Transcript afet ve çevre sağlığı

AFETLERDE
KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ
ÇEVRE SAĞLIĞI HİZMETLERİ
ÇAĞDAŞ AFET YÖNETİMİ
2
Afetin zararlarını azaltmak

Afete neden olabilecek riskleri
belirlemek ve önlemek

Kriz yönetimi+Risk Yönetimi
RİSK YÖNETİMİ
3





Tehlikelerin belirlenmesi
Ortaya çıkma olasılıklarının, bu tehlikenin
risk altındaki toplumlara etkisinin tahmin
edilmesi,
Önceliklerin belirlenmesi,
Riski azaltabilecek önlemlerin, önceliklerin
belirlenmesi
Tehlikeleri azaltacak adımların atılması
KRİZ YÖNETİMİ
4




Etkilenen kişi ve kurumlara destek
sağlanması
Gereksinimlerin tahmin edilmesi,, acil
yardım, uyarı ve kurtarma programlarının
geliştirilmesi,
Acil sağlık hizmetleri,
Uzun dönemde iyileştirmeler için ekonomik
yükün azaltılması etkinliklerini kapsar.
AFETİN DÖNEMLERİ





Sessiz Dönem
Alarm Dönemi
İzolasyon Dönemi
Dış yardım Dönemi
Rehabilitasyon Dönemi
Afet durumunda tüm dönemler için
en iyi yanıtı sağlamak ancak sessiz dönemde
gerçekleşecek hazırlıklarla mümkündür.
5
6
AFETLERDE KORUNMA
Birincil Korunma
Afetlerin önlenmesi
 Doğru fizik planlama
 Güvenceli binalar
 Risk değerlendirme çalışmaları
 Araştırma-Geliştirme çalışmaları
 Toplum eğitimi
 Afet planları
Örneğin; toprak kayması olabilecek yerde yerleşimi
önlemek, seli önlemek için baraj kurmak, binaları
depreme dayanıklı hale getirmek
7
AFETLERDE KORUNMA
İkincil Korunma
Afet zararlarının azaltılması
 Erken tespit
 Hızlı harekete geçme
 Afet sonrası zarar ve hastalıklara karşı önlem
alma
 Toplum eğitimi
 Eski düzene dönüşü sağlamak
Önceden iyi bir afet planı
hazırlanmış olması gereklidir
8
AFETLERDE KORUNMA
Üçüncül Korunma




Yerleşim yerlerinin yeniden yapılanması
Eğitim olanaklarının sağlanması
İş olanaklarının sağlanması
Fiziksel-Ruhsal-Sosyal Rehabilitasyon
AFETİN SAĞLIK ETKİLERİ
Hastalık ve Ölüm Nedenleri;
 Travma- Olayın direkt etkileri
 Psikolojik etkiler
 Bulaşıcı hastalıklar
-Su
-Gıda
-Solunum yolu
-Vektörler
9
AFETİN SAĞLIK ETKİLERİ
10
2-Çevre Sağlığı Etkileri
3-Sağlık hizmet sunumuna etkileri
4- Sağlıkla ilgili diğer alanlara olan etkileri
(Beslenme, barınma, ulaşım, iletişim vb.)
AFETLERDE SAĞLIK
HİZMETLERİ
11
1.
2.
Olaya Bağlı Travmalara Acil
Tıbbi Müdahaleler.
Halk Sağlığı Hizmetleri
(İkincil hastalık ve ölümlerin
önlenmesi).
ACİL TIBBİ MÜDAHALELER
12







Kurtarma sırasında bakım
Triaj (kırmızı, yeşil, sarı, siyah)
Yaşam idamesi
Yaralıların bakımı
Hasta sevki
İkincil triaj
Hastane hizmetleri
HALK SAĞLIĞI HİZMETLERİ
13




Çevreye yönelik koruyucu hizmetler
(Barındırma,su güvenliği, gıda güvenliği,
vektör kontrolü, atık kontrolü vb)
Kişiye yönelik koruyucu hizmetler
(aşılar, kemoprofilaksi, sağlık eğitimi vb)
Olağan sağlık hizmetlerine dönüş
Sağlık alt yapısının yeniden inşaası
KORUYUCU SAĞLIK
HİZMETLERİ
14






Tehlikeleri ortadan
kaldırma (yangın, gaz
sızıntısı vb.)
Devam etme riski varsa
toplumu güvenlik altına
alma
Koruyucu ve rutin bakım
sağlama
Sağlıklı su, yiyecek,
barınak sağlama
İnsan atıklarını yok etme
Vektörlerle yayılan
hastalıkları önleme






Katı atıkları
zararsızlaştırma
Tıbbi atık yönetimi
Enfeksiyon kontrolü
için surveyans
Durum ve
deneyimleri kayıt ,
raporlama ve iletişim
Materyallerin
depolanma ve
dağıtımı
Ölülerle ilgili
hizmetler
RİSK GRUPLARI
15







0-5 yaş grubu çocuklar
Gebeler
Lohusalar
Yaşlılar
Kronik hastalığı olanlar
Engelliler
Akut hastalık geçirenler
AFET ve ÇEVRE
16


Çevre olayları afet yaratabilir. Hava kirliliği
dalgası, atıklara bağlı kirlilikler, endüstriyel
kazalar, savaşlar…
Afetler çevreyi etkileyebilir. Çevrede
(biyolojik, fizik ve sosyal) bozulma, nüfus
hareketi, çevre sağlığı ve sağlık
hizmetlerinin kesintiye uğraması, çevrede
özel kirliliklerin oluşması…
İkincil afet riski vardır!
AFETLERDE BAŞLICA ÇEVRE SAĞLIĞI
HİZMETLERİ
17








GEÇİCİ YERLEŞİMLER
SU VE GIDA HİJYENİ
İNSAN ATIKLARININ KONTROLÜ
EVSEL ATIKLARIN KONTROLÜ
KONUT SAĞLIĞI
VEKTÖRLER ve DİĞER HAYVANLARIN KONTROLÜ
ÖZEL KİRLİLİKLERİN KONTROLÜ
ENKAZ VE MOLOZLARIN KALDIRILMASI
GEÇİCİ YERLEŞİMLER
18






Zamanında-gecikmeyen,
Mal güvenliği,
Malına mülküne sahip çıkabilme,
İşine gücüne devam edebilme
Komşu akraba-sosyal ilişkilere devam
Organize olma-katkı ve katılımını alma
AFETTE YERLEŞİM TÜRLERİ
19




Sabit yapılar: Okul, kamp, otel gibi
yerlere geçici yerleştirme
Çadır kentler:Kısa erimli yerleştirme
Prefabrik konutlar: Orta erimli
yerleştirme
Kalıcı yerleştirme: Yeni konutlar-yeni
yerleşim yerleri
SABİT YAPILAR
20






SULU ALANLAR HİJYENİ
TOPLU BESLEME
ÇAMAŞIRHANE
KALABALIK FAKTÖRÜ
GRUBUN ÖRGÜTLENMESİ
GRUP FAALİYETLERİ
ÇADIR KENTLER1
21
Yer seçimi
 Uygun çadırlar
 Araziye yerleşme
 Toplumun örgütlenmesi

ÇADIRKENTLER2
22
Önceden hazırlanmış,
alt yapısı inşa edilmiş alanlar
 Önceden planlanmış, uygun
araziler

ÇADIR KENTLER3
Yer Seçimi
23








1000 kişiye 3-4 hektar alan,
Su, elektrik, ulaşım sağlanabilen
Eğimli, su drenajına uygun, zemin çamuru,
çimen ve ot olmayan arazi
Su basma, toprak kayma, çığ, kaya düşme
olasılığı yok
Çöplük, hava kirliliği, kokusu ve jitlerinden
uzak
Gürültü ve yoğun trafikten uzak
Hava akımı olmayan, güneye bakan
Eski yerleşime yürüme mesafesinde
ÇADIR KENTLER4
Uygun Çadırlar
24








Çadırlar aile tipi olmalı
Kişi başına en az 3-3,5 m2 alan 10 m3 hacim sağlamalı
Soğuk, rüzgar ve yağmurdan koruyan, mevsime uygun
Doğal havalandırmaya uygun
Gereğinde ısıtmaya uygun.
Doğal hava değişimi 30 m3/saat
Yatak odalarında ranza yeğlenmeli
Ranza olmaması halinde baş ayak pozisyonunda yatış
sağlanmalı
25
26
ÇADIRLARI YERLEŞTİRMEK
YAN YANA DİZMEK DEĞİLDİR
ÇADIR KENTLER5
Araziye yerleşme
27





10 metrelik, kaplanmış yollar
Çadırlar bu yola iki metre mesafede
Çadırlar arasında sekiz metre aralık
Çadır dizileri uygun drenajlarla korunmalı
Sokaklar ve çadırlar aydınlatılmalı
28
30
31
32
ÇADIR KENTLER6
sosyal tesisler
33








Mutfak- yemekhane
Tuvaletler
Banyolar
Çamaşırhaneler
Yönetim (İdare, sağlık istasyonu,
haberleşme, güvenlik)
Lokal (toplanma, eğleme)
Okul çadırları
Spor alanları
ÇADIR KENTLER7
34
Her 10 kişiye bir tuvalet her 50 kişiye
bir duş sağlanmalıdır. Açık çukurlu hela
için her 50 kişiye 3 metre çukur kazılır
 10 kişiye bir yıkanma musluğu 100 kişiye
bir banyo 50 kişiye bir duş yazın duş
sayısı 30 kişiye bir olacak şekilde
ayarlanmalıdır.
 Merkezi çamaşırhane ve yeterli çamaşır
makinesi olmalıdır.

PREFABRİK KONUTLAR
35








Yer seçimi ilkelerine uygun
Su, kanalizasyon, elektrik merkezi
Uygun büyüklükte konutlar (sulu alanların
içinde olduğu)
Konutların araziye yerleştirilmesi
(cadde ve sokak sistemi)
Yönetim (İdare, sağlık istasyonu, haberleşme,
güvenlik)
Okul
Kantin-Lokal- toplantı yeri
Spor alanları
KALICI YERLEŞİMLER
36

OLAĞAN KENT,ÇEVRE, KONUT, İNŞAAT ve
SAĞLIK KURALLARI
VAR OLAN ŞEBEKE SUYU
1
37





Sistem ve şebeke hızla kontrol edilmeli-bozukluk,
arıza ve riskler derhal giderilmeli
Kirlenme olasılığı dikkate alınmalı, giderilmeli
Başlangıç ve rutin analizler
Başlangıç, süper ve olağan klorlama
Şebeke çalışıncaya dek seyyar su sağlama ve
bunlarda su güvenliği
Çözümlenmesi gereken en acil ve önemli sorundur
SU SAĞLAMA YÖNTEMLERİ2
38
1.
2.
3.
4.
AMBALAJLI SULAR
TANKERLERLE TAŞIMA
MOBİL ARITMA DÜZENEKLERİ
ŞEBEKE BAĞLAMA
OLAYDAN HEMEN SONRA SU3
39





Durumun belirsiz olduğu ilk saatlerde
ambalajlı sular dışında kullanılmamalı
Geçici su şebekesi çekilebiliyor ise
kurulmalı
Mobil hastane kurulacaksa kişi başına 4050 lt/kişi/gün su verilmeli
Çadır yerleşimlerde kişi başına en az 4050 lt/kişi/gün litre su sağlanmalı
Suyu alma yeri her bir çadıra en fazla
100 m uzakta olmalıdır.
AMBALAJLI SU4
40
RUHSATLI
 MARKALI
 ORJİNAL ŞİLLİNG KAPAKLI
 KULLANIM SÜRESİ GEÇMEMİŞ
 UYGUN TAŞIMA-SAKLAMA

SU TANKERİ5
41






Su taşımaya uygun,
Dolum ve başaltım sistemleri kirlenmeye yol
açamayacak tipte,
Su aldığı yer uygun ve denetlenmiş,
Dolumdan sonra klorlama,
Yerleşim girişlerinde klor kontrolü,
Personel eğitimli.
TAŞINABİLİR SU DÜZENEKLERİ6
42



İçme suyu düzenekleri
Atık su arıtma düzenekleri
Su analiz laboratuvarları
İÇME SUYU DÜZENEKLERİ
 KAYNAĞA UYGUN
 KAPASİTESİ YETERLİ
 DEZENFEKTE EDEBİLEN
 PAKETLEYEBİLEN
SU HİJYENİ7
43



Afet durumunda şebekelere -su şebekesinde
bozukluk olmasa bile- süperklorlama (1 ppm)
yapılmalıdır
Günde iki kez serbest kalıcı klor düzeyi
denetlenmelidir.
Bakteriyolojik muayeneler rutinden daha
sık aralıklarla yapılmalıdır
Kuşkulu kaynaklardan elde edilen suyun
dezenfeksiyonu için birinci seçenek klorlamadır
44
BESLENME1
45








Afetlerde gıda kirliliği olasılığı diğer
zamanlardan daha yüksektir
Gıda stokları değerlendirilmeli, Kontamine
gıdalar imha edilmeli
Uygun saklama, hazırlama pişirme,dağıtım
koşulları sağlanmalı
Önce saklanması güç besinler tüketilmeli
Gıda temini için plan yapılmalı
Kirlenme olasılığı olan yerler; üretim, hasat,
taşıma, işleme, depolama, dağıtım, kullanım
Özellikle kimyasal üretim, taşıma ve depoları
Biyolojik kirlilik (geleneksel gıda hijyeni
önlemleri)
46
BESLENME2
47



İZOLASYON EVRESİ
KISA ERİMLİ
UZUN ERİMLİ
BESLENME3
48




Örgütsüzlük ve olanaksızlıklar nedeniyle ilk
günler, yiyecekler korunamaz kuru ve
paketlenmiş yiyecekler tercih edilmeli
Örgütlü, sistemli ve dayanışma duygusunu
pekiştiren dağıtım yapılmalı.
En kısa sürede seyyar mutfak kurulmalı
Orta ve uzun erimli yerleşime dek beslenme
merkezi olmalı
BESLENME4
hijyen
49





Gıdalar uygun koşullarda saklanmalı
Vektörler mutfak ve gıdaya ulaşamamalı
Mutfak temiz olmalı
Tezgahlar hem yemek hazırlamadan önce
hem de sonra temizlenmelidir
Kaplar olağandan daha özenle temizlenmeli
BESLENME5
hijyen
50




El, araç gereç ve tezgah kurulamada
kağıt havlu kullanılmalı
Mutfak bezleri amacına göre
sınıflanmalı karıştırılmamalı
Bezler günlük değiştirilemiyor ise
kullanmadan önce klorlu suya
yatırılmalıdır.
Fırça ve paspas benzeri araçlar mutfağa
özgü olmalı diğer alanların araçları
kesinlikle mutfağa sokulmamalıdır.
BESLENME6
51
ÇALIŞANLAR
 Çalışmaya uygunluk-Portörlük muayenesi
 Çalışanların beden, giysi temizliği
 El bakımı ve kontrolü
 El yıkama ve eldiven kullanma
 Bone kullanma
 Sıvı sabun-Kağıt havlu kullanma
 EĞİTİM
DAĞTIMDA HAKKANİYET VE DÜZEN,
DAYANIŞMA DUYGUSU
52
MERKEZİ VE TOPLU BESLENME
DAHA HİJYENİKTİR
53
YETERLİ DENGELİ BESLENME
54
Gıda hijyeni uygulamaları yapılırken
yeterli dengeli
beslenme ilkeleri de
unutulmamalıdır.
ENKAZLAR MOLOZLAR
55




Enkaza ve molozlara dezenfektan, ensektisit
sıkmaya gerek yoktur
Doğal kaynaklar, sit alanları, organik atık
çöplüğü, dere yatağına, denize,sarp vadilere
dökülmemeli
Tekrar almaya uygun ve olabildiğince tasnif
edilmiş depolama, geri dönüşlülerin
kazanılması
Toprağı ve diğer atıkları kirletecek
(radyoaktif,kimyasal, parlayıcı
patlayıcı,biyolojik) atıkları özel toplama ve
uzaklaştırma
56
Özel kirlilik riski taşıyan yapıların hızlı ve
doğru biçimde değerlendirilmesi ve
zararsızlaştırılması gerekir.
DEFİN
57






Cesetlerin kontamine (biyolojik/kimyasal) olabileceği
unutulmamalı, kirli olanlar dekontamine edilmeli
Kontamine olmayan ölülere sönmemiş kireç,
dezenfektan vb uygulamasına gerek yoktur. Uygun
koşullarda -soğukta bekletilmesi yeterlidir.
Cesetler için yeteri sayıda torba bulunmalı/temin
edilmeli
Yakınları alana dek morgda bekletilmelidir- Çok sayıda
ve geçici morga gereksinim vardır. 72 saatten fazla
tutulmamalıdır. Defin işlemleri hızla yapılmalıdır.
Kayıt ve kimlik tespiti çok önemlidir.
Belirlenen yerler dışına gömme yapılmamalıdır.
TUVALET–BANYOÇAMAŞIRHANE
58





Her 10 kişiye bir tuvalet her 50 kişiye bir
duş sağlanmalıdır. Açık çukurlu hela için her
50 kişiye 3 metre çukur kazılır ve
10 kişiye bir yıkanma musluğu 100 kişiye bir
banyo 50 kişiye bir duş yazın duş sayısı 30
kişiye bir olacak şekilde ayarlanmalıdır.
Merkezi çamaşırhane ve yeterli çamaşır
makinesi
Deşarj noktaları belirlenmeli
Yerel koşullara uygun arıtım önlemleri alınmalı
KANALİZASYON ATIKLARI
59
Şebekenin zarar görüp görmediği derhal
araştırılmalı.
 Zarar görmüşse onarıma gidilmelidir.
 Sıvı sabun, su, kağıt temizlik maddeleri
sağlanmalıdır.
VAR OLAN YAPILAR HASARANMIŞ İSE
 Açık çukurlu tuvaletler
 Seyyar tuvaletler kullanılabilir.
 Atık suların kontrollü uzaklaştırılması
sağlanmalıdır.
 Yeni tuvaletler yapılıp, kanalizasyona
bağlanmalıdır.

KANALİZASYON ATIKLARI
60




Küçük boyutlu afetlerde seyyar helalar
Büyük boyutlularda, geçici yerleşim
sağlanıncaya dek açık çukurlu hela
Geçici yerleşimde kapalı çukurlu hela ya da
kanalizasyona bağlanma (her on kişiye bir
kabin)
Hela kabini ve hijyeninin sağlanması
61
ÇÖP-VEKTÖRLER
62






Kapalı kaplar yerleştirinceye dek çöpleri
çukurlara biriktirme ve toprakla örtme
Atıklar poşetlere ve kapalı kaplarda toplanmalı
Her 4-8 çadıra (25-50 kişi) 50-100 litrelik
kapaklı çöp kabı yerleştirilmeli
Her gün ve düzenli alınmalı.
Uygun yerlerde biriktirilmeli ve biriktirme
alanlarında çevre gözetilmeli
Eğitim yapılmalı
ÇÖP-VEKTÖRLER
63







Afetlerden sonra vektör insan teması artar
Uygun alanlar seçilmiş ise vektörler sorun olmaz
Jit yok etme ve kimyasal mücadele yapılmalı
Yapay jit yaratmamak (çöpler, tuvaletler, atık su, gıda
hazırlama depolama)
Erişkin mücadelesi için ensektisidler kullanmak
gerekebilir (duyarlılık, maliyet, elde edilebilirlik,
zararasız kullanım)
Şüpheli hayvan ölüleri yetkili kişilerce kaldırılmalı ve
temas ettiği yerlerle ilgili önlemler alınmalı, gerekirse
veterinerlik önlemleri devreye sokulmalıdır.
Akrep ve yılan olmayan yerler seçilmeli
ÖZEL ATIKLAR1
64
PETROL ÜRÜNLERİ
TOKSİK KİMYASAL KİRLİLİK
ATIK BARAJ VE DEPOLERI
RADYOAKTİF KİRLİLİK
BİYOLOJİK KİRLİLİK
PATLAYICI ve PARLAYICILAR
Hastanelerde tıbbi, tehlikeli, radyoaktif ve evsel atıklar
birbirine karıştırılmamalı

Tıbbi atıklar için; Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği

Tehlikeli atıklar için; Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği

Radyoaktif atıklar için TAEK düzenlemeleri
UYGULANMALIDIR
Petrol ve ürünleri
65

Afetlerden sonra, petrol ve petrol ürünlerinin
borular, tanklar ya da rafinerilerden çevreye
sızması sık rastlanan olaylardandır. Petrolün
yayıldığı yere göre (yüzeysel su, toprak) gerekli
önlemlerin alınarak petrolün ortamdan
uzaklaştırılması ve çevreye zararsız hale
getirilmesi gerekir. Ayrıca bu yapılar yangın
riski de taşırlar. Petrol yangınları, yangının
doğrudan yaptığı hasar yanında ağır bir hava
kirliliğine de yol açarlar. Büyük hacimli petrol
yangınlarında, hava kirliliği nedeniyle, toplumun
etkilenen bölgenin dışına tahliye edilmesi
gerekebilir.
Atık Baraj ve Depoları
66

Çevre ve yaşama zararlı atık çıkaran bazı
tesisler, bu belli bir yerde depolarlar. Bu
depolar afetlerden sonra hasarlanarak,
toksik madde içeren atıklar çevreye
yayılabilir ve yaşam için tehlike
oluşturabilir. Bu gibi yerlere afet
planlarında dikkat çekilmeli, afetten sonra
derhal kontrolleri yapılarak, şayet çevreye
zararlı atık sızması var ise, derhal halk
bilgilendirilmeli ve gerekli önlemlerin
alınması için uzman kuruluşlar devreye
sokulmalıdır
Radyoaktif Kirlenmeler
67
1. KAZANIN BOYUTU ve ÖZELLİĞİ
2. BOŞALTILACAK NÜFUS SAYI ve
DURUMU
3. BOŞALTMA OLANAK ve ZAMANI
4. BOŞALTMA YERİ KAPASİTE ve
ÖZELLİKLERİ
5. METEOROLOJİK KOŞULLAR
Nükleer Kirlenmelerde Önlemler
68
1. Bölgeye giriş- çıkışlar kontrol altına alınır
2. Topluma duyurulur ve kişisel önlemler anlatılır
3. Dengeli iyot tabletleri dağıtılır ve uygulanır
4. Bölgedeki nüfus boşaltılır
5. Nüfusa yeniden yerleştirme yapılır
6. Kişilere, bireysel dekontaminasyon uygulanır
7. Yiyecek ve su kontrol altına alınır
8. Bölge ve eşyalar dekontamine edilir
TIBBİ ATIKLAR
69
Tıbbi Atık Yönetimi ilkeleri, afette de
aynen uygulanmalıdır.
 Sorumlu kişiler belirlenmeli
 İlgili personel eğitimden geçmeli
 Atık miktarı kayıt altına alınmalıdır
 Kaynağında en aza indirilmeli
 Kaynağında ayrı, toplanıp, taşınmalı,
biriktirilmeli
BULAŞICI HASTALIK KONTROLÜ1
En sık ortaya çıkan bulaşıcı hastalıklar
70








Tifo
Kolera
Kızamık
İnfluenza
Besin zehirlenmesi
Hepatit A,B,C
Kuduz
Polio






Sıtma
Meningokoksik
menenjit
Tüberküloz
Parazitozlar
Skabies
Tetanoz
BULAŞICI HASTALIK
KONTROLÜ2
71






Laboratuvarın kesintisiz çalışması
Gerekirse mobil laboratuvarlar kurulması
İşbirliği sağlanabilecek laboratuvarların
belirlenmesi
Çevreye ve kişilere ait örneklerin
alınabileceği kapasitenin sağlanması
Bulaşıcı hastalık kontrol ekipleri
oluşturulması
İshal ile başvuran hastalardan gaita
örnekleri alınması,
BULAŞICI HASTALIK KONTROLÜ3
72
Bulaşıcı Hastalık Çıkmaması İçin Önlemler
 Yeterli ve temiz su sağlama
 Gıda hijyeni sağlama
 Vektörlerle mücadele
 Veteriner Müdürlüğü ile işbirliği
 Çevrenin olumsuzluklarını etkisiz kılma
 Sağlık eğitimi
 Hastalık semptomlarını izleme
 Portör muayeneleri
 Laboratuvar olanakları sağlama
BULAŞICI HASTALIK KONTROLÜ4
73
Bulaşıcı Hastalık Çıktıktan Sonra Alınacak
Önlemler
Kaynak
Olgu ve
taşıyıcı tanıma
Olgu ve
taşıyıcı
tedavisi
İzolasyon
Filyasyon
Bildirim
Sağlık eğitimi
Bulaş Yolu
Su hijyeni
Gıda hijyeni
Kişisel
temizlik
Vektör
kontrolü
Atık kontrolü
Sağlam Kişi
Bağışıklama
Kemoprofilaksi
Beslenme
Sağlık eğitimi
Kişisel
bariyerler
BAĞIŞIKLAMA
74






Yaralılarda ve kurtarma çalışmalarına
katılanlarda tetanoz aşısı
Ceset ve yaralılarla yakın teması olanlara
Hepatit B aşısı
On beş yaş altı için ek bir doz kızamık aşısı
Kolera ve tifo aşıları önerilmez.
Tetanoz serumu, kuduz aşısı ve serumu, yılan
ve akrep serumu bulundurulmalıdır.
Rutin bağışıklama hizmetlerinin kaldığı yerden
devamı sağlanmalıdır.
75
Veri Toplama ve Kayıt
76




Düzenli günlük semptomlara dayalı veri
toplama, kayıt, sonuçların izlenmesi ve bildirim
mutlaka yapılmalı
İlgili bölgedeki endemik bulaşıcı hastalıklara
karşı surveyans planı hazırlanmalı
Sorunlar, nedenleri, etkilenenler, müdahaleler,
gereksinimler ayrıntılı rapor edilmeli,
Sürekli izleme, değerlendirme yapılmalıdır.
Toplumun Eğitimi
77
Toplumun afetlere hazırlıklı olması
sağlanmalıdır.
 Afet bilinci oluşturmak
 Paniğe kapılmamak
 İşleri kolaylaştırmak
 Kendi rollerinin önemini kavratmak
 Afet sonrası ortaya çıkabilecek sağlık
sorunlarını ve bunlardan korunmayı öğretmek
açısından önemlidir
Ruh Sağlığı Hizmetleri
78





Duygusal zorlanma akut, süresi sınırlı bir duygu
bozukluğu yaşatır.
Ortaya çıkan tepkiler doğaldır, ortaya çıkan yeni
duruma uyum sağlamaya çalışmanın sonucudur.
Akut stres tepkisi, travma sonrası stres
bozukluğu başta olmak üzere çeşitli ruh sağlığı
sorunları sıklıkla görülmektedir.
Yaralılar, hasta yakınları, personel için
gereklidir.
Bu konu ile ilgilenen bir birim kurulmalı ve
görevlendirmeler yapılmalıdır
Ruh Sağlığı Hizmetleri
79
Doğal ve yapay afetler
 Fiziksel ya da cinsel saldırı
 Trafik kazası
 Yaşamı tehdit eden hastalık tanısı
başa çıkma yeteneğini aşan ruhsal açıdan
travmatik olaylardır.

80
Afetlerde görülen
ruhsal belirti ve sendromlar
İlk bir yılda %30-40 psikolojik morbidite görülür. İkinci yılda
azalır.
En sık görülen ruhsal belirti ve sendromlar şunlardır:
1-Akut stres tepkisi
2-Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
3-Travmatik yas
4-Depresyon
5-Uyum bozukluğu
6-Anksiyete bozuklukları
7-Psikolojik bozukluklar
8-Alkol ve madde kullanım bozuklukları
9-Somatoform bozuklukları
10-Disosiyatif bozukluklar
Akut Stres Tepkisi
81
Travmadan sonraki bir ay içinde ortaya
çıkan dalgınlık, şaşkınlık, tepkisizlik,
şaşkınlık, derealizasyon, depersonalizasyon,
travma ile ilgili uyaranlardan kaçınma,
artmış, uyarılmışlık, belirgin anksiyete gibi
belirtilerdir. Kısa sürede geçer.
Travma sonrası stres bozukluğu
82
Aşırı travmatik bir olay sonrası yaşayan,
tanık olan, işiten kişilerde ortaya çıkan
belirtiler kümesidir. Korku, dehşet,
çaresizlik duygu ve düşünceleri gözlenir.
Travma ile ilgili uyaranlardan kaçınma,
artmış uyarılmışlık, genel tepkisizlik görülür.
Yaşam boyu prevalans %1-4, doğal afet
sonrası %50’lere çıkar.
Travmatik yas
83
Bir kayıp sonrası yaşanan inkar, öfke,
pazarlık, depresyon, kabullenme
dönemlerinde yaşanan belirtiler normal yas
sürecidir ve yaşanmasına izin verilmelidir.
İki aydan uzun sürmesi ve yoğun yaşanması
durumunda travmatik yas düşünülür.
Depresyon
84
TSSB vakalarının %50’sinde görülür.
Majör depresyon
-En az iki hafta süren depresif duygu durum ve
Şu belirdilerden en az dördü:
-Kilo kaybı-alımı
-Uykusuzluk-aşırı uyku
-Psikomotor huzursuzluk
-Yorgunluk
-Değersizlik düşünceleri
-Düşünmede azalma
-Tekrarlayan intihar düşünceleri

Afetlerde ruh sağlığı hizmetleri
85
1- Afet öncesi, eğitim ve ruh sağlığı
hizmetlerinin yaygın, nitelikli olması
2-Afet planlarında ruh sağlığı hizmetlerinin
ayrıntılandırılması
3-Afet sonrası sağlık istasyonu, morg, barınak
gibi yerlerde bir ruh sağlığı görevlisi
olmalıdır. Fiziksel bakım, psikolojik ve sosyal
işlevin onarılması amaçlanır.
Afetlerde ruh sağlığı hizmetleri
86
Kriz danışmanlığı:
-Kişilerin içinde bulunduğu durum ve
reaksiyonlarını anlamalarını sağlamak,
-Seçenekleri gözden geçirmelerine yardımcı
olmak,
-Emosyonel destek sağlamak,
-Kişiye destek olabilecek kişi ve
organizasyonlarla temas sağlamalarına
yardımcı olmaktır.
Kriz Danışmanlığı
87
-Kısa sürelidir.
-Küçük gruplar halinde yapılır
-Kriz nedeni sorun ele alınır.
-Kurbanın tükenmişliği ele alınır.
-Harekete geçilerek çözüm için destek
sağlanır
Uzun Dönemli Aktiviteler
88
Hayatın normale dönmesi amaçlanır.
-Yerinde ruh sağlığı hizmetleri
-Konsultasyon ve eğitim
-Kişi ve grup danışmanlıkları
-Destek gruplar
-Sevk hizmetleri
Ruh sağlığı hizmetleri
89
1. Evre: Kurtarma, ilk günler, tıbbi bakım önceliklidir.
2. Evre: İki hafta kadar sürer. Toplumda kenetlenme,
kişide rahatsız edici ruhsal ve fiziksel belirtiler
görülür.
3. Evre: 3-9 ay sürer yardımlar azalır, terkedilmişlik
duygusu ağır basar, bireysel sorunlar öne çıkar,
yaşananların ağırlığı kavranır. Bilgilendirme,
gevşeme, stresle başa çıkma teknikleri ve sıkıntıları
birbiiyle paylaşma yararlı olur.
4.Evre: İyileşme dönemidir, toparlanma çalışmalarıdır.
Olayın yeniden değerlendirilmesi, çözümlenmessi,
anlamlandırılması gerekir. Bu dönemde ciddi ruhsal
sorunlar da ortaya çıkabilir.
90
Ruh sağlığı hizmetleri konusunda
şunlar bilinmelidir:














Afetten herkes etkilenir.
Kişisel ve kolektif olmak üzere iki tür afet travması vardır
Afetin erken döneminde işbirliği ve iyimserlik yerini yas ve yorgunluğa bırakır.
Afete normal ruhsal tepkiler beklenir.
Afetten kurtulanların emosyonel problemleri yaşıyor olmanın getirdiği
sorunlardır.
Yardımlarla ilgili güven kaybı yaşanır.
Ruh sağlığı hizmetlerine gereksinim göz ardı edilir.
Yardım kabul etmeyenler olabilir.
Psikolojik yardımdan ziyade uygulamaya dönük somut yardımlar yapılmalıdır.
Toplumun ihtiyaçları referans alınmalıdır.
Etiketlemekten kaçınılmalıdır.
Aktif ilgi gerekir.
Afet evresine uygun müdahale gerekir.
Destek sistemler önemli rol oynar.
91
Ruh sağlığı hizmeti sunanların
görevleri




Toplumun eğitimi
Hizmetin halka gitmesi
Toplum ile irtibat kurmak
Kriz danışmanlığı
92
Afetlerde ruh sağlığı hizmeti
sunanların eğitilmesi







Afette insan davranışları
Özel gruplara etkili müdahaleler
Afet yanıtında organizasyonel safhalar
Ruh sağlığı hizmetlerinin afetlerde içerik ve
esasları
Kriz danışmanlığı
Stresle başa çıkma
Toplum eğitimi, toplum organizasyonu,
basının kullanılması
Üreme Sağlığı
93
1994 Uluslar arası Nüfus ve Kalkınma
Konferansı sonrasında üreme sağlığı
hizmetleri sürekliliği olan bütüncül bir
yaklaşım içinde ele alınmaktadır.
Üreme sağlığı; üreme sistemi ve işlevleri ile
ilgili sadece hastalık ve sakatlığın olmaması
değil, tüm bunlara ilişkin fiziksel, sosyal ve
mental yönden tam bir iyilik halinin
olmasıdır.
Üreme Sağlığı Hizmetleri
94




Doğum öncesi bakım
Sağlık personeli yardımlı ve sağlıklı
koşullarda doğum
Doğum sonrası bakım
Aile planlaması hizmetleri-danışmanlık
Bu hizmetlerin aksamadan yürütülmesi için
gerekli mekan, malzeme, personel
gereksinimi karşılanmalıdır.
Öncelikli Üreme Sağlığı Hizmeti
95



Doğumların temiz koşullarda ve sağlık
personeli tarafından yaptırılması
Obstetrik acil vakalara hemen müdahale için
uygun yerlere sevkinin sağlanması
Yenidoğan ve anne mortalite ve morbidite
artışının engellenmesi
Üreme Sağlığı
96




Güvenli ve mutlu cinsel yaşam
Üreme yeteneği
Üreme yeteneklerini kullanmada karar
özgürlüğü
Kadın sağlığına gösterilen önem intrauterin
dönemden hatta daha öncesinden
başlamalıdır
Üreme Sağlığı
97




Yaşa göre sorunlar farklıdır
Cinsiyete göre farklıdır
Doğurganlık özelliği asıl gereksinim
kaynağıdır.
Normal koşullarda dahi yaşamsal riskler
nedeniyle özel bir hizmete gereksinim duyan
kadınlara farklı yaklaşılmalıdır.
Üreme Sağlığı
98
Sorunlar
 Sağlıksız cinsellik, ergen
gebelik
 HIV / CYBH




Cinsel şiddet
Paralı cinsellik
Doğurganlığın
düzenlenmesi
Anne ve yenidoğan ölüm
ve hastalıkları
Hizmetler
 Cinsel eğitim





Tanı, tedavi, eğitim
Güçlendirme
Bilgilendirme
Doğum kontrolü
Doğum öncesi, doğum ve
doğum sonrası bakım, AP,
bebek bakımı
Üreme Sağlığı
99
Sorunlar
 İnfertilite



Beslenme
yetersizliği, anemi
Üreme yolları
kanserleri
Osteoporoz
Hizmetler
 Eğitim, danışmanlık,
tedavi
 Eğitim, ek beslenme,
emzirme
 Erken tanı, tedavi

Bilgilendirme, tedavi
100
Afette Üreme Sağlığı Hizmetleri
(öncelikle)





Doğum öncesi bakım
Sağlıklı koşullarda doğum
Doğum sonrası bakım
Aile planlaması danışmanlığı
Aile planlaması hizmet sunumu
Doğum öncesi bakım
101



Anne ve bebeğin gebelik boyunca düzenli
aralıklarla, gerekli muayene, kontrollerin
yapılarak, önerilerde bulunularak sağlık
personeli tarafından izlenmesidir.
Gebelik ayına bakmaksızın ayda bir
kontrolden geçirilmelidir.
DÖB rehberlerine uyulmalıdır.
Sağlıklı Koşullarda Doğum
102





Sağlıklı doğum üniteleri
Sevk zinciri
Mutlaka sağlık personeli yardımlı doğum
Gebe tespiti
Gebelerin eğitimi ve halkın yeni yapılanma
hakkında eğitimi
Doğum sonrası bakım hizmetleri
103




Doğumdan sonra plasentanın atılmasından
gebelik dolayısıyla değişen üreme
organlarının normale dönmesine kadar geçen
6 haftalık süre lohusalık dönemidir
Annenin ve yenidoğanın özenle bakımı
gerekir
Anne ve bebek ölümlerinin en çok görüldüğü
dönemdir.
Doğum sonrası bakım rehberlerine
uyulmalıdır.
Aile Planlaması Danışmanlığı
104


Danışmanlık belli bir konuda karar vermeye
çözüm seçeneklerinin sunularak yardımcı
olunmasıdır. İkna aracı değildir.
Danışmanlığın Önemi:
 Yöntem
kabulü artar
 Kişiye uygun yöntem sağlanır.
 Yöntemin etkili kullanımı sağlanır.
 Yöntem daha uzun süre kullanılır.
 Sağlık personelinin zamanı etkili ve verimli
kullanılmış olur.
 Memnuniyet artar.
İyi bir danışmanlığın ilkeleri
105






Hizmet alanlara iyi davranma
Etkili iletişim
Hizmet alanın gereksinimine uygun bilgi
verme
Gereğinden fazla bilgi vermekten kaçınma
Hizmet alanın seçtiği yöntemi sağlama
Hizmet alanın anlamasına, hatırlamasına
yardım etme
Afetlerde AP Hizmetleri
106




Kondom
Hormonal yöntemler
Rahim içi araçlar
Acil kontrasepsiyon
GENEL İLKEMİZ OLMALI
107



AFETLERİN YOK EDİLMESİ
GEÇİCİ YERLEŞİME GEREKSİNİM
OLMAMASI
YERLEŞİM, BARINMA VE BESLENME
HİZMETLERİNİN TÜM
AYRINTILARININ ÖNCEDEN
PLANLANMIŞ OLMASI