Transcript Parazitoloji

Öğr. Gör. Dr. Perihan ERKAN ALKAN
Parazitlerin grupları
 Protozoonlar (tek hücreliler)
 Sarcomastigophora filumu


Mastigophora (flagellata, kamçılılar)
Sarcodina (amebae, yalancı ayaklılar)
 Apicomplexa filumu (tepe kompleksi olanlar)
 Microspora filumu
 Ciliophora filumu (silli protozoonlar)
Protozoonların vücutta yerleşim yerleri
 Lümende yaşayan protozoonlar
 Ağızda yerleşen
 Bağırsakta yerleşen
 Ürogenital sistemde yerleşen
 Kanda ve dokularda yerleşen
 Kanda
 Retikuloendotelial sistemde
 Deride
 Mukozalarda
 Akciğer, kalp, lenfoid doku, santral sinir sistemi
Entamoeba cinsi
 Tek hücrelidir
 Nukleus (çekirdek),nukleus membranında kromatin
taecikleri, karyozom (çekirdekcik) bulunur
 Sarcodina grubunda olup trofozoit şekilleri
pseudopodlarla (yalancı ayaklar) hareket ederler
 Trofozoit, prekist, kist şekilleri bulunur
AMİPLER
İNSAN VÜCUDUNDA YERLEŞEN AMİPLER
1. Entamoeba gingivalis : Ağızda yerleşir, genelde apatojen.
2. Entamoeba histolytica : Kalın bağırsakta yaşar, buradan diğer
organlara geçebilir, patojen
3. Entamoeba hartmanni : : Kalın bağırsakta yaşar, apatojen
4. Entamoeba coli : : Kalın bağırsakta yaşar, genelde apatojen.
5. Entamoeba polecki : : Domuzların ve maymunların kalın barsağında
yaşar, insan için patojen olduğu bildirilmiştir. Yurdumuzda görülmemiştir.
6. Endolimax nana :: Kalın bağırsakta yaşar, apatojen
7. Iodamoeba bütschlii : : Kalın bağırsakta yaşar, apatojen
8. Naegleria fowleri : : Merkezi sinir sisteminde yerleşir, patojen ve ölümcüldür.
9. Acanthamoeba türleri : : Merkezi sinir sistemi, kornea, kemik ve deride
yerleşir, patojen
ENTAMOEBA HISTOLYTICA
Kanlı, mukuslu diyare ile seyreden, sessiz
formlardan ağır diyareye kadar çeşitli klinik
tablolara yol açan, Amobiyazis (amipli
dizanteri) etkeni
Karaciğer, AC, beyin gibi iç organlarda apse
gelişimine neden olurlar
• Tek hücreli
• Kalın bağırsağa yerleşir,
zaman zamanda dokuları
istila eder
• Evriminde trofozoitprekist-kist-metakistmetakistik trofozoit
dönemleri görülür
TROFOZOİT ŞEKLİ
- Aktif olarak hareket eden, beslenen, büyüyen ve çoğalan
şekildir
- Yalancı ayaklarla (pseudopod) hareket eder
- Beklemiş dışkıda ve soğukta tipik hareketi kaybolur
- İçinde alyuvarlar olabilir
- Fagositoz ve pinositozla beslenir
-Canlı trofozoitte çekirdek görülmez , boyanınca (demir
hematoksilen) çekirdeğin yapısı ayrıntılı olarak görülür
-Büyüklük 12-60 mikro metre arasında değişir (ortalama 20)
- Trofozoitler vücudun dışındaki koşullara dirençsizdirler
 Trofozoitin ektoplazması
saydamdır.
 Hareketleri hızlıdır.
 Nukleus yuvarlak,
karyozom ortada,
kromatin tanecikleri
düzgün sıralanmıştır.
PREKİST ŞEKLİ
- Beslenmesi ve hareketi durmuş, yuvarlaklaşmıştır
- Dış yüzeyi henüz kist duvarıyla çevrilmemiştir
KİST ŞEKLİ
- Kist duvarıyla çevrili, küresel görünümdedir
- Dış çevre koşullarına ve mide asiditesine dirençlidir
- Parazitin fizyolojik fonksiyonları en aza inmiştir. Ancak,
çekirdek bölünmesi görülür ve tek , iki, dört çekirdekli (olgun kist)
kistler gelişir
- Dört çekirdekli olgun kist parazitin infektif şeklidir
- İçinde glikojen vakuolü ve kromatoid cisimcikler bulunur
METAKİST VE METAKİSTİK TROFOZOİTLER
- Dört çekirdekli kistin duvarı ince bağırsağın son kısmında
yok olur ve ortaya dört çekirdekli trofozoit çıkar buna metakist denir
- Metakistin stoplazması çekirdek sayısınca bölünür ve böylece
bir kistten dört metakistik trofozoit oluşur
- Bunlar kalın bağırsağa geçip yerleşir, beslenir, büyür ve ikiye
bölünerek çoğalır
- Bağırsak boşluğunda yerleşip çoğalan E. histolytica bağırsak çeper
hücreleri ile temas ederse proteolitik enzimleri (hiyalüronidaz) ile
dokuları eriterek çevrede yayılır
- Bağırsak dışında ilk planda karaciğere gidip yerleşir ve apse
oluşumuna yol açar. Doku şeklinde kist oluşumu görülmez
 E. histolytica insanın kalın bağırsağında kommensal








olarak yaşar,
Besini bağırsak salgısı, bakteriler, gıda artıkları.
Özel besiyerinde üretilir.
Başlıca konağı insan, kemelerde, köpeklerde ve bazı
maymunlarda da yerleşebilir
Ara konağı yok
Bulaşım 4 nukleuslu kistlerle kirlenmiş besin ve
suların aracılığı ile gerçekleşir.
Bağırsaklarda bağırsak boşluğu şeklinde yaşarlar ve kist
hali ile dışkı ile dışarı çıkarlar.
Bazı durumlarda E. histolytica bağırsak epiteline geçer
ve eritrositleri fagosite eder ve tekrar bağırsak boşluğu
şekline döner.
Dokular içinde kist oluşmaz.
Epidemiyoloji
- Tropikal ve subtropikal bölgelerde daha sık görülür
- Amöbiyozda kaynak, dışkıları ile parazitin 1-4 çekirdekli
kistlerini dış ortama atan sessiz infeksiyonlu kişilerdir
-İnsan dışkısının gübre olarak kullanılması, karasinek,
hamamböceği gibi eklembacaklılar,
-sessiz infeksiyonlu kişilerin yiyecek sektöründe çalışması ve
hijyene uyulmaması bu parazitozun yayılmasına nedendir
- Temel bulaşım yolu ağız, sindirim yoludur
- Amöbiyozun prevalansı ülkeden ülkeye değişir
- Çocuk ve yaşlılara kıyasla genç erişkinlerde, homoseksüellerde
daha sık görülür
Başlıca Bulaşma Yolları
 Enfekte insan dışkısı ile kirlenmiş besinler ve içme suları,
 Dışkının gübre olarak kullanıldığı yerlerde yetiştirilen
sebze ve meyveler,
 Kirli ellerle değilen besinler,
-Bir aile içinde bir kişinin hastalanması (özellikle ev
kadınlarının) ailenin diğer fertlerini de tehlikeye sokar
-Aynı zamanda kist çıkaran sesiz enfeksiyonlu kimselerin
besin maddelerini hazırlaması veya satmasının da tehlikesi
büyüktür.
 Karasinek ve hamam böceği gibi böcekler kistleri ağız
oluşumları ile taşıyarak bulaştırdıkları besinler ve içme
suyu insan için her zaman bulaşma kaynağıdır
ENTAMOEBA COLI
 Kalın bağırsakta apatojen
olarak yerleşen amip türüdür.
E. histolytica ile çok karıştırılır.
 İnsan bağırsağında; trofozoit,
prekist, kist, metakist,
metakistik trofozoit olmak
üzere 5 şekli vardır.
 Trofozoit: Amiplerin en büyük
olanıdır. Yalancı ayakların
oluşumu yavaştır, bir defada bir
tane oluşur. Hareketleri yavaş
ve bir yöne doğru değildir.
Boyasız preparatlarda nükleus
görülür.
Entamoeba coli
Trofozoit
• Patojen değil
• Tedaviye alınabilir
Kist
Kist
 İnsanda bulunan amip
kistlerinin en büyük
olanları bunlardır.
 Kistler olgunluk
durumuna göre 1,2,4 ve 8
nukleusludurlar.
 Dört nukleuslu
olgunlaşmamış kistleri E.
histolytica kistleri ile
karıştırılmamalıdır.
 Olgun kistte 8 nukleus
vardır ve bulaşım bu
kistlerle gerçekleşir.
E. histolytica Tanı
 Dışkı İncelemesi
 Direkt bakı
 Boyama
 Sigmoidoskopi
 Zımba deliği gibi ülserler
 Serolojik Testler
Entamoeba gingivalis
 1849 da keşfedilmiş
 I. Dünya savaşına dek
önem verilmemiş
 I. Dünya savaşı sırasında
destruktif periodontal
hastalığı olan kişilerde
plaklarda parazit görülmüş
 Lökositten 10 kez daha
büyük
 Eritrosit ve lökositlerle
besleniyor
Entamoeba gingivalis
 Periodontal hastalıkta
hastalığın bulunduğu
bölgedeki plakta
saptanıyor
 Örnek alındıktan sonra
SAF fiksatifinde
saklanarak laboratuvara
gönderilebiliyor
 Faz kontrast
mikroskobunda tanı
konuyor
Entamoeba gingivalis
 Trofozoit formu var
 Kist formu yok
 İkiye bölünerek çoğalıyor
Entamoeba gingivalis
 Trikrom boyalı trofozoit tanı koydurucu
 Entamoeba histolytica ya benziyor
 Kronik tonsillit te de saptanıyor
Moleküler tanı
 Small subunit ribozomal RNA (SrRNA) gen bölgesinde
1.4 kb DNA sekansı parçası polimeraz zincir
reaksiyonu (PCR) ile çoğaltılıyor
 Bu yöntem ile 30 parazit saptanabiliyor
 Diyabetli hastaların %91’inde pozitif bulunuyor,
gingivite yol açıyor
Entamoeba gingivalis





Tedavide antibiyotik ve antiseptikler kullanılıyor
Oluşan cepler iyileşiyor
Kemik rejenere oluyor
Diş eti kanaması kesiliyor
Süper enfeksiyon en sık Candida albicans ile oluşuyor
Tedaviden önce
Tedaviden sonra
•Seksüel ve aseksüel çoğalma evreleri bulunmaktadır
•Gastrointestinal sistem mukozasında yerleşen:
•Cryptosporidium
•Kan hücrelerinde yerleşen:
•Sıtma parazitleri (Malaria)
•Değişik organ ve dokularda hücre içinde yerleşen:
•Toxoplasma gondii
CRYPTOSPORIDIUM SPP.
Cryptosporidiosis
 Son yıllarda insan sağlığı yönünden önem
kazanan fırsatçı protozoon
 Bağışıklık sistemi normal olan kişilerde kendi
kendini sınırlar, bozuk veya baskılanmış
kişilerde ağır seyreder, ölümcül olabilir
 Kanatlılar, kemiriciler ve çeşitli memelilerde
yaygın
 İnsanda 1976 yılında
 Sindirim sistemine, ayni zamanda solunum
sistemine de yerleşebiliyor
 Birçok türü bulunuyor
 C.parvum insanda yerleşen tür
 Mide ve bağırsak
mukozal epitel
hücrelerinin
mikrovillus
bölgelerinde (brush
border) yaşar
 Yerleşim yeri olarak
diğer hücre içi
parazitlerinden farklı
olarak hücrenin
ekzositoplazmik
alanında yerleşir
Hücre içindeki
trofozoit 2-2.5 µm
çapında yuvarlak
veya oval
 Monoksen
 Konakta birbirini izleyen eşeysiz ve eşeyli
üreme ile çoğalır
 Yaşam döngüsünde trofozoit-şizont-merozoitgametler-zigot-ookist-sporozoit evreleri
bulunmakta
Bulaşım
Eşeyli üreme sonucunda oluşan, içinde 4
sporozoit bulunan ookistler
- İnce çeperli, konaktan çıkmadan bağırsak
içinde açılır ve sporozoitler yeni epitel
hücrelere girerler (iç otoenfeksiyon)
- Konak dışkısı ile dışarı atılan dış ortama
dayanıklı kalın çeperli ookistler 1. Dış
otoenfeksiyon yolu ile kişiden kişiye direkt
temasla 2. Ookistlerle bulaşlı yiyecekiçeceklerle ağızdan
Epidemiyoloji
 Kozmopolit - prevalans: %0.6-%33
 Çocuklar daha duyarlı
 Enfeksiyonun bulaşımda içme suyunun kalitesinin de önemli





rol oynadığı, özellikle içme suyu olarak akarsulardan
yararlananlarda cryptosporidiosise daha sık rastlandığı
bildirilmektedir.
Zoonoz
Bulaşımda evcil ve besi hayvanları (özellikle buzağılar) önemli
rol oynar
Meslek hastalığı olarak bilinmekte. Veterinerlerde ve
çiftçilerde tekrarlayan hafif veya asemptomatik enfeksiyonlar
şeklinde görülmektedir.
Turist diyaresinin paraziter etkenlerinden birisi
Bağışıklık sistemi bozulmuş kişilerde fırsatçı patojen, iç
otoenfeksiyon nedeniyle dışardan yeni bulaşımlar olmadan
hastalık daha ağır ve ölümcül seyreder
Türkiye’de
Yapılan çalışmalarda parazitin görülme oranı
%0.1-%30.4 arasında değişmekte
 Tüm sindirim
sistemini etkiler
 En yoğun jejunum
 Solunum ve safra
yolları da etkilenir
 Kuluçka süresi 5-21 gün
 Sağlıklı kişilerde 1-2 haftada kendiliğinden iyileşen
kısa süreli diyare,
- Koleraya benzer bol ve çok su gibi , karında
kramp, bulantı, kusma, iştahsızlık,baş ağrısı, hafif
ateş
 Bağışıklığı baskılanmış kişilerde
- En önemli klinik bulgu diyaredir. Diyare
karakteristik olarak koleraya benzer, mukus
içerebilir ancak dışkıda kan ve lökosit nadiren
bulunur, bu tabloya sıklıkla kilo kaybı da eşlik
eder
- AIDS’li hastalarda en önemli fırsatçı
patojenlerden Parazit immun sistemi baskılanmış
çocuklarda hem akut hem de sürekli diyareye
neden olur ve zamanla ölüme yol açabilir.
Cryptosporidiosis:Tanı
 Dışkı, balgam, safra gibi örneklerde 4-6µm
boyutlarındaki Cryptosporidium sp. ookistlerinin
Kinyoun asit-fast boyama yöntemiyle gösterilmesiyle
konmaktadır.
 Dışkıda antijen aranması
 Parazit DNA sının çoğaltılması:PCR
Giardia intestinalis
Giardia duodenalis
Giardia lamblia
Parazit: Giardia intestinalis
Enfeksiyon: Giardiasis
Giardia intestinalis
 Kesin Konak: İNSAN
 Ara Konak: YOK
 Evrim: Direkt
 Kozmopolit
 Çocuklarda daha
sık görülür
Giardia intestinalis
 Kamçılarıyla hızlı hareket eder
 Trofozoit ve kist şekilleri vardır
 Trofozoit şekli ince bağırsakların üst kısmında
bulunur
 Emici diski ile mukozaya tutunur
 Safra kesesi ve safra yollarında bulunabilir
 Trofozoit şekli karakteristik ve akılda kalıcı




Armut şeklinde
4 çift kamçısı var
Emici diski var
2 nukleusu (çekirdeği) var
Emici Disk
Giardia intestinalis
 Kist şekli
 Oval şekilli
 İçindeki 4 nukleus ve diğer yapılar boyalı
dışkı preparatında görülür
 Giardiasis’te kist atılımı sürekli değildir,
şüpheli durumlarda farklı günlerde
birden fazla örnek incelenmeli
 Bulaşma kaynağı enfeksiyonlu
kişiler
 Bulaşmayı sağlayan 4 çekirdekli
olgun kistler
 İnsana bulaş
kistli dışkı ile kirlenen ellerin
ağza sokulmasıyla doğrudan
doğruya veya
dolaylı olarak çiğ yenen
sebze,meyve ve içme sularıyla
Klinik bulgular ve patoloji
 Bulgu vermeden (asemptomatik)
seyredebilir:Portör
 Ya da aşağıdaki bulgular hafiften şiddetliye
bulunabilir
 Bulgular: İshal,gaz,iştahsızlık, karında kramp tarzında
ağrı, mide bölgesinde hassasiyet, steatore (yağlı
dışkılama), malabsorsiyon (emilim bozukluğu)
 Şiddetli giardiasis: çok sayıda, açık renkli, yağlı
dışkılama, hipoproteinemi, hipogammaglobulinemi,
folik asit ve yağda eriyen vitaminlerin eksikliği
Patojen etkisi parazitin
suşuna,
sayısına,
infekte kişinin yaşına
direncine bağlı
ve
 Epitel hücreleri
üzerine yapışan parazit
emilimi engeller. Yağ
emilimi
bozulduğundan dışkı
yağlı
 Yağda eriyen Vit A
emilimi bozulur ve
kanda Vit A düzeyi
düşer
 Giardiosisde görülen diare ve steatorenin
-
-
patogenezi tam olarak bilinmemekte
Mukoza ve mukozal epiteldeki kanalların çok
fazla sayıda parazit tarafından mekanik olarak
tıkanması?
Fırça epiteli ve mikrovili yapısında bozulma?
Parazitin ve konağın besin için yarışmaya
girmesi?
Artan mukus sekresyonu?
Parazitin salgıladığı bir toksinin bağırsaklar
üzerine etkisi?
 Bugün için G.intestinalis’in ince bağırsak
mukozasında hasara yol açtığı görüşü hakim
Bazı durumlarda G.intestinalis
duodeneumdan safra yollarına da
geçebilir. Burada da patojen etki
yapar
•Enfekte kişilerde klinik belirtiler çoğu kez
parazitin sayısının çoğaldığı ve mukozanın
direncinin azaldığı zaman ortaya çıkar.
• Ortalama inkübasyon 15 gündür.
KLİNİK
 Diare
 Bulantı
 Halsizlik
 İştahsızlık
 Gaz
 Kilo kaybı
 Kötü kokulu,yağlı
dışkı
 Abdominal kramp
 Şişkinlik
Asemptomatik Taşıyıcılık
 En yaygın şekil
 Zaman zaman gelip geçen diare
 Konağın immun sistemi ile bağlantılı
Akut Tablo
 Endemisi açısından düşük orana sahip
bölgelerden daha yüksek olan bölgeye
giden kişilerde (turist diaresi)
 Semptomlar bir hafta içinde ortaya çıkar, 24 haftalık periyod ile kendini sınırlar
 Sulu diare, steatore,bulantı, karın ağrısı,
kilo kaybı
 Peptik ülser veya safra kesesi
hastalıkları?????
Kronik Tablo
 kronik diare,
 sıklıkla steatore,
 kilo kaybı,
 yağ emiliminde bozulma,
 yağda emilen vitaminlerin emiliminde
bozulma ve anemi
kronik giardiosis
•Temizlik ve sanitasyon yetersizliği olan
yerlerde geniş bir yayılış ve yüksek bulaşma
oranı
•Özellikle 4-16 yaşları arasındaki çocuklarda
•Yaşın ilerlemesiyle bulaşma oranı düşer
(yaşlanma direnci).
•İnfekte yaşlılar yalnız kısa bir süre bulaşma
kaynağı olabilirler,
 Kozmopolit
 Türkiye’de her bölgede
görülmekte olup özellikle
çocuklarda olmak üzere
yaygınlığı %4-%25 arasında
 Doğu Anadolu Bölgesi’nde %11,
Malatya’da Tıp Fak.Hastanesinde
%6, yetişkinlerde %14, ilk okul
çocuklarında %34
• Enfekte kişilerin tedavisi,
• Portör taramasının sağlıklı yapılması ve
tedavisi,
• Şüpheli suların kaynatılarak içilmesi,
• Çiğ yenen sebze ve meyvaları iyi yıkamak,
• Tuvalet
sonrası
temizliği
çocuklara
öğretmek,
• Karasinek, hamam böceği gibi haşerelerle
mücadele,
• Topluma halk sağlığı bilgisi vermek,
• Toplu
yaşam
yerlerinde
yöneticileri
aydınlatmak,
• Besinlerin kirlenmesini önlemek,
sonuç
 Avitaminoz, gelişme
geriliği. Sinirsel
belirtiler [sinirlilik, baş
ağrısı,baş dönmesi,
gece işemeleri
(enuresis nocturna)],
 Allerjik belirtiler
(ürtiker tarzında deri
döküntüleri, astım
krizleri gibi)
Eriskinlerde daha sık olmak üzere
safra kesesi veya safra yollarına ait
belirtiler
Tanı
 Dışkı örneğinde genelde kist, nadiren
de trofozoit şekillerin mikroskobik
incelemede görülmesi
 Nativ-Lugol İnceleme
 Çoklaştırma Yöntemleri



Direkt bakı yapılabilir
Kalıcı boyama işlemleri uygulanabilir
Organizma sayısı çok az olduğunda bile
tespit edilebilir
 Duodenal sıvı örneğinde mikroskobik
incelemede trofozoitlerin görülmesi
 Dışkı örneğinde serolojik testlerle
(örn:ELISA) Giardia antijeninin
saptanması
Boyama
Yöntemleri
 dışkı artıklarıyla parazitler arasında renk kontras
sağlar
 organizmaların ayrıntılı morfolojilerini incelemey
olanak verir
 Giemsa
 Trikrom
Epidemiyoloji
 Tüm dünyada yaygın
olarak görülür
(kozmopolit)
 Kontamine su ile
salgınlar oluşturabilir
 Seyahat diyarelerinde
akla gelmelidir
 Değişik hayvanlardaki
Giardia parazitleri de
insanı enfekte edebilir
Korunma
 Kişisel:
 Emin olmadığımız kaynaklardan su içilmemeli
 Çiğ olarak yenen meyve ve sebzeler iyi yıkanmalı
 Kişisel hijyen kurallarına uyum: el yıkama alışkanlığı
 Dışarıda yenen çiğ salata türü yiyeceklere dikkat
 Toplumsal:
 Su şebekesinin sağlıklı olması
 Lokanta ve yiyecek satan işyerlerinin kontrolü
 Kreşlerde parazit kontrolü