Transcript Trabzon Hurması BA408 Subtropik İklim Meyve Türleri 04.04.2006 Zeynel Dalkılıç Tuzcu,Ö ve B.Yıldırım. 2000.

Trabzon Hurması
BA408 Subtropik İklim Meyve Türleri
04.04.2006
Zeynel Dalkılıç
Tuzcu,Ö ve B.Yıldırım. 2000. Trabzon Hurması (Diospyros kaki L.)
ve Yetiştiriciliği. TÜBİTAK, TARP Yay. Adana, 24 s.
http://tubitak.gov.tr/togtag
Özçağıran,R., A.Ünal, E.Özeker ve M.İsfendiyaroğlu. 2004. Ilıman
İklim Meyve Türleri: Yumuşak Çekirdekli
Meyveler, Cilt:2, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornovaİzmir, 200 s.
Özcan,M. 2005. Trabzon Hurması Yetiştiriciliği. Hasad Yayıncılık Ltd.
Şti. Bakanlar Matbaası, İstanbul, 77 s.
1
Trabzon Hurması
1. Bitki Sistematiğindeki Yeri
2. Kültür Tarihi
3. Anavatanı, Dünya Üzerindeki Yayılışı
4. Ekonomik Önemi
5. Dünyada ve Türkiye’de Üretimi ve Ticareti
6. Morfolojik ve Biyolojik Özellikleri
7. Pomolojik Sınıflandırması ve Bazı Önemli Çeşitler
8. Döllenme Biyolojisi
9. Ekolojik İstekleri
10. Çoğaltılması
11. Bahçe Kurulması
12. Bahçede Yıllık Bakım İşleri
13. Derim (Hasat)
14. Meyvesinin Muhafazası
15. Verim
2
1. Trabzon Hurmasının Bitki
Sistematiğindeki Yeri
Takım : Ebenales (Diospyrales)
Aile : Ebenaceae (Abanozgiller), 6 cins, >450 tür
Cins : Diospyros
Tür
: ~200-400 tür, 4 tür ticari
D.kaki (L.), Çin, taze, işlenerek
D.lotus L., Asya, anaç, tanen
D.virginiana L., Kuzey Amerika, anaç, tanen
D.oleifera Cheng., Çin, anaç, tanen
3
2. Trabzon Hurmasının Kültür Tarihi
- 1900’den önceki yıllarda, tek veya grup
halinde ev bahçelerinde, ticari olarak
Japonya’da
- 19. yy’ın sonundan itibaren Avustralya,
Brezilya, Fransa, Hindistan, İtalya, İsrail,
Kaliforniya (ABD), Sri Lanka (Seylan)’da
yetiştirilmeye başlanmıştır.
4
3.1. Trabzon Hurmasının Anavatanı,
Dünya Üzerindeki Yayılışı
Anavatanı:
- Çin
- Sonraları Kore, Japonya, ABD’ye
- Zeus’un meyvesi, Japon elması
5
3.2. Trabzon Hurmasının Türkiye’deki Yayılışı
Karadeniz Bölgesi’nden ülkemize girmiştir.
Cennet elması (meyvesi), hurma
Marmara, Ege Bölgeleri’nde dağınık ağaçlar
Akdeniz Bölgesi’nde Hatay, Adana, Mersin’de
Fransa, İsrail, İtalya, Japonya, Pakistan’dan
çeşitler getirtilmiş ve ekolojiye uyum
çalışmaları başlatılmıştır.
- Akçakale (Şanlıurfa), Ceylanpınar (Şanlıurfa),
Diyarbakır, Batman’da seleksiyon ve uyum
-
6
4.1. Trabzon Hurmasının Ekonomik Önemi
-
Vitamin A ve E
Karbonhidratlar
Yabani tiplerin besin değeri daha çok
Buruk (kekre) çeşitler yumuşatıldıktan sonra tüketilir.
Buruk olmayan çeşitler doğrudan tüketilebilir.
Kurutulabilir. İkiye veya dörde bölünür. İpe dizilir.
Güneşte veya özel depoda kurutulur.
- Dondurulabilir. Kış boyunca pazarlanır.
- Marmelat, kek, püre, sos, dondurma, krema,
muhallebide kullanılır.
7
4.2. Trabzon Hurması Meyvesinin
Kimyasal Bileşimi (100 g meyvede)
Çekirdekli
Kalori (cal)
63
Protein (g)
0.6
Yağ (g)
0.3
Karbonhidrat (g)
16.1
Ca (mg)
5
P (mg)
21
Fe (mg)
0.2
Na (mg)
5
K (mg)
143
Vitamin A (IU)
2220
Thiamine (mg) B1
0.02
Riboflavin (mg) B2
0.02
Niacin (mg)
0.09
Askorbik asit (mg) C
9
Çekirdeksiz
65
0.6
0.3
16.5
5
22
0.2
5
146
2275
0.02
0.02
0.09
9
Yabani
104
0.7
0.3
27.4
22
21
2.0
0.9
254
54
8
5.1. Dünyada Trabzon Hurması
Üretimi (FAO 2004)
Ülke
Üretim (t)
Alan (ha)
Dünya
2,454,350
767,810
1. Çin
1,790,000
703,200
2. Japonya
270,000
25,000
3. Kore
250,000
28,000
4. Brezilya
66,000
6,400
5. İtalya
55,000
2,900
6. İsrail
20,000
1,700
Türkiye
12,000 (DİE 2000)
7. Yeni Zelanda
1,250
385
8. İran
1,000
100
9. Avustralya
650
75
10. Meksika
450
50
Verim (kg/da)
31,966
25,455
108,000
89,286
103,125
189,655
117,647
32,468
100,000
86,667
90,000
9
5.2. Dünyada Trabzon Hurması
Ticareti (FAO 2003)
Ülke
Dünya
Çin
Japonya
Kore
Brezilya
İtalya
İsrail
Yeni Zelanda
İran
Avustralya
Meksika
İhracat (t)
16,188
0
444
2,176
629
0
12,939 (1)
0
0
0
0
İthalat (t)
191
0
0
49
142
0
0
0
0
0
0
10
5.3. Türkiye’de Trabzon Hurması
Üretimi (DİE 2000)
Ağaç sayısı
İller
Üretim (t)
Toplam 12,000
Hatay
4,332
Adana
2,586
Mersin
1,595
K.maraş
642
Samsun
439
665,000 adet
Pay (%)
36.10
21.55
13.29
5.35
3.65
11
6. Trabzon Hurmasının Morfolojik ve
Biyolojik Özellikleri
Habitüs (taç): 8 m; dik, yarı dik, yayvan
Kök: D.kaki ise kazık, nemli toprakta hassas
D.lotus ise saçak, kurak şarta dayanıklı
D.virginiana ise saçak
Dallar: Dik, yarı dik, yayvan; çok gevrektir, rüzgârda, aşırı meyve
yükü altında kırılır; taze sürgün tüylü, açık yeşil, yaşlandıkça grikahverengi; ilk yıllarda çok obur dal, sonraki yıllarda kısa meyve
dalları
Yaprak: Basit; oval, sivri; kenarı düz; kalın; yaprak sapı kısa;
12
6. Trabzon Hurmasının Morfolojik ve Biyolojik
Özellikleri (devam)
Çiçek: Her sürgünde 2-4 adet; yaprak ve sürgün tomurcuklarından
sonra açar
Dişi çiçekler: Kültür çeşitlerinde; tek, iri; koyu yeşil 4 adet yuvarlak
uçlu çanak yaprak; ilk açtığında taç yaprak sarımsı-krem, sonra
kahverengi; partenokarpik meyve; doğal meyve dökümünü
azaltmak, meyve kalitesini artırmak amacıyla tozlanması istenir.
Erkek çiçekler: Yeni sürgünün yaprak koltuğunda; küçük(<dişi);
zayıf sürgün üzerinde 2-3’lü salkım şeklinde; taç yaprağı açık
sarı. Her yıl düzenli şekilde erkek çiçek oluşturan çeşitle
tozlayıcı olarak kullanılır.
Er-dişi(=Hermafrodit=Erselik):3’lü erkek çiçek salkımının ortasında?
Meyve: 50-300 g; konik, uzun konik, yuvarlak, basık, köşeli
13
7.1. Trabzon Hurmasının Pomolojik
Sınıflandırması
Buruk (kekre) olan (tanen)
Meyve eti sertken yenmez
- Hiratanenashi
- Hachiya
- Saijo
Buruk olmayan
Meyve eti sertken yenebilir
- Fuyu
- Jiro
- Matsumoto Wase Fuyu
- Suruga
- Izu
- Maekawa Jiro
- Ichikikei Jiro
- O’gosho
14
7.2. Trabzon Hurması Çeşitlerinin Tat ve
Olgunluk Durumu
Tadı buruk olanlar
Erkenci: Izu
Orta: Hana Fuyu, Hana Gosho, Ichikikei Jiro, Jiro,
Matsumoto Wase Fuyu, Midia, Shogatsu
Geççi: Fuyu, Suruga
Tadı buruk olmayanlar
Erkenci: Giombo, Nishumura Wase, Saijo
Orta: Eureka, Gailey, Great Wall, Hachiya,
Hiratanenashi, Ormond, Sheng, Tamopan,
Tanenashi, Yomato Hyakume
15
7.3. Trabzon Hurması Çeşitlerinin Meyve
Et Rengi ve Tat Durumu
Meyve et rengi sabit
Tadı buruk: Saijo, Tamopan, Tanenashi,Triumph,Tsuru
Tadı buruk olmayan: Costata, Fuyu, Fuyu (Kaliforniya),
Hana Fuyu (Yotsudani), Gosho, Hana Gosho,
O’gosho, Izu, Jiro, Suruga
Meyve et rengi değişen
Tadı buruk: Fuji, Hachiya, Hiratanenashi
Tadı buruk olmayan: Chocolate, Gailey, Hyakume,
Maru, Zengi Maru, Okame
16
7.4. Trabzon Hurması Çeşitleri:
Buruk (kekre) olan
Hiratanenashi: Meyve orta-iri, yuvarlak-basık, yüksek
verimlidir. Meyve kabuğu sert, parlak, turuncukırmızıdır. Meyve eti açık sarı-turuncudur. Meyve eti
rengi tozlanma ile değişmez. Meyve kalitesi yüksek
olsa da raf ömrü çok kısadır. Ağacı kuvvetli, dik
büyür. Orta mevsim çeşididir.
Hachiya: Meyve iri (230 g), dikdörtgen-konik, uç
bölümü yuvarlaktır. Meyve kabuğu turuncudur. Ağacı
kuvvetli, dikine büyür. Meyve eti rengi tozlanma ile
değişmez. Japonya’da kurutmalık olarak kullanılır.
17
7.4. Trabzon Hurması Çeşitleri:
Buruk (kekre) olan (devam)
Saijo: En eski çeşitlerdendir. Meyve küçük-orta irilikte,
dikdörtgen-koniktir. Meyve eti turuncudur. Meyve eti
rengi tozlanma ile değişmez. Meyve kalitesi yüksektir.
Kurutmalık olarak kullanılır.
18
7.4. Trabzon Hurması Çeşitleri:
Buruk (kekre) olmayan
Fuyu: Japonya’da yetiştiriciliği yapılan en önemli
çeşittir. Meyve iri (200 g), basık yuvarlak ve köşelidir.
Meyve kabuğu sert, parlak, turuncu-kırmızıdır. Sıcak
bölgede yetiştirildiği zaman koyu kırmızı renk alır.
Meyve eti açık sarı-turuncudur. Meyve eti rengi
tozlanma ile değişmez. Partenokarp meyve oluşturur.
Meyve kalitesi ve depolanabilme özelliği çok
yüksektir. Ağacı kuvvetli, orta erkencidir.
Jiro: Kekre olmayan çeşitler arasında en iri meyveyi
oluşturur. Meyve eti rengi tozlanma ile değişmez.
Partenokarp meyve oluşturur. Mükemmel meyve
kalitesine rağmen meyve bazen uç bölümünden
çatlar. Erkencidir.
19
7.4. Trabzon Hurması Çeşitleri:
Buruk (kekre) olmayan (devam)
Matsumoto Wase Fuyu: Fuyu’dan göz mutasyonu ile
oluşmuştur. Meyvesi Fuyu’dan daha küçüktür.
Fuyu’ya göre çevresel şartlara uyum yeteneği daha
geniştir. Meyve eti rengi tozlanma ile değişmez.
Verimlidir. Meyve iriliğini artırmak amacı ile seyreltme
yapılmalıdır. Erkencidir.
Suruga: İri meyvelidir. Meyve yuvarlak-basık, parlak
turuncu-kırmızıdır. Meyve eti açık sarı, tatlıdır. Meyve
eti rengi tozlanma ile değişmez. Meyve kalitesi
mükemmel ve depolamaya uygundur. En
geççilerdendir.
20
7.4. Trabzon Hurması Çeşitleri:
Buruk (kekre) olmayan (devam)
Izu: Meyvesi orta-iri, basık, turuncu-kırımızıdır. Meyve
eti açık turuncudur. Meyve eti rengi tozlanma ile
değişmez. Meyve kalitesi çok yüksek olmasına
rağmen düşük verimlidir. Ağacın gelişme kuvveti
zayıftır. En erkencilerdendir (eylül sonu).
Maekawa Jiro: Jiro’nun göz mutasyonudur. Kekre
olmayan çeşitler arasında en iri meyveyi
oluşturanlardandır. Meyve iri-çok iri, basıktır. Meyve
kabuğu parlak, sarı-turuncudur. Meyve eti rengi
tozlanma ile değişmez. Çok çekirdeklidir. En
erkencilerdendir.
21
7.4. Trabzon Hurması Çeşitleri:
Buruk (kekre) olmayan (devam)
Ichikikei Jiro: Jiro’nun göz mutasyonudur. Sık dikime
elverişli küçük taç oluşturur. Meyve kalitesi çok
yüksektir. Verimlidir. En önemli erkencilerdendir.
O’gosho: Meyve orta irilikte (150 g), yuvarlak-koniktir.
Meyve kabuğu turuncu-kırmızıdır. Meyve eti çok
kaliteli, tatlıdır. Meyve eti rengi tozlanma ile
değişmez. Derim (hasat) önü döküme eğilimlidir.
22
8.1. Trabzon Hurmasının Döllenme Biyolojisi
-
Erdişi + monoik + dioik ?
- Monoik: Chocolate, Gosho, Hana Gosho, Gailey, Myotan, Zengi
Maru
- Sadece dişi çiçek oluşturan: Costata, Fuyu, Hachiya, Hyakume,
Tamopan, Tanenashi, Triumph, Tsuru, Yemon, Zengi
- Bazı yıl sadece diş çiçek, bazı yıl da hem diş hem de erkek çiçek
oluşturan: Fuyu Gaki, Kal, Okame, Toner No.23, Tober No.129
-
X=15
-
-
D.lotus 2n=2x=30 (diploid)
D.virginiana 2n=4x=60 (tetraploid) veya 2n=6x=90 (hekzaploid)
D.kaki 2n=6x=90 (hekzaploid)
Partenokarpi istenen özelliktir.
Tozlanma böcek ile olur (entomofil).
1:8 tozlayıcı:çeşit
23
8.1. Trabzon Hurmasının Döllenme Biyolojisi (devam)
-
-
Tozlanma ile meyve özelliği değişen (pollination variant): Meyve et
rengi çekirdeğin bulunması ile değişir.
Tozlanma ile meyve özelliği değişmeyen (polination constant):
Meyvenin et enginde tozlanma ile değişim olmaz.
Meyve çekirdeksiz ise et rengi açık, çekirdekli ise koyu kırmızımsıkahverengi
Tozlanma zayıf ve tek çekirdek oluşmuş ise çekirdeğin çevresinde koyu
alan oluşur ancak diğer bölümler açık renkli olur.
Kırımızı, sert etli, çekirdeksiz, buruk (kekre) olmayan çeşitler istenir.
Tozlanma yapıldığında meyvede çekirdek oluşur ancak meyve et rengi
değişmez. Çekirdekli veya çekirdeksiz iken turuncudur. Ağaç (hasat)
olumunda bazı çeşitler buruk, diğer bazıları buruk değildir.
Tozlanma yapılmadığında meyve çekirdeksiz ise meyve eti buruk ve
turuncudur. Tozlanma yapıldığında meyvede çekirdek oluşur,
kahverengidir.
Çekirdek sayısı arttıkça, et rengi koyulaşır, burukluk azalır.
24
9.1. Trabzon Hurmasının Ekolojik İstekleri:
İklim
-
Sub (alt) tropik bölgede yetişir. Ancak kışın yaprağını döker.
Soğuklama isteği 7.2°C’nin altında 200-400 saattır.
İlkbahar geç donlarından zararlanabilir.
Sıcak-ılıman iklime de uyar.
Kışın –18°C’ye dayanır.
Sıcak iklimde güneş yanıklığına, düşük oransal hava nemine
hassastır.
Akdeniz kıyı şeridinde gözlerin sürmesi martın ilk yarısında,
çiçeklenme nisan sonunda olur.
Tam çiçeklenmeden derime kadar 140-160 gün ister.
Buruk (kekre) olmayan çeşitler, kekre çeşitlere göre daha çok
sıcaklık toplamına ihtiyaç duyar.
Yüksek hava oransal nemini sever.
25
9.2. Trabzon Hurmasının Ekolojik İstekleri:
Toprak
-
Orta ağır
Organik maddece zengin
Drenajı iyi
Derin
pH=6.5-7.0
26
10.1. Trabzon Hurmasının Çoğaltılması:
Anaçlar
- Çeliklerin köklenmesi zordur.
- Göz veya kalem aşısı
Diospyros kaki: Çin, Japonya, Türkiye’de kullanılır. Kuvvetli büyür. Tüm
çeşitler ile iyi uyuşur. Bir örnek çöğür oluşturur. Kazık kökü uzun, yan
kökleri azdır. Şaşırtma sırasında güçlük çıkarır. Boğaz çürüklüğüne çok
dayanıklıdır. Nematodlara duyarlıdır. Ağır toprağa, diğer anaçlar kadar
dayanıklı değildir.
D.lotus: Çin, İtalya, Japonya, Kaliforniya’da kullanılır. Kekre çeşitler iyi
daha uyuşur. Fuyu ile aşı uyuşmazlığı gösterir. Bazen üzerine aşılı
çeşitte (Hachiya) aşırı meyve dökümü olur. Hızlı büyür. Bir örnek çöğür
oluşturur. Soğuğa, D.kaki’den daha az dayanır. Kuraklığa dayanıklıdır.
Bol saçak kök oluşturur. Şaşırtılması kolaydır. Dip sürgünü oluşturmaz.
Geçirgenliği zayıf toprakta iyi sonuç vermez. Boğaz çürüklüğüne
hassastır.
D.virginiana: ABD ve İsrail’de kullanılır. Büyük ağaç oluşturur. Verime geç
yatar. Bol saçak kök ve dip sürgünü oluşturur. Şaşırtılması kolaydır.
Nemli toprağa, aşırı soğuk şartlara iyi uyar. Ancak çok dip sürgünü
verir. Üzerine aşılı ağaçlar bir örnek büyümez. Aşırı toprak nemine
dayanıklıdır.
27
10.2. Trabzon Hurmasının Çoğaltılması:
Çöğürlerin hazırlanması
Meyve kışın olgunlaştığı zaman toplanır.
Yumuşadıktan sonra iyice ezilir.
Meyve eti tohumdan ayrılıncaya kadar iyice su ile yıkanır.
Tohumlar gölge yerde kurutulur.
Plastik torbada 4-5°C’de %50-60 nemde saklanır.
Tohum tavasına 5-6 cm aralıkla ekilir.
Güneş yanıklığını önlemek amacı ile tava üzerine
gölgeleme yapılır.
- Tavadaki çöğürler sonbaharda yaprağını döktükten sonra
sökülür.
- Kazık kök kesilir.
- Aşı parseline 70 x 30 cm aralıkla şaşırtılır.
-
28
10.3. Trabzon Hurmasının Çoğaltılması:
Aşının yapılması
- Aşı kalemleri dinlenme döneminde alınır.
- 4-5°C’de saklanır.
- Aşı parselindeki çöğürlere
- T, yongalı göz aşıları,
- Dilcikli, yarma kalem aşıları yapılır.
29
11.1. Trabzon Hurması Bahçesi Kurulması:
Yer, Çeşit
Bahçe Yerinin Seçimi:
- Sub (alt) tropik bölgede yetişir.
- Sıcak-ılıman iklimde de yetişebilir.
- Dalları çok gevrek olduğu için şiddetli rüzgârlı yer olmamalıdır.
Gerekirse servi ile rüzgâr kıran oluşturulur.
- Orta ağır, organik maddece zengin, pH=6.5-7.0, drenajı iyi, derin
toprağı sever. Taban suyu yüksek ise drenaj hendekleri açılır.
Çeşit Seçimi:
- Buruk olmayan, çekirdeksiz, sert etli, yola ve muhafazaya
elverişli, turuncu-kırmızı renkli
- Erkenci, orta, geç mevsim çeşitleri kullanılması Pazar dönemini
uzatır.
30
11.2. Trabzon Hurması Bahçesi Kurulması:
Dikim
-
-
5 x 5, 6 x 6, 7 x 7, 8 x 8, 10 x 10 m
2.5 x 2.5 m Japonya’da
- Dikimden 5 yıl sonra seyreltilir 5.0 x 2.5 m
- Dikimden 10 yıl sonra tekrar seyreltilir: 5 x 5 m
1:8 tozlayıcı: esas çeşit
Tozlayıcı çeşitler: Brunikel, Gailey, Mandarino, Mercatelli, Zenjimaru
Dikim çukuru 40-60 cm derinlik ve genişlikte açılır.
Sonbaharda yaprak döküldükten sonra, ilkbaharda yaprak açana kadar
Fidanlıktan söküldüğü derinliğe dikilmelidir.
Dikimde fidanın tepesi 60-70 cm’den kesilir.
Herek dikilmeli, can suyu verilmelidir.
Yaz ayları çok sıcak ve kurak yerde malçlama zorunludur.
31
12.1. Trabzon Hurması Bahçesinde Yıllık Bakım İşleri:
Toprak işleme, Sulama
Toprak İşleme:
- İlkbaharda toprak tava geldiği zaman sürülerek havalandırılır.
- Öncelikle yabancı ot kontrolu için yapılır.
- Örtüsüz işleme: Sulama suyunun kısıtlı olduğu yerde uygulanır.
- Örtülü işleme: Hava oransal neminin az olduğu yerde uygulanır.
Sulama:
- Kumlu toprak, killi toprak göre daha sık sulanır.
- D.kaki kökleri sürekli nemli toprakta hassastır.
- Sürgün gelişmesinin olduğu ilkbahar ve sonbaharda sulama önemlidir.
- Yetersiz veya aşırı sulama meyve dökümüne neden olur.
- İyi drenaj sağlanırsa aşırı toprak nemine dayanır.
- Düzensiz sulama meyve çatlamasına neden olur.
- Sonbahar ve kış ayları kurak geçer ise uzun aralıkla sulama yapılmalıdır.
- Karık, alttan yağmurlama, düşük basınçlı sulama kullanılmasına rağmen damla
sulama tercih edilmelidir.
32
12.2. Trabzon Hurması Bahçesinde Yıllık Bakım İşleri:
Gübreleme
Öncelikle yaprak analizi yapılmalıdır.
İlkbaharda oluşan bir yaşlı meyvesiz sürgünlerin ortasındaki beş
aylık yapraklardan ağustos ayında alınır.
- Referans değerler (%):
N:2.22-3.15, P:0.11-0.16, K:1.47-3.86, Ca:0.92-2.78, Mg:0.22-0.77
Azot: İyi gelişme ve çiçek oluşumunun artırılması için gereklidir.
- 1/3’ü erken ilkbaharda, 1/3’ü nisan-mayısta, 1/3’ü haziranda
verilir.
- Ağacın taç izdüşümüne verilip toprağa karıştırılır.
- Sulama yapılır.
- Aşırı N ile gübreleme, aşırı sürgün gelişimine, çiçek ve meyve
dökümüne neden olur.
-
33
12.2. Trabzon Hurması Bahçesinde Yıllık Bakım İşleri:
Gübreleme (devam)
Fosfor: Çiçeklenme, meyve tutumu, meyvenin renklenmesinin
artırılması, kök gelişmesi üzerine etkilidir.
- Kasım-aralıkta verilir.
- Taç izdüşümüne, kılcal köklere kadar derinlikte aşılan çukura
çiftlik gübresi ile birlikte verilir; toprakla örtülür.
Potasyum: Meyve kalitesi, iriliği üzerine doğrudan etkilidir.
- Eksikliğinde meyveler dökülür, çatlar.
- Kasım-aralıkta, fosfor ile birlikte verilir.
Magnezyum: Eksikliği yüksek pH, organik maddece fakir, kireçli,
aşırı K bulunduran toprakta görülür.
- Eksikliğinde meyveli dallardaki yaşlı yaprakların damar arası
sararır.
- Genellikle sürgünün dip yapraklarında görülür.
34
12.3. Trabzon Hurması Bahçesinde Yıllık Bakım İşleri:
Budama
-
-
Dikimden sonraki ilk üç yılda şekil budaması yapılır.
Değişik doruk dallı, palmet, goble, telli terbiye sistemleri uygulanır.
Değişik doruk dallı sistemde:
Birinci yılın sonunda fidanın tepesi 70 cm’den kesilir.
İkinci yıl mayıs-haziranda gövde üzerinde 45-60° açı yapan, düzenli dağılmış 35 sürgün ana dalları oluşturmak üzere seçilir.
İkinci yılın sonunda doruk dalın uzunluğunun 2/3’ü geriye budanır.
Ana dallar güçlerine göre 40-45 cm uzunluk kalacak şeklide dışa bakan göz
üzerinden kesilir.
Üçüncü yılda doruk dal, ana dalların gelişimini artırmak amacı ile geriye budanır.
Taç şekli verildikten sonra her yıl düzenli budama yapılması gerekir.
Çok zayıf ince, birbirini engelleyen, aşırı büyüyen, hasta ve yarılı dallar kışın
kesilir.
Verimin çok olduğu yılda her meyve dalında bir meyve bırakılacak şekilde
seyreltme elle yapılır.
35
12.4. Trabzon Hurması Bahçesinde Yıllık Bakım İşleri:
Hastalıklar
-
-
-
Antraknoz (Gloesporium kaki, Colletotrichum
gloeosporioides): Mantar. Sürgün ve meyvede etkilidir. Fuyu
ve Izu çok hassas, Atago dayanıklıdır. Etkilenen meyve erken
olgunlaşıp dökülür.
Gri küf (Botrytis cinerae): Mantar. Genç yaprakta leke
oluşturacak şekilde etkilidir.
Bakteriyel yanıklık (Pseudomonas syringae): Bakteri. Yaprak
üzerimde nokta şeklinde leke oluşturur. Yaprağın altında ve
sapında kararma görülür. İlerleyen dönemde sürgün yanmış gibi
kararır. Soğuk ve nemli hava hastalığın ilerlemesi için uygun
şart sağlar.
Kök kanseri (Agrobacterium tumefaciens)
36
12.5. Trabzon Hurması Bahçesinde Yıllık Bakım İşleri:
Zararlılar
-
-
-
Akdeniz meyve sineği (Ceratitis capitata): Kışı toprakta pupa
döneminde geçirir. İlkbahar sonu ya da yaz başında ergin olarak çıkar.
Yumurtasını meyve içerisine bırakır. Larvalar meyvede beslenerek
gelişimini tamamlar. Toprak altında pupa olur. Yumurtanın bırakıldığı
yerde meyvede yumuşama ve çöküntü olur. Sonra burada kahverengi
leke oluşur. Lekenin etrafı açık renk alır.
Trabzon hurması meyve güvesi (Stathmopoda masinissa): larvası
göz, sürgün, meyvede zara yapar. Yumurtalarını yaz başında meyvenin
sap ve kaliksi üzerine bırakır. Larvalar meyve içerisine girer. Meyvenin
erken olgunlaşmasına ve dökülmesine neden olur.
Turunçgil unlu biti (Pseudococcus citri)
Koşnil (Coccus hesperidum)
Trips (Heliothrips haemorrhoidalis)
37
13. Trabzon Hurmasının Derimi (Hasadı)
-
-
Eylül sonu-kasım ortası
Meyve kabuğunun yeşil rengi kaybolup çeşide özgü rengi aldığı
zaman, meyve eti sertken, ağaç olumunda toplanır.
Tadı buruk olan çeşitte meyve yumuşayıncaya kadar ağaç
üzerinde bekletilebilir.
Meyveler en az iki defada toplanır.
Erken toplanan meyve bekletme sırasında yeme olumuna
ulaşmadan, yumuşamadan buruşur.
Meyve sapı uzun ise çanak yaprakların üzerinden makasla
kesilir. Çanak yapraksız meyveler yumuşama sırasında
çürüyebilir.
Meyve sapı kısa ise meyve elle dikkatlice koparılır.
Meyve zedelenmemesi için yavaşça toplama kabına (viyol)
konur.
Paketleme yerine dikkatlice taşınır.
38
14. Trabzon Hurmasının Meyvesinin
Ambalajlanması ve Muhafazası
Ambalajlama
- Derimden sonra meyveler irilik, renk, şekil yönünden boylanır.
- I.sınıf: Bir örnek meyveler
- II.sınıf: Böcek zararı olmayan, lekesiz, özürsüz diğer meyveler
- Tahta veya plastik kasa kullanılır.
- Meyveler kasaya tek tek kağıda sarılarak veya viyole
yerleştirilerek bir sıra dizilir.
Muhafaza
- Meyve -1.1 ile 0°C’de %85-90 hava oransal neminde 2-3 ay
saklanabilir.
- Japonya’da Fuyu meyveleri tek tek 0.06 mm kalınlığındaki
plastik torbaya yerleştirilerek 0°C’de 5 ay saklanabilmiştir. Torba
içerisinde %5-10 CO2, %5 O2, %100 nem içeren değiştirilmiş
atmosfer oluşmuştur.
39
15. Trabzon Hurmasında Verim
- Çeşitler değişik yaşta verime yatar.
- Dikimden sonra Fuyu 2 yılda, Hachiya 4 yılda verime
yatar.
- Tam verim döneminde 40-60 kg/ağaç verim alınabilir.
40
Trabzon Hurmasında Pazarlama
Buruk olmayan ve meyve eti sertken yenebilen çeşitler toplandıktan sonra
hemen pazarlanabilir.
Buruk olan çeşitler yumuşaması ve burukluğun ortadan kalması amacı ile:
- Ağaç üzerinde bekletilebilir.
- 21°C’de 2-3 hafta bekletilir.
- Etilen çıkartan elma, armut ile birlikte plastik torbada bekletilir.
- Tümü aynı ağaç olumunda olan meyveler 500 ppm ethrel (=ethephon=etilen)
çözeltisine 2 dakika daldırıldıktan sonra 2-3 gün bekletilir.
- Meyveler sarımsı-yeşil renkte toplanıp CO2 ile uygulama yapılır. Japonya ve
İsrail’de kullanılan yöntemdir.
- Meyveler sarımsı-yeşil renkte toplanıp %2’lik kireçli suda beş gün bekletilir.
- Buruk çeşitler yakın pazara yumuşatıldıktan sonra gönderilir.
- Buruk çeşitler uzak pazara meyve sert halde iken kağıda sarılıp kasaya tek sıralı
dizilerek gönderilir.
-
41