Transcript ARISTOTELES ZIENTZIA

ARISTOTELES
ZIENTZIA
Platonek bezala,
ARISTOTELES
Zientzia:
ezagutza unibertsala, egonkorra eta
beharrezkoa
Platonek ez bezala,
Mundu fisikoari buruzko ezagutza
zientifikoa oanrtzen du.
ARISTOTELES
Zientzia:
benetako ezagutza kausen bidezkoa.
Zer eta zergatik da?
ARISTOTELES
Egiazkoa izatea bermatzen da printzipio
batzuetan oinarritzen delako.
Printzipio horien ezaugarriak:
- Berehalakoak
- Beharrezkoak
- Unibertsalak
- Demostratu ezinak.
• Kontraesanik ezaren printzipioa.
 (A A)
• Identitatearen printzipioa.
A=A
ARISTOTELES
• Erdibidekoa batztertzearen printzipioa.
A  A
• Arrazoi nahikoaren printzipioa.
Zerbait gertatzen bada hori azaltzen
duen zerbait existitu behar du eta
gertatukaoren proportziokoa.
• Kausalitatearen printzipioa.
Existitzen den guztia kausa batek
eragin du.
ARISTOTELES
Printzipio horiek ezagutzen ditugu
Adimenezko intuizio baten bidez,
esperientzian oinarriturik.
Zientzia, Aristotelesen ustez:
ARISTOTELES
Esperientziatik abiaturik,
eta lehen printzipioetan oinarriturik,
demostratutako konklusioen multzoa.
Demostrazioa:
ARISTOTELES
Silogismoen
bidez
konlusioetara
iristea lehen printzipioak aplikatuz.
Ziurtasunez
ezagutzen
dugun
horretatik abiaturik lehen printzipio
horiek aplikatuz ezagutzen ez dugun
horretara iristea.
ARISTOTELES
Gizakiak animaliak dira.
Gizakia arrazionala da.
Animalia batzuk arrazionalak dira.
Ezagutza zientifikoa:
• beharrezkoa da
ARISTOTELES
Horrelakoa da eta ezind a bestelakoa
izan,
ziurtasunez ezagutzen dugun
horretatik eratortzen delako.
• unibertsala da.
Aldaezina da eta espezie bereko
izakientzat balio du.
Aurkitzen badugu gizakia bat, gizaki
gutzientzako balio duena berarentzat
ere balio du.
Zientzia motak:
Jakintza teorikoa (theoria):
Fisika: mugimendu duten izakiak aztertzen ditu.
ARISTOTELES
Matematika: errealiatea aztertzen du magnitude
eta zenabakiaren arabera.
Metafisika:Izatea izatea den aldetik, lehen
printzipioak eta kausak aztertzen ditu.
Jakintza praktikoa (praxis):
Etika, politika, ekonomia
Jakintza ekoizlea (poiesis):
Artea, teknika, gramatika, medikuntza,...
LOGIKA:
ARISTOTELES
Arrazonamenduak edo argudiaketak
eduki behar duen forma aztertzen du
baliozkotzat hartzeko modukoa izan
dadin.
(Zientzian aritu baino lehen, aztertu
behar dugu gure “tresneria”
intelektuala, baliotsua den jakiteko.)
KONTZEPTUA
Kontzeptua zientzia ahalbidetzen duen
ezagutza da.
ARISTOTELES
Zergatik?
Kontzeptuak balio unibertsala duelako.
Gauzen edo izakien zerizana biltzen duena
da.
Gure adimenak, sentimenen bidez
jasotako sentipenetatik abiaturik, eratzen
du.
Ez dago materlitateari, denborari eta
espazioari lotuta.
KONTZEPTUA
Zer da erlojua?
ARISTOTELES
Eza dago materialitateari lotuta.
Izan daiteke mota askotakoa eta erlojua
izango da: analogikoa edo digitala,
eskumuturrena eramatekoa edo paretan
jartzekoa, kristala edo plastikoa eduki
dezake,...
KONTZEPTUA
Platonen ideiak
unibertsala da.
ARISTOTELES
bezalakoa,
kontzeptua
Baina Platonen ideiak ez bezalakoa, ez da
gauzen kausa.
Giza adiemenean dago, ez du (Ideiek
bezala) bereizitako existentzia.
Gure adimenak eratzen du senigarria den
errealitatetik abiaturik, abstrakzioaren bidez.
ABSTRAKZIOA: Izaki partikular askok
komunean duten hori bereizi eta bildu.
ABSTRAKZIOA:
Izaki partikular askok komunean duten hori
bereizi eta bildu.
ARISTOTELES
1. Sentimenen bidez, gauzei buruzko BEHAKETA
2. Behatutakoaren oroitzapenak eta oroitzapen
horien arteko erlazioez jabetu: ESPERIENTZIA.
3. IRUDIMENA: hautemandako esperientzien
aretean komunak diren elementu horiez IRUDI
BAKAR bat eratzen du.
4. Irudi horrretatik abiaturik, ADIMENAk kontzeptu
edo ideia unibertsala. Beraz, ideia sentimenen
bidez hauteman dugun munduari buruz egiten
dugun adimenezko irudikapen bat da.
JUDIZIOA
ARISTOTELES
Bi kontzeptuen arteko erlazioa
ezartzeko eratzen den esapidea.
Adibidez:
Gizakia animalia da.
Judizioak
silogismoak
edo
arrazonamenduak
eraikitzeko
erabiltzen ditugun adreiluak dira.
KATEGORIAK
Izateak dituen izateko moduak.
Entitatea “gizakia”
ARISTOTELES
Kantitatea “bi gizaki”
Nolakotasuna “zuria”
Erlazioa “semea”
Non “Lizeoan”
Noiz “atzo”
Posizioa “eserita”
Agerpena “jantzita”
Ekintza “korrika”
Pasioa “gaixo”
ZIENTZIEN METODOA
Dedukzioa:
ARISTOTELES
Partikularra den hori ezagutzea,
ezagutzen dugun unibertsala den
horretatik abiaturik.
Gizaki guztiak hilkorrak dira.
Sokrates gizakia da.
Sokrates hilkorra da.
ZIENTZIEN METODOA
Indukzioa:
ARISTOTELES
Unibertsala den hori ezagutzea,
ezagutzen dugun partikularra den horretatik
abiaturik.
Badakit kobreak elektrizitatea eramaten duela.
Badakit burdinak elektrizitatea eramaten duela.
Badakit berunak elektrizitatea eramaten duela.
Badakit aluminioak elektrizitatea eramaten duela.
...
Metal guztiek elektrizitatea eramaten dute