Transcript Cəbr və analizin başlanğıcı dərsi – təqdimat.

x
sinif
 Funksiyanın təyin oblastı və qiymətlər çoxluğunun
tapılması.
 Göygöl rayon Üçtəpə kənd orta məktəbin müəllimi –
Nurlan Quliyeva
ı qrup – arqument
ıı qrup – funksiya
ııı qrup – uyğunluq
ıv qrup - çoxluq
1) Funksiya sözünün
mənasını necə izah edə
bilərsiniz?
2) Şagirdin funksiyası
hansıdır?
3) Müəllimin funksiyası
hansıdır?
4) Ümumiyyətlə funksiyanı
necə başa düşürsünüz?




Funksiya latın mənşəli sözdür.
Yerinə yetirmək mənasını verir.
Şagirdin funksiyası oxumaq,
öyrənmək, biliklərini tətbiq
etmək və cavab verməkdir.
Müəllimin funksiyası dərsi
qurmaq, bilikləri mənimsətmək,
müzakirələr aparmaq,
qiymətləndirmək və sairədir.
Funsiya ifadə etdiyi dəyişən
kəmiyyətlər arasındakı asılılığı
göstərir.
 Qğlan
evdə oğuldur. Oğul üçün müəyyən iş
və vəzifələr təyin olunmuşdur. Onları necə
yerinə yetirməsi oğulun qiymətidir.
 Oğlan məktəbdə şagird kimi təyin olunub,
yaxşı və ya pis oxuması qiymətidir.
Sual:
 Suyun
artması yağıntıdan asılıdır.
 Qaynama temreparurdan asılıdır.
 Zəlzələlər textonik hərəkətlərdən asılıdır.
 Quraqlıq havaların isti keçməsindən asılıdır.
Funksiya iki dəyişən kəmiyyət arasında
asılılıqdır.
Kəmiyyətlərdən biri sərbəst, digəri asılı
dəyişir.
Sərbəst dəyişənin hər bir qiymətinə asılı
dəyişənin yeganə qiyməti uygun gəlir
1) Funksiya — X çoxluğunun hər bir
elementinə qarşı Y çoxluğunun bir
elementini uyğun qoyan F münasibətinə
deyilir. Bu zaman X çoxluğu F funksiyasının
təyin oblastı, Y çoxluğu isə qiymətlər
oblastı adlanır. y = f(x)
2) Sərbəst dəyişənin-arqumentin aldığı
qiymətlər çoxluğu funksiyanın təyin
oblastıdır. D(f) kimi işarə olunur.
3) Asılı dəyişənin-funksiyanın tapılmış
qiymətləri funksiyanın qiymətlər
çoxluğudur. E(f) kimi işarə olunur.
Bir neçə funksiya yazın.
Cavablar
y = 2x + 5
y=4–x
f(x) = 7x – ½
f(x) = x-5
y = x2
f(x) = 5/x-9

y = kx + b ( k və b ədədlərdi) funksiyası haqqında nə deyə
bilərsiniz?
Cavablar:
Xətti funksiyadır, sərbəst dəyişənin
dərəcəsi vahiddir.
Qrafiki düz xətdir.
Sərbəst dəyişən istənilən qiyməti ala bilər.
D(f) = R
Asılı dəyişən istənilən qiyməti ala bilər. E(f)
=R

f(x) = √(x-5)
funksiyanın təyin
oblastını və qiymətlər
çoxluğunu tapın.
Tapşırıq:
x-5 ≥ 0, x ≥ 5
D(f) = [ 5, ∞ ), E(f) =


R
Həlli:

f(x) = 5/x-9
funksiyanın təyin
oblastını və qiymətlər
çoxluğunu tapın.
Tapşırıq:
Funksiya x – in
məxrəci sıfra cevirən
qiymətində təyin
olunmayıb. 9 məxrəci
sıfra çevirir.
 D(f) = (-∞, 9) U (9, ∞)
 E(f) = R

Həlli:
Kvadrat funksiyalar
haqqında nə deyə
bilərsiniz?
Cavab: Funksiyanın
təyin oblastı bütün
həqiqi ədədlər
çoxluğudur.
 D(f) = R
 Qiymətlər çoxluğu
müsbət həqiqi ədədlər
çoxluğudur.

E(f) = (0,∞)

Qrafiki.
 Funksiyanın
qrafiki nədir?
 Tərs mütənasib və düz mütənasib asılılığı necə
başa düşürsünüz?
 Funksiyanın təyin oblastı nədir?
 y = √x-8 funksiyasının qrafikini qurun
 y = √(3 – 1/x) funksiyanın təyin oblastını tapın.
İndi testləri həll edək
Qiymətləndirək
ı qrup – arqument
ıı qrup – funksiya
ııı qrup – uyğunluq
ıv qrup - çoxluq
Riyaziyyat-x
www.Google.az
www.Google.ru
www.vikipedia.az