KONTAMİNASYON ve STERİLİZASYON

Eczacılık Teknolojisi Bölümü Farmasötik Teknoloji Anabilim Dalı

1

KONTAMİNASYON

1. Partikül kontaminasyonu 2. Mikroorganizma kontaminasyonu

2

Kontaminasyon Kaynakları

• • • • • • • • • • • Hammadde Atmosfer Nefes Eller Giyim Saç Çalışma alanı Aletler Çalışma süresi Çözücü Ambalaj 3

Partikül Kontaminasyonu

Başka bir ilaç, Metal partiküller, Asbest, Cam, Kauçuk, Kağıt, Kül vb. herhangibir partikül

4

Kontaminasyonun tehlikeleri:

Enfeksiyona yol açabilir, Parçacık damar tıkanmasına neden olabilir, Mikroorganizma ile kontaminasyonda göz preparatlarında görme kaybı olabilir, Kontamine preparat ile intravenöz tedavi gören kişilerin akciğerlerinde kronik fibröz anemi, selüloz lifleri, kristaller, vasküler lezyonlar görülebilir.

Mikroorganizma ile kontaminasyonda ayrıca, preparat fiziksel, kimyasal ve estetik açıdan bozunmaya uğrayabilir.

5

Partikül Kontaminasyonu Kontrolü

İngiliz farmakopesi 2002’e göre;

Gözle görülmeyen partiküller, Işığı bloke etme esasına göre çalışan cihaz ile.

Gözle görülen partiküller, Siyah ve parlamayan beyaz zemin üzerinde ışık altında gözle kontrol.

Mikroskop yöntemi, Numune membran filtreden süzülür ve filtre üzerinde kalan parçacıklar mikroskop altında incelenir. Katı maddelerde kontrol için maddenin çözünebilmesi gerekir.

6

Mikroorganizma Kontaminasyonu

Bioburden (mikrobiyolojik yük): Bir üründe bulunan mikroorganizma sayısı ve türü.

En yüksek değer farmakopede bildirilmiştir.

SAL (sterility assurance level=sterilite güvence sınırı) Farmakopelerde 10 -6 olarak kabul edilir.

Örn: 1 milyon ampulden 1 tanesinde 1 mikroorganizma olması gibi.

7

Mikroorganizma Kontaminasyonu Kontrolü

Membrandan süzme yöntemi Petri yöntemi

8

Aranması sözkonusu olan mikroorganizmalar:

Enterobacterler Gram negatif bakteriler Escherichia coli Salmonella Pseudomonas aeruginosa Staphylococcus aureus Clostridia

E.Coli

9

STERİLİZASYON

Tanım: Bir üründeki tüm yaşayan mikroorganizmaların vejetatif ve spor şekillerinin ve virüslerin öldürülmesi veya uzaklaştırılmasıdır.

* Ancak sterilizasyon kinetiği (logaritmik) buna olanak vermez.

* Mikroorganizmalar fiziksel ve kimyasal sterilizasyonda 1. derece reaksiyon kinetiği ile azalma gösterirler.

10

STERİLİZASYON KİNETİĞİ

- dN / dt = k . N

dN/dt: zamanla mo sayısının azalma hızı k: sabit N: t zaman sonunda sabit sıcaklıkta yaşayan mo sayısı İntegrali alınırsa;

ln N = ln No – kt (1.derece kinetik)

N: sterilizasyon sonrası mo yükü No: bioburden

11

STERİLİZASYON KİNETİĞİ

D değeri (ölüm hızı) Mevcut mikroorganizma sayısının bir logaritmik birim (%90 azalması) azalması için gerekli süredir/dozdur.

Başlangıçtaki mikroorganizma sayısı ile ilişkilidir.

12

STERİLİZASYON KİNETİĞİ

Z değeri D değerinde 10 kat değişiklik (1 logaritmik birim) olması için gerekli değerdir.

Z ve D değerleri süzme dışındaki diğer sterilizasyon yöntemlerinde geçerlidir.

Z = T2 –T1 / log D1 – logD2

13

F değeri Sıcaklığın uygulandığı herhangibir sterilizasyon yönteminde mikroorganizma popülasyonunun istenilen sınıra düşürülmesi için gerekli olan sterilizasyon süresidir.

F = (logA – logB) . D

A: mevcut mikroorganizma sayısı (bioburden) B: ulaşılmak istenen sayı D değeri bilinmiyor ise D değeri için dirençli bir m.o.’nın örneğin B. Stearothermophilus’un D değeri (buharla sterilizasyon için D edilmelidir.

121 o =1.5’) kullanılır.

Hesaplanan F değerine %50 emniyet süresi ilave

14

F değerine etki eden faktörler:

Ürün kabının boyutu, şekli ve ısı geçirgenliği, Ürün hacmi ve viskozitesi, Sterilizasyon kazanına yerleştirilen birimlerin toplam büyüklüğü ve yerleştirme şekli.

15

İnaktivasyon faktörü (İF) değeri

Sterilizasyon koşullarında t süresince kalan ve belli bir D değerine sahip mo’nın sterilizasyon öncesindeki sayısının sterilizasyon sonrasında kaç birim azaldığını gösterir.

Süzme dışındaki tüm yöntemlerde kullanılabilir.

İF = 10 t/D F = D 121 . log İF

16

STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ

1. FİZİKSEL YÖNTEMLER Sıcakta sterilizasyon Doygun su buharı ile sterilizasyon Kuru ısı sterilizasyonu Işınlarla sterilizasyon UV ışınlarla sterilizasyon İyonize radyasyon ile sterilizasyon Filtrasyon ile sterilizasyon 2. KİMYASAL YÖNTEMLER Gaz ile sterilizasyon Antimikrobiyal madde çözeltisi ile sterilizasyon 3. ASEPTİK TEKNİK (ambalajında sterilize edilemeyen preparatlar için)

17

FİZİKSEL YÖNTEMLER

18

SICAKTA STERİLİZASYON

Bu yöntemlerin etkinliği; Isı enerjisinin mikroorganizmalar üzerindeki öldürücü etkisine, Malzemenin ısıda bekletilme süresine, Ortamda nem bulunup bulunmamasına bağlıdır.

Sıcak kuru hava (1g) → 1 cal 121 o C 1 g buhar → 525 cal 19

SICAKTA STERİLİZASYON

Sterilizasyon döngüsü; Gecikme süresi, Sterilizasyon süresi, Soğuma süresinden oluşur.

20

SICAKTA STERİLİZASYON

Mikroorganizmaların sıcakta ölümü hücre proteinlerinin veya enzimlerin inaktivasyonu sonucu gerçekleşir.

Sıcaklığın mikroorganizmalar üzerine etkisi neme, sıcaklığın derecesine ve süreye bağlıdır.

21

SICAKTA STERİLİZASYON

Basınçlı Buhar ile Sterilizasyon

Buhar, cisimlerin soğuk yüzeyi ile temas ettiğinde yoğunlaşır ve taşıdığı ısıyı o cisime aktarır ve cisimler süratle ısınırlar.

Ayrıca buhar gözenekli malzemeye kolayca girebilir.

Sterilizasyon

otoklavda

yürütülür.

Sterilizasyon sonrası malzemeler ıslak olur.

22

OTOKLAV

Metalden yapılmış bir cihazdır.

Kazanı ve kazan gövdesine vidalarla sıkıca oturan bir kapağı vardır.

Kapakta veya gövdenin üst kısmında iç basıncı gösteren bir manometre, bir emniyet supabı ve bir hava ve buhar çıkış musluğu vardır.

23

24

Otoklavda en yüksek verimi elde edebilmek için, hiç su damlacığı içermeyen kuru buharın (doygun buhar) kullanılması gerekir.

Doygun buhar:

hiç su damlacığı içermeyen kuru buhardır.

25

Otoklav sterilizasyonunda bazı durumlarda

hava/buhar karışımının

kullanılması gerekir.

Saf buhar ile yapılan otoklav sterilizasyonunun soğuma aşamasında, plastik torba ve sıkılabilir tüplerin patlama olasılığı vardır.

Buhar içinde havanın olması, sterilizasyon odasının basıncının kontrolünü kolaylaştırır.

Ancak hava ve buharın ayrılma eğilimi nedeniyle, karışımın sürekli karıştırılması gerekir.

26

Hava + buhar karışımının kullanıldığı otoklav ile sterilize edilen materyaller:

◙ Plastik torba veya plastik/alüminyum ambalaj içindeki sulu karışımlar, ◙ İçleri önceden doldurulmuş enjektörler, 27

Otoklavdaki doymuş su buharının kaynama derecesi basınçla beraber artar; Atmosfer basıncında 100 o C iken, Basıncın 1 atm artması ile 120.6

(en çok kullanılan), o C’ye Basıncın 2 atm artması ile 132 o C’ye çıkar.

Önerilen otoklav sterilizasyonu koşulları; 115 o C’de 30 dk, 121 o C’de 15 dk, 121 o C’de 20 dk, 134 o C’de 3dk’ dır. 28

Otoklav içindeki havanın tam olarak boşaltılmamasının sakıncaları:

Kazanın üstü ile altı arasında sıcaklık farkı oluşur, İçeride kalan hava buharın küçük gözeneklere girmesine engel olur, Sterilizasyonun başarısız olmasına neden olur.

29

!!!!!!

* Su buharı mutlaka mikroorganizma ile temas etmelidir.

İçinde buhar oluşmayan ve buharın giremeyeceği şekilde kapatılmış kaplardaki maddeler, yine buharın giremeyeceği yağlar, tozlar otoklavda da sterilize edilmiş olsalar kuru sıcak hava ile sterilize ediliyor gibi etkilenirler.

30

Basınçlı Buhar Sterilizasyonunda İşlem Kontrolü:

Biyolojik indikatör (B. Stearothermophilus) ile kontrol edilir, Belli sıcaklıklarda renk değiştiren endikatörler ile kontrol edilir, Sıcaklığın zamana karşı otomatik kaydedilmesi ile kontrol,

Bowie Dick testi

ile kontrol edilebilir.

31

BOWIE DICK TESTİ

Poröz yüklü otoklavlarda buhar penetrasyonunun uygun olup olmadığının kontrolü için yapılan bir testtir.

Özellikle ameliyathane giysi veya örtülerinin, sterilize edilmesi gereken her türlü kumaş benzeri malzemelerin sterilizasyonu için kullanılan bir testtir.

32

BOWIE DICK TESTİ

2) 1) Test için havlu bezler 8 kat olacak şekilde 3 kez yarıya katlanır ve üst üste konur.

Havlu yığınının tam ortasına özel Bowie Dick testi indikatörü yerleştirilir.

33

BOWIE DICK TESTİ (devam)

3) 4) 5) Hazırlanan test paketi trommelin içine konarak ağzı kapatılır.

Otoklavın en soğuk noktası olan buhar çıkış hattına yakın yere konur.

Sterilizasyon süresi kadar otoklavın içinde tutulur ve bejden kahverengine dönen renk değişiminin indikatörün her tarafında homojen ve tam olması gerekir.

34

35

SICAKTA STERİLİZASYON

Basınçlı Buhar ile Sterilizasyon

Otoklavlama sonrası soğutma yöntemleri: 1) Otoklav havasını boşaltıp steril hava vermek 2) 3) Malzemelere bulut şeklinde distile su püskürtme Yüksek basınçlı su buharı gönderme 36

Otoklavda sterilize edilen materyaller:

◙ Hermetik olarak kapatılmış parenteral ürünler, ◙ Cam malzemeler, ◙ Kauçuk kapaklar, ◙ Değişik filtreler, ◙ Cerrahide kullanılan aletler, ◙ Kumaş benzeri malzemeler, ◙ Pamuk, gazbezi, katgüt, ◙ Eldiven.

37

SICAKTA STERİLİZASYON

Kuru Sıcak Hava ile Sterilizasyon Hem mikroorganizmaların hem de mikroorganizmaların metabolik artıklarının yok edilmesi amacıyla kullanılır.

Bu amaçlarla Etüv den yararlanılır

.

* Kuru ısı pirojenleri yok edebilir, nemli ısı yok edemez.

38

SICAKTA STERİLİZASYON

Kuru Sıcak Hava ile Sterilizasyon

Önerilen sterilizasyon koşulları; 160 o C’de 120-180 dk, 170 o C’de 90-120 dk, 180 o C’de 45-60 dk’dır.

Pirojenlerin yok edilmesi için; 230 o C’de 60-90 dk, 250 o C’de 30-60 dk,

* Malzemelerin sterilizasyon sıcaklığında bekleme süresi en soğuk noktadan hesaplanır.

39

SICAKTA STERİLİZASYON

Kuru Sıcak Hava ile Sterilizasyon

Cam ve metaller, anhidr yağlar, yüksek sıcaklıkta bozunmayan maddeler için uygun bir yöntem.

Sakıncaları,

Yüksek sıcaklıklarda maddenin yapısında değişiklikler oluşabilir (Örn: selüloz kömürleşir, kauçuk oksitlenir, termoplastikler erir) Yüksek sıcaklıklarda camlar vs kırılabilir, genişleyebilir, yağ vs taşabilir 40

SICAKTA STERİLİZASYON

Kuru Sıcak Hava ile Sterilizasyon 1. Doğal konveksiyonlu etüvler

Isınan hava yükselir yerini daha serin havaya bırakır Verimli ısı dağılımı olmaz Raflar arasında 20 o C’ye varan farklar olur.

Sterilizasyon sıcaklığına ulaşmak için gerekli süre uzundur.

* Konveksiyon: ısı yayınımı

41

SICAKTA STERİLİZASYON

Kuru Sıcak Hava ile Sterilizasyon 2. Zorlanmış konveksiyonlu etüvler

Isınmış havanın malzemeler çevresinde döndürüldüğü etüvlerdir.

Gönderilen hava HEPA (High Efficiency Particulate Air) filtreden geçer. Verimli ısı dağılımı olur Raflar arası fark 1 o C Sterilizasyon sıcaklığına ulaşmak için gerekli süre kısadır.

42

SICAKTA STERİLİZASYON

Kuru Sıcak Hava ile Sterilizasyon 3. Sıcak hava tünelleri

Cam malzemelerin özellikle içine parenteral ürün doldurulacak şişelerin sterilizasyonu için uygundur.

Sterilizasyon sıcaklığına ısıtılmış tünel içinde hareket eden, paslanmaz çelikten yapılmış elek şeklinde yataktan oluşur.

Malzemeler tünelden çıktıklarında sterildir ve dolum için doğrudan aseptik ortama gönderilirler.

İşlem 280 o C’de 20 dakikadan 300 o C’de 3-4 dakikaya kadar indirilmiştir.

43

SICAKTA STERİLİZASYON

Kuru Sıcak Hava ile Sterilizasyon İşlem Kontrolü için,

Biyolojik indikatör olarak B. Subtilis var. niger önerilir, Kaydedici termometreler Endikatörlü tüp ve şeritler kullanılır.

44

Etüvde sterilize edilen materyaller:

◙ Tüp, balon, pipet, cam enjektör gibi cam eşyalar.

◙ Bistüri, pens, makas, spatül gibi metalik eşyalar.

◙ Isıya dayanıklı ve su içermeyen yağlar veya kimyasal maddeler, ağzı sıkı kapalı kaplarda.

45

Etüvde sterilizasyon

Malzemelerin sterilizasyon sıcaklığında bekleme süresi, sterilizasyon odasının en soğuk noktasının saptanması ile belirlenir.

Bu amaçla ısı duyargaları (termoçift) kullanılır.

Sterilizasyon süresi, saptanan bu soğuk noktanın sterilizasyon sıcaklığına gelmesinden sonra başlar.

46

IŞINLARLA STERİLİZASYON

Başka bir sterilizasyon yöntemi kullanılamaması halinde bu yönteme başvurulmalıdır. İyonize eden ışınların etkisinden yararlanılabilir.

Işınlarla sterilizasyon iki şekilde yapılabilir: 1. UV ışınlarla sterilizasyon 2. İyonize radyasyon ile sterilizasyon

47

IŞINLARLA STERİLİZASYON

UV Işınları ile Sterilizasyon

210 328 nm dalga boyu aralığı UV aralıktır.

Öldürücü etki 240-280 nm aralığındaki UV ışığı ile elde edilir.

Mikroorganizmalar üzerinde en fazla öldürücü etki oluşturan UV ışını, civa buharı lambalarının 253.7 nm dalga boyunda oluşturduğu ışındır.

UV ışınının enerji birimi m W/saniye/cm 2 ’dir.

48

IŞINLARLA STERİLİZASYON

UV ışığın m.o.’lar üzerindeki öldürücü etkisi; m.o.’nın kendini tedavi etme özelliği, m.o. tipi, m.o. sayısı, m.o. durumu, ortamda organik yapı olup olmaması, sıcaklık ve dalga boyu ile ilişkilidir.

Örn: Mikrorganizmaların bulunduğu ortamda kan ve serum gibi organik bir yapı varsa,öldürücü etkinin oluşması için gerekli UV ışını dozunun arttırılması gerekir.

49

IŞINLARLA STERİLİZASYON

UV Işınları ile Sterilizasyon

Bu yöntemin etkinliğinde; - Ortamdaki nem, - Katedilen mesafe, UV lambanın gücü, rol oynar.

Ortamda nem varsa gerekli UV ışın dozu/süresi daha azdır. Lambalar eskiyebilir ve ışın yayma gücü azalır.

50

IŞINLARLA STERİLİZASYON

UV Işınları ile Sterilizasyon

UV ışınları giriş yapabilme özelliklerinin zayıf olmasından dolayı her yapıya nüfuz edemezler.

Bu nedenle temel olarak yüzeylerde ve havada bulunan mikroorganizmaların öldürülmesi amacıyla kullanılırlar.

51

IŞINLARLA STERİLİZASYON

İyonize Radyasyon ile Sterilizasyon İyonize radyasyon ikiye ayrılır: 1. Elektromanyetik radyasyon -

Gamma ışınları*

X ışınları 2. Taneciklerden kaynaklanan radyasyon α β - Pozitron Nötron

-

Hızlandırılmış yüksek enerjili elektron* * Sterilizasyon amaçlı sadece bunlar kullanılır.

52

IŞINLARLA STERİLİZASYON

Gama Işınları ile Sterilizasyon

Bu yöntemin kullanılabilmesi için radyasyon sonucu üründe bozunma meydana gelmemelidir.

Oda sıcaklığında yürütülen işlemdir.

Isı enerjisine gerek duyulmadan malzeme ambalajı içinde sterilize edilebilir.

Kesintisiz sterilizasyon yapılabilir.

53

IŞINLARLA STERİLİZASYON

Gama Işınları ile Sterilizasyon

Gamma ışını kaynağı olarak kobalt-60 ( 60 Co) sezyum-137 ( 137 Cs) D değeri ile sterilizasyonun etkinliği hesaplanabilir.

B. Pumilus sporlarının D değeri kullanılır (D=3 kGy) Farmakopelerde sterilizasyon dozu olarak kabul edilen radyasyon dozu 25 kGy’dir.

54

IŞINLARLA STERİLİZASYON

Gama Işınları ile Sterilizasyon İşlem Kontrolü için,

Dozimetreler kullanılarak absorplanan radyasyon dozu belirlenir.

55

IŞINLARLA STERİLİZASYON

İyonize radyasyon ile sterilize edilen madde ve malzemelere örnekler:

hastanede kullanılacak aletler kontakt lens çözeltileri - bebek emzikleri her türlü tıbbi malzeme bazı vitaminler bazı steroidler bazı hormonlar bazı kanser ilaçları - kemik ve dokular 56

Işınlarla sterilize edilen materyaller:

◙ Su ◙ Hava Radyoliz sonucu üründe bozunma olmaması koşulu ile; ◙ Tıbbi ürünler, ambalaj ve kapaklar, membran filtreler vb. materyaller ◙ Bazı farmasötik preparatlar 57

!!!!!!

* İçinde su bulunan ilaç şekilleri iyonize radyasyonla sterilize edilemezler.

Su molekülünde oluşan peroksit ve serbest radikal formülasyondaki diğer maddelerle reaksiyona girebilir.

58

FİLTRASYON ile STERİLİZASYON

Herhangi bir sıvıdan veya gazdan mikroorganizmaların uzaklaştırılmasıdır

Filtrenin por çapı ≤ 0.22

m

m olmalıdır.

En küçük bakteri ve en büyük virüs 0.3

m

m çapa sahiptir.

Kontaminasyon olmaması için, süzme işlemi ve takiben ambalajlama aseptik ortamda ve steril malzemelerle yapılmalıdır.

Süzme sırasında filtrenin zarar görmemiş olduğu, filtrasyon ünitesinin sızıntı yapmadığı kontrol edilmelidir.

59

FİLTRASYON ile STERİLİZASYON

Süzme hızına etki eden faktörler: gözenek çapı, boşluk oranı, yüzey alanı, üst ve alt yüz arası basınç farkı, - viskozite 60

Filtrasyon ile sterilize edilen materyaller:

◙ Büyük hacimli sıvılar, ◙ Hava, ◙ Gazlar, ◙ Serum, ◙ Fiziksel ve kimyasal özellikleri sıcakta bozulan vitamin çözeltileri.

61

KİMYASAL YÖNTEMLER

62

GAZ ile STERİLİZASYON

Bazı kimyasal maddeler konsantrasyona bağlı olarak mikroorganizmaların ölmesine veya üremelerinin durmasına yol açarlar.

Etkileri şöyledir; proteinlerin pıhtılaşması, hücre duvarının zarar görmesi, - serbest –SH gruplarının yok olması, - kimyasal antagonizm.

63

GAZ ile STERİLİZASYON

Sterilizasyondan sonra ortamdan uzaklaştırılması kolay olduğundan genellikle gaz halindeki maddeler kullanılır.

Gazlar: Formaldehit

(kolay rxn girer, zor uzaklaştırılır)

Kükürt dioksit

(kolay rxn girer, zor uzaklaştırılır)

Etilen oksit [CH 2 ] 2 O Hidrojen peroksit Klor dioksit

Ozon Beta propiyolakton 64

GAZ ile STERİLİZASYON

Etilen Oksit ile Sterilizasyon

Hemen hemen bütün mikroorganizmaları ve sporları öldürür. Etilen oksit ile hücre ölümü bir alkilasyon işlemi sonucudur.

Havada %3’ten fazla olduğunda patlar, bu nedenle

“karboksit”

adı verilen %90 CO 2 ile %10 etilen oksit karışımı kullanılır.

İşlem Kontrolü için,

Biyolojik endikatörler, Renk değişimine dayanan kimyasal endikatörler kullanılır.

65

GAZ ile STERİLİZASYON

Etilen Oksit ile Sterilizasyon

Optimum gaz konsantrasyonu Nem oranı Sıcaklık Süre 800-1200 mg/L %30-70 45- 63 o C 1-4 saat 66

GAZ ile STERİLİZASYON

Etilen Oksit ile Sterilizasyon

Sterilize edilecek malzeme önce su buharı ile doyurulur. Malzemeler sterilizatöre yerleştirildikten sonra 55 o C’ye ısıtılarak, 0.902 atm vakum uygulanarak, hava dışarıya çekilir.

EtO gaz karışımı ile %50-60 bağıl nem sağlayacak miktarda su buharı odaya gönderilir.

Gerekli EtO derişimini sağlayacak basınç sağlanır.

Gerekli süre beklenir.

67

!!!!!!

* Su içeren preparatlarda etilen oksit sterilizasyonu kullanılmaz.

Bakteri proteinlerini alkilleme yeteneğine sahip olduğundan, formülasyona giren maddeleri de alkilleyebileceği için.

68

69

Etilen Oksit Sterilizasyonu ile Sterilize Edilen Materyaller:

Toz halinde, su içermeyen ürünler, Her çeşit plastik ve kauçuk malzeme, Hassas optik aletler, Paslanmaz çelik malzemeler, Plastik veya kağıt ile ambalajlanmış parenteral ürün uygulama setleri, iğneler, plastik şırıngalar vb. malzemeler ambalajları içinde,

* Ancak ambalaj, hava, gaz ve nemin giriş/çıkışına izin verip mo girişine izin vermeyen özellikte olması gerekir.

70

ASEPTİK TEKNİK

Üretim sırasında kontaminasyon riski olmayan koşullarda hazırlamaktır.

Küçük çaptaki aseptik uygulamalar için laminar hava akım kabini, büyük çaptaki uygulamalar için steril oda kullanılır.

Ortam önceden UV ışınları veya kimyasal maddelerle dezenfekte edilmiş olmalıdır.

Kabinde uygun filtrelerden geçerek gelen pozitif, laminar, steril hava akımı kontaminasyonu önler.

71

ASEPTİK TEKNİK

MO’ların aseptik alana girişini engellemek için hava HEPA filtrelerden süzülerek verilir.

HEPA filtrelerin kullanıldığı çalışma alanı, tek yönde laminar hava akışının sağlandığı bir ortamdır.

Hava önce bir ön filtreden, sonra HEPA filtreden geçer.

72

HEPA filtrelerin yapısı:

Selüloz, cam pamuğu, cam iplikcikleri veya politetrafloro etilen’in, reçine veya akrilik bağlayıcılarla birlikte kullanıldığı bir yapı.

Bu maddelerin sıkıştırılması ile elde edilen tabakalar akordeon tarzında katlanarak plise oluşturulur.

Bu tabakalar üst üste konarak metal bir çerçeve içine sıkıştırılır.

73

HEPA filtrelerin süzme verimi:

Sınıf 1 koşulunu sağlayacak HEPA filtrenin süzme veriminin % 99.997 olması gerekir.

HEPA filtrelerden en yüksek verimi alabilmek için hava hızının 0.30-0.45 metre/saniye olması gerekir.

74

DOP TESTİ

HEPA filtrenin Sınıf 1 koşulunu sağlayıp sağlamadığını tespit için kullanılır.

DOP (dioktil ftalat) maddesi ısı ile buharlaştırıldığında, hepsi 0.3 m m boyutuna sahip damlacıklar oluşur.

DOP buharı HEPA filtreye gönderilerek filtreden geçip geçemediği incelenir.

75

Aseptik koşul nedir?

Aseptik koşul: İngiliz standardına göre Sınıf 1 (Class 1) Amerikan standardına göre Sınıf 100 (Class 100) olarak isimlendirilmiştir.

SINIF 1,

1m 3 havada 0.5 olabileceğini gösterir.

m m veya daha büyük boyutta en fazla 3000 adet MO

SINIF 100

ise, 1m 3 havada 0.5 MO olabileceğini gösterir.

m m veya daha büyük boyutta en fazla 3500 adet 76

ASEPTİK TEKNİK

İşlem Kontrolü için,

“İşlem simülasyonu” uygulanır, İşlem simülasyonu: aynı koşullarda işlem gören besiyerlerinin inkübasyona bırakılması ve sonra kontaminasyon kontrolü yapılmasıdır.

77

Aseptik Teknikte Mikrobiyolojik Bulaşma Seviyesi / Oranı

Diğer sterilizasyon teknikleri için; SAL (ürünün kontamine olma olasılığı) 10 -6 Aseptik ortamdaki işlemler için; SAL (ürünün kontamine olma olasılığı) 10 -3

Peki bu ne anlama geliyor?

Aseptik ortamda yapılan işlem sonucunda ürünün steril olmama olasılığı binde birden (1/10 3 ) fazla olamaz.

Kısaca işlemin geçerli olması için mikrobiyolojik bulaşma oranı en fazla % 0.1 olması gerekir.

78

STERİLİZASYONUN DENETİMİ

İşlem içi denetimler: ◙ Fiziksel ölçüm yapılarak işlemin incelenmesi, ◙ Kimyasal indikatör kullanılarak işlemin incelenmesi, ◙ Biyolojik indikatör kullanılarak işlemin incelenmesi, İşlem sonrası denetimler: Mikrobiyolojik yöntemler kullanılarak yapılır.

En çok kullanılan kontrol yöntemleri; ◙ Besiyerine doğrudan ekim ◙ Membran filtrasyon ◙ Konsantre besiyeri kullanımı 79

İşlem içi denetimler:

◙ Fiziksel ölçüm yapılarak işlemin incelenmesi;

Termometre, sıcaklık duyargası, basınç ölçer, çiy noktası higrometresi, kalorimetre, filtre gözenek çapı için “kabarcık noktası testi”, HEPA filtre kontrolü için “DOP testi”, dozimetre, gaz analiz aletleri vb.

80

Kabarcık noktası (Bubble Point) testi:

Filtrelerin sağlıklı çalışıp çalışmadığını belirlemeye yarar.

Filtre ıslatılıp, filtreye hava basıncı verilip, vana kapatıldıktan sonra; filtre aynı basınçta olmalı ve manometrede düşüş olmamalı ve toplama kabında hava kabarcığı oluşmamalıdır.

Genellikle ince sızıntıları bulmak için 1.5 kg/cm 2 basınç yeterlidir.

81

İşlem içi denetimler:

◙ Kimyasal indikatör (Kİ) kullanılarak işlemin incelenmesi,

Büyük çoğunluğu ilgili sterilizasyon koşulunda renk değiştiren madde veya madde karışımlarının kullanılması, Bowie Dick testi, vb.

82

İşlem içi denetimler:

◙ Biyolojik indikatör (Bİ) kullanılarak işlemin incelenmesi, -

Kİ’lerden çok daha güvenilir sonuç verir, alınan sonuç sterilizasyonun tümü içindir ve tüm değişkenlerin birlikte değerlendirilmesini sağlar.

Kullanılan Bİ’ün ilgili yönteme en dayanıklı MO olması gerekir.

Ayrıca kullanılan Bİ’ün ilgili sterilizasyon koşullarına uygun olarak hazırlanması gerekir. Örn: otoklav için Bİ sulu süspansiyon şeklinde, kuru ısı için Bİ’ün kum içinde hazırlanmış şekli.

83

İşlem sonrası denetimlerde dikkat edilmesi gereken konular:

1.

2.

3.

4.

Bu kontrol, birimlere tek tek uygulanamaz, uygun sayıda örnek üzerinde yapılır.

Seçilen üreme ortamı, sayısı çok az bile olsa MO’nın rahatça üreyebileceği özellikte olmalıdır.

Malzemede antimikrobik özellikli yapı var ise, bunun etkisinin yok edilmesi gerekir.

Çalışmanın aseptik koşullarda ve uzman kişiler tarafından yapılması gerekir.

84

STERİLİZASYONUN VALİDASYONU

Buharla yapılan sterilizasyonun validasyonu:

• Sterilizatör denetlenmeli ve belgelenmelidir, • Uygun bir Bİ seçilmeli, bu MO için D ve Z değerleri deneysel olarak saptanmalıdır, • Sterilizatör boşken sıcaklık dağılımı saptanmalı ve en serin bölge saptanmalıdır, 85

STERİLİZASYONUN VALİDASYONU

Buharla yapılan sterilizasyonun validasyonu (devam):

• Sterilizatör , sterilize edilecek malzeme ile dolu iken sıcaklık dağılımı saptanmalı ve en serin bölge tekrar saptanmalıdır, • En serin bölge ve ısı penetrasyonunun en yavaş olduğu bölgeye ısı girişi saptanmalıdır, • Zaman, sıcaklık ve malzemenin yerleştiriliş şeklinin Bİ’ün yok edilmesi üzerine ve F 0 üzerine etkisi değerlendirilmeli, 86

STERİLİZASYONUN VALİDASYONU

• • • •

Buharla yapılan sterilizasyonun validasyonu (devam):

İstenen F 0 ve/veya istenilen olasılığa ulaşabilmek için işlem süresi saptanmalıdır, İstenen hedeflere ulaşılıncaya kadar sterilizasyon işlemi tekrar edilmelidir, Sterilizasyon döngüsünün niteliğini gösteren ve kontrol edilmesini sağlayan bir program kurulmalıdır, Olası değişiklikler veya ortaya çıkacak sorunlar da düşünülerek standart sterilizasyon işlemi çıkartılmalıdır.

87

STERİLİZASYONUN VALİDASYONU

Aseptik ortamdaki süzme işleminin validasyonu:

• Ortam, alan, aletler, hava kalitesi ve diğer mühendislik ölçütleri değerlendirilmelidir, • Yüzeylerde ve havada, normal koşullarda varolan bulaşma seviyesini saptamak için mikrobiyolojik kontrol yapılmalıdır, • Mikrobiyolojik kontrolde kullanılacak MO’ların üremesi için hassas bir besi ortamı ve aseptik süzme validasyonu için en uygun MO seçilmelidir, 88

STERİLİZASYONUN VALİDASYONU

Aseptik ortamdaki süzme işleminin validasyonu:

• Valide edilmiş bir sterilizasyon yöntemi ile süzmede kullanılacak tüm alet veya malzemeler ile besi yeri sterilize edilmelidir, • Yapılacak aseptik süzme işlemi yeter sayıda tekrar edilerek önceden denenerek yüzde mikrobiyolojik bulaşma seviyesi saptanır, • Mikrobiyolojik bulaşma seviyesi % 0.1’den fazla bulundu ise, bütün koşullar gözden geçirilerek mikrobiyolojik bulaşma seviyesinin % 0.1’in altına düşmesi sağlanmalıdır.

89