Transcript yenilenebilir enerji kooperatifleri ile

T.C.
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü
Kooperatifçilik
Ankara
Nisan, 2014
1
Kooperatifler
 Kooperatifler, insan ihtiyaçlarının
karşılıklı yardımlaşma ve dayanışma
yoluyla giderilmesini sağlamak ve
ortaklarının çıkarlarını korumak amacıyla
oluşturulan ekonomik kuruluşlardır.
 Kooperatifler hem kişilerin tek
başlarına yapmaya güçlerinin yetmediği
işleri, bir araya gelerek yapmalarını
sağlar hem de toplumun kalkınmasına
katkıda bulunurlar.
2
Kooperatifler;
Alt ve orta gelir grubundaki insanların ekonomide söz sahibi olmalarını
sağlar.
Bireysel değil toplumsal kalkınmayı sağlar.
İstihdam ve pazar gücünü arttırır.
Yoksullukla mücadelede önemli bir araçtır.
Paya değil, bütüne sahip olmayı sağlarlar.
3
Dünyada Kooperatifçilik
Kooperatifçiliğin
dünyada
bir
ekonomik
organizasyon biçimi olarak ortaya çıkışı, 19. yüzyılın
ortalarını bulmuştur. Sanayi devriminin ortaya
çıkarmış olduğu hızlı değişim ve dönüşüm, işsizlik, iç
göç, kentleşme, gelir dağılımının bozulması gibi
ekonomik ve sosyal problemler kooperatifçiliğin
doğuşuna büyük oranda katkı sağlamış ve
kooperatifçilik, sanayi devriminin tam ortasında yer
alan İngiltere’de, işçiler tarafından başlatılan
tüketim kooperatifçiliği akımı ile kendini
göstermiştir. Sonraki yıllarda da Fransa üretim
kooperatifçiliği ile Almanya ise Esnaf ve Tarım Kredi
kooperatifçiliği ile İngiltere’yi takip etmiştir.
4
Dünyada Başarılı Kooperatif Örnekleri
5
Uluslararası Kooperatifler Yılı
BM’in 2012 yılını “Uluslararası Kooperatifler Yılı” ilan
etmesinin amacı;
• Kooperatifler hakkında farkındalık oluşturmak,
• Kooperatiflerin sosyal gelişmedeki rolünü vurgulamak,
desteklemek ve artırmak
• Kooperatiflerin kurulması ve güçlendirilmesini sağlamak
ve
• Kooperatiflerin kurulması ve gelişmesini sağlayacak
politikaların ve yasal ortamın sağlanması için
Hükümetleri ve Düzenleyici Kurumları teşvik etmektir.
Uluslararası Kooperatifler Yılı
BM’in bu kararı;
Kooperatif işletme modelinin ekonomik ve sosyal kalkınmada
oynadığı temel rolün tanınması;
Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde yaşayan
insanların ekonomik ve sosyal kalkınmalarında kooperatiflere tam
katılım sağlamalarının desteklenmesi ve
Özellikle kooperatiflerin yoksullukla mücadelede aktif rol alması
anlamına gelmektedir.
Karar, aynı zamanda, tüm hükümetlere kooperatiflerin gelişmesi
için daha destekleyici bir ortam oluşturmaları ve özellikle kapasite
artırımı için finansman sağlamaları konusunda çağrıda
bulunmaktadır.
Ülkemizde Kooperatifçilik
Çağdaş kooperatifçiliğin Türkiye’deki ilk
uygulamasının, 1863 yılında devlet eliyle
(Mithat Paşa tarafından) kurulan “memleket
sandıkları” ile (tarım kredi kooperatifçiliği
benzeri bir yapı) başladığı kabul edilmektedir.
Ancak, kooperatifçiliğimizde ilk esaslı gelişme
Cumhuriyet dönemine rastlamaktadır.
Türkiye’de, 1920 ile 1938 yılları arasında
kooperatiflere yönelik yapılan tüm hukuki
düzenlemeler,
ATATÜRK’ün
önderliğinde
gerçekleştirilmiştir.
8
Ülkemizde Kooperatifçilik
Diğer taraftan, Planlı Dönem sonrasının en önemli gelişmelerinden birisi
şüphesiz, kooperatifçiliğin Anayasa’da yer almasıdır. 1961 Anayasasının 51.
maddesinde “Devlet, kooperatifçiliğin gelişmesini sağlayacak tedbirleri alır.”
ifadesinin yer alması kooperatifçiliğin gelişmesi için devleti daha aktif ve
sorumlu duruma getirmiştir.
İlk olarak, o zamanki toplumsal ve ekonomik faktörler nedeniyle, kooperatifçilik
tarımsal alanlarda ortaya çıkmış, uzun yıllar tarımsal alanda yoğunlaşmıştır.
Daha sonra, ekonomik ve sosyal yapıda meydana gelen değişimler ve ortaya
çıkan yeni ihtiyaçlar sebebiyle, başta konut/işyeri inşaatı olmak üzere
taşımacılık, tüketim, kredi-kefalet gibi alanlara da yayılmıştır.
Günümüzde GTB, GTHB ve ÇŞB’nin görev ve sorumluluk alanında faaliyet
gösteren 30 ayrı türde 84.232 kooperatif bulunmakta olup, bunların ortak
sayıları toplamı ise 8.109.225’tir.
9
Ülkemizde Kooperatifçilik
Kooperatif
İlgili Bakanlık
Kooperatif Türleri
Sayısı
Gıda , Tarım ve Hayvancılık Bkn.
Birlik
Ortak Sayısı
Sayısı
Merkez Birliği
Ortak K.
Sayısı
Ortak B.
Sayısı
Sayısı
Tarımsal Kalkınma Koop.
8.173
842.563
82
4.939
4
77
Sulama Koop.
2.497
295.984
13
733
1
10
522
29.972
14
202
1
12
31
1.638.981
1
31
-
-
1.767
1.082.978
16
1.767
1
16
12.990
3.890.478
126
7.672
7
115
Su Ürünleri Koop.
Pancar Ekicileri Koop.
Tarım Kredi Koop.
ARA TOPLAM
10
Ülkemizde Kooperatifçilik
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
Tarım Satış Koop.
Bağımsız TSK
322
22
602.248
2.245
17
-
322
-
-
-
Tütün Tarım Satış Koop.
66
23.414
-
-
-
-
Yaş Sebze Meyve Koop.
37
2.886
-
-
-
-
Tüketim Koop.
2.970
288.063
17
155
1
9
Motorlu Taşıyıcılar Koop.
6.734
199.220
42
754
1
15
Esnaf ve Sanat. Kef. Koop.
993
685.105
32
894
1
32
Küçük Sanat Koop.
Temin Tevzi Koop.
331
344
10.043
24.497
5
-
14
-
-
-
Turizm Geliştirme Koop.
391
17.448
3
33
-
-
Üretim Pazarlama Koop.
483
22.491
5
429
-
-
7
599
-
-
-
-
Yayıncılık Koop.
31
767
-
-
-
-
Hamallar Taşı. Koop.
11
586
-
-
-
-
İşletme Koop.
Sigorta Koop.
Yardımlaşma Koop.
Eğitim Koop.
585
3
24
30
98.769
15
22.160
2.481
1
-
7
-
-
-
13.384
2.003.037
122
2.608
3
56
Tedarik Kefalet Koop.
ARA TOPLAM
11
Ülkemizde Kooperatifçilik
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Konut Yapı Koop
54.996
1.985.076
338
10.525
3
62
Küçük San. Sit. Yapı
Koop.
1.052
127.098
5
142
-
-
Toplu İşyeri Yapı Koop.
1.810
103.536
7
116
-
-
ARA TOPLAM
57.858
2.215.710
350
10.783
3
62
GENEL TOPLAM
84.232
8.109.225
598
21.063
13
233
12
Ülkemizde Kooperatifçilik
Kooperatifçilikte Devletin Rolü ve Sunulan Hizmetler (1):
Türkiye’de 1961 yılından bu yana devletin kooperatifçilik politikası,
Anayasa’da kendisine yer bulmaktadır. Ayrıca, Kalkınma Planlarında
kooperatifçiliğin geliştirilmesi çoğu zaman ilke olarak benimsenmiş
ve özellikle tarımsal kooperatifçilik, kalkınma politikasının önemli
araçlarından biri olarak görülmüştür. Devlet zaman içerisinde
düzenleyici yetkisini de kullanarak genel ve özel kooperatif
kanunları çıkartmış ve kooperatifleri diğer kuruluşlardan ayıran bir
hukuki statü belirleme yoluna gitmiştir. Yine, birçok kooperatifin
kurulup gelişmesine de devlet tarafından öncülük edilmiştir.
13
Ülkemizde Kooperatifçilik
Kooperatifçilikte Devletin Rolü ve Sunulan Hizmetler (2):
Kooperatifçilik politikası ekonomik ve sosyal yapıda meydana gelen
değişikliklere göre de zaman içerisinde biçim değiştirmiştir. Bu
çerçevede, kooperatifler örgütlü yapılar olarak devletin
desteklemek istediği tarım ile esnaf ve sanatkâr kesimine kaynak
aktarmada araç olarak kullanılmış, yine kentleşme sürecinde
ortaya çıkan konut sorununun çözümü için de geniş ölçüde
kooperatiflerden yararlanılmıştır.
14
Ülkemizde Kooperatifçilik
Kooperatifçilikte Devletin Rolü ve Sunulan Hizmetler (3):
Anayasamızda (1982) kooperatifçiliğin geliştirilmesi ile ilgili olarak
devlete verilen görev (md.171), esas olarak özel kanunlarda
kendisini göstermiştir. Bu kapsamda, 1163 sayılı Kooperatifler
Kanunu, 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında
Kanun, 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu,
640 sayılı Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 639 sayılı Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararname ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’de
devletin kooperatifler ile ilgili görevleri ayrıntılı olarak sayılmıştır.
15
Ülkemizde Kooperatifçilik
Kooperatifçilikte Devletin Rolü ve Sunulan Hizmetler (4):
Günümüzde bazı kooperatif türlerine devlet tarafından finansal destekler
verilmekte olup; bu destekler daha çok tarım kesimi ile esnaf ve sanatkârlar
tarafından kurulan kooperatiflere yöneliktir. Bu çerçevede, tarımsal amaçlı
kooperatiflere “Tarımsal Amaçlı Kooperatiflere Kullandırılacak Kredilere İlişkin
Yönetmelik” hükümlerine göre proje desteği sağlanmakta; tarım kredi ve esnaf
sanatkârlar kredi kefalet kooperatiflerine sübvansiyonlu kredi desteği
verilmekte; küçük sanayi sitesi yapı kooperatiflerine altyapı ve üstyapı kredi
desteği sağlanmaktadır. Yine, tarım satış kooperatiflerine yakın zamana kadar
Destekleme Fiyat İstikrar Fonu (DFİF) kredisi kullandırılmıştır. Buna karşın, konut
yapı kooperatiflerine geçmiş dönemlerde sağlanan arsa ve kredi desteği
günümüzde yok denecek kadar azdır.
16
Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü
03/06/2011 tarihinde kabul edilen 640
sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile
Gümrük ve Ticaret Bakanlığının teşkilat
yapısı ve görevleri belirlenmiş bu
kapsamda;
Bakanlığımız
bünyesinde
Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü kurulmuş
ve kooperatifçiliğe ilişkin politikaları, ilke
ve hedefleri ilgili kuruluşlarla işbirliği
yaparak belirleme, stratejiler geliştirme,
uygulama,
sonuçlarını
izleme
ve
değerlendirme görevi verilmiştir.
17
Kooperatifçilik
ve TÜKOSEP
Genel
Müdürlüğü
Bu kapsamda, Bakanlığımız tarafından ülke
kooperatifçiliğine yön vermesi açısından
hazırlanan ve kooperatifçiliğin yol haritası
niteliğinde olan Türkiye Kooperatifçilik
Stratejisi ve Eylem Planı “Yüksek Planlama
Kurulu” tarafından kabul edilmiş, 17/10/2012
tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe girmiştir.
Ülkemiz
kooperatifçiliğini
ekonomik
kalkınmada daha etkin bir konuma getirmeyi
amaçlayan Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve
Eylem Planı ile kooperatif politikaları yeniden
düzenlenmiştir.
18
Kooperatifçilik
ve TÜKOSEP
Genel
Müdürlüğü
Bu kapsamda, Stratejide yer alan “Kooperatiflere
yönelik vergi ve rekabet hukuku uygulamaları ile
muhasebe
standartları
konusunda
kooperatiflerin kendine özgü yapılarının dikkate
alınması ve kooperatifçiliğin özendirilmesi
amacıyla gözden geçirme ve iyileştirme
çalışmalarının yapılması” hedefinin (7.4)
gerçekleştirilmesi
amacıyla
kooperatiflere
yönelik vergi hukuku uygulamaları da takip
edilmekte, vergisel uygulamalardan kaynaklanan
sorunlar dikkatle izlenmekte ve sektörden gelen
talepler göz önünde bulundurularak gerekli
çalışmalar yapılmaktadır.
19
Enerji Kooperatifleri
20
TOPLUMSAL SORUMLULUK İLKESİ İLE
YENİLENEBİLİR ENERJİ VE KOOPERATİF İLİŞKİSİ
7 Stratejik Hedef, 36 Eylemden oluşan
Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem
Planı’nın amaçlarından biri kooperatifçilik
potansiyeli yüksek yeni alanlar tespit
edilerek bu alanlarda kooperatif kurulması
ve geliştirilmesine yönelik çalışmalarda
bulunulmaktadır.
Yenilenebilir enerji kooperatifleri de bu
kapsamda yer almaktadır.
21
ENERJİ KOOPERATİFLERİ
-Çevrenin korunmasını,
-Yerel kaynakların dengeli dağılımı,
-Bireysel değil toplumsal çıkarların ön planda tutulması,
-Ortakların ekonomik, modern ve güvenilir enerji
hizmetlerine sahip olması
anlamına gelmektedir.
22
YENİLENEBİLİR ENERJİ KOOPERATİFLERİ İLE;
- Enerji makul fiyata mal edilir.
- Sürdürülebilir yatırımlar yapılır.
- Temiz enerji pazarı büyür,
- etkili enerji politikalarına ve örneklere önderlik edilir
- yerel kalkınma sağlanır
- küçük yatırımlar büyük yatırımlara dönüşür. İ enerji
Politikalarına ve Örneklere Önderlik Eder
23
TÜRKİYE’NİN
YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜRETİM KOŞULLARI
KOOPERATİFLER İÇİN ALTERNATİF
LİSANSSIZ ELEKTRİK ÜRETİMİ (MUAFİYETLİ ÜRETİM)
Gerçek ve tüzel kişilere kendi enerjilerini üretebilmeleri için azami 1000
kW’ya kadar lisans alma ve şirket kurma muafiyeti getirilmiştir(6446
Elektrik Piyasası Kanunu md. 14). Hem tüzel hem de gerçek kişilere
sistemde enerji satma yetkisi verilmiştir. Bu kapsamda yatırım yapılması
daha karlıdır.
24
TÜRKİYE’NİN
YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜRETİM KOŞULLARI
AMAÇ: Tüketicinin daha ucuza kendi ürettiği enerjiyi tüketmesi, özellikle
yerel kaynakların bölge halkı tarafından en rasyonel şekilde
değerlendirilmesi ve ekonomiye kazandırılmasının sağlanmasıdır.
Bir konut yılda ortalama 1500 kWh elektrik tüketmektedir.
1000 kW’lık bir tesis yılda ortalama 2 bin saat çalışmakta ve 2 milyon kWh
elektrik üretmektedir.
1000 kW’lık bir yenilenebilir enerji tesisi ile yılda yaklaşık 1400 evin yıllık
enerji ihtiyacını karşılamaktadır.
Azami 1000 kW’lık bir yenilenebilir enerji kooperatifi ile ortalama 5 bin
nüfuslu bir yerleşimin elektrik ihtiyacı karşılanabilecektir.
25
YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARINDAN
ELEKTRİK ÜRETİMİNE VERİLEN DESTEKLER
“Muafiyetli Üretim” başlığı altında faaliyet gösteren gerçek ya da tüzel kişi
girişimcilerin, ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisini dağıtım
sistemine vermeleri halinde, temel tarife desteğinden on yıl süre ile
faydalanabilecekleri belirtilmiştir.
Ayrıca, dağıtım sistemine verilen elektrik enerjisinin, perakende satış
lisansına haiz olan ilgili dağıtım şirketi tarafından satın alınmasının zorunlu
olduğunu ve ilgili şirketlerin bu çerçevede satın aldıkları elektrik enerjisinin,
söz konusu dağıtım şirketlerince YEK Destekleme Mekanizması
kapsamında üretilmiş ve sisteme verilmiş olarak kabul edileceğini hüküm
altına almıştır.
26
YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARINDAN
ELEKTRİK ÜRETİMİNE VERİLEN DESTEKLER
I Sayılı Cetvel
Yenilenebilir Enerji Kaynağına Dayalı
Uygulanacak
Üretim Tesis Tipi
Fiyatlar (ABD Doları
cent/kWh)
a. Hidroelektrik üretim tesisi
7,3
b. Rüzgar enerjisine dayalı üretim tesisi
7,3
c. Jeotermal enerjisine dayalı üretim tesisi
10,5
d. Biyokütleye dayalı üretim tesisi (çöp gazı dahil)
13,3
e. Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi
13,3
27
TÜRKİYE’NİN
YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜRETİM KOŞULLARI
ÖRNEK:
Bir gün içinde çatısında güneş enerjisi tesisi kurulu bir evin 60 kWh tüketimi
100 kWh üretimi varsa 40 kWh ihtiyaç fazlası enerji sisteme verilmiştir.
Buna göre (40 kWh X 0,133 usd/kWh X 1,83 TL/usd) = 10,66 TL günlük olarak
alacak hanesine yazılacaktır.
Ancak tersi olursa bu durumda kişi sistemden 40 kWh enerji çekmiş siteme
fazladan enerji vermemiştir.
Bu 40 kWh enerji için mevcut aboneliği esas alınarak tüketim miktarı tahakkuk
ettirilir. Bu işlemler her gün için ayrı ayrı yapılarak sonuçta ay sonundaki alacak
ve borç hesabı belirlenir. Bu miktar üzerinden diğer işlemler (dağıtım sistem
kullanım bedeli, kayıp kaçak vb) işlemleri yapılır ve işlem sonuçlandırılır.
28
DÜNYA YENİLENEBİLİR ENERJİ KOOPERATİFLERİ
Yaşanan enerji krizleri,
Yeşil Enerji konusunda yapılan küresel çalışmalar,
Artan enerji bağımlılığı ve fiyatlar,
Enerji üretim ve tüketiminde kontrolün sağlanması
sebebiyle;
YENİLENEBİLİR ENERJİ KOOPERATİFLERİ GELİŞMİŞTİR.
YEREL BİR ENERJİ DEVRİMİ İLE TOPLUMUN EKONOMİK FAALİYETLERE
KATILMASI MÜMKÜN KILINMIŞTIR.
29
DÜNYADA YENİLENEBİLİR ENERJİ KOOPERATİFLERİ
KANADA
2012 yılı itibariyle, 200’den fazla
müştereken yönetilen alternatif enerji
projesinden 70’i kooperatiftir.
Bunların;
%26 Biyoyakıt,
%22 Rüzgar enerjisi,
%13 Güneş enerjisi,
%39 ise diğer yenilenebilir kaynaklardan enerji üretimi yapan
kooperatiftir.
30
DÜNYADA YENİLENEBİLİR ENERJİ KOOPERATİFLERİ
ALMANYA
Sadece 2011 yılında kurulan yaklaşık
250 kooperatifin 170 tanesi enerji
kooperatifidir.
80.000 yenilenebilir enerji kooperatifi ortağı ve
500’den fazla kurulu enerji kooperatifi bulunmaktadır.
Yenilenebilir enerjiye toplamda 800 milyon € yatırım
yapılmıştır.
31
DÜNYADA YENİLENEBİLİR ENERJİ KOOPERATİFLERİ
DANİMARKA
150 binden fazla aile rüzgar kooperatifi ortağıdır.
2000’den fazla rüzgar kooperatifi bulunmaktadır.
Bunun sebebi;
“Yenilenebilir Enerji Kanunu” ile yeni rüzgar enerjisi
projelerinin en az %20’sinin yerel halka ait olması şartının
getirilmesidir.
32
DÜNYADA YENİLENEBİLİR ENERJİ KOOPERATİFLERİ
DANİMARKA
Middelgrunden Rüzgar Enerjisi Kooperatifi
40.000 kW kapasiteye ulaşan 20 adet 2.000 kW’lık rüzgar türbini ile
Dünyanın en büyük deniz aşırı rüzgar çiftliğidir.
Amaç
Middelgrunden bölgesinin elektrik ihtiyacının ,rüzgar
enerjisinden karşılanmasıdır.
Mevcut Durum
50.000’e yakın konutun elektrik ihtiyacı
karşılanmaktadır.
33
DÜNYADA YENİLENEBİLİR ENERJİ KOOPERATİFLERİ
Amerika Birleşik Devletleri
Büyük Buhran sonrası 1933 yılında yayınlanan New
Deal sayesinde 6 yılda 288 bin eve hizmet veren 417
kırsal elektrik kooperatifi kurulmuştur.
Ülke çapındaki tüm kooperatiflerin yaklaşık %94’ünü oluşturan 790
kooperatif, 15 milyon kooperatif ortağına yenilenebilir enerji seçeneği
sunmaktadır.
Toplamda 908 MW’lık yenilenebilir enerji üretim kapasitesine sahip olan
kooperatifler, 47 eyalette 42 milyondan fazla tüketiciye elektrik
sağlamaktadır.
34
DÜNYADA YENİLENEBİLİR ENERJİ KOOPERATİFLERİ
Amerika Birleşik Devletleri
Ülke Kooperatifleri Haritası
35
Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü
TEŞEKKÜR EDERİZ
36