Transcript Multipl Travmalı Hastaya Yaklaşım

Multipl Travmalı Hastaya
Yaklaşım
Ankara Afetlerde Sağlık
Hizmetleri Şubesi
ANKARA UMKE
Ankara UMKE
1
• TRAVMA TEK BİR BÖLGE ,ORGAN
VEYA SİSTEMİN YARALANMASI
• ÇOKLU VEYA POLİ / MULTİ
SİSTEMİK TRAVMA BİRDEN FAZLA
YAŞAMSAL ORGAN SİSTEMİNİN
YARALANMASI
Ankara UMKE
2
Multipl Travma
• Birden fazla sistemi ilgilendiren
travmalardır
-
Trafik kazaları
Yüksekten düşmeler
Ateşli silah yaralanmaları
Delici-kesici alet yaralanmaları
Afetlerde yaralanmalar
Ankara UMKE
3
Ankara UMKE
4
Travmalar
• 1- 44 yaş arası ölümlerin 1.
sebebidir
• Türkiye'de (1/10) ölüm, (1/4)
yaralı
• ABD’de (1/25) ölüm
Ankara UMKE
5
Travmatik Ölümler:
1. İlk dakikalardaki ölümler (%50)
2. ‘Golden hour’: ilk birkaç saat (%30)
Nedenleri:
Havayolu tıkanmaları (subtotal) [A]
Subdural veya epidural hematom [AB]
Hemo- veya pnömotoraks [BC]
Karaciğer veya dalak rüptürü [C]
Pelvik ve diğer kırıklarda kan kaybı [C]
uygun acil bakım ile bu hastalar sıklıkla kurtarılır
3. Geç ölümler: sepsis, MOF (%20)
Ankara UMKE
6
Olay yerine gelen sağlık
personelinin amacı?
• Bir an evvel bir sağlık kuruluşuna
yetiştirmek midir?
• Hastayı yaşatmak!
• Hayatını tehdit eden yaralanmaları
doğru öncelik sırasına göre saptamak
ve derhal tedavi etmek
• Zarar vermeden!
Ankara UMKE
7
MULTIPL Travma
Yaklaşımı
•
•
•
•
•
•
•
•
Hazırlık
Triaj
Birincil bakı (ACBCDE)
Resusitasyon
İkincil bakı (tepeden tırnağa)
Tanısal çalışmalar
Devamlı takip / sık değerlendirme
Kesin tedavi ve bakım
Ankara UMKE
8
Hazırlık
• Hastane öncesi travma sistemi
•
- Ambulans
•
- Paramedik, İtfaye
•
- İlk yardım ve kurtarma bilgisi
• Hastane travma sistemi (NEDEN?)
•
- Bölge Travma Merkezleri
•
- Travma timi, cerrahi
kapasitesi?
•
- Acil Servis, Acil Tıp Sistemi?
– Haberleşme (Uygun Hastane
seçimi, vakit kaybının önlenmesi)
Ankara UMKE
9
HAZIRLIK DÖNEMİ
HAZIRLIK DÖNEMİ
A)HASTANE ÖNCESİ
DÖNEM
B) HASTANE DÖNEMİ
Ankara UMKE
10
Yapılacak İş!!!
• Hastanın Değerlendirilmesi
• BİRİNCİ BAKI (A-C-B-C-D-E)
• Tepeden ayak tırnağına kadar
muayene
• Hasta mutlaka soyulmalıdır
• Hastanın ısı kaybı önlenmelidir
• Üzeri temiz çarşafla örtülmelidir.
Ankara UMKE
11
Ankara UMKE
12
BİRİNCİ BAKI (A-C-B-C-D-E)
Amaç ; Ani gelişen ve yaşamı tehdit eden durumu engellemeye, ortadan
kaldırmaya çalışmaktır.
•
•
•
•
•
•
A
C
B
C
D
E
(Airway)
: Havayolu güvenliği
(Cervikal)
: Boynun güvenliği
(Breathing) : Solunum ve ventilasyon
(Circulation): Dolaşım ve kanama kontrolü
(Disability): Kısa nörolojik değerlendirme
(Exposure) : Hastanın tamamen soyulması
ÖNEMLİ ! Müdahalenin sırası travma hastalarında hiçbir
UMKE
zamanAnkara
değişmez.
13
Hava yolunun açılması
• Yabancı cisimler
temizlenir
• Takma diş
çıkarılır
• Kanama kontrol
edilmeye
çalışılır
Ankara UMKE
14
Jaw-thrust (çene itme)
Servikal yaralanma şüphesinde yapılabilir
• Boyun hareketsiz
orta hatta iken
mandibulanın her iki
köşesinden çenenin
öne ve yukarı
itilmesidir.
• Hastada spinal kord
yaralanma şüphesi
varsa, boyun
hiperekstansiyona
getirilmez. Jawthrust manevrası
Ankara uygulanır.
UMKE
15
Airway yerleştirilmesi
Ankara UMKE
16
A - AİRWAY + C- spine HAVA
YOLU AÇIKLIĞININ
SAĞLANMASI
• C-spine
Aksi ispat edilene
kadar her hastada
boyun yaralanması
var kabul edin.
Ankara UMKE
17
C-Servikal coller
(Philadelphia tipi boyunluk)
Ankara UMKE
18
C - Servikal fraktür ne
zaman???
• Multipl travma (düşme, motorlu araç,
darp)
• Klavikula üzeri künt travma
• Boyun ağrısı olan hastalar
• Boyun arkasında krepitasyon, deformite
• Bilinci kapalı hastalar
• Alkol, ilaç intoksikasyonu
• Büyük ek yaralanma, fraktürü olan
hastalar
Ankara UMKE
19
B -Solunum
* BAK
- Göğüs hareketleri
- Penetran
yaralanmalar
- Trakea Deviasyonu
- Juguler Venöz
Dolgunluk
* DİNLE
- Hızı, Derinliği
- Düzeni, Tipi
- Cilt altı amfizem
- Eşit katılımı
* HİSSET
- Krepitasyon
Ankara UMKE
20
Solunum
Değerlendirilmesi
• Yardımcı solunum kasları, iki
hemitoraksın da solunuma eşit katılması
• Bilateral solunum sesleri ve kalp sesleri
• Künt ve penetran yaralanma, subkutanöz
amfizem ve krepitasyon
• Hiperrezonans, mat ses
• Ses kısıklığı, alt-üst ekstremite nabız
basıncı farkı.
Ankara UMKE
21
Solunum desteğinde
yapılacaklar
•
•
•
•
•
% 100 O2
Bilinçsizse oral airway
BVM (ambu) desteği
İleri Hava yolu (ETE)
Puls-Oksimetreye bak
Ankara UMKE
22
Entübasyon
Endikasyonları
• Solunum arresti
• Hava yolu koruyucu reflekslerinin yokluğu
• Hava yolu tıkanıklığı gelişme riski var
(inhalasyon yanıkları, fasiyal kırık, status epileptikus)
• GKS < 8 (travma hastası için GKS < 10)
• Maskeyle yeterli O2 sağlanamaması
(O2 sat <%90)
• Hiperventilasyon gereken kapalı kafa
travması
Ankara UMKE
23
Ani Ölümcül Göğüs
Yaralanması (Birincil Bakıda
Tespit Et)
•
•
•
•
•
•
Hava yolu obstrüksiyonu
Tansiyon Pnömotoraks
Açık Pnömotoraks
Masif Hemotoraks
Flail chest (yelken göğüs)
Kardiyak tamponad
Ankara UMKE
24
Tansiyon Pnömotoraks
• Tanı kliniktir,
• İğne torakostomi kapalı
(tansiyon) pnömotoraks için
yapılacak ilk girişimdir.
• Etkilenen taraftan 16G veya 18
G branül ile 2. interkostal
aralık, midklaviküler hattan
plevral boşluğa girilir.
• Basit pnömotoraksa dönüştürülür
ve göğüs tüpü için zaman
kazanılır.
Ankara UMKE
25
Açık Pnömotoraks
Tanı
Tedavi
• Toraks duvarındaki
açıklık trakea çapının
2/3’ünden büyükse oluşur
• Dispne, taşikardi
• Yara bölgesinde;
•
sesler az/yok, fazla
havalanma
•
perküsyon timpan ses
• Vazelinli gazlı
bezle deliğin üç
tarafını
bantlayıp bir
taraftan hava
çıkışı sağlanır
• Delik kapatılır,
• Hastanede Tüp
torakostomi
Ankara UMKE
26
Ankara UMKE
27
Masif Hemotoraks
Tanı
Tedavi
• Yara bölgesinde
• Hastanede göğüs
sesler az/yok
tüpü takılır
• Perküsyonla matite • Önce volüm kaybı
yerine konmalıdır
• Boyun venlerinde
düzleşme
• Şok bulguları
Ankara UMKE
28
Flail Chest (Yelken göğüs)
Tanı
• 2 veya daha fazla komşu
kot
• 2 veya daha fazla yerden
kırık
• Toraksta bir bölüm serbest
hareket eder
• Paradoksal solunum
• Pulmoner kontüzyon eşlik
eder
Tedavi:
• Paradoksal hareket
eden bölgeye baskı
uygulanması
• O2, sıvı tedavisi,
interkostal analjezi,
gerekirse
entübasyon ve PEEP
Ankara UMKE
29
C (Circulation) - Dolaşım
• Dolaşımı değerlendir
– Nabzı, kan basıncını, solunum hızını
kontrol et
– Dış kanama: kontrol et ve gazlı bezle
direkt bası uygula
– Kardiak monitör elektrodlarını
yerleştir ve hastanın kardiak ritmini
belirle
Ankara UMKE
30
Nabız Kontrolü
ERİŞKİNDE
Femoral
ÇOCUKLARDA
Femoral veya
karotisten
BEBEKLERDE
Brachial
• Taşikardik ve yüzeyel nabız !
• Alınamayan santral nabızlar >>> CPR
Ankara UMKE
31
KANAMA KONTROLÜ
Direkt Bası
Ankara UMKE
32
KANAMA KONTROLÜ
Direkt Bası
– Elavasyon
– Sargı
Bası Noktaları
(Tek Kemikler
üzerinden)
Ankara UMKE
33
Palpasyon ile alınan; Karotis nabzı : ~60 mm Hg,
Femoral nabız: ~70 mm Hg,
Radial nabız :
~80 mm Hg
Kırıklardaki tahmini kan kayıpları
Humerus Kırığı : 1.5 ünite ( 750 ml)
Tibia Kırığı
: 1.5 ünite ( 750 ml)
Femur Kırığı
: 1500 ml
Pelvis Kırığı
: 6 ünite ( 3000 ml )
Ankara UMKE
34
Kristaloid/Kolloid
Tedavisi
• Yetişkin 2 L (SF/RL) kristaloid  kan
• Çocuk 20 ml/kg kristaloid bolus  10
ml/kg kan
• < 6 yaş kemik içi infüzyon
• 3:1 kuralı, Hemorajik şokta;
• 100 mL kan kaybına 300 mL elektrolit
solüsyonu
• Çocuklarda
şok
Evre
IV’e
kadar
gizlenebilir
Ankara UMKE
35
Sıvı Tedavisine Yanıt
• Sistolik Kan Basıncında artış
• Kapiller dolum zamanı 2 sn altına iner
• Kalp ritmi normale yaklaşır
• İdrar çıkışı artar
• Bilinç durumu düzelebilir
Bundan sonra sıvı tedavisi idame dozunda
devam eder
Ankara UMKE
36
D (Disability) Kısa
Nörolojik değerlendirme
• Bilinç
GKS
(E-M-V)
• Pupil çapı (anizokori)
• Işık refleksi
• Lateralizan Nörolojik Defisit
(ekstremite hareketlerini kontol et)
Ankara UMKE
37
Glasgow Koma Skalası
(GKS)
E (Eye – göz)
M (Motor – motor)
V (Verbal –
sözel)
E4
E3
E2
E1
M6
M5
M4
M3
M2
M1
V5 oryente
V4 konfüze
V3 anlamsız
kelimeler
V2 anlamsız sesler
V1 yanıtsız
spontan açık
söz ile açık
ağrı ile açık
yanıtsız
emirlere uyuyor
ağrıya lokalize
ağrıya çekme
ağrıya dekortike
ağrıya deserebre
ağrıya yanıtsız
Ankara UMKE
38
E (Exposure):
Elbiselerin soyulması
•
Vücut sıcaklığı korunur
–
–
•
•
IV sıvılar ılık olmalı
Oda sıcaklığı
Tüm vücut palpasyon ve
inspeksiyonu.
Kütük çevirme ile sırt bakısı
Ankara UMKE
39
Dikkat !!!
Travmalara bağlı arrestlerde Göğüs
Kompresyonu yapmayınız…
Ankara UMKE
40
Dikkat NG takma !!!
•
•
•
•
Burun kırıkları
Orta yüz kırıkları
Koagülopati
Orogastrik tak
Ankara UMKE
41
Clavicula Fraktürü
• Kol karşı omuza konularak göğüse
yapıştırılır.
• Kol vücuda yapışık şekilde “8” bandaj
yapılır.
Ankara UMKE
42
Ekstremiteleri Tehdit
Eden Durumlar
• Dirsek veya diz proksimalinde damar
yaralanması
• Büyük eklem çıkığı
• Sinir yaralanması ile kırık
• Açık kırık
• Kompartman sendromu.
• Ampütasyon
Ankara UMKE
43
Ekstremiteleri Tehdit Eden
Durumlarda Yapılacaklar
• Öncelikle Kanama Kontrolü
• Daha Sonra Steril Spançlarla Pansman
• Ekstremite Stabilizasyonu için uygun
atellerin seçimi
• Uygun teknikle Stabilizasyon
• Spinboarda yaralının alınması
• Yaralının Uygun şekilde emniyet kemerleriyle
Ana Sedyede Stabilizasyonu
Ankara UMKE
44
EKSTREMiTE KIRIKLARINDA
ÖNCELiK
1.Alt ekstremiteler üste göre önce,
2. Femur
3. Eklem çevresi kırıkları
4. Diğer uzun kemikler
Ankara UMKE
45
Hasta Taşınması
– Olay yerinde ilk müdahale
sırasında
– Olabildiğince erken travma
tahtasına alınmalı
– Tüm transportlar travma
tahtası ile yapılmalıdır.
Ankara UMKE
46
Ankara UMKE
47
Hastanın Götürüleceği Acil Servise Hasta
Hakkında Telsiz ile Bilgi Verilmelidir

Havayolunun durumu

Solunum ve nabız

Bilinç durumu

İmmobilizasyon

Yaralanmanın mekanizması ve olay yerindeki kan
kaybı miktarı
Görünen yaralanmaların anatomik yeri

Ankara UMKE
48
ÖNEMLİ !
• Travma olguları adli olgulardır.
• Travma hastasına yaklaşım protokolüne
uygun olarak yapılan her işlemin kaydı,
dakika dakika zaman belirtilerek ve
eksiksiz olarak tutulmalıdır.
• Kayıt eksiklikleri nedeniyle gerek tıbbi
gerekse adli sorunlarla sıklıkla
karşılaşılmaktadır.
• Unutulmamalıdır ki;
• YAZILMAMIŞSA YAPILMAMIŞTIR
Ankara UMKE
49
Ankara UMKE
50
Ankara UMKE
51
Son Söz
• Alanda ve Acil Serviste (AS) ciddi
şekilde yaralanmış bir travma
hastasının resusitasyonu birincil
bakıdan daha ileriye gidemez.
• Havayolu, solunum, dolaşım ve
nörolojik durumun hızlı
stabilizasyonu hastaların hayatta
kalmasının en önemli kriteridir.
Ankara UMKE
52
Ankara UMKE
53