Transcript Snage, slabosti i mogući pravci daljeg razvoja skale UPIPAV-R

Snage, slabosti i mogući pravci
daljeg razvoja skale UPIPAV-R
Nataša Hanak
Fakultet za specijalnu edukaciju i
rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu
Zašto i kako je nastao UPIPAV
• Scena: istraživanje vezanosti u Srbiji 2000-2002
– Stefanović - Stanojević, T. (2000). Afektivno vezivanje – transgeneracijski
prenos, Magistarski rad, Beograd: Filozofski fakultet
• (Q sort, Waters & Deane, 1985)
– Mladenović - Žuvela, B. (2002). Afektivna vezanost adolescenata u partnerskim
odnosima. Magistarski rad. Beograd: Filozofski fakultet.
• (ECR, Brennan, Clark, Shaver, 1998)
– Stefanović-Stanojević, T. (2002). Bliske, partnerske veze u svetlu teorije
afektivnog vezivanja. Doktorska disertacija. Beograd: Filozofski fakultet.
• (ECR; AAI, Main, Kaplan & Casasidy, 1985)
• Zadatak: pravljenje jednostavnog instrumenta za procenu vezanosti
odraslih i adolescenata, zasnovanog na samoproceni koji
– je inspirisan skalama procene transkripta AAI (Hesse, 1999; 2008)
– procenjuje bazične dimenzije/fenomene vezanosti (Holmes, 2001)
– prevazilazi ograničenja skala za procenu partnerske vezanosti (George, C. &
West, M., 1999)
• Probna verzija skale je imala 13 subskala, 151 stavku
Razvoj UPIPAV
• Prva faza: studenti psihologije II godine, izbor najdiskriminativnijih i
najpouzdanijih stavki + izabrane stavke studenata napravljene prema
indikatorima, nakon predavanja na temu vezanosti - 13 subskala, 219
stavki
• Druga faza: studenti Defektološkog fakulteta (N = 200) i ispitanici iz opšte
populacije (N = 449) – na osnovu rezultata FA i metrijskih karakteristika
ajtema i subskala zadržano je 11 skala, sa 114 stavki
• Treća faza: učenici III razreda srednjih škola (N = 555), validacija na osnovu
strukture i povezanosti sa:
–
–
–
–
–
–
–
IPPA (Armsden & Greenberg, 1987)
RQ (Bartholomew & Horowitz, 1991)
RSQ (Bartholomew, 1990)
SCL-90-R (Derogatis, 1977)
SNQ (Social Network Questionnaire, Bartholomew, K.)
SK (Opačić, 1995)
NEO FFI (Costa & McCrae, 1992)
Rezultat validacije UPIPAV
• Rezultat: UPIPAV sa pet skala (skala Idealizacije roditelja je izbačena)
–
–
–
–
–
Korištenje spoljašnje baze sigurnosti
Strah od gubitka spoljašnje baze sigurnosti
Nerazrešena porodična traumatizacija
Negativan model selfa
Negativan model drugih
• Pouzdanost Beta = 0,81 - 0,89
• Broj stavki po subskalama: 6-13
• Koeficijenti korelacije sa drugim skalama za procenu vezanosti: u rasponu
od 0,20-0,40
• Hanak, N. (2004). Konstruisanje novog instrumenta za procenu afektivnog
vezivanja adolescenata i odraslih – UPIPAV. Psihologija, 37:123-142.
Revidirana verzija: UPIPAV-R
• Ujednačavanje broja stavki po subskalama
• Dodavanje dve subskale:
– Slaba regulacija besa
– Kapacitet za mentalizaciju
• Razvoj: 528 ispitanika iz opšte populacije
– 7 subskala sa 11 stavki
– Pouzdanost: alfa = 0,77-0,88
• Provera: 365 trudnica
Pregled istraživanja sa UPIPAV-R
Autor(i)
Godina
Tema, varijable
Uzorak
Vukosavljević –Gvozdenov i
Hanak
2007
Empatičnost i vezanost
(EQ)
Opšta populacija (N = 528)
Stefanović-Stanojević i
Nedeljković
2009
Vezanost studenata u gradovima bivše
SFRJ
Studenti (N = 247)
Vukčević
2009; 2010
Vezanost i formalno-operacionalno
mišljenje
Učenici uzrasta 14-18
godina (N = 301)
Hanak
2010
Tranzicija u materinstvo – prenat. vez.,
anksioznosti, očekivanja, reprezentacije
Trudnice (N=335)
Milošević, Dimitrijević,
Hanak
2010
Vezanost kod pacijenata sa shizofrenijom
(ECR-R, PAM)
Pacijenti sa shizofrenijom (N
= 54) i kontr. grupa (N = 49)
Grubač, Dimitrijević, Hanak
2011
Vezanost kod heroinskih zavisnika
(UPIPAV-R, Delta-10)
Osobe zavisne od heroina i
kontr. grupa (N = 51 x 2)
Dimitrijević, Hanak,
Milojević
2011
Empatičnost i vezanost budućih
pomagača (EQ, ECR-R)
Studenti (N = 452)
Altaras-Dimitrijević i sar. *
2011; u
pripremi
Emoc. inteligencija, “psihometrijska”
inteligencija, psihička dobrobit (MSCEIT,
TEIQue, PM, SB, VA, TOI, RPWB)
Odrasli zaposleni (N = 288)
Problemi i dileme: skale
• Nestabilnost unutrašnje konzistentnosti dve
subskale: poboljšati ili izbaciti?
Pouzdanost skala UPIPAV-R
Korištenje SB
Strah od
gubitka
SB
Nerazrešena por.
trauma
Neg.
model
selfa
Neg.
model
drugih
Slaba
regulacija
besa
Kapacitet
za mentalizaciju
,83
,86
,88
,82
,84
,77
,77
Vukčević, 2009; ,83
2010
,86
,84
,82
,80
,64
,64
Hanak, 2010
,77
,85
,87
,82
,87
,79
,71
Grubač i sar.,
2011
,83
,88
,88
,86
,86
,80
,60
Dimitrijević i
sar., 2011
,86
,88
,88
,87
,89
,81
,79
AltarasDimitrijević i
sar., 2011*
,74
,89
,86
,85
,85
,78
,66
VukosavljevićGvozden i
Hanak, 2007
Problemi i dileme: skale
• Varijabilitet i normalnost distribucije:
očekivana odstupanja ili slabost?
Skale UPIPAV-R, deskriptivna statistika
(N = 2429)
Min
Max
AS
STD
Korištenje SB
11
77
59,24
10,621
Strah od gubitka SB
10
77
45,19
13,711
Nerazrešena por. traumatizacija
7
75
29,46
13,338
Neg. model selfa
9
75
29,31
11,172
Neg. model drugih
12
77
48,00
12,325
Slaba regulacija besa
11
77
36,40
11,938
Kapacitet za mentalizaciju
15
77
51,27
9,915
Problemi i dileme: skale
• Šta su dimenzije vezanosti, a šta korelati
vezanosti?
• Moguća rešenja:
– dvodimenzionalni modeli
• Model selfa/model drugih
• Anksioznost/izbegavanje
– višedimenzionalni modeli
• Svi instrumenti za procenu vezanosti na nivou
reprezentacija
• Korišćenje većeg broja skala procene i cut-off skorova
Problemi i dileme: obrasci
• Distribucija obrazaca vezanosti dobijena
klaster analizom (metod k proseka): artefakt ili
realnost?
Obrasci vezanosti
• Klaster analiza, metod k proseka (N = 2429)
1.5
1
korištenje sbs
0.5
strah od gubitka sbs
nerazrešena traumatizacija
neg. model selfa
0
sigurni
bojažljivi
preokupirani
odbacujući
neg. model drugih
slaba regulacija besa
-0.5
-1
-1.5
kapacitet za mentalizaciju
Raspodela obrazaca vezanosti
Siguran
Bojažljiv
Odbacujući
Preokupiran
Opšta populacija (Vukosavljević-Gvozden i
Hanak, 2007)
28%
21%
22%
29%
Trudnice (Hanak, 2010; 2011)
28%
14%
32%
26%
Učenici (Vukčević, 2009)
31%
24%
17%
28%
Kontrolna grupa vs. pacijenti sa
shizofrenom psihozom (Milošević, 2010)
33 : 15%
18 : 35%
31 : 22%
18 : 28%
Kontrolna grupa vs. heroinski zavisnici
(Grubač i sar., 2011)
43 : 12%
4 : 49%
34 : 12%
19 : 27%
Studenti psihologije vs. studenti
nepomagači (Dimitrijević i sar., 2011)
44 : 19%
16 : 19%
15 : 29%
25 : 33%
Opšta populacija, zaposleni (AltarasDimitrijević i sar., 2011)
34%
17%
20%
29%
Spojeni uzorci (opšta populacija,
srednjoškolci, studenti, trudnice, zavisnici,
stariji od 50, mladi muškarci, zaposleni; N =
2429)
36%
16,6%
19,9%
27,5%
Validacija UPIPAV-R
Razlike između obrazaca vezanosti
•
Empatičnost (Vukosavljević-Gvozden i Hanak, 2007)
– Sigurno i preokupirano vezane osobe imaju značajno više skorove na EQ nego bojažljive i
odbacujuće
•
Emocionalna inteligencija (Altaras-Dimitrijević i sar., 2011)
– Sigurno vezani su superiorniji u opažanju, izražavanju i regulaciji emocija; lakše ostvaruju
kvalitetne odnose s drugima i žive ispunjenije živote nego osobe sa nesigurnom, naročito
bojažljivom vezanošću
•
Sklonost disocijativnom reagovanju (Grubač, 2010)
– Bojažljivi imaju najviši, a sigurni najniži skor na Delta-10
•
Prenatalna vezanost, anksioznosti, očekivanja, reprezentacije (Hanak, 2010; 2011)
– Sigurno vezane trudnice su emotivno više vezane za fetus, imaju pozitivnije reprezentacije
selfa, partnera, deteta i svoje majke, manje su anksiozne u vezi buduće uloge majke i imaju
prosečno izražena potencijalno disfunkcionalna očekivanja.
– Bojažjivo vezane trudnice imaju najnepovoljniji sklop ispitivanih procesa u tranziciji ka
materinstvu.
– Preokupirane se razlikuju od odbacujućih po izrazito visokim očekivanjima od uloge deteta u
ličnom i porodičnom životu.
Validacija UPIPAV-R
• Kognitivni procesi (Jolić-Marjanović i sar., u pripremi; Vukčević,
2009; 2010)
– sigurno i odbacujuće vezani delotvornije koriste svoje kognitivne
sposobnosti (viši skorovi na PM, VA i TOI)
– sigurno i odbacujuće vezani adolescenti ostvaruju bolje rezultate na
Bondovom testu logičkih operacija (BLOT) i brže razvijaju formalne
operacije nego bojažljivo i preokupirano vezani adolescenti
• Nerazrešena porodična traumatizacija ima značajni negativni indirektni efekat
na razvijenost mišljenja, tako što umanjuje pozitivno delovanje kulturnopedagoškog nivoa porodice na razvoj mišljenja
• Negativni model selfa ostvaruje indirektno negativno delovanje na mišljenje
tako što povećava negativno delovanje nerazrešene porodične traumatizacije i
umanjuje pozitivno delovanje kulturno-pedagoškog nivoa porodice na
razvijenost logičkog mišljenja
• Slaba regulacija besa povećava negativno delovanje nerazrešene porodične
traumatizacije na razvijenost mišljenja adolescenata, dok Kapacitet za
mentalizaciju deluje na veću povezanost kulturno-pedagoškog nivoa porodice
sa mišljenjem
Validacija UPIPAV-R
Diskriminativna validnost
• Pacijenti sa shizofrenijom (Milošević, 2010)
– Veća učestalnost nesigurnih obrazaca, naročito bojažljivog, kod
pacijenata (35% vs. 18%)
– Razlike između pacijenata i kontrolne grupe najizraženije na
Anksioznosti (ECR-R) i Negativnom radnom modelu selfa, Negativnom
radnom modelu drugih, Strahu od gubitka baze sigurnosti i
Nerazrešenoj porodičnoj traumatizaciji (UPIPV-R)
• Heroinski zavisnici (Grubač, Dimitrijević, Hanak, 2011)
– 49% zavisnika je klasifikovano kao bojažljivo, dok je 43.3% kontrolne
grupe klasifikovano kao sigurno
• Studenti psihologije i nepomagači (Dimitrijević, Hanak, Milojević,
2011)
– Veća učestalost sigurnog obrasca kod pomagača (44% vs. 19%)
– Razlike između pomagača i nepomagača najizraženije na Kapacitetu za
mentalizaciju i negativnom modelu drugih (UPIPAV-R) i empatičnosti
(EQ)
Dalji razvoj i unapređenje primene
skale
• Zadržati svih sedam skala
– Klaster analiza daje najinterpretabilnije rezultate sa sedam
skala
– Model selfa i drugih (anksioznost i izbegavanje) su
pozitivno povezani; nalazi ne potvrđuju model
ortogonalnih dimenzija u mnogim zemljama, uključujući i
Srbiju (Schmitt et al, 2004)
• “In South America, Western Europe, Eastern Europe, the Middle
East, Africa, and East Asia... the three forms of insecure
attachment coalesced slightly and formed a cluster of insecure
attachment that contrasted with the secure scale... According to
this test, the two dimension, four-category model of attachment
postulated by Bartholomew and Horowitz (1991) lacked cultural
universality “(str. 388-389)
• Izraditi normativne profile ili definisati cut-off skorove
kako bi se olakšala kategorizacija ispitanika
Hvala na pažnji!