Transcript Ders12_Adrenal, gonadal hormonlar, endokrin sistem bozuklukları

Dr. Suat Erdoğan
Sunum planı
 Adrenal bez hormonları
 Adrenal medulla
 Adrenal korteks hormonları
 Gonadal hormonlar
 Endokrin sistem patolojisi
Adrenal bezin yapısı
 Her iki böbreklerin üzerinde yer alır. iki kısımdan oluşur:
 Adrenal korteks (dış, kabuk kısmı)
 Adrenal medulla (iç merkez)
Adrenal bezde üretilen hormonlar
 Adrenal medulla
 Epinefrin (adrenalin) ve norepinefrin
(noradrenalin) hormonları üretilir.
 Adrenal korteks
 Kortikosteroid adı verilen (cortico as in
cortex) lipidlerden üretilen steroid
hormonlar üretilir. Bunlar;


Mineralokortikoidler
 Örn. aldesteron
Glikokortikoidler
 Kortizol gibi.
Adrenal medulla hormonları
Otonomik sinir sisteminin
bir parçasıdırlar.
 Epinefrin ve
norepinefrin
 Amino asit yapılıdırlar
 Dövüş, kaç, kork (Fight,
flight, fright).
Epinefrin ve norepinefrin
 Adrenalin ve noradrenalin olarak da adlandırılan bu
iki farklı fakat birbiriyle ilişkili hormon, adrenal bezin
medulla kısmında üretilir.
 Aynı zamanda kimyasal mediyatör (aracı) olarak da
sempatik sinir sonlarında da üretilir ve sinirsel
uyarıların etkilediği organa iletilmesini sağlar.
 Kimyasal olarak çok küçük değişiklikler gösterir ve
benzer farmakolojik etkilidirler.
Fonksiyonları
 Epinefrin- nabzı uyarır ve kan basıncını yükseltir, acil
durumlarda metabolizmayı uyarır ve insülin
sekresyonunu azaltır.
 Norepinefrin (genellikle düz kaslarda bulunur) –
dolaşım ve solunum sistemi fonksiyonlarını stimüle
ederek dikkat, bilinç ve vücut ısısını kontrol eder.
Adrenal korteks hormonların sentezi
Kortizol, en önemli glikokortikoid
 Yaşam için zorunludur
 Vücudu birkaç dakika içinde stres ortamlarından
korumaya çalışır
 Fiziksel: travma, operasyon, egzersiz
 Psikolojik: ankisiyete (kaygı), depresyon
 Fizyolojik: açlık, hipoglisemi, ateş, enfeksiyon
 Kardiyovasküler, metabolik, immünolojik ve
homeostatik gibi önemli fonksiyonları düzenler veya
destekler.
Adrenal bez yetmezliği olanlarda stres, hipotansiyon, şok ve ölüme sebep
olabilir. Bu insanlara glikokortikoidler verilmelidir.
Kortizol, devamı…
 Beyin aktivitesini desteklemek için kan glikoz
düzeyini normal düzeyinde tutar.
 Diğer vücut hücrelerini yağ ve amino asitlerini enerji
vermeleri için zorlar.
 Katabolik etki: proteinleri yıkımlar.
 Patojenlerin bulunabileceği lenf ve periferal dokulara
lenfositlerin yönlenmesine neden olur.
 Yüksek düzeyleri immun ve inflamtuvar sistemi
baskılar.
 Tedavi amaçlı kullanılırlar ve
 Çeşitli yan etkileri olabilir.
Aldesteron, başlıca mineralokortikoid
 Kan hacmi veya basıncının düşmesi durumunda
adrenal korteksten salınır (örn. ciddi kanama)
 Böbrek toplacı tubuluslarından sodyum tutulmasını
uyarır
 Devamında su geri emilir
 Kan hacmi yükselir
Gonadlar

Gonadlar (testis, ovaryum) germ hücrelerini üretir
ve cinsiyet hormonlarını salgılar.
 Testisler


Interstitiyel hücreler androgenleri (testosteron) üretir
Birincil andogen testosterondur



İkincil cinsiyet karakterlerinin sürekliliğini sağlar
Sperm üretimini destekler
Ovaryumlar


Androgenler teka hücrelerinde üretilir ve granulaso
hücrelerinde östrojenlere dönüştürülür
Korpus luteum progesteron sentezler
Testosteronun etkileri
 Pubertal değişim:





Erkek cinsiyet organlarının gelişimi
Sakal ve kıllanmayı sağlar
Kemik büyümesi
Güçlü kaslar
Larinksin genişlemesi, sesin kalınlaşması
Östrojenlerin etkileri
 Birincil ve ikincil cinsiyet organlarının gelişimi
 Ovaryumlar: follikül gelişimi
 Uterus: endometriyal gelişim
 İnternal cinsiyet organların gelişimi (fallop tüpleri,
uterus, vagina)
 Deri: damarlaşmayı artırır, düz ve yumuşak deri
 Kemik: kemik sentezini artırır
 Kolesterol: hipokolesterolemik etki
Progesteron
Plasenta ve korpus luteumda
üretilir ve salınır
C H3
C
H
H
H
O
PRO GES TERO NE
(C-21 steroid).
O
“gebelik hormonu” olarak
da bilinir. Gebelik öncesi ve
süresince önemlidir.
Progesteron
Plasenta ve korpus luteumda
üretilir ve salınır
C H3
C
H
H
H
O
PRO GES TERO NE
(C-21 steroid).
O
“gebelik hormonu” olarak
da bilinir. Gebelik öncesi ve
süresince önemlidir.
Gastrointestinal hormonlar
 Gastrointestinal (mide-bağırsak) hormonlar ince
barsakların ve midenin mukozal hücreleri tarafından
üretilir.
 Başlıca fonksiyonları; mide, ince barsak, karaciğer, safra
yolu ve pankreas sekresyon ve regülasyonuyla ilgilidir.
 Bu hormonlar:
 Gastrin
 Sekretin
 Kolesistokinin-pankreozimin
Gastrin
 Amino asit yapılı (17 a.a) bir hormondur
 Özellikle protein yüksek besinlerin mideye
gelmesiyle gastrin üretimi uyarılır.
 Midede pepsin salınımını uyarır.
Sekretin
 Duodenum ve jejunumda bulunur.
 27 amino asit yapılı bir hormondur.
 Pankreastan su ve bikarbonat, mideden ise pepsin
salınımını uyarır. Böylece, mideden barsaklara gelen
asidik içeriğin (kimus) alkali pH’ya çekilmesini sağlar.
 Mide asidi salınımı ve motor aktiviteyi inhibe eder.
Kolesistokinin (CCK)
 Pankreatik enzim sekresyonu
ve
 Safra kesesi kontraksiyonu
için önemli bir uyarıcı
hormondur.
Grelin
 Midede üretilir (28 a.a.).
 Açlık durumunda kan seviyesi
yükselerek iştahı artırır.
 Plazma grelin seviyesi
yemekten hemen önce
yükselir, yemekten sonra ise
düşer.
 Etkisi leptin ile ters yöndedir.
Leptin
 Adipoz doku ve mide mukozasından




salınan bir polipeptit hormondur.
Hipotalamus üzerinden yiyecek
alımı (iştah düşürme), mide
boşalması ve enerji dengesinde rol
oynar.
Hipotalamusta nöropeptit Y
üretimini azaltarak ağırlık artışını
önler.
Düzenli egzersiz leptin düzeyini
artırır.
Malnütrisyon ve malabsorpsiyonda
ise düzeyi düşer.
Leptin…
 Kadınlardaki yağ dokusunun
fazla olmasına bağlı olarak
düzeyi erkeklerden farklıdır.
 İnsülin direnci gibi leptin
direnci de gelişebilir.
 Periferal leptin direnci ile iştah
azaltılırken, merkezi direnç ile
engelleme yapılamaz.
 Şişmanlıkla birlikte arttığı
zaman direnç gelişir ve bu
direnç kısır döngü içinde
obeziteye destek olur.
Leptin üretemeyen obezite gelişmiş fare (solda).
Oreksin
 Hipotalamustan salınan (61 a.a) bir nöropeptitdir.
 Kan glikozu ile ters orantılıdır.
 Yiyecek alımını artırır.
 Yeme davranışında duyusal ve uyarıcı etki yapar.
Nöropeptit Y
 Hipotalamusta üretilir.
 Yiyecek alımı azaldığında sentezi artar.
 Yeme isteğini artırır.
TSH veya Tiroksinin yüksek üretimi
Tiroksinin az üretimi
Cushing SyndrHastalığı
Before and after onset of Cushing’s disease
Before
After
What happens with excess GH?
GH Devlik
 GH Akromegali
GH = Cücelik (Dwarfizm)