.812
2008
1.715
5.783
2.660
3.923
4.618
4.658
2.297
25.654
2009
1.681
4.759
2.508
4.400
3.722
4.117
2.211
23.398
2010
1.742
4.689
2.305
2.500
3.800
4.253
2.277
Afrika
K.
Amerika
G.
Amerika
2005
1.753
5.382
2006
1.864
2007
Okyanusya
GAC/
Körfez
Bölgesi TOPLAM
2.722
24.288
ALÜMİNYUMUN KULLANIM
ALANLARI
• Alüminyum kolay soğuyup ısıyı emen bir metal
olması nedeniyle soğutma sanayinde geniş bir
yer bulur.
• Bakırdan daha ucuz olması ve daha çok
bulunması, işlenmesinin kolay olması ve
yumuşak olması nedeniyle bir çok sektörde
kullanılan bir metaldir.
• Alüminyum genel manada soğutucu
yapımında, spot ışıklarda, mutfak gereçleri
yapımında, hafiflik esas olan araçların
yapımında (uçak, bisiklet otomobil motorları,
motosikletler vb.)kullanılır.
• Bunun yanında sanayide önemli bir madde
olan alüminyum günlük hayatta her zaman
karşımıza çıkan bir metaldir.
• Yerkabuğunda bol miktarda (%7,5 - 8,1)
bulunmasına rağmen serbest halde çok nadir
bulunur ve bu nedenle bir zamanlar altından
bile daha kıymetli görülmüştür.
Alüminyumun ticari olarak üretiminin tarihi
100 yıldan biraz fazladır.
Dünya Alüminyum ve Alüminyumdan
Eşya İthalatçıları (Bin $)
İthalatçılar 2006
2007
ABD
19.418.646
18.577.936
17.999.352
12.003.361
Almanya
14.410.035
16.700.286
16.708.481
11.781.297
Çin
6.193.593
6.745.159
6.834.935
8.540.303
Fransa
6.538.790
7.608.799
7.511.944
5.283.242
Japonya
9.507.836
10.054.943
10.614.046
4.998.785
İngiltere
4.397.338
5.310.432
5.131.013
3.897.064
İtalya
6.203.033
7.666.439
6.686.800
3.664.241
Güney Kore 4.877.233
5.293.037
5.443.375
3.439.604
Hollanda
4.594.993
5.418.620
4.972.862
3.236.916
Meksika
3.885.447
4.239.447
4.186.459
2.901.032
Türkiye
1.797.133
2.353.479
2.543.704
1.602.427
DÜNYA
137.754.688
157.836.080
159.374.912
109.527.984
2008
2009
Alüminyum İthalatı Yaptığımız Başlıca
Ülkeler
2009
2010
RUSYA FEDERASYONU
432.910.389
869.141.025
TACİKİSTAN
95.956.810
216.614.426
NORVEÇ
140.082.827
198.998.977
ALMANYA
108.639.093
135.686.338
KAZAKİSTAN
34.091.918
113.070.166
KATAR
0
80.854.203
FRANSA
67.959.010
75.716.514
İTALYA
49.765.504
68.351.884
BAE
68.615.556
65.786.615
ÇHC
36.044.209
62.347.844
DİĞERLERİ
568.420.927
1.602.486.243
600.998.298
2.487.566.290
TOPLAM
Alüminyum İhracatı Yaptığımız Başlıca
Ülkeler
2009
2010
ALMANYA
241.480.276
347.963.069
İTALYA
48.953.407
135.689.390
IRAK
123.830.829
125.406.050
İNGİLTERE
70.602.064
101.544.137
YUNANİSTAN
43.384.553
99.428.008
FRANSA
51.425.134
71.395.433
BULGARİSTAN
60.103.052
68.119.742
LİBYA
37.170.727
62.831.569
İSVİÇRE
36.033.798
60.240.175
AZERBAYCAN
37.444.950
56.044.642
DİĞERLERİ
649.073.480
788.565.771
TOPLAM
1.399.502.270
1.917.227.986
Yıllar İtibariyle Türkiye’nin Kişi Başına
Alüminyum Tüketimi (kg)
ALÜMİNYUMUN GERİ KAZANIMI
• Alüminyumun hurdalardan geri kazanımı,
günümüz alüminyum endüstrisinin önemli bir
bileşeni haline gelmiştir.
• Geri kazanım işlemi, metalin basitçe tekrar
eritilmesi esasına dayanır, ki bu yöntem metalin
cevherinden üretimine nazaran çok daha
ekonomiktir.
• Alüminyum rafinasyonu çok yüksek miktarlarda
elektrik enerjisi gerektirir, buna karşılık geri
kazanım işlemi, üretiminde kullanılan enerjinin
%5'ini harcar. Geri kazanım işlemi 1900'lü yılların
başlarından beri uygulanmakta olup yeni değildir.
• 1960'lı yılların sonlarına kadar düşük profilli
bir faaliyet olarak devam eden geri kazanım
olgusu, bu tarihte içecek kutularının
alüminyumdan yapılmaya başlanması ile
gündeme daha yoğun şekilde gelmiştir.
• Diğer geri döndürülen alüminyum kaynakları
arasında otomobil parçaları, pencere ve
kapılar, cihazlar, ve konteynerler sayılabilir.
Avrupa Ülkelerinde Alüminyum Geri
Kazanma Oranı (1995)
Almanya
14
Geri Kazanma Oranı
(%)
70
İngiltere
78
28
İtalya
97
35
Yunanistan
100
34
Avusturya
70
50
İsveç
100
91
İrlanda
86
18
Fransa
35
14
İspanya
40
14
Benelux
21
10
İsviçre
100
85
İzlanda
100
80
Portekiz
68
17
Türkiye
77
40
Doğu Avrupa
40
ihmal
Diğerleri
90
ihmal
TOPLAM
55
35
Ülkeler
Alüminyumun marketteki Payı (%)
ÇEVREYE ZARARI
• Macaristan’nın Veszprem bölgesinde bulunan
Ajka kentindeki çevre felaketinin bilançosu
giderek ağırlaşıyor. Balaton gölü yakınındaki
bir alüminyüm fabrikasında kimyasal atıkların
biriktirildiği göletin iki seti yıkıldı ve yayılan
kırmızı çamur nedeniyle 4 kişi hayatını
kaybetti, 100′den fazla kişi de yaralandı ve 7
kişinin de kayıp olduğu bildiriliyor.
HAZIRLAYAN:SALİHA OKUMUŞ
NO:21979553168
DERS: ENERJİ VE YER ALTI KAYNAKLARI
KONU:BOKSİT VE ALÜMİNYUM