Transcript meyve ağaçlarında budama

MEYVE AĞAÇLARINDA
BUDAMA
Meyve ağaçlarının içsel
özellikleri
Meyve ağaçlarında dallar,gözler ve
köklerde üretilen zıt etkili uyartıcı ve
engelleyici olmak üzere iki grup büyümeyi
düzenleyici vardır.
Uyarıcı etkide bulunanlar;
-Çiçek açılımı ve meyve tutumunun
sağlanması
-Normal meyve dökümleri
-Sürgün gelişimi çeliklerin köklenmesi
• Önleyici etkide bulunanlar;
Meyve ağaçlarında genelde
gözlemlediğimiz
fizyolojik olayları sınırlandırır veya tamamen
engeller.
Uyarıcı ve önleyici büyüme
düzenleyicileri
arasında miktar bakımından ters orantı
vardır.
OKSİNLER:Büyüme noktalarında oluşur.Kök
ucuna karbhdr.ile taşınır.Büyümeyi
düzenlerler.
GİBERELLİNLER:Köklerde üretilirler.
Kambiyum hücre bölünmesini hızlandırır.Oksinlerin
neden olduğu tepe tomurcuğu üstünlüğünü
ortadan kaldırır.
ABSİZİK ASİT:Yapraklarda kloroplastlarda üretilir
Hücre geçirgenliğini artırır.Hücre bölünmesini veya
büyümesini yavaşlatır.Kış dinlenmesine girip
çıkmasını sağlar
ETİLEN:Bir gazdır.Bitki hücrelerince üretilir.Öteki
büyümeyi düzenleyicilerin dokulara uygulanınca
miktarı artar.
Saydığımız bu oluşumlar bitki organlarında
oluşur
Budama tanımlamaları
• Budama bir ağaç kesme sanatıdır.
• Meyve ağaçlannın düzgün ve kuvvetli bir taç
oluşturmalarını, verim çağlarında uzun zaman
kalmalarını ve kuvvetten düşmeye başlamış olan
ağaçları yeniden kuvvetlendirilerek bir süre daha
yüksek kaliteli meyve vermelerini sağlamaktır.
• Meyve ağaçlarında üretimi artırmak, ağacın
ömrünü uzatmak ve kuvvetli bir taç oluşturmaktır
• Budama estetiklik yönüyle sanatsal uygulama,
bitki fizyolojisi yönüyle de teknik bir uygulamadır.
Budanan ve budanmayan meyve ağaçların
karşılaştırılması
• Budanan ağaçlar
• İlk yıllarda
-gençlik kısırlığı dönemi
İleriki yıllarda
-verim ve kalite artar.
-Ekonomik öneme
haizdirler
-Varsa peryodisite
özelliği azalır.
-ağaç düzgün - dengeli
bir şekilde olurlar.
• Budanmayan ağaçlar
• İlk yıllarda
-çiçek açarlar
-meyve verirler
İleriki yıllarda
-meyveler küçülür.
-renk ve gösteriş azalır
-periyodisite görülür.
-ağaç başına verim az.
-ağaç şemsiyeye
benzer.
Budanmayan meyve ağaçlarının fizyolojik
ömrü uzun, ekonomik ömürleri kısadır.
Budama yapılmış
Budama yapılmamış.
Budamayla ulaşmak istenen durum
 Meyve ağaçlarının düzgün ve kuvvetli bir taç
oluşturmalarını,
 Verim çağlarında uzun zaman kalmalarını
 Kuvvetten düşmeye başlamış ağaçları yeniden
kuvvetlendirerek bir süre daha yüksek kaliteli
meyve vermelerini;
Sağlamak zorundayız.
Terbiye ne demektir?
Ağacın büyüme yönünü, ağaç tacının
şekillendirilmesini
ve
gelişimini
sağlayan
işlemler
bütünüdür.
Budamalarla ulaşılan bir sistemdir.
Terbiye,
• kış dönemi
• ilk bahar
• yaz terbiyesi ve budamasını
içine alan bir işlemdir.
Budamada Kullanılan El Aletleri
Budama Makasları
Testere
Dal kesme makasları
Motorlu Testere
Budamada Kullanılan Makineler
Budama Araçlarının Dezenfeksiyonu
Budamada kullandığımız makaslar, testereler
gibi aletler bir bahçeden diğerine geçerken veya
hastalıklı olduğundan şüphelendiğimiz ağaçların
budanmasından sonra temizlenmelidir.Özellikle dal
kanseri taşınır.
%10-20 Çamaşır suyu
%80-90 Su
Budamanın
Amaçları
1.  Meyve ağaçlarında, Fizyolojik Denge yi
en kısa zamanda oluşturmak ve korumak
• Fizyolojik denge C/N
Oranıyla ifade edilmektedir.
Gençlik dönemde
C/N<1
Verim döneminde
C/N=1
Yaşlılık döneminde
C/N>1
Taç = Kök Dengesi
Gençlik kısırlığı devresinin kısa olması
amacıyla şu uygulamalar yapılır:
» Kök kesmek,
» Fidanları azotlu gübrelerle dengeli gübrelemek,
» Zayıf anaç kullanmak,
» Işık yoğunluğunu arttırmak için düzenli bir taç oluşturmak,
» Asimilasyon yüzeyini arttırmak için dalları uzun bırakmak,
» Kuvvetli dalların gövde ile yaptıkları açıları genişletmek,
» Fazla dalların bir kısmını seyreltmek.
» Verime yatmamış genç ağaçlarda yapılan sert budamalar,
çiçek gözü teşekkülünü engellediği için gençlik kısırlığı
devresinin uzamasına neden olur.
Yaşlı ağaçlarda da fizyolojik denge
generatif büyüme lehine bozulur.
Bu durumda da aşağıdaki uygulamalar yapılır:
» Dalları daha kısa kesmek,
» Daha önceden eğilmiş bükülmüş dalların bir
kısmını çıkarmak,
» Açıları genişletilmiş dalların açılarını düzeltmek,
» Fazlaca meyve dalı seyreltmesi yapmak,
» Ağaçları azotlu gübrelerle gübrelemek
2. Gövde üzerinde düzenli ve dengeli
bir taç oluşumu sağlamak.Bunu ana
dal sayısı ve dağılışı düzenleyerek
yapabiliriz.
3Meyve
ağaçlarının
kültürel
uygulamalarının daha kolay gerektiği
şekilde yapılmasını sağlamak.
4Kurumuş, hastalıklı, ekolojik ve mekanik
etkilerle zararlanmış, kırılmış ve birbiri
üzerine binmiş ya da dar açılı dalları
kesmek
5Karbon asimilasyonunu artırmak ağacın iç
kısımlarına
ışığın girişini ve yaprak
yüzeyini artırmak.
6.  Periyodisiteyi önlemek ve her yıl
düzenli ürün almak
Aşırı meyve yükü, ağaçtaki karbonhidratların
çoğunu meyveler alacağı için, ağaçtaki
karbonhidrat azalır ve sonraki yıl meyve gözü
oluşumu ve verim azalır, periyodisite oluşur,
periyodisite gösteren türlerde ise teşvik etmiş olur.
- Tam periyodisite,
- Kısmi periyodisite,
- Ağaç ve dal periyodisitesi.
Odun dallarını keserek meyve dalları bırakmak
suretiyle ağaçlar verime yönlendirilir ve
Periyodisiteyi kısmen önler.
Çok ürün yılında bitki besin elementlerinin aşırı
tüketilmesi ve ağaçların yorgun düşmesinden
dolayı, bir sonraki yıl verim azalır.
Bu durumda çok verim olan yıl sulama, gübreleme,
mücadele bakım işlemlerini iyi yapmak gerekir.
Yorgun düşen ağaçların hastalık ve zararlılara
dayanımı da azalır.
7.  Meyve kalitesini iyileştirmek
- Güneşlenmeyi artırma ile; renklenme ve kuru
maddeyi artırır.
- Meyve tutumu kontrol altına alınır, meyve iriliği
sağlanır.
8.
 Ağaçlar meyveye yattığı zaman,
kırılmadan meyveyi taşıyacak, kuvvetli
gelişen ve geniş açı yapan dallar oluşturmak
9.  Ağaca iyi bir şekil vermek
10.  Yaşlanmış ağaçlarda yeni dal ve
sürgünler oluşturarak gençleştirmek ve
uzun süre verim çağında tutmak
Budamanın
fizyolojik Temel
Prensipleri
1. Terbiye sistemine fidan dikimi ile
başlanmalı,
İstenmeyen sürgünler daha
küçükken yaz döneminde kaldırılmalıdır.
2. Şekillendirme devresinde budama
işlemleri odun dallarına uygulanmalı,
zorunlu
olmadıkça
meyve
dallarına
dokunulmamalıdır.
Böylece meyve ağaçlarına
iyi bir şekil verileceği gibi
erken meyveye yatması
sağlanır.
Aksi işlemlerde ise düzensiz
şekillenmelere ve ağaçlarını
gençlik kısırlığı döneminin
uzamasına neden olunur.
3. Budanacak olan ağaç toplu incelenmeli
ve her dal ayrı ayrı ele alınmalıdır.
4. Kirazlarda, bakteriyel dal kanseri riski olan
yerlerde budama hasattan sonra, riskin az
olduğu Ağustos ayında yapmalıdır.
Bu hastalık etmeninin en faal olduğu dönem
ilkbahar ve sonbahardır, ağaçlara yara yerlerinden
giriş yapar.
5. Gövde üzerinde tacı oluşturan ana
dallar eşit kuvvette olmalı ve merkezi eksen
etrafında eşit açılarla dağıtılmalıdır.
Ana dallar arasında gelişme bakımından
düzensizlikler varsa;
1. Kuvvetli dallar üzerindeki meyveler bırakılarak
zayıf dallardaki meyveler seyreltilmeli,
2. Kuvvetli dallar üzerinde fazla dal bırakılarak besin
maddelerinin bir noktaya akmasına engel olunmalı,
zayıf dallarda dal seyreltmesi yapılarak besin
maddesi akışları büyüme noktalarına
yönlendirilmelidir.
3. Kuvvetli gelişen dalların açıları genişletilmeli, zayıf
gelişen dallar daraltılmalıdır.
6. Ana dalların gövde ile yaptıkları açılar
45 ile 60 o olmalıdır. Dar açılı olan dalların
direnci zayıf olduğu için çabuk kırılır.
Dal Açılarının Genişletilmesi
Şayet açı 45’den az olursa birleşme noktasında
odunlaşma yetersiz olur.Dal açıları aşağıdadır.
 Ne kadar dik büyüme o kadar az ve geç
meyvelenme, kuvvetli sürgün
 Ne kadar yayvan büyüme o kadar
erken ve çok meyvelenme, zayıf sürgün
7. Yardımcı dal oluşumuna özen göstermelidir.
 Yardımcı dallar meyve oluşumuna yardım eder
 Ana dallar üzerindeki yardımcı dallar mümkün
olduğu kadar eşit uzaklıkta ve aynı yönde
bırakılmalıdır.
 Ana dallar ile yardımcı dallar arasında vegetatif
gelişme bakımından rekabet olmamalıdır.
 Yardımcı dallar ana dallar ile 45o ’lik açı
yapmalıdır
 Şekil bakımından düzenli gelişmeleri
için yardımcı dallar, ana dalların büyüme
noktasından 15-25 cm ileride seçilmelidir.
 Ana dallar ile yardımcı dallar arasında
45o lik açı olmasına dikkat etmek gerekir.
Dalları kısa kesmek vegetatif
gelişmeyi teşvik eder.
- Hiç kesmemek ya da uzun
bırakmak generatif faaliyetleri teşvik eder.
Meyve ağaçlarında vegatatif
gelişme
meyve
ağaçlarının
büyüme
noktalarında (uç kısım) olmaktadır.
8. -
9. Aynı noktadan yan yana büyüyen aynı kuvvette
dalların gelişmesine izin verilmemeli, geniş açılı
dal bırakılarak dar açılı dal çıkarılmalıdır.
Aynı noktadan çıkan dallardan, geniş açılı çıkan
dal az, dar açılı çıkan dal daha fazla büyür.
10. Budamada meyve tür ve çeşitleri
ayrı ayrı incelenmelidir.
Meyve ağaçlarında, tür ve çeşitler
arasında gelişme, oluşturdukları dal ve dalcık
sayıları ve çiçek tomurcuklarını oluşturdukları
yerler bakımından farklılıklar bulunmaktadır.
- Avrupa Grubu Erikler → Dik gelişir
President, Stanley, Papaz, Can
- Japon Grubu Erikler → Yayvan gelişir
Santa Rosa, Formosa
11. Olgun ağaçlarda meyve dalı
seyreltmesi yapmak iri ve kaliteli
meyve almamızı sağlayacaktır.
• 12.Doruk dallı,goble ve piramit şekillerinde ana
dallar arasında 120 ; palmetlerde 180 ;
ve değişik doruk dallı da ise 72 ‘lik bir açı
bulunmaktadır.
13.Ekolojik faktörler dikkate alınarak gövdelerin
toprak yüzeyinden yüksekliği, kurak bölgelerde
40-60 cm; nemli bölgelerde 60-80cm
olmalıdır.Yol kenarına
dikilecek meyve ağaçların ise +20cm olur.
14. Bazen kesim noktaları doğru olarak
tespit edilse bile kesim hataları yapılmaktadır.
Kesimi, göze zarar vermeden yapmak önemlidir.
15. Kesim noktasında
“Tırnak ” bırakmamalıdır.
16. Budama bir ışık yönetimidir.
Budamada en önemli noktalardan biri de
ağacın dengesini bozmadan iç kısımlara mümkün
olduğu kadar fazla ışık girmesini sağlamaktır.
Güneşlenmenin Etkileri

Ağaç şekli, ağacın güneş ışığından faydalanmasını
etkilemektedir.

Güneşlenme, bir sonraki yılın çiçek tomurcuğu
oluşumunu artırır.




Meyvelerde iyi bir renk oluşumu sağlar.
Kurutmalık çeşitlerde SÇKM’yi artırır.
Çeşide has aroma üzerine etkilidir.
Klorofil teşekkülü ve fotosentezin yapılmasını sağlar.

Sürgün ve yaprakların normal şekil, irilik ve
kalınlıkta oluşmasını sağlar.

Ağacın iç kısımlarına güneş ile birlikte hava
akımının sağlanması mantari hastalıkların
oluşmasını engeller.

Koni şeklindeki ağaçlar güneşten en iyi
faydalanma sağlamaktadır.

Ağacın tacı küçüldükçe ışıktan yararlanma artar.
17. Ağaçların taç oluşumunda
simetriye dikkat edilmelidir.
- Besin maddelerinin ağaçta düzenli dağılmaları,
- Meyvelerin gösterişli ve kaliteli olmaları,
- Dalların ışıktan eşit şekilde yararlanabilmeleri
- Kültürel işlemlerin kolaylıkla uygulanabilmesi
SİMETRİNİN OLUŞMADIĞI YA DA BOZULDUĞU HALLER
Ağacın yan dal oluşturmadığı durumlarda;
 Bir sürgünün herhangi bir nedenle
çıkarılması gerekebilir. Aynı noktadan tekrar bir
sürgün çıkması istendiği durumlarda “Üçgen kesim”
uygulanmalıdır.
Üçgen Kesim
• 18.Meyve ağaçlarının büyük dallarının
çıkartılmalarına ilk önce dalın alt
tarafından az
kesmekle başlamalı, sonra dal, dal yastığı
korunacak şekilde üst kısımla kesim
tamamlanır.
• 19.Bir yıllık dalın kesime karşı göstereceği
tepkiye etki eden faktörler:
- Meyve ağaçlarının tür ve çeşidi,
-Anacın kuvvetli veya zayıf oluşu,
-Çevre koşulları
-Toprak verimliliği
- Meyve ağaçlarının yıllık dallarının kesim
boyu
Önemlidir.
Bir dalı hiç kesmemek-az kesmek – çok
kesmek uygulamalarında o dalın büyüme
ve gelişme kuvveti arasında bariz farklar
gözlemlenir.
Üstten 1,2 100cm hiç kesilmemiş od.ve meyve dalı.3,4
20cm kesilmiş odun ve meyve dalı, alttan 1,2 60 cm
kesilmiş 3,4 90cm kesilmiş
odun ve meyve dalları
20. Ağaçların şekillendirilme aşamasında
sulama ve gübreleme bir plan dahilinde
yapılırsa daha az budama gerekli olacaktır.
21. Budamada;
İlk önce, geç çiçek açan meyve
türleri budanmalı, daha sonra erken çiçek
açan türler budanmalıdır.
Yaşlı ağaçlar önce, genç ağaçlar
sonra budanmalıdır.
Budama zamanı
• Budama zamanı neden önemlidir ?
-Vegatatif ve genaratif gelişim üzerine
etkilidir.
-Kesime karşı göstereceği tepki
-Verim durumu
-Fizyolojik ve ekonomik ömrünü
etkilemektedir.
Budama; uygulama mevsimi bakımından:
Kış zamanı budamaları
Yaz zamanı budamaları
• Kış aylarında yapılan hatalar veya eksiklik
Yaz aylarında, olası yaz budama hata ve
eksiklikler kış budamalarında telafi edilebilir.
Kış budama zamanı:
Kışları çok sert geçmeyen yerlerde
durgunluğa girdikten sonra en uygun
budama zamanı kış aylarıdır.Kışı sert
geçen yerde şiddetli donlar olumsuz etkiler.
Sert çekirdekli meyvelerde zamk görülür.
Ayrıca kışı sert geçen yerlerde budamalarda
dal
kırılmaları olur.
Budamada fazla
gecikilmemelidir.Gelişme
periyodu başladıktan sonra yapılan
budamalarda
sürgün oluşumu ve ayrım periyodu
gecikmektedir.
Kış budamasının zamanı kadar şiddeti
de
önemlidir. Çünkü, şiddetli kış budamaları;
-Meyve ağaçlarının bünyesindeki BDM
(sitk.,gibb. ve oksin ) artırır.
-Kök sisteminin değişmemesinden dolayı
transprasyon düzeyi azalır.Meyve,çiçek ve
yapraklardaki su miktarını ve azot alımını
artırarak meyve tutum yüzdesini yükseltir.
Yaz budama zamanı
Yaz mevsimi boyunca meyve ağaçlarında
sürgünlerde uç alma, seyreltme,
bükme,eğme
dalları birbirine yaklaştırma ve bağlama, açı
genişletme ve daraltma gibi işlemlerin
bütünüdür.
Yaz budamasının sağladığı avantajları;
-Meyvelerde daha iyi renk oluşur.Kalite artar.
-Daha düzenli bir vegatatif gelişme olur.
-Hasat ve diğer kültürel uygulamalar kolaylaşır.
• Yaz budaması; Meyve ağaçlarının
sürgünü odunlaşmağa başladığı zaman
uygulaması başlar, haziran – temmuz ağustos ve bazı durumlarda eylül sonuna
kadar devam eder.
• Yaz budaması özellikle şekil budamasının
tamamlanma sürecinde ve aşırı meyve
yükü
görüldüğü dönemlerde yapılmalıdır.
Yaz budaması yaparken meyve / yaprak
oranına dikkat edilmelidir.
Meyve ağaçlarında Gençleştirme
Budaması
• Verimden düşmüş yaşlı ağaçlarda
yeniden kuvvetli sürgünler oluşturarak yeni
bir taç oluşturulmasına gençleştirme
budaması denir. Gençleştirme
budamasında önce kurumuş, sık ve birbiri
üzerine gelen dallar çıkarılır. . Geri kalan
dallarda da kısa budamalar yapılarak
ağacın tacı küçültülmüş ve yeniden
kuvvetli sürgün oluşumu sağlanmış olur.
• İyi, kaliteli ve her yıl düzenli meyve elde
etmek, ancak ağaç fizyolojik dengede
olduğu zaman mümkündür. Yaşlı
ağaçlarda diğer bakım tedbirleri yanında,
ağaçta yapılacak kalın dal kesimleri yani
gençleştirme budaması da ağacın verimini
ve sürgün gelişmesini dengeler. Bazı
meyve türleri çok kalın dal keserek ağacı
gençleştirmeye karşı zamk çıkarma,
kuruma gibi olumsuz tepki gösterirler
• . Bu gruba giren erik, kiraz, vişne, kayısı,
şeftali ve badem gibi meyve türlerinde
geçleştirme budaması, daha genç ve ince
dalları keserek yapılmalıdır. Elma, armut,
zeytin, ayva ve turunçgiller gibi meyve
türlerinde gençleştirme budaması
başarıyla uygulanır.
Gençleştirme budaması sırasında bilmemiz
gerekenler
• budamanın şiddeti ve şekli
• ağacın gelişme gücünü,
• ağaçtan bir yıl önce alınan meyve
miktarını,
• ağacın genaratif durumu
• Bunlara ilaveten; budayıcı ağacı iyi
tanımalı ve onun kesime karşı göstereceği
tepkiyi, dolayısıyla kesimin verime ve
meyve kalitesine etkilerini iyi tahmin
edebilmelidir.
• Gençleştirme budaması yapılan ağaçların
ana dalları ve gövdeleri üzerinde birçok
obur dallar, kuvvetli sürgünler oluşur.
Bunlardan yalnız yeni tacın oluşumu için
gerekli olanlar bırakılır, diğerleri tamamen
çıkartılır.
Bağlarda gençleştirme budaması
Omcaların zayıflama,yaşlanma hatalı budama,
Donma,kuraklık,dolu,hastalık ve zararlılar yada
mekanik etkilerle standart budamalarla tamir
edilemeyecek ölçüde zarar görmüşse; kollar,
gençleştirme budamasıyla kısaltılır.
Gençleştirilecek kol üzerindeki son ürün
budaması sırasında iki göz üzerinde budanır.
Ertesi yıl söz konusu dal üzerinde, terbiye
sisteminin gerektirdiği şekilde, kol oluşturmaya yönelik
budamalara devam edilir.