Transcript HIV / AIDS - yhdp.brvt.vn

HIV / AIDS
Ths. Bs. Dương HỒng phúc
Đại cương
HIV "Human Immunodeficiency Virus" là vi
rút gây suy giảm miễn dịch ở người, làm
cho cơ thể suy giảm khả năng chống lại
các tác nhân gây bệnh.
AIDS "Acquired Immune Deficiency
Syndrome" là hội chứng suy giảm miễn
dịch mắc phải do HIV gây ra, thường được
biểu hiện thông qua các nhiễm trùng cơ
hội, các ung thư và có thể dẫn đến tử
vong.
LÒCH SÖÛ
ª 1981, M. Gottlie ( Los Angeles) moâ taû beänh phoåi do P. carinii treân moät ngöôøi nam
giaûm CD4.
ª Sau ñoù CDC noùi ñeán beänh naøy treân nhoùm nam ñoàng tính luyeán aùi, keøm bieåu
hieän nhieãm truøng cô hoäi, sarcome Kaposi  Beänh ñöôïc goïi teân: Hoäi chöùng suy
giaûm mieãn dòch maéc phaûi = AIDS
ª 1983 F.B.Sinoussi; J.C. Chermann; L. Montanier phaân laäp ñöôïc HIV1 töø haïch moät beänh
nhaân bò hoäi chöùng haïch to keùo daøi.
LÒCH SÖÛ
ª 1984: Chöùng minh ñöôïc teá baøo ñích cuûa vi ruùt laø teá baøo lympho
CD4.
ª 1985: Sinh phaåm chaån ñoaùn.
ª 1986: phaân laäp ñöôïc HIV2.
LÒCH SÖÛ
ª Naêm 1990: CD4 laø chæ soá quan troïng trong theo doõi vaø tieân löôïng söï
tieán trieån cuûa beänh.
ª 1995-1996: Ñònh löôïng vi ruùt trong huyeát töông giuùp tieân löôïng, quyeát
ñònh vaø theo doõi ñieàu trò.
ª Cho ñeán nay ñaõ coù nhieàu loaïi thuoác duøng ñieàu trò nhaèm giuùp
beänh nhaân keùo daøi cuoäc soáng. Söû duïng ña trò ( 3 thöù thuoác) laø
phöông phaùp toát trong ñieàu trò.
Tính chất
Hoï Lentivirinae, gioáng Retrovirus
Nhaân hình truï
Genome 2 chuoãi RNA, daøi 9.2 kb
Hình cầu
Đường kính 80 – 100nm
Nhân ARN, hình cầu, sợi dương
Có màng bao
CAÁU TRUÙC CUÛA VIRUS HIV
U3 R U5
U3 R U5
env
vpr
5’ LTR
gag
vif
pol
LTR 3’
rev
vpu
nef
tat
gp120
gp41
Glycoprotein voû
Env
Matrice (p17)
Capside (p24)
Protéines
Gag
Nucléocapside
(p7 et p6)
Protein virus coù hoaït tính
enzyme (IN, RT et PRT)
ARN génomique
Protéines
Pol
Tính chất
Lớp võ ngoài (màng bọc) là lớp lipid,
glycoprotein có trọng lượng phân tử
160 kilodalton (gp160).
Glycoprotein 120 kilodalton (gp120), có
nhiệm vụ nhận dạng và bám tế bào đích.
Glycoprotein 41 kilodalton (gp41) xuyên
qua màng bọc và đóng vai trò trung gian
trong việc hòa màng giữa màng bọc HIV
và màng tế bào đích.
Tính chất
Lớp võ trong (Capsid):
Lớp ngoài hình cầu, protein18 kilodalton
(p17) HIV1 và P16 HIV2
Lớp trong hình trụ, protein 24 kilodalton
(p24) là kháng nguyên đặc hiệu nhóm
Lõi (Nhân):
Bộ gen gồm 2 chuỗi ARN giống nhau, có
gắn men phiên mã ngược. Có 3 gen đặc
hiệu HIV là GAG, POL và ENV.
Phaân loaïi
- Hai type virus gaây AIDS ôû nguôøi: HIV-1, HIV-2
phaân bieät döïa vaøo genome vaø caây di truyeàn
- HIV-1 coù 3 nhoùm: có 3 nhóm M: gồm 11 typ (ký
hiệu A – K), N và O.Nhoùm M : taùc nhaân gaây beänh
chuû yeáu toaøn caàu.
- HIV2 có 6 typ (A – F). HIV2 thường gặp ở
Châu phi, HIV1 gặp nhiều hơp HIV2.
CAÙC NHOÙM & PHAÂN NHOÙM HIV
J G
D
O
H
B
A
C
M
I
N
E
F K
Sức đề kháng
Virus bị bất hoạt hoàn toàn/ 10 phút: bởi
chất tẩy 10%, 50% ethanol, 35%
isopropanol, 1% Nonidet P40, 0.5% lysol,
0.5% paraformaldehyde, 0.3% hoặc 0.3%
hydrogen peroxide; virus cũng bị bất hoạt
pH 1 và 13, 56 0C/10’, các chế phẩm đông
khô máu 68 0C/ 72 giờ.
Virus không bị bất hoạt bởi 2.5% Tween20. HIV đề kháng với nhiệt độ lạnh, tia cực
tím, sống được 3 ngày trong máu bệnh
nhân nếu để ngoài trời.
Tính chất nuôi cấy
HIV nuôi cấy tốt nhất trên tế bào
lympho người và tế bào thường trực
Hela có CD4.
CHU KYØ NHAÂN LEÂN
- gp 120
+ Gaén vaøo phaân töû CD4
+ Thay ñoåi hình daïng
+ Gaén vaøo thuï theå chemokine
- gp 41
+ Thay ñoåi hình daïng
+ Loä ra vuøng hôïp nhaát peptid
+ Gaén vaøo maøng teá baøo
hôïp nhaát maøng teá baøo – virus
CHU KYØ NHAÂN LEÂN
- Virion vaøo beân trong teá baøo
- ARN chuoãi ñôn phien ma thaønh ADN chuoãi ñoâi do RT
- ADN chuoåi ñoâi vaøo nhaân teá baøo
ADN hôïp nhaát vôùi genom tb do enzym intergrase
ADN HIV hôïp nhaát : provirus
Provirus: baát hoaït phien maõ nhieàu thaùng ñeán nhieàu naêm
nhieãm HIV tieàm aån
- Protein ñöôïc toång hôïp trong baøo töông
- Ñoùng goùi
- Naûy choài vaø thoaùt ra khoûi teá baøo
Chu kyø nhaân leân cuûa viruùt
Haït HIV
Haït viruù môùi
Gaén leân teá baøo ñích
CCR5/CXCR4
Teá baøo nhieãm
gp120
CD4
Protéase
Naûy choài vaø thoaùt ra
khoûi teá baøo
ARN
HIV
Protein viruùt
Sao cheùp ngöôïc
Génome ARN
Intégrase
Sao cheùp ADN töø
ARN cuûa viruùt
ADN viruùt xen vaøo
genome cua teá baøo
Weiss, R. Nature, 2001
HIV Replication cycle
Sinh bệnh học
Giai đoạn I: HIV xâm nhập vào cơ
thể
Giai đoạn 2: Tấn công tế bào đích:
Lympho T CD4 (L4).
Đại thực bào và bạch cầu đơn nhân.
Tế bào răng cưa và tế bào Langerhans
Cơ quan bạch huyết: đóng vai trò trung
tâm trong nhiễm HIV vì mô lympho chỉ
có 2% ở máu ngoại biên, 98% lympho
bào ở hệ bạch huyết.
Giai đoạn 3: Sao chép trong tế bào
đích và gây ra hậu quả:
Chết tế bào: ức chế tổng hợp protein tế
bào
Hiện tượng hợp bào (syncytia):
Hiện tượng ADCC (Antibody Dependent
Cellular Cytotoxicity):
Hiện tượng hoạt hóa bổ thể:
Hiện tượng chết chương trình
(Apoptose)
Tế bào bị nhiễm HIV khi chết phóng
thích nhiều hóa chất trung gian có khả
năng gây độc cho các tế bào khác.
Caùc teá baøo ñích chính
DCs
APC
HIV
Macrophages
T
CD4
Miễn dịch học
Miễn dịch tế bào
Miễn dịch dịch thể
HIV tránh né hệ thống miễn dịch
Heä thoáng mieãn
dòch cô theå
CÔ CHEÁ TAÏO ÑAÙP ÖÙNG MIEÃN DÒCH BAÛO VEÄ ÑAËC HIEÄU
mieãn dòch dòch theå
(khaùng theå)
mieãn dòch teá
baøo
(teá baøo T)
Khaùng theå taán coâng virus töï do
vaø trung hoaø chuùng
From Susan Buchbinder and Johathan Fuchs, S.F. Dept of Health
TK
Teá baøo T gaây ñoäc (CTL) taán coâng
nhöõng teá baøo bò nhieãm
SÖÏ BIEÁN ÑOÄNG CAÙC THOÂNG SOÁ SINH HOÏC TREÂN BEÄNH NHAÂN NHIEÃM HIV CHÖA ÑIEÀU TRÒ
VIRUS TÖÏ DO
TRONG HUYEÁT TÖÔNG
I
II
III
T CD4
IV
V
ADN PRO-VIRUS TRONG CAÙC TEÁ BAØO LYMPHO
KHAÙNG THEÅ IgM KHAÙNG HIV
KHAÙNG THEÅ IgG KHAÙNG HIV
KHAÙNG
NGUYEÂN
p24
0
1
2
3
4
5
6
7
TUAÀN
8
9 10 11 12
THAÙNG
NAÊM
(Abbott HIV-Slide Ruler)
Bệnh học
Hội chứng nhiễm HIV cấp:
50 – 70% có triệu chứng.
Virus và p24 tăng cao nhưng kháng thể đặc
hiệu chưa xuất hiện trong huyết thanh bệnh
nhân bị nhiễm.
Nhiễm HIV không triệu chứng:
Là giai đoạn ngủ yên kéo dài nhiều năm ( trung
bình 10 năm).
Lâm sàng trong giai đoạn này, bệnh nhân suy
sụp hệ thống miễn dịch và cần phải điều trị
thuốc kháng virus.
Bệnh học
Biểu hiện lâm sàng của AIDS:
Là giai đoạn cuối cùng của người nhiễm
HIV, giai đoạn AIDS thường không sống
quá 2 năm.
Nhiễm trùng cơ hội: Virus, vi khuẩn vi
nấm…
Chẩn đoán trong phòng thí nghiệm
Phân lập virus
Thử nghiệm sàng lọc: ELSA
Thử nghiệm khẳng định:(VESTERN – BLOT):
kháng thể đối với 3 loại protein chủ yếu:
Kháng nguyên lõi: p17, p24, p55
Kháng nguyên polymerase: p31, p51 và p66
Kháng nguyên màng bọc: gp41, gp120 hoặc gp 160
Kết quả (+): 2 loại gp được phát hiện hoặc 1gp +
p24 được phát hiện.
Kết quả âm tính: không có loại protein nào được
phát hiện.
Kết quả không xác định: có vài protein được phát
hiện nhưng không thuộc tiêu chuẩn kết quả (+).
1. CHÖÙNG DÖÔNG
2. CHÖÙNG AÂM
3. MAÃU BEÄNH NHAÂN
Chẩn đoán trong phòng thí nghiệm
Thử nghiệm phát hiện kháng nguyên p24: có
giá trị chẩn đoán nhiễm HIV cấp tính và tiên lượng
tình trạng bệnh.
Thử nghiệm phát hiện RNA HIV:PCR là phương
pháp tin cậy
Các thử nghiệm thường quy để theo dõi HIV:
Đếm số lượng LT4: tiên lượng tiến triển bệnh và quyết
định điều trị trên lâm sàng.
LT4 < 350 tế bào/ mm3, điều trị kháng virus và theo dõi LT4
mỗi 3 – 6 tháng/ lần.
LT4< 200 tế bào/ mm3, dự phòng điều trị nhiễm trùng cơ
hội.
Định lượng RNA HIV: theo dõi tiến triển và đáp ứng điều
trị, dấu hiệu chỉ điểm tiên lượng trong nhiễm HIV.
Xét nghiệm kháng nguyên p24
Dịch tễ học
Dịch tễ học
Toàn thế giới có khoảng 36 triệu người
sống chung với HIV (2007).
Tại Việt Nam (2010) có khoảng 254.387
người nhiễm HIV và chết do AIDS là 7653
người.
Các nhóm nguy cơ cao: Đồng tình luyến ái,
xì ke ma tuý, gái mại dâm, người mắc
bệnh ưa chảy máu và nhân viên y tế.
Nguồn chứa HIV: máu, dịch não tuỷ, tinh
dịch, dịch âm đạo, sữa mẹ, nước mắt và
nước bọt