Prof. Dr. Reyhan UÇKU

Download Report

Transcript Prof. Dr. Reyhan UÇKU

SAĞLIKLI YAŞLANMA?

AKTİF YAŞLANMA?

BAŞARILI YAŞLANMA?

17.PHK / R UÇKU / 2012 Prof.Dr.Reyhan Uçku DEÜ Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı 1

17.PHK / R UÇKU / 2012 UNFPA,2012 2

ÇOCUK YAŞLI

17.PHK / R UÇKU / 2012 UNFPA,2012 3

Toplum yaşlanması hızı; 65+ nüfus oranının %7’den 14’e çıkma süresi Fransa 110 yıl ABD 60 yıl Brezilya 20 yıl

17.PHK / R UÇKU / 2012 WHO,2012 4

Dünya genelinde yaşlılık ve sorunlarının gündeme gelmesi ile birlikte sağlıklı yaşlanma , aktif yaşlanma , başarılı yaşlanma kavramlarda kullanılmaya başlanmıştır gibi

17.PHK / R UÇKU / 2012 5

DSÖ Avrupa Bölgesi 21. yüzyılda Herkes İçin Sağlık hedefleri içinde sağlıklı yaşlanma hedefi sistematik olarak planlanan sağlığı geliştirme çabaları ve yaşam boyu sağlığın koruması yoluyla bireylerin sağlıklı yaşlanmaya hazırlanması gerekliliği 17.PHK / R UÇKU / 2012 6

DSÖ’nün Sağlıklı Kentler Ağı 4. fazında (2003-2007 dönemi) sağlıklı yaşlanma çekirdek tema hedef tüm yaşlarda sağlıklı, güvenli ve sosyal katılımlı yaşam hakkı ve her alanda fırsat eşitliği sağlanması yaşlıların sağlık ve bakım gereksinimine bütüncül ve dengeli bir yaklaşım sağlayan plan ve politikalar geliştirmek, güçlü bir politik kararlılık oluşturmak 17.PHK / R UÇKU / 2012 7

AB, Beyaz Kitap, Sağlık İçin Hep Birlikte, Stratejik Yaklaşım (2008-2013) Sağlıklı yaşlanma desteklenmeli Sağlık sorunlarını ve engelliliği önlemek amacı ile erken yaşlardan başlayarak yaşam boyunca sağlığı geliştirme Sosyal, ekonomik ve çevresel faktörlerle ilişkili sağlıktaki eşitsizliklerle başa çıkma 17.PHK / R UÇKU / 2012 8

Sağlıklı Yaşlanma bir son değil; tıbbi, psiko-sosyal ve bakım boyutları olan bir süreç Sürecinin belirleyicileri  fiziksel özellikler (genetik, hastalıklar, yaşam biçimi, beslenme, fiziksel aktivite)  bilişsel ve zihinsel işlevler  sosyal ve toplumsal ağlar  yaşam ve çalışma koşulları  sosyo-ekonomik, kültürel ve çevresel faktörler 17.PHK / R UÇKU / 2012 9

Aktif yaşlanma

yaşlanan bireylerin yaşam kalitesini artırmak, sağlıklı yaşam beklentisini uzatmak için sağlık, güvenlik ve katılım açısından fırsatları en uygun hale getirme süreci

17.PHK / R UÇKU / 2012 10

tüm yaşam dönemlerini kapsayan bir süreç Aktif yaşlanma sürecinin belirleyicileri  ekonomik, sosyal, davranışsal ve  fiziksel çevre,  sağlık ve sosyal hizmetler 17.PHK / R UÇKU / 2012 11

Başarılı yaşlanma Üç bileşeni



hastalık ve sakatlık riskini en aza indirmek



zihinsel ve fiziksel fonksiyonları sürdürmek,



sosyal ilişkiler ve etkinliklere katılım yoluyla yaşamla bağlantılı olmak

17.PHK / R UÇKU / 2012 12

WHO 2012 Dünya Sağlık Günü İyi Sağlık Yıllara Yaşam Katar

yaşam boyu

sağlıklı ve aktif yaşlanma yaklaşımı

WHO,2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 13

yaşam boyu sağlıklı ve aktif yaşlanma yaklaşımı

BOH önlemek ya da başlamasını, ilerlemesini geciktirmek amacıyla tüm yaşlarda sağlıklı davranış geliştirme Erken tanı ve nitelikli bir bakım ile BOH sonuçlarını en aza indirme Yaşlıların sağlığını ve katılımını destekleyen fiziksel ve sosyal çevre oluşturma Toplumsal yaklaşımları, tutumları yaşlının katılımını cesaretlendirecek şekilde değiştirme 17.PHK / R UÇKU / 2012 WHO,2012 14

1. Sağlıklı davranışları geliştirme 17.PHK / R UÇKU / 2012 WHO,2002 15

Sağlıklı davranışları geliştirme

yaşam boyu risk azaltma  Fiziksel aktivite  Tütün ürünlerini tüketmeme  Sağlıklı beslenme  Zararlı düzeyde alkol kullanmama 17.PHK / R UÇKU / 2012 WHO,2012 16

50 yaş ve üzeri bireylerde risk faktörü prevalansı

(%)

Sigara Fazla alkol Yetersiz beslenme Obezite Abdominal O HT Düşük FA

17.PHK / R UÇKU / 2012 UNFPA,2012 17

Yaşlılarda BOH hastalık risk faktörleri Hergün sigara içen oranı %11.3

Günlük tüketilen meyve sayısı Günlük tüketilen sebze sayısı Toplam sebze-meyve sayısı Hiç fizik aktivite yapmayan oranı Hafif şişman oranı Şişman oranı Hafif şişman-şişman oranı

17.PHK / R UÇKU / 2012

1.2 1.6

2.8

%39.8

%38.7 %17.9

%56.6

UHHA, 2003

Sağlıklı davranışları geliştirme etkili girişimler

 Vergi artırma  Toplu yaşam alanlarında tütün kullanmama  Besindeki tuzu azaltma  Beslenme ve fizik aktivite konusunda toplumun farkındalığını artırma WHO,2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 19

2. BOH sonuçlarını en aza indirme 17.PHK / R UÇKU / 2012 WHO,2012 20

Görme kaybı İşitme kaybı Osteoartrit İKH Demans KOAH SVH Depresyon RA 60 yaş ve üzeri bireylerde orta-ağır engellilik (milyon)

yüksek gelirli ülkeler orta-düşük gelirli ülkeler 17.PHK / R UÇKU / 2012 WHO,2012 21

BOH sonuçlarını en aza indirme

 Erken tanı  Nitelikli, güvenli, hastaneye dayalı olmayan bir bakım  Uzun süreli bakım  Palyatif bakım WHO,2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 22

3. Destekleyici fiziksel ve sosyal çevre

oluşturma

     erişilebilirlik ulaşım kuşaklararası dayanışma toplumsal tutum hizmet sunumunu geliştirme 17.PHK / R UÇKU / 2012 WHO,2012 23

Toplumsal yaklaşımları, tutumları değiştirme  yaş ayrımcılığı yapan tutumları, davranışları değiştirme  yaşlıları yük değil, kaynak olarak değerlendirme 17.PHK / R UÇKU / 2012 WHO,2012 24

Sağlıklı yaşlanma bir süreç olarak ele alınıp şu prensipler öncelenmeli

•

Yaşlılar toplum için bir kaynak olarak ele alınmalı

•

Sağlığı geliştirmenin hiçbir zaman geç olmadığı benimsenmeli

•

Yaşlılar da kendini geliştirme fırsatına sahip olmalı ve kendileri ile ilgili karar mekanizmalarına katılabilmeli

•

Yaşlılıkta da gözlenen yaş, cins, etnik yapı, sağlık durumu, özürlülük, sosyo-ekonomik durum gibi farklılıklar göz önüne alınmalı

17.PHK / R UÇKU / 2012 25

Yaşlılıkta da sağlıkta eşitsizlikle mücadele ve alta yatan sosyal belirleyicilerin iyileştirmesi sağlıklı yaşlanmanın temelinde yer almalı

17.PHK / R UÇKU / 2012 26

Değişken Öğrenim

Düşük öğrenim

RİSK Sonuç

Ölüm kaygısı Demans Yaşam kalitesi İhmal-istismar Günlük yaşam aktivitesi Tedaviye uyum Sağlık algısı Yalnızlık Sağlıksız beslenme Fiziksel inaktivite

Değişken Öğrenim

Yüksek öğrenim

KORUYUCU Sonuç

Kognitif fonksiyon Özbakım Yaşam memnuniyeti İlaç bilgisi 17.PHK / R UÇKU / 2012

Yaşlı Sağlığı,2012

RİSK Gelir ve gelire ilişkin değişkenler Düşük gelir Kötü gelir algısı Demans Depresyon İhmal-istismar Yalnızlık Koroner olay Umutsuzluk Sağlık algısı Sağlıksız beslenme Fiziksel inaktivite Sağlık güvencesizliği Yaşam memnuniyeti Özbakım İş /meslek/ sınıf İşi olmama Demans değişkenler Yüksek gelir İyi gelir algısı KORUYUCU Gelir ve gelire ilişkin Özbakım Yaşam memnuniyeti Kognitif fonksiyon Depresyon Sosyal destek Sağlık varlığı güvencesi Tapulu mal varlığı İş /meslek/ sınıf Kendi çalışma hesabına Beyaz yakalı/ yüksek nitelikli çalışan olma