Transcript klasicne socioloske teorije

EMIL DIRKEM (1858-1917)





sociologija treba da proučava društvene
činjenice
društvene činjenice su spoljašnje i
nametnute čoveku, pojedincu
materijalne društvene činjenice (dostupne
čulima)
nematerijalne drštvene činjenice (norme,
vrednosti)
činjenice treba proučavati kao stvari


1.
2.

društvena podela rada – osnov društvenog
razvoja i napretka
dve vrste solidarnosti kao rezultat
društvene podele rada
mehanička solidarnost (nerazvijena podela
rada, primitivna društva)
organska solidarnost (razvijena podela
rada, savremena društva)
kako mehanička solidarnost prelazi u
organsku solidarnost?
kroz dinamičku gustinu društva (povećanje
broja stanovnika, obavljanje više poslova,
povećanje interakcije među ljudima)
2. kolektivna svest (zajednička verovanja i
osećanja), u mehničkoj solidarnosti jača i
uticajnija kolektivna svest, u društvima sa
organskom solidarnošću manje uticajna –
da li to važi danas)
3. krivično pravo – mehanička solidarnost
1.
4. restitutivno pravo – organska solidarnost
5. anomija društva (veća kod društva organske neko
kod društva mehaničke solidarnosti)
 TIPOVI SAMOUBISTVA
1. anomično
2. egoistično (slaba integracija u zajednicu)
3. altruističko (previše integrisani u grupu i posvećeni
grupi)
4. fatalističko (prevelika društvena regulacija,
suprotno anomičkom)
Drštvo
osnova svega čovekovog
 društvo se oslanja na moral
 čovek bez društva sveden je na čula
 “društvo je za individualne svesti ,
transcendentan objekt”. “ono nije samo
velika materijalna sila, ono je velika
moralna sila”
 društvo je moralni autoritet
 sloboda postaje stvarna samo u društvu

društvo je proizvod sui generis (svoje
vrste, posebno)
 “društvo je istovremeno nešto spoljašnje,
kolektivna stvarnost, koja se nasmeće,
kome se naša volja povinuje, ali ono je u
nama, isto što i mi, mi ga po toj osnovi
želimo, ali ono je naše samo delimično, jer
beskrajno nad nama gospodari”
 društvo je čoveku bog
 - SOCIOLOGIZAM

Suština Dirkemovog metoda
društvene činjenice su stvari (sui generis)
one imaju sopstvenu prirodu (religija,
mitovi, dogme, moral)
2. proučavanje mora biti objektivno,
društvene činjenice moraju se izučavati
spolja, poput ostalih prirodnih pojava
3. treba sistematski otklanjati sve prethodne
pojmove
4. sociolog treba definisati stvari kojima se
bavi to je neophodan uslov za svaki dokaz
i svako proveravanje
1.
FORMALISTIČKE TEORIJE U
SOCIOLOGIJI
Opšte karakteristike formalizma:
 Izučavanje forme (oblika) društvenih
pojava
 Odvajanje forme od sadržaja (forma kao
jedinstven elemenat i sadržaj kao
promenjiv elemenat)
 Primer – rat
 Težnja za društvenom organizacijom i
stabilnošću, odbacivanje revolucije
Ferdinand Tenis (1855-1936)
Dela: “Zajednica i društvo” i “Uvod u
sociologiju”
 Dva elementa, dva istorijska tipa društva
koji se nalaze u svakom društvu :
zajednica (Gemeinschaft) i društvo
(Gesellschaft)
 Zajednicu stvara organska volja
(simpatije prema drugom, ljubav,
solidarnost, poverenje)

Društvo stvara izborna volja
(udruživanje radi postizanja cilja)
 Zajednica (zemljoradnička, seljačka,
narod)
 Društvo (civilizovano, građansko,
trgovačko, država)
 Zajednica je nastala prva ali se svugde
pretvara u društvo

Sociologija istražuje u kojoj meri
društvena volja utiče na društvene
odnose
 Zatim, u kojoj meri jedna društvena
grupa (porodica) poseduje elemente
zajednice ili društva – nije jasno (?)

F. Tenis deli sociologiju na 3 dela
a) Nauka o zajedničkom životu (nauka o
društvenom nagonu)
b) Nauka o društvenoj duši (ujedinjujući i
razarajući motivi)
c) Posebna, specijalna sociologija koja se
sastoji od tri dela:

1.
2.
3.
Čista sociologija (učenje o osnovnim
pojmovima društvenih bića
Primenjena sociologija (posmatra
prethodne pojmove čiste sociologije u
dinamičkom smislu)
Empirijska sociologija (Tenis nije opisao
šta pod tim podrazumeva)
GEORG ZIMEL (1858-1918)




1.
2.
Dela: “Sociologija”, “Osnovna pitanja
sociologije”, “Filozofija novca”, “Religija”
Sociologija treba da proučava forme
(oblike) društvenog života
Društvo je interakcija pojedinaca kao i
članova društvenih grupa
Svaka interakcija ima dve forme:
Udruženje na osnovu individualnih ciljeva
Udruženje bez konkretnih ciljeva, samo
sebi svrha (zabave , priredbe)
Binalnost strukture dru. grupa (saradnja
- sukobi, nadređenost - podređenost,
integracija - dezintegracija)
 Sukob je organski elemenat svake
grupe (čak i porodice)
 Zimel veliku požnju posvećuje
istraživanju društvenog konflikta
 Refleksija - ponašanje i svest ljudi u
interakciji koja strukturama daje
sadržinu

dijade (dva člana) i trijade (tri člana) kao
dve osnovne, proste društvene grupe
 objektivne kulture (sve ljudske tvorevine
koje čine kulturu)
 subjektivne kulture (sposobnost pojedinca
u stvaranju i usvajanju elemenata
objektivne kulture)
 tragedije kulture koji označava razliku
između brzine i rasta objektivne kulture i
sporosti i ne snalaženja individulne kulture


Novac kao uzrok promene formi društva
MAKS VEBER (1864-1920)
Privreda i društvo, Protestantska etika i
duh kapitalizma, Eseji iz sociologije,
Duhovni rad kao poziv, Spisi iz
sociologije religije.
 Društveno delanje – svesno ponašanje
ljudi, sa smislom, svrhom i značenjem
 Ponašanje – manje, više nesvesni
postupci ljudi
 Biheviorizam – proučavanje ponašanja,
povezano sa psihologijom

Vrste delanja
1. Afektivno delanje - uzrokovano
emocijama, neracionalno
2. tradicionalno delanje – po navici ili u
skladu sa običajima
3. Vrednosno-racionano delanje – akter
bira sredstvo sa najvišim vrednostima,
iako ne mora biti najbolje
4. Ciljno-racionalno – ostvariti cilj
najboljim sredstvom u datom okruženju


Razumevanje – metodološki postupak
koji zahteva da istraživač razume
misaoni proces, njegova značenja i
motive, te kako oni utiču na delanje koje
se proučava, prati
Vrste racionalnosti
1.
2.
3.
4.
Praktična racionalnost – najefikasniji
način za ostvarenje svakodn.ciljeva
Teorijska racionalnost – spoznati
racionalnost kroz razvoj apstraktnih
koncepcija, racionalno razumevanje
sveta, a ne racionalne radnje u tom
svetu
Vrednosna racionalnost – izbor
najboljeg sredstav na osnovu vrednosti
Formalna racionalnost – na osnovu

Idealni tip – izdvajanje osnovnih
elemenata neke pojave, racionalnih
komponenti koji služe kao model za
analiziranje društvenih pojava, kao
model za poređenje različitih primera
društvenih fenomena u različitim
kulturama i različitim vremenskim
periodima.

1.
2.
3.
Tipovi vlasti
Tradicionalna vlast – vođe
predodređene da vladaju od strane
prastarih pravila
Harizmatska vlast – hrabrost,
izuzetnost, svetost
Racionalna vlast – na osnovu pravila i
propisa vođstvo stiče vlast