Transcript yüzey erozyonu ile mücadelede - Çölleşme ve Erozyonla Mücadele

T.C.
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ
Erozyon Kontrolü Daire Başkanlığı
2011
ORMAN VE SU BAKANLIĞI İŞLERİ TEŞKİLAT YAPISI
Gayemiz
Genel Müdür
Genel Müdür
Yardımcısı
Çölleşmeyle
Mücadele Dairesi
Başkanı
Erozyon
Kontrolu Dairesi
Başkanı
Genel Müdür
Yardımcısı
Havza
Planlaması ve
Islahı Dairesi
Başkanı
Etüt-Proje Daire
Başkanı
Genel Müdür
Yardımcısı
Politika ve
Mevzuat
Geliştirme
Dairesi Başkanı
EROZYON KONTROLÜ DAİRE BAŞKANLIĞI
GÖREVLERİ
4
EROZYON KONTROLÜ DAİRESİ BAŞKANLIĞININ GÖREVLERİ
a) Erozyonla mücadele plan ve projelerini yapmak, yaptırmak, uygulanmasını izlemek, bu faaliyetlere
proje bazında destek sağlamak, bu iş ve işlemlerle ilgili politika ve stratejiler belirlemek, ilgili kurum ve
kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak.
b) Ulusal bazda erozyon ve erozyon risk haritalarını oluşturmak, alınacak önlemler ile ilgili plan ve
projeler geliştirmek, yapılan çalışmaları izlemek ve veri arşivi oluşturmak.
c) Erozyon kontrol çalışmaları ile ilgili ulusal ve uluslar arası kurum, kuruluş, üniversiteler ile işbirliği
yapmak, gelişmeleri takip etmek, konu ile ilgili ulusal ve uluslar arası eğitim, toplantı, sempozyum,
çalıştay organize etmek.
ç) Erozyonla mücadele konularında uluslararası süreçleri takip etmek, katılım sağlamak.
d) Görev alanı ile ilgili eğitim yayım ve tanıtım faaliyetlerinde bulunmak.
f) Genel Müdür tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
5
GENEL DURUM
•Türkiye; coğrafi konumu,
topografik yapısı, iklimi, yanlış
tarım uygulamaları, mera ve
orman tahribatı ve toprakların
erozyona duyarlı olması
sebepleri ile dünya üzerinde
erozyona maruz ülkeler
arasında yer almaktadır.
•Türkiye;küresel
iklim
değişikliğine bağlı
olumsuzluklardan en fazla
etkilenecek ülkeler arasında
gösterilmektedir.
•
MEVCUT DURUM
Genel
Durum
Türkiye;
iklim, topoğrafya ve toprak özellikleri nedeniyle çok
farklı ekosistemlere sahiptir.
Eğimin %15’den yukarı olduğu yerler % 62,5’dir.
Toprakların %67’si sığ ve çok sığdır.
MEVCUT DURUM
Topraklarımızın %40’ı 0-20cm, %33’ü 20-50cm derinliktedir.
%2’si alkali ve tuzlu olup bitki yetişmesine uygun değildir.
Ülkemizin %37,3’ünde yarıkurak iklim şartları hüküm
sürmektedir.
Ülkenin %56’sı 1000 metrenin üzerindedir.
Yukarıdaki nedenlerden dolayı Türkiye’de yetişme muhiti
özellikleri çok kısa mesafelerde değişmektedir. Bu durum aynı
zamanda biyolojik çeşitliliğin fazla olmasının nedenidir.
KURAKLIK HARİTASI
Ülkemizde kurak ve yarı kurak alan miktarı 51 milyon
hektardır. (%65)
Yıllık Yağış
Ortalama:
632mm
Rize:2269mm
Iğdır:231mm
Yağışlar genelde yetersiz ve düzensizdir.
9
İKLİM HARİTASI
10
TÜRKİYE’DE EROZYON
Genel Durum
Çölleşmenin en önemli
sebeplerinden biri erozyondur.
Orman alanlarının %54’ü,
Tarım alanlarının %59’u,
Meraların %64’ünde,
orta ve şiddetli erozyon mevcuttur.
TANIMLAR
•
İnfiltrasyon:
• İnfiltrasyon yağış sularının toprak yüzeyinden aşağıya doğru
sızması olayıdır. Toprak yüzeyine ulaşan yağış suları ya
yüzeysel akış haline geçer ya da infiltrasyonla toprağa sızar.
Yağış sularının infiltrasyonla toprağa sızan miktarının, yağış
miktarına oranı, yağış şiddetinin infiltrasyon kapasitesini aşıp
aşmamasına bağlıdır.
Toprağın infiltrasyon kapasitesinin en yüksek olduğu yağışın
başlangıcında, şiddeti yüksek bir yağmur fazla yüzeysel akışa
neden olmazken, toprağın infiltrasyon kapasitesinin en düşük
olduğu yağışın sonuna doğru, şiddeti yüksek bir yağmur aşırı
yüzeysel akışlara neden olur.
Şayet, yağışın şiddeti infiltrasyon kapasitesinden düşükse, bu
durumda yağışın tamamı toprağa sızar.
İnfiltrasyonla toprağa sızan suların bir kısmı toprak nemine
eklenir, bir kısmı da yer altı ve taban suyu haline gelir.
Erozyon ;
Bitki örtüsünün olmaması veya tahrip edilmesi nedeniyle ,
su ve rüzgâr etkisiyle;
ve Birikmesi
Olayıdır.
Şayet , insanın tabiattaki toprak su bitki arasındaki dengeyi bozucu
09.04.2015
nitelikteki müdahalesi sonucu meydana geliyorsa hızlandırılmış erozyon
Erodibilite
• Toprakların erozyon eğilimi; tamamen kendi bünyelerindeki
çeşitli özelliklerden kaynaklanan, su ve rüzgar kuvvetlerine
karşı direncini veya erozyona duyarlılığını gösteren bir
niteliğidir.
09.04.2015
EROZYONUN ÇEŞİTLERİ
•
•
•
•
•
Su erozyonu
Rüzgar erozyonu
Çığ erozyonu
Yerçekimi erozyonu
Buzul erozyonu
09.04.2015
SU EROZYONUNA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
İKLİM :
İKLİM :
İklimin erozyon üzerine etkisi yağış , sıcaklık ve rüzgarla olmaktadır.
İklimin erozyon üzerine etkisi yağış , sıcaklık ve rüzgarla olmaktadır.
Bunların içerisinde en önemlisi yağıştır. yağışında şekli şiddeti, süresi
Bunların içerisinde en önemlisi yağıştır. yağışında şekli şiddeti, süresi
ve zamanı erozyona farklı etki yapmaktadır.
ve zamanı erozyona farklı etki yapmaktadır.
İKLİMÖRTÜ
:
VEJETASYON ve ÖLÜ
:
İklimin
erozyon
üzerine
etkisişiddetini
yağış , ve mekanik
Bitki Örtüsü toprağa ulaşan yağışın
miktarını,
sıcaklık ve rüzgarla
olmaktadır.sıklığı,
Bunların
etkisini azaltmaktadır.
Bitki örtüsünün
kapalılığı ve
içerisinde
önemlisi
yağıştır.
boyu yüzeysel akışın
önündeenmekanik
bir
engel oluşturur.
yağışında şekli şiddeti, süresi ve zamanı
erozyona farklı etki yapmaktadır.
TOPOGRAFYA :
Yamacın eğimi ve uzunluğu erozyonda önemlidir. Erozyonun şiddeti
bakımından eğim çok daha önemlidir. Eğimin % 5 ‘den %10’a çıkması
erozyon miktarında 3 kat, % 15’e çıkması 5 kat artış yapmaktadır.
SU EROZYONUNA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
• ANAKAYA –TOPRAK
 Ana materyalin , toprak erozyonunun etkileyen özellikleri;
toprakların erodibilitesi ( erozyon eğilim değeri) ve toprakların
ıslanabilme yetenekleridir. Örneğin granit, diorit, gnays ve
şistler erozyona karşı hassastır. Bazalt, gabro ve andezit gibi
ana materyaller erozyona karşı son derece dayanıklıdır.
 Toprağın fiziksel özellikleri yüzeysel akış miktarını
etkilemektedir. Toprağın tekst ürü, sitrik türü, nem ve organik
madde miktarı erozyona etki eden faktörler arasında yer
almaktadır.

İNSAN FAKTÖRÜ
 Tabiatı en çok tahrip eden de en çok imar edende insandır.
SU EROZYONUNA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
SU EROZYONUNA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
09.04.2015
SU EROZYONUNA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
TOPOGRAFYA :
Yamacın eğimi ve uzunluğu erozyonda önemlidir. Erozyonun şiddeti
bakımından eğim çok daha önemlidir. Eğimin % 5 ‘den %10’a çıkması
erozyon miktarında 3 kat, % 15’e çıkması 5 kat artış yapmaktadır.
09.04.2015
SU EROZYONUNA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
21
SU EROZYONU İLE MÜCADELE
• YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELE

TERASLAR
 İş gücü İle yapılan Teraslar
 Makineli Teraslar



ÖRME ÇİT
ÇİZGİ OT EKİMİ
DİĞER TESİSLER
• OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
 EŞİKLER





Kuru Duvar eşikler
Örme Eşikler
Kafes Tel Eşikler
Çuvallı seddeler
Harçlı Yapılar
09.04.2015
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
1-TERASLAR :Arazi üzerinde, meyil ve bölge hidroliği
gereklerine göre aralıkları belli edilen, toprak ve suyu
satıh üzerinde tutmaya yarayan, tesviye eğrilerine
paralel (su tutucu) veya havzadan suyu erozyona
sebep olmayacak şekilde dışarı boşaltan kanallardır.
23
APLİKASYON
İnşa edilecek terasların aralık mesafelerinin ve yerlerinin arazide
işaretlenmesi işlemidir.
24
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
Eğimli(Akıtıcı) Teraslar: Esas itibariyle eğimli yamaçlar üzerinde, ani
sel tahribatının ve toprak erozyonunun önlenmesi amacı ile tesis edilen
teraslardır.
25
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
26
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
27
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
Eğimsiz Teraslar: Tesviye eğrilerine paralel sıfır meyilli teraslardır.
Yüzeysel akışa geçen suların tamamen tutulması ve arazinin ön görülen
kültürel önlemlere hazır hale getirilmesi için tesis edilirler.
28
TERASLAR
29
TERASLAR
İŞGÜCÜ İLE YAPILAN
09.04.2015
TERASLAR
İŞGÜCÜ İLE YAPILAN
09.04.2015
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
ÇALI DEMETLİ TERAS:
•
Çalı demetli teraslar meyilli, rüzgar erozyonuna hassas, ince
kumlu yapıda, ince materyal taşınan yamaçların stabil hale
getirilmesinde kullanılır. Yamaç arazide kazı tabanının içe doğru
meyli % 10 olacak şekilde bir hendek açılır.
• Bu hendek üzerine civardan temin edilen her türlü dallar demetler
halinde yatırılır. Demetlerin ucu topraktan dışardadır. Daha sonra,
bu terasın üzerine toprak çekilerek tam bir gradoni tipi terasa
dönüştürülür.
• Teras üzerinden toprak sıkıştırılarak % 35-40 meyil verilir. Daha
sonra açılan çukurlara projesinde belirtilen fidanlar dikilir. Bu
metotda kazık kullanılmamaktadır.
Çalı demetli terasın üzerine fidan dikilecekse, çalı demetleri terasa
yerleştirilirken, fidan dikilecek yerin çalı demetleri ile
kapatılmamasına dikkat edilmelidir.
33
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
ÇALI DEMETLİ TERAS:
34
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
ÇALI DEMETLİ TERAS
35
ÇALI DEMETLİ TERAS
36
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
ÇALI DEMETLİ TERAS
• .
37
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
ÇALI DEMETLİ TERAS
09.04.2015
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
ÖRME ÇİT TESİSİ :
Toprağı gevşek çürük yamaçlarda, toprağın taşınmasını önlemek
için çoğu yerlerde örme çitler yapılır. Bu çitler, yağmur sularının
akışını yavaşlatarak toprağın aşınmasını ve taşınmasını önlerler.
Örme çitlerin inşaatında ince çapları 4-6 cm. olan 90-100 cm.
boyunda kazıklar kullanılır. Çakılan kazıkların birbirine olan
mesafesi 30-40 cm. olmalıdır. Sıralar arasındaki mesafe 1-1.5
metredir.
Kazık çakmada kılavuz kazık kullanılması ve toprağın tavda
olması kazık çakılmasını kolaylaştırır. Ayrıca, sürgün verme
özelliği olan kazıklar tercih edilmelidir.
39
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
ÖRME ÇİT :
Kazıkların üçte ikisi toprağa girmelidir. Toprağın gevşek ve yamaç
eğiminin fazlalığı oranında kazıklar derin çakılmalıdır. Kazıklar
yamaca ne tam düşey, ne de araziye dik olmalı bunun ikisinin
arası yönde ve daha ziyade yukarı doğru çakılmalıdır
Örme çitlerin tesis zamanı genellikle İlkbahardır. Çünkü, ağaç
budama bu mevsimde yapılır. Ayrıca, yağışların bol olması
nedeniyle toprak yumuşak olduğu için kazıkların çakılması bu
mevsimde daha kolaydır.
Kazık çakma ve örme işlemleri tamamlandıktan sonra çitlerin
arkası toprakla doldurulur ve üst kısımlarına da ağaç nevilerinden
uygun olanları dikilir.
40
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
ÖRME ÇİT KAZIKLARININ ÇAKILMASI
41
42
43
44
45
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
ÖRME ÇİT
46
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
MAKİNE İLE YAPILAN TERASLAR:
Değişik özelliklere sahip toprak işleme makinelerinden yararlanılarak
özellikle sel ve taşkın önlemede kullanılan, genişliği 140-150 cm, derinliği
60-80 cm ebatlarında yapılan teraslardır.
47
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
TERASLAR
MİNİ EKSKAVATÖR
Palet aralığı maksimum 170 cm
Gücü 24-50Hp
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
TERASLAR
MAKİNE İLE YAPILAN
AĞRI 2010
49
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
TERASLAR
MAKİNE İLE YAPILAN
50
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
TERASLAR
MAKİNE İLE YAPILAN
AĞRI 2010
51
YÜZEY EROZYONU İLE MÜCADELEDE
TERASLAR
MAKİNE İLE YAPILAN
AĞRI 2010
MALATYA 2010
52
ÇÜRÜK YAMAÇLARIN SAĞLAMLAŞTIRILMASI
Akan yamaçların ıslahında önce mekanik önlemlerle toprağın
durdurulması ,daha sonra o kısımda uygun bir bitki örtüsünün
geliştirilmesi ile ıslah çalışmalarına devamlılık kazandırılması
gerekir
53
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
• Yüzey erozyonu devam etmesi halinde oyuntu erozyonuna
dönüşür. Yüzeyden akan sular kanalize olunca oyulmalar
meydana getirir ve böylece oyuntu erozyonu başlamış olur.
Oyuntu ıslahı yapılacak yerlerde suların oyuntu alanına
gelmeden akıtıcı bir hendekte toplayarak bir boşaltma kanalına
veya bir dereye akıtılması gerekmektedir.
54
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
ÇEVİRME HENDEĞİ
55
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
Kuru Duvar Eşikler: Harçsız olarak inşa edilen enine
yapılardır. Fazla su taşımayan mecralarda, küçük
oyuntularda
inşa edilirler.
Kuru duvar eşikler, harçsız olarak inşa
edilen enine yapılardır. Fazla su
taşımayan mecralarda, küçük
oyuntularda inşa edilirler.
Kuru duvar eşikler, genel olarak su
toplama havzası 100 hektardan küçük
olan derelerin (sel yarıntısı, sel dereciği)
ıslahında kullanılır.
56
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
• Kuru duvar eşikler, harçsız olarak inşa edilen enine
yapılardır. Fazla su taşımayan mecralarda, küçük
oyuntularda inşa edilirler.
Kuru duvar eşikler, genel olarak su toplama havzası
100 hektardan küçük olan derelerin (sel yarıntısı, sel
dereciği) ıslahında kullanılır.
57
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
Kuru Duvar Eşikler
58
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
59
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
60
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
09.04.2015
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
62
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
Biyolojik Yapılar:
Çalı Demetli Canlı Eşikler
Dere yataklarında kullanılacak enine yapıların tesisinde sürgün
verme yeteneği yüksek canlı bitki malzemesi kullanılarak oluşturulan
yapılardır.
Örme canlı eşik ve çalı demetli canlı eşik olmak üzere iki çeşittir.
Oyuntu kenarları doğal şev açısına uygun düzeltilir. Oyuntu eksenine
dik olarak 25-30 cm. derinliğinde ve 30 cm. genişliğinde bir hendek
açılır.
Bu hendeğin içerisine 1.00-1.50 m. uzunluğunda, çapları 6-15 cm.
olan kazıklar, 0.30-0.50 m. ara ile çakılır, bozuk meşe baltalıklarının
imarında, seyreltme ve teklemelerden elde edilen Meşe, Söğüt veya
Kavak dalları ile kazıkların arası örülür. Kazıkların en az üçte biri
sürgün verecek ağaç türlerinden seçilmelidir. Kazıklar en az 1/3’ü
toprağa girecek şekilde çakıldıktan sonra araları örülür ve sonra çitin
arkası doldurulur ve gerekirse kazıklar latalarla veya tellerle
birbirlerine bağlanır ve mansap tarafına çakılacak payandalarla
kuvvetlendirilir
63
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
64
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
65
ÇUVALLI TOPRAK SEDDE
66
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
Bu tip eşikler 70 cm. den daha
KAFES TEL EŞİK
yüksek olmazlar. İnşaası için kazık,
3 mm.lik çelik tel ve kafes tel
kullanılır. Kazıklar arasına 1 m.
mesafe verilir. Bu sistem, açıklıkları
1.50-2.00 m.’yi geçmeyen dar
boğazlarda faydalı şekilde
kullanılabilir.
67
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
KAFES TEL EŞİK
68
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
69
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
70
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
KAFES TEL EŞİK
71
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
72
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
HARÇLI YAPILAR
73
OYUNTU EROZYONU İLE MÜCADELE
HARÇLI YAPILAR
74
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
Yeterli bitki örtüsü bulunmayan,
arazilerde, gevşek yapıdaki kuru ve
ince
bünyeli
rüzgarların
toprağın
etkisi
şiddetli
yerinden
oynatılarak taşınmasını engelleme
için yapılan faaliyetlerdir.
75
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
• Rüzgar erozyonu ile mücadele yöntemleri üç bölümde ele alınmaktadır:
• 1- İDARİ ÖNLEMLER
•
Eğitim
•
Tarım alanlarının kabiliyet sınıfına uygun kullanılması
•
Meralarda otlatmanın bitki örtüsünü bozmayacak şekilde yapılması
•
Tarla kenarlarındaki vejetasyonun korunması
•
Tarım alanlarında anızların yakılmaması
• 2- KÜLTÜREL ÖNLEMLER
•
Mevcut vejetasyonun korunması ve geliştirilmesi
•
Bozulmuş mera alanlarının ıslahı ve münavebeli otlatma sistemi
kullanılması
•
Tarım alanlarında içinde baklagillerinde olduğu nöbetleşe ekim yönteminin
kullanılması
•
Tarım alanlarında uygun toprak işleme yöntemlerinin kullanılması
•
Sulu tarım uygulamaları
•
Çok yıllık yem bitkileri ekimi
76
•
Tarım alanlarında nadas- hububat şeritvari ekim yönteminin kullanılması
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
•
• 3- MEKANİK ÖNLEMLER
•
•
Koruyucu orman kuşakları oluşturulması
•
Rüzgar perdeleri tesisi
•
Kumul tespit çalışmaları
77
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
KUMUL TESBİT ÇALIŞMALARI
1. Ön Kumul Oluşturma
2. Yüzeysel Kum Hareketlerinin Önlenmesi
Cansız materyal ile stabilizasyon
Dal örtüsü sermek
Çit sistemi kurmak
Canlı materyal İle stabilizasyon
Otlandırmak
Çalılandırmak
3.Daimi Stabilizasyon(Ağaçlandırma)
78
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
Koruyucu Orman Kuşakları: Tarım arazilerini ve çiftlikleri korumak,
kumulları tespit etmek gayesi ile 30-60 metre genişliğinde, 10-30 ağaç
sırasından oluşan koruyucu orman kuşakları tesis edilir.
79
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
Koruyucu orman kuşakları sırtların üzerinde ve yerleşim yerlerinin
etrafında tesis edilir.
80
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
Rüzgar Perdeleri:
Tarım arazilerini rüzgardan korumak gayesi ile genellikle
1-3 ağaç sırasından, bazen de 1-7 sıradan oluşan rüzgar
perdeleri tesis edilir.
Şerit yüksekliğinin 20 katı kadar mesafede etkilidir.
81
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
Rüzgar perdeleri 350 metre aralıklarla tesis edilir.
82
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
Tarım ve Mera Alanlarında:
Koruyucu orman kuşakları oluşturulması Rüzgar perdeleri tesisi
83
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
Yol kenarlarına rüzgar erozyonuna önlem olarak tesis
edilen rüzgar perdeleri 3 sıra olarak dikilir.
84
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
Tarım alanlarında rüzgar perdesi uygulamaları
85
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
Rüzgar erozyonuna karşı tesis edilen yol kenarı
ağaçlandırmaları.
86
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
KUMUL TESPİT ÇALIŞMALARI
87
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
KUMUL TESPİT ÇALIŞMALARI
Ön eksibenin ( ön kumulun ) tespiti
88
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
KUMUL TESPİT ÇALIŞMALARI
Ön eksibenin ( ön kumulun ) tespiti
89
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
KUMUL TESPİT ÇALIŞMALARI
Yüzeysel kum hareketlerinin önlenmesi için yapılan çalışmalar
90
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
KUMUL TESPİT ÇALIŞMALARI
Yüzeysel kum hareketlerinin önlenmesi için yapılan
çalışmalar
91
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
KUMUL TESPİT ÇALIŞMALARI
Yüzeysel kum hareketlerinin önlenmesi için yapılan
çalışmalar (Cansız materyal ile stabilizasyon)
92
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
Yüzeysel kum hareketlerinin önlenmesi için yapılan
çalışmalar(Canlı materyal İle stabilizasyon)
Ebu cehil Çalısı (Calligonum poligonoides
93
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
KUMUL TESPİT ÇALIŞMALARI
Daimi stabilizasyon (Ağaçlandırma)
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
KUMUL TESPİT ÇALIŞMALARI
Daimi stabilizasyon (Ağaçlandırma)
95
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
KUMUL TESPİT ÇALIŞMALARI
Daimi stabilizasyon (Ağaçlandırma)
96
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
KUMUL TESPİT ÇALIŞMALARI
Kumul alanlarda çok yıllık yem bitkilerinin kullanılması
97
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
IĞDIR- ARALIK
İran, Nahcivan
ve Ermenistan gibi üç komşu ülkeye sınırı olan
Iğdır-Aralık İlçesi’ndeki sahanın genişliği 13.542 hektar dır.
2004
2008
98
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
IĞDIR- ARALIK
2004
2008
99
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
IĞDIR- ARALIK
2004
2008
100
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
KONYA-KARAPINAR
Karapınar ,1960'lı yıllarda şiddetli rüzgar erozyonu nedeniyle göç
tehlikesi ile karşı karşıya kalmıştır.
101
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
KONYA-KARAPINAR
İlk olarak 13 000 Ha saha kontrol altına alınarak ıslah çalışmalarına
başlanmıştır.
102
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
KONYA-KARAPINAR
Alanın bir kısmı ıslah edilerek arazi sahiplerine iade edilmiştir.
103
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
Manisa- Beyoba / Sazoba
1988-1989 yıllarında Tiyenli, Değnekler Köyleri ve Kumkuyucak
Kasabası arasında kalan 297 hektarlık alanda, 1996 yılında Beyoba,
Sazoba köyleri sınırında 145 hektar sahada rüzgar erozyonu tedbirleri
alınmıştır.
104
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
Manisa- Beyoba / Sazoba
105
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
Manisa- Beyoba/Sazoba
Sahaya 196 bin fıstıkçamı, 34 bin yalancı akasya, 10 bin Okaliptus,
5 bin badem ve 4 bin 500 adet de Kıbrıs akasyası fidanı dikildi.
106
KIYI KUMULLARINDA YAPILAN RÜZGAR EROZYONU
İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Adana / Karataş
Adana / Akyatan
Antalya/Side-Sorgun
Antalya / Kadriye-Belek
Antalya / Konyaaltı
Antalya / Yeniceköy
Muğla / Kale
Antalya / Ovagelemiş
Muğla / Kumluova
İstanbul / Durusu
İstanbul / Ağva
Sinop / Sarıkum
107
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
ADANA - AKYATAN
Çalışmalar sonucunda, 2065 hektar alan kumun etkisinden
arındırılarak ağaçlandırılmıştır.
108
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
FETHİYE-KALKAN
Bu bölgede 1350 hektarlık Fethiye-Kumluova ve 1100 hektarlık
Kaş-Ovagelemiş Projesi uygulanmıştır.
109
RÜZGAR EROZYONU ÖNLEME FAALİYETLERİ
İSTANBUL- TERKOS-AĞAÇLI
Karadeniz Bölgesi’ndeki en geniş kumul sahası olup, İstanbul’un
su ihtiyacını sağlayan Terkos Gölü’nü doldurduğundan önem
taşımaktadır. 2102 hektarlık İstanbul-Çatalca Terkos Durusu
Kumulu Projesi uygulanmıştır.
110
Vetiver (Vetiveria zizanioides (L.) Nash)
• Birçok ülkede başta toprak ve su muhafazası,
• Maden işletmelerinin atık sahalarında, yol şevleri ve baraj
havzalarında toprak stabilizasyonu ve toprak ıslahı amaçlı,
• Köklerinden elde edilen aromatik yağlardan parfüm ve
kimya endüstrisinde,
• Tıbbi olarak (aromaterapi) ,
• Vegetatif aksamı kağıt endüstrisinde ham madde olarak;
yaprakları ise hasır ve sepet yapımında ,
• Hayvan yemi ve malç malzemesi,
• Bitki rotasyon bitkisi olarak değerlendirilebilmektedir.
111
• Gramineae familyasından olup, 12 adet türü bulunmaktadır ve
ortalama ömrü 40 yıldır.
• Asya, Afrika ve Güney Amerika’da yarı karasal ve tropikal alanlarda
yayılış göstermektedir.
• Avrupa’da Fransa, İspanya, İtalya, İngiltere, Portekiz gibi ülkelerde de
yetiştirilmektedir.
112
Türkiye’de Vetiver
• Ülkemizde ilk olarak Muhammet KILCI tarafından
1998 yılında İtalya’nın Sicilya Adasının Catania
bölgesinden
getirilerek,
İzmir/Karşıyaka’da
üretilmeye başlanmıştır
• Daha sonra bitkinin Ege Bölgesinde farklı toprak ve
iklim koşullarına adaptasyonunun belirlenmesi için
TÜBİTAK destekli bir proje gerçekleştirilmiştir
(TOGTAG 2883).
113
Vetiverin Özellikleri
• Saz görünümlü olup, boyu 2 m’ye, taç genişliği ise 1 m’ye
ulaşabilmektedir.
• Kardeşlenme yeteneği yüksektir.
• Saçak köklü olup, yumak oluşturan kökleri uygun koşullarda 3
m derinliğe kadar gidebilmektedir.
• Yaprakları ortalama 75 cm uzunluğunda, 8 mm genişliğinde,
ince uzun görünümlüdür.
• Çiçekler erguvan-bordo renginde, salkım şeklindedir.
Çiçeklenme zamanı yaz sonudur.
• Tohumları çevresel koşullara hassas olup, çimlenme yüzdesi
düşüktür. Bu nedenle üretimi, kardeşlerin ayrılması ve
çeliklerin köklendirilmesiyle yapılmaktadır.
114
115
Vetiver bitkisinin önemli kullanım yerlerinden
birisi de toprak-su muhafazası çalışmalarıdır:
• Yağmur
suyunun
akış
hızını
%60-70
azaltabilmektedir.
• Yıllık yağışın 689 mm olduğu bir yerde toprak
kaybını % 89, su kaybını % 57 oranında azalttığı,
• Yıllık 1240 mm yağış alan bir başka alanda ise
yüzeysel akışla meydana gelen toprak kaybını
%11,6’dan % 3,6’ya düşürdüğü belirtilmektedir.
116
Ekstrem Koşullarda Vetiver
•
•
•
•
•
•
Tuzluluk ve pH açısından geniş toleransa sahip olup,
her tür toprakta yetişebilmektedir.
Kuraklığa, uzun süre su altında kalmaya ve sele
dayanıklıdır.
Topraktaki ağır metallere ve tarım ilaçlarının
artıklarına yüksek toleranslıdır.
Yangın ve otlatmaya karşı dayanıklıdır.
Geniş bir iklim rejiminde yetişebilmektedir (-10 C ile
48 C sıcaklık, 200-6000 mm yıllık yağış miktarları).
Çok meyilli alanlarda kullanılabilmektedir.
117
Vetiver ve Diğer Bitkilerin Dayanabildiği
Ağır Metal Seviyeleri
Ağır
Metaller
Arsenik
Kadmium
Bakır
Krom
Kurşun
Civa
Nikel
Selenyum
Çinko
Topraktaki Seviye (mg/kg)
Bitkideki Seviye (mg/kg)
Vetiver
Diğer
Bitkiler
Vetiver
Diğer
Bitkiler
100-250
20-60
50-100
200-600
>1 500
>6
100
>74
>750
2.0
1.5
7-10
2-14
-
21-72
45-48
13-15
5-18
>78
>0.12
347
>11
880
1-10
5-20
15
0.02-0.20
10-30
-
118
Tarım Alanlarında Vetiverin Toprak Kaybı ve Yüzeysel Akış Üzerine
Etkisi
Ülkeler
Toprak Kaybı (t/ha)
Yüzeysel Akış (Yağış %)
Kontrol
Geleneksel
Vetiver
Kontrol
Geleneksel
Tayland
3.9
7.3
2.5
1.2
1.4
0.8
Venezuella
95.0
88.7
20.2
64.1
50.0
21.9
Venezuella
(15 %)*
16.8
12.0
1.1
88
76
72
Venezuella
(26 %)*
35.5
16.1
4.9
Vietnam
27.1
5.7
0.8
Bangladeş
42
6-11
Hindistan
25
2
14.4
3.9
23.3
Vetiver
15.5
119
Materyal ve Yöntem
•
•
•
•
•
•
Materyal
Çalışma alanı, Seferihisar ilçesi Doğanbey Köyü sınırları içinde
yer alan orman alanıdır.
Bu alan 2009 yılında yangın geçirmiş, 2010 yılında yeniden
ağaçlandırılmıştır.
Alanda hakim anakaya fillattır.
Bu sahanın içinde bir dere yatağı seçilerek Vetiver dikilmiştir.
Derenin su toplama alanı 21 ha olup, başlangıç noktası 222 m,
bitiş noktası 181 m rakımdadır.
Dere yatağının uzunluğu 561 m’dir.
120
Toprak Özellikleri
Kum (%)
58,20
Kil (%)
20,16
Organik
Madde (%)
2,259
Toz (%)
21,64
Azot (%)
0,135
Toprak Türü
Kumlu Killi
Balçık
Fosfor (ppm)
3,40
1,33
Potasyum
(ppm)
101
0,176
Kalsiyum
(ppm)
2600
Kireç (%)
E.C.x10-3
(mS/cm)
pH
7,86
122
İklim Özellikleri
• Seferihisar Meteoroloji İstasyonunun uzun dönemli
ölçümlerine göre (1933-2002 ) ortalama yıllık toplam yağış
miktarı 582,4 mm’dir.
• Ortalama nispi nem % 63, ortalama sıcaklık 16,3 oC, en düşük
sıcaklık – 17,5 oC (Ocak 1942), en yüksek sıcaklık 45,1 oC
(Temmuz 1933).
• Çalışmanın gerçekleştirildiği 2010 yılında ortalama yağış
miktarı 979 mm olup, bu yağışın 308,7 mm’si Ekim ayında
meydana gelmiştir. Bu ay içinde bir gün çok kuvvetli sağanak
yağış olmuştur (178 mm /19.10.2010).
123
Yöntem
• Vetiver fidanları dere yatağında 15-20 cm ara ile su akış yönüne dik olarak
dikilmiştir (Nisan ayı sonunda toplam 3300 adet bitki).
• Aralık ayında bitki sıralarının ön ve arka taraflarında biriken sedimentin
miktarı belirlenmiştir.
• Sediment örnekleri alınarak analiz için karma hale getirilmiştir.
• Sediment örnekleri alınarak öncelikle 2 mm’lik elekten elenmiş, elek üstü
ve elek altı materyal ayrılmıştır. Alınan örneklerin hacim ağırlıkları gr/cm3
olarak belirlenmiştir.
• Analiz Yöntemleri: Tepkime (pH) ve tuzluluk (E.C.) 1/2,5 oranında toprak-su
süspansiyonunda, organik madde Walkley-Black Yaş Yakma Yöntemi,
tekstür Bouyoucos Hidrometre Yöntemi, toplam azot Kjeldahl Yöntemi,
fosfor Olsen Yöntemi, potasyum, kalsiyum ve sodyum Nötr 1N Amonyum
Asetat Yöntemi ile belirlenmiştir (Gülçur, 1974).
124
Mayıs 2010
Aralık 2010
125
Bulgular ve Tartışma
Fidanların Gelişim Durumları
• Nisan ayı sonunda dikilen fidanlar Haziran’da kardeşlenmeye
başlamış ve sıra üzerinde fidanlar arasındaki boşlukları Eylül
ayında kapattıkları gözlenmiştir.
• Aralık ayında her bir fidan 1-1,5 m boya ulaşmış ve 50-100
kardeşli bireyler haline gelmiştir.
126
Sediment Taşınımı ve Birikim Durumu
•
•
•
•
•
•
•
Saha Mayıs – Eylül ayları arasında toplam 50,5 mm yağış almış ve dere yatağında
herhangi bir taşınma gözlenmemiştir.
Ekim ayında mevsimsel yağışlar başlamış ve bu ay içinde bir günde 178 mm ekstrem
yağış almıştır.
Kasım - Aralık aylarında devam eden yağışlı periyot sonunda fidanlarca tutulan
sediment miktarı, yapılan ölçümlerle dere yatağı boyunca belirlenmiştir.
21 ha’lık havzada 8 ay içinde dere yatağında tutulan sedimentlerin derinliği fidan
sıralarına göre değişmekte olup, bu derinliğin 15-50 cm aralığında ve ortalama 28,5
cm olduğu belirlenmiştir.
Kaba malzemeler çoğunlukla fidan sıralarının önünde birikirken, ince malzemeler
daha çok sıraların arkasında birikmiştir. Böylece dere yatağı boyunca toplam 646 m3
(784,2 ton) sediment tutulmuştur.Buna göre toplam tutulan sedimentin 284,24 m3 ’ü
(345 ton) kaba malzeme (taş, çakıl), 361,76 m3’ü (439,2 ton) ince malzeme (kum, kil,
toz) olarak hesaplanmıştır.
Hektar başına tutulan sediment miktarı ise 30,76 m3’tür (37,3 ton).
Sedimentlerin ortalama hacim ağırlığı 1,214 gr/cm3 olarak belirlenmiştir.
128
129
130
Sedimentlerin Besin Element İçerikleri
Alan
(21 ha)
Org.
Mad.
kg
N
kg
Top. Sediment
646 m3 (784,2 ton)
6250,4
312,5
Hektarda Sediment
361,8 m3 (37,3 ton)
297,6
14,9
P
kg
K
kg
Na
kg
Toplam
12,91 34,8 2937,6
22,6
9570,8
0,62
1,1
455,8
1,66
Ca
kg
139,9
kg
131
Sonuç ve Öneriler
• Bu çalışma ile ağaçlandırma sahası içinde küçük bir dere havzasında
vetiver ile yapılan bitkilendirme ile önemli miktarda sediment (646 m3;
784,2 ton) ve besin elementleri tutulduğu ortaya konmuştur:
• 6250,4 kg organik madde,
• 312,5 kg azot,
• 12,9 kg fosfor,
• 34,8 kg potasyum,
• 2937,6 kg kalsiyum ve
• 22,6 kg sodyum
• (Toplam 9570,8 kg).
• Bugüne kadar ülkemizde birçok bitki türü erozyonla mücadelede
kullanılırken, bu çalışmadan elde edilen sonuçlara göre, Vetiver bitkisinin
de sediment taşınımını engellemede alternatif bir tür olarak göl, gölet ve
baraj havzalarında, orman içi ve dışındaki erozyona açık alanlarda
kullanılabileceği belirlenmiştir.
132
Teşekkürler…
133