Transcript MISTRZOWIE WŁOSKIEGO RENESANSU

MISTRZOWIE WŁOSKIEGO
RENESANSU
autor: Katarzyna Jarkiewicz
SPIS TREŚCI
 słynni architekci: Leon Battista Alberti, Donato Bramante,
Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio
 doskonali rzeźbiarze: Benvenuto Cellini, Donatello, Lorenzo
Ghiberti, Andrea del Verrocchio
 genialni malarze: Sandro Botticelli, Correggio, Fra Angelico,
Piero della Francesca, Giorgione, Giovanni Bellini, Andrea
Mantegna, Masaccio, Pietro Perugino, Rafael, Tycjan, Paolo
Uccello
 wybitne indywidualności: Michelangelo Buonarroti (Michał
Anioł), Leonardo da Vinci
SŁYNNI ARCHITEKCI
Za początek renesansu w architekturze uznaje się rok 1420,
kiedy Filippo Brunelleschi wygrał konkurs na projekt
kopuły florenckiej katedry Santa Maria del Fiore – w oparciu
o znaną w architekturze bizantyjskiej kopułę żebrową
wzniósł ośmioboczny bęben murowany przy pomocy
podwieszanych rusztowań o zmniejszanym wieńcu.
kopuła florenckiej katedry Santa Maria del
Fiore
Filippo Brunelleschi
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Cupola_santamariadelfiore.jpg
Leon Battista Alberti
Alberti nie był z wykształcenia architektem, lecz uczonym w oparciu o dzieło Witruwiusza „O architekturze” jako
pierwszy artysta renesansowy sformułował zasady naukowe
perspektywy oraz wprowadził siatkę ułatwiającą jej
wykreślanie.
Zaprojektował pałac Rucellai we Florencji, gdzie po raz
pierwszy zastosował pilastry dzielące piętra, a wzorując się na
Koloseum zastosował spiętrzenie porządków.
Innym ważnym dziełem Albertiego jest fasada florenckiego
kościoła Santa Maria Novella, gdzie po raz pierwszy zostają
zastosowane woluty mające złagodzić przejście między nawą
główną i nawami bocznymi; poza tym Alberti jest twórcą
kościoła San Andrea w Mantui.
fasada kościoła Santa Maria Novella
we Florencji
Leon Battista Alberti
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:FlorenceSantaMariaNovella20020318.JPG
Donato Bramante
Wykształcił się w Urbino, pracował w Mediolanie i Rzymie,
gdzie był głównym architektem i inżynierem papieża Juliusza
II. Czerpał inspiracje z architektury antycznej i
wczesnochrześcijańskiej.
Do jego najważniejszych prac należą m.in.: prezbiterium i
kopuła kościoła Santa Maria delle Grazie w Mediolanie,
pierwotny projekt bazyliki Św. Piotra, rozbudowa Pałacu
Watykańskiego, centralne Tempietto przy kościele San Pietro
in Montorio w Rzymie.
Tempietto
Donato Bramante
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Tempietto05.jpg
Filippo Brunelleschi
Był jednym z pierwszych twórców renesansowych,
opracował zasady perspektywy linearnej, w 1401 roku brał
udział w konkursie na płaskorzeźbione drzwi do
baptysterium florenckiego, jednak sławę przyniósł mu
wygrany konkurs na budowę kopuły katedry Santa Maria del
Fiore.
Do innych dzieł artysty zaliczamy: kaplicę Pazzich przy
kościele Santa Croce, bazylikę San Lorenzo we Florencji,
pałac Pazzich, pałac Pitti oraz Szpital Niewiniątek we
Florencji.
kaplica Pazzich
Filippo Brunelleschi
fot. Katarzyna Jarkiewicz
Andrea Palladio
Był jednym z pierwszych nowożytnych architektów, który
sformułował w formie traktatu i następnie stosował
systemowe zasady organizacji i projektowania przestrzeni
rezydencjonalnych, wykorzystywał wiele rozwiązań znanych
z budowli antyku.
Do jego głównych dzieł zaliczamy: nowy wystrój XVwiecznego Palazzo della Ragione (obudowa z krużgankami i
przekrycie hali ogromną drewnianą kolebką o konstrukcji
zbliżonej do odwróconego kadłuba fregaty), willa Capra czyli
Rotonda w Vicenzy, willa Foscari w Mestre koło Wenecji,
słynny drewniany (z galerią krytą dachem) most w Bassano
nad rzeką Brentą, murowany ceramiczny most wsparty na
kamiennych kolebkach nad rzeką Tesiną w Torri di
Quartesolo.
Villa Rotonda w Vicenzy
Andrea Palladio
http://it.wikipedia.org/wiki/Immagine:La_Rotonda.jpg
DOSKONALI RZEŹBIARZE
W 1402 roku we Florencji odbył się konkurs na projekt i
wykonanie brązowych drzwi (północnych) do baptysterium
przy kościele Santa Maria del Fiore.
Konkurs wygrał Lorenzo Ghiberti, który swoim
nietypowym projektem wzbudził zachwyt - nowością było to,
że budował swoje płaskorzeźby na możliwie ściśle
stosowanych prawach wykreślnej perspektywy.
Wydarzenie to uznaje się za początek renesansu w rzeźbie
włoskiej.
Benvenuto Cellini
Manierystyczny rzeźbiarz, tworzył we Włoszech i we Francji
na dworze króla FranciszkaI (wykonał dla niego arcydzieło
sztuki jubilerskiej - złotą solniczkę oraz płaskorzeźbę do
zamku w Fontainebleau, tzw. Nimfę z Fontainebleau).
Jego inne wybitne dzieło Perseusz z głową Meduzy, będące
majstersztykiem sztuki odlewniczej, zostało ustawione w
Loggi dei Lanzi we Florencji.
złota solniczka Franciszka I
Benvenuto Cellini
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Cellini02.jpg
Donatello
Działał we Florencji, Padwie i Sienie, uwolnił rzeźbę
renesansową od wpływów gotyckich, dla katedry florenckiej
wykonał posągi Dawida i św. Jana Ewangelisty, figury na
fasadę kościoła Orsanmichele ze słynnym św. Jerzym, w
Padwie stworzył pomnik kondotiera weneckiego, Erasmo da
Narni, zwane Gattamelata.
Dawid
Donatello
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Donatello_david_plaster_replica_front_torso_996px_wide.jpg
Lorenzo Ghiberti
Budował swoje płaskorzeźby na możliwie ściśle stosowanych
prawach wykreślnej perspektywy.
Obok zwycięskiego projektu z 1402 roku jest twórcą drzwi
wschodnich baptysterium florenckiego, tzw. Porta del
Paradisco (Drzwi Raju).
Drzwi Raju
Lorenzo Ghiberti
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Drzwi_Raju_Lorenzo_Ghiberti_Florencja.jpg
Andrea del Verrocchio
Był przedstawicielem quattrocenta florenckiego i
nauczycielem Leonarda da Vinci. Tworzył w brązie rzeźby
religijne, pełne harmonii, odznaczające się wytwornością,
wirtuozerią techniczną i silnym realizmem.
Główne dzieła to: pomnik konny Bartolomeo Colleoniego w
Wenecji, nagrobek kardynała N. Fortegurri w katedrze w
Pistoi, Chrystus i Niewierny Tomasz z fasady florenckiego
kościoła Orsanmichele, nagrobki Piera i Giovanniego Medici
w kościele S. Lorenzo we Florencji.
pomnik konny Bartolomeo
Colleoniego w Wenecji
Andrea del Verrocchio
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Bartolomeo_Colleoni%2C_statua_equestre_del_Verrocchio%2C_Venezia%2C_cam
po_di_san_Zanipolo.jpg
GENIALNI MALARZE
Renesans wprowadził do malarstwa swobodniejszą
kolorystykę, ożywił drugi plan na obrazie i zamiłowanie do
szczegółu.
Powstało malarstwo olejne i upowszechniło się płótno,
które to wynalazki umożliwiły delikatniejszy światłocień i
pogłębiony modelunek.
Niezwykle istotne jest wprowadzenie perspektywy pierwsze doświadczenia należały do Paolo Uccello, a
perspektywę zbieżną wprowadził na obrazy Piero della
Francesca.
GENIALNI MALARZE
W renesansie nastąpiło zeświecczenie sztuki, które pozwoliło
na udoskonalenie portretu, pejzażu oraz pogłębienie
psychologii i symboliki dzieł poza sferę religii – humanistyka
skłoniła wielu artystów do tworzenia studiów ciała ludzkiego
(np. Leonardo da Vinci); w tym okresie rozwinęła się
również martwa natura.
Sandro Botticelli
Malarz kobiecego wdzięku, doskonale operujący kolorem, o
wspaniałym wyczuciu linii, świetlistości szat, naturalnej
dekoracyjności w przedstawieniu ruchu w obrazie, tworzył
portrety, sceny biblijne i mitologiczne.
Do najsłynniejszych obrazów Botticellego należą Narodziny
Wenus, Wiosna (La Primavera), Wenus i Mars.
Narodziny Wenus
Sandro Botticelli
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Sandro_Botticelli_046.jpg
Correggio
Tworzył pod wpływem Andrea Mantegny, stosował iluzję w
przedstawieniu tematu.
Jego najsłynniejsze dzieło to Jowisz i Io.
Jowisz i Io
Correggio
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Io_and_Zeus_by_Correggio.jpg
Fra Angelico
Malarz religijny wczesnego renesansu, dominikanin,
beatyfikowany przez Jana Pawła II i ogłoszony patronem
artystów, zwłaszcza malarzy, tworzył we Florencji oraz w
Rzymie, gdzie pracował w kaplicy Mikołaja V w Watykanie,
malował freski i miniatury oraz obrazy olejne.
Zwiastowanie
Fra Angelico
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Fra_Angelico_095.jpg
Piero della Francesca
Teoretyk malarstwa i uczony (napisał traktat o perspektywie),
do najważniejszych jego dzieł należą: Chrzest Chrystusa,
Zmartwychwstanie, freski w bazylice Saint Francesco w Arezzo
(Legenda Krzyża Świętego).
Zmartwychwstanie
Piero della Francesca
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Resurrection.JPG
Giorgione
Wybitny przedstawiciel koloryzmu weneckiego, wnikliwy
obserwator chwilowych stanów natury i świata, tworzył
obrazy o tematyce religijnej: Madonna ze św. Jerzym i św.
Franciszkiem, tzw. Madonna Castelfranco, Judyta, Pokłon pasterzy,
mitologicznej: Śpiąca Wenus, Wenus odpoczywająca, portrety i
alegoryczne kompozycje figuralne w pejzażu: Burza, Trzech
filozofów, Koncert.
Obrazy Giorgione cechuje harmonijne zespolenie
przedstawionych postaci z krajobrazem, miękki modelunek,
liryzm i nastrojowość sugerujące treści symboliczne i
alegoryczne.
Burza
Giorgione
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Giorgione_019.jpg
Giovanni Bellini
Twórca weneckiej szkoły kolorystycznej, tworzył głównie
wielkie obrazy ołtarzowe (Opłakiwanie) i mniejsze
kompozycje religijne (Chrystus na Górze Oliwnej) i alegoryczne,
portrety dożów weneckich (Portret doży Leonardo Loredan)
odznaczające się lirycznym nastrojem (motywy muzyczne) i
walorami kolorystycznymi.
Również znany jest jako autor licznych przedstawień
Madonny z Dzieciątkiem (Madonna Frizioni, Madonna degli
Albarelli) - rozwinął przedstawienie bizantyjskie tzw.
Madonny tronującej oraz, oparty na zasadzie renesansowej
symetrii, typ Sacra Conversatione.
Giovanni Bellini
Tworzył także obrazy o tematyce świeckiej (Kobieta z lustrem),
sceny mitologiczne i alegoryczne (Uczta bogów, Alegoria).
Wielkie kompozycje Belliniego są malowane na tle
krajobrazu, z efektami światła słonecznego i ze znawstwem
perspektywy.
Uczniami Belliniego byli m.in.. Giorgione i Tycjan.
Portret doży Leonardo Loredan
Giovanni Bellini
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Bellini.doge.600pix.jpg
Andrea Mantegna
Malarz i rytownik, prekursor miedziorytu (jego prace były
wzorem dla Albrechta Dürera), tworzył głównie w Padwie i
Mantui.
Jego obrazy wyróżniają się dramatyzmem rysunku,
mistrzostwem perspektywy oraz wybitnie klasycznym
detalem architektonicznym.
Do najważniejszych jego prac zalicza się freski ze scenami z
życia św. Krzysztofa i Jakuba w Cappella Ovetari w kościele
degli Eremitani w Padwie, obraz Chrystus zmarły,
wyróżniający się zastosowaniem bardzo śmiałego skrótu
perspektywicznego, cykl obrazów Triumf Cezara.
Opłakiwanie
Andrea Mantegna
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Andrea_Mantegna_034.jpg
Masaccio
Razem z architektem Filippem Brunelleschim i rzeźbiarzem
Donatellem Masaccio stał się pionierem renesansu, tworząc
przekonywające, anatomiczne wizerunki nagiego ludzkiego
ciała.
Do jednych z jego najsławniejszych dzieł należy fresk w
kościele Santa Maria Novella we Florencji, z przedstawieniem
Trójcy św. w otoczeniu Maryi, św. Jana (Ewangelisty) i pary
fundatorów (uważa się, że w dziele tym po raz pierwszy
zastosowano
w
pełni
prawidłową
perspektywę
prawdopodobnie wykreśloną przez Brunelleschiego); kolejne
ważne dzieło to freski z kaplicy Branccacich we Florencji, na
których znajduje się jedno z najsłynniejszych przedstawień
wygnania z raju.
Wygnanie z raju
Masaccio
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Masaccio_025.jpg.
Pietro Perugino
Przedstawiciel szkoły umbryjskiej, uczeń Piero della
Francesca i Andrea del Verrocchio, mistrz Rafaela, tworzył
obrazy realistyczne, zabarwione sentymentalną pobożnością,
autor Pokłonu trzech króli, Scen z życia świętego Bernarda, fresku
Ukrzyżowanie w kościele św. Marii Magdaleny de'Pazzi, Walki
między Amorem i Cnotą.
Pietro Perugino
Do najwybitniejszych dzieł Perugina należy fresk Wręczenie
kluczy świętemu Piotrowi w Kaplicy Sykstyńskiej - elementem
zasadniczym, spajającym tu całą kompozycję jest budowla na
planie centralnym, z kopułą, która stoi na środku placu;
osoby na pierwszym planie - w tym Chrystus wręczający
klucz i klęczący Piotr - są mniej więcej jednakowej wielkości
(izokefalizm) i robią wrażenie, jakby stały w jednym rzędzie,
postacie na dalszym planie są odpowiednio mniejsze, brak
postaci pośrednich; artysta swój pomysł powtórzył jeszcze w
obrazie Zaręczyny Matki Boskiej.
Zaręczyny Matki Boskiej
Pietro Perugino
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Pietro_Perugino_016.jpg
Rafael Santi
Uczeń Pietro Perugino, pozostawał pod dużym wpływem
Leonarda da Vinci, od którego przejął manierę sfumato, w
swoich wielkich dziełach starał się pogodzić wartości
chrześcijańskie z optymizmem epoki Odrodzenia oraz z
pogańską filozofią antyczną, odkrywaną przez ludzi
Renesansu – w dziele Szkoła ateńska Rafael w papieskiej sali
przedstawił grupę uczonych, skupionych według
największych filozofów antyku, których autorytet uznawał
także Kościół katolicki - Platona i Arystotelesa.
Rafael Santi
Uznawany jest za mistrza renesansowych „pięknych
Madonn” – do najsłynniejszych należą Madonna Sykstyńska,
Madonna ze szczygłem, Madonna del granduco, Madonna della
Rosa.
Dla papieża Juliusza II i Leona X wykonał freski na
Watykanie, m.in.. Szkołę Ateńską, Dysputę o Najświętszym
Sakramencie, Parnas, Uwolnienie świętego Piotra z okowów.
Z innych dzieł warte wspomnienia są: obrazy Zaślubiny
Marii z Józefem, Trzy Gracje, Portret Baldasare Castiglionego,
Przemienienie Pańskie, fresk Triumf Galatei.
Szkoła arteńska
Rafael Santi
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Sanzio_01.jpg
Tycjan
Nadworny malarz cesarza Karola V, pracował również w
Rzymie dla papieża Pawła III.
Kolorysta, operował zrazu tonacją ciepłą, z czasem zwrócił
się ku chłodnym zestawieniom błękitów i żółcieni.
Malował sceny religijne i mitologiczne oraz alegorie, tworzył
również portrety, na których przedstawione postacie
wyglądają, jakby zanurzone były w półmroku (m.in. portret
cesarza Karola V).
Niektóre z najbardziej znanych obrazów to: Miłość niebiańska i
miłość ziemska, Bachanalia, Bachus i Ariadna, Danae, Wenus z
Urbino.
Wenus z Urbino
Tycjan
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Venus_of_Urbino.jpg
Paolo Uccello
Był jednym z czołowych przedstawicieli florenckiego
quattrocenta, uczeń Lorenzo Ghibertiego; w swej twórczości
skupił się głównie na eksperymentach w zakresie
perspektywy; jego płótna, obok śmiałych skrótów, cechuje
płaskość kompozycji i monochromatyzm kolorytu; tworzył
przede wszystkim sceny batalistyczne i religijne (zwłaszcza
we freskach), mitologiczne oraz portrety.
Główne prace to: freski w katedrze florenckiej, w krużganku
kościoła Santa Maria Novella, tzw. Chiostro Verde, obrazy:
Bitwa pod Sant' Egidio, Bitwa pod San Romano, Cud Hostii.
Bitwa pod San Romano
Paolo Uccello
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Uccello2.jpg
WYBITNE
INDYWIDUALNOŚCI
„Homo universale„ - tym terminem określano w renesansie
ludzi wszechstronnych i utalentowanych w wielu dziedzinach,
głównie artystycznych.
Do nich zaliczamy dwóch florenckich mistrzów:
Michelangelo Buonarrotiego, zwanego potocznie
Michałem Aniołem i Leonarda da Vinci.
Artyści ci specjalizowali się w malarstwie, rzeźbie i
architekturze, osiągając w każdej z tych dziedzin mistrzostwo.
Ponadto Michał Anioł był utalentowanym poetą, zaś
Leonardo da Vinci inżynierem i badaczem przyrody.
Michał Anioł
Wykształcony we florenckim warsztacie malarza Domenico
Ghirlandaio, a w dziedzinie rzeźby w pracowni Bertolda di
Giovanniego, stał się szybko znany i dostąpił zaszczytu bycia
domownikiem władcy Florencji, Lorenza de Medici.
Tworzył również w Bolonii, a przede wszystkim w Rzymie,
gdzie twórczość artysty objęta została mecenatem papieskim;
jest autorem między innymi fresku pokrywającego sufit
kaplicy sykstyńskiej; wśród rzeźb najbardziej znane są Pieta i
Dawid, z dzieł architektonicznych - projekt kopuły bazyliki
świętego Piotra.
Michał Anioł
Główny temat prac Michała Anioła stanowiła postać ludzka,
w której artysta upatrywał głęboki sens; w rzeźbie pracował
wyłącznie w marmurze, bez pomocy uczniów (nie licząc
pracy przy sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie miał 13
pomocników),
zafascynowany kontrastem powierzchni
surowej i wygładzonej dłutem, pozostawiał szereg prac
niedokończonych.
Inne prace artysty: rzeźby – Bachus, Mojżesz, Jeńcy, nagrobki
Giuliana i Lorenza Medyceuszów, Pieta Florencka, Pietà Rondanin;
obraz - Święta Rodzina.
Mojżesz
Michał Anioł
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Moises.jpg
Stworzenie Adama
Michał Anioł
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:God2-Sistine_Chapel.png
Leonardo da Vinci
Od wczesnych lat dziecięcych przejawiał talent artystyczny,
„do szaleństwa” doprowadzał nauczycieli swoimi ciągłymi
pytaniami i wątpliwościami, zdobył wykształcenie w
dziedzinie malarstwa i rzeźby u Andrea del Verrocchia we
Florencji, szybko jednak osiągnął dojrzałość twórczą.
Sławę przyniosły mu dwa dzieła: Ostatnia wieczerza i Mona
Lisa dzięki umiejętnemu i wyrafinowanemu modelowaniu
światłocieniem; pojawia się w nich efekt specyficznego dla
Leonarda sfumato, które czyni jego malarstwo łatwym do
odróżnienia: każda forma jest lekko zamglona, jakby
przesłonięta delikatnym welonem, który pokrywa całą
płaszczyznę obrazu.
Leonardo da Vinci
Mistrzostwa artysty dowodzą także mniej sławne jego dzieła:
Pokłon Trzech Króli, Dama z łasiczką, Bitwa pod Anghiari,
Madonna wśród skał, Św. Anna Samotrzeć, Jan Chrzciciel.
Znacznie głębiej niż inni artyści renesansu Leonardo
zajmował się filozoficznymi problemami bytu i zjawisk,
wychodził przy tym daleko poza granice sztuki, był mistrzem
w wielu dziedzinach, pozostawił duży naukowy dorobek,
jakiego nie udało się zgromadzić żadnemu innemu artyście szczególnie ważne są jego studia anatomii człowieka,
wykonał także niezliczone badania w dziedzinie geofizyki,
botaniki, hydrologii i aerologii, optyki i geometrii, większość
manuskryptów jest spisana pismem lustrzanym, aby utrudnić
odczytanie.
Leonardo da Vinci
Duże znaczenie mają także jego studia z teorii sztuki szczególną rolę pełnił tu rysunek, który od początku
artystycznej pracy mistrza służył nie tylko utrwaleniu
obserwacji, lecz także jej wyjaśnieniu.
Następstwem szerokich zainteresowań naukowych było to,
że tylko niektóre dzieła zostały dokończone, w wielu z nich
artysta wyprzedził sztukę baroku, uwzględniając w
malarstwie zjawiska światła i powietrza, komponując
dynamiczne tło czy skłębienie jeźdźców i koni, kopiowanych
później przez Rubensa.
Studium proporcji
Leonardo da Vinci
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Vitruvian.jpg
Dama z łasiczką
Leonardo da Vinci
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:The_Lady_with_an_Ermine.jpg
BIBLIOGRAFIA
Prezentację przygotowano w oparciu o prace:
T. Broniewski, Historia architektury dla wszystkich, Zakład
Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1990,
M. Levey, Dojrzały renesans, PWN, Warszawa 1980,
M. Levey, Wczesny renesans, PWN, Warszawa 1972,
S. Sproccati, Przewodnik po sztuce. Artyści i ich dzieła, style i
kierunki od XIV wieku do współczesności, Wydawnictwo Arkady,
Warszawa 2003.