Transcript 4. Bệnh Rubella

BEÄNH RUBELLA
ÑINH THEÁ TRUNG
Boä moân Nhieãm, ÑH Y Döôïc TPHCM
NOÄI DUNG TRÌNH BAØY
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Ñaïi cöông
Taùc nhaân gaây beänh
Ñaëc ñieåm dòch teã
Sinh beänh hoïc
Laâm saøng beänh rubella maéc phaûi
Laâm saøng HC rubella baåm sinh
Chaån ñoaùn beänh rubella maéc phaûi
Chaån ñoaùn HC rubella baåm sinh
Ñieàu trò
Phoøng ngöøa
ÑAÏI CÖÔNG
 Beänh rubella: beänh caáp tính do nhieãm sieâu vi Rubella
 Laâm saøng: soát, phaùt ban, noåi haïch
 Teân goïi khaùc: beänh sôûi Ñöùc, beänh sôûi ba ngaøy
 Beänh rubella ôû ngöôøi khoâng mang thai: nheï vaø töï giôùi haïn
 Beänh ôû phuï nöõ mang thai: laây nhieãm vaø gaây dò taät baåm sinh cho baøo
thai (hoäi chöùng rubella baåm sinh)
TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH
 Sieâu vi Rubella: phaân laäp naêm 1962
 Hoï Togaviridae, gioáng Rubivirus, chæ moät
tyùp KN
 Hình caàu, goàm voû sieâu vi bao quanh
nucleocapsid (moät voøng xoaén protein vaø
RNA)
 Khoâng beàn vöõng: Amantadine, dung moâi
lipid, trypsin, formalin, tia cöïc tím, pH vaø
nhieät ñoä cao
Nguoàn: TCYTTG
ÑAËC ÑIEÅM DÒCH TEÃ
 Theá kyû 19: ít quan troïng vaø goïi laø beänh soát phaùt ban thöù ba
 1941: Gregg tìm ra moái lieân quan giöõa beänh rubella ôû saûn phuïï vaø dò taät
baåm sinh ôû con
 Taïi Myõ:
- Tröôùc khi coù vaéc xin: beänh thöôøng gaëp vaøo muøa xuaân, ôû hoïc sinh 5 –
9 tuoåi. Dòch lôùn xaûy ra sau 6 – 9 naêm. Traän dòch 1964 – 65: 12 trieäu ca
rubella maéc phaûi vaø > 20.000 ca rubella baåm sinh
- Sau khi coù vaéc xin (1969): khoâng gaây dòch, beänh ôû löùa tuoåi lôùn hôn
ÑAËC ÑIEÅM DÒCH TEÃ
 Tại Việt Nam:
- Trước đây bệnh chưa được chú ý, gần đây xuất hiện
nhiều ở các tỉnh thành
- Bệnh rải rác quanh năm, nhiều từ tháng 2 - 6, ở
những nơi đông người. Trẻ em và người lớn
- Chích ngừa: chưa có trong chương trình TCQG
ÑAËC ÑIEÅM DÒCH TEÃ
 Ñöôøng laây truyeàn:
- Qua nhöõng gioït nöôùc boït töø ñöôøng hoâ haáp ngöôøi beänh
Thôøi gian: 10 ngaøy tröôùc phaùt ban → 7 - 10 ngaøy sau phaùt ban, cao nhaát
khi phaùt ban
- Dòch tieát hoâ haáp vaø nöôùc tieåu treû maéc HC rubella baåm sinh chöùa moät
löôïng lôùn sieâu vi trong nhieàu thaùng → laây cho ngöôøi chaêm soùc
- Ngöôøi ñöôïc tieâm ngöøa vaéc xin khoâng truyeàn beänh sang ngöôøi khaùc
 Beänh rubella ít laây nhieãm hôn beänh sôûi
SINH BEÄNH HOÏC
 Xaâm nhaäp qua ñöôøng hoâ haáp → taêng sinh trong lôùp teá baøo thöôïng bì
hoâ haáp vaø haïch lympho vuøng → vaøo maùu gaây NSV huyeát → laây
nhieãm cho baøo thai
NSV huyeát: moät tuaàn tröôùc khi phaùt ban → vaøi ngaøy sau phaùt ban
 Sau khi nhieãm Rubella: khaùng theå ñaëc hieäu vaø ñaùp öùng mieãn dòch teá
baøo giuùp ngaên ngöøa taùi nhieãm
Coù moät soá ít tröôøng hôïp taùi nhieãm
SINH BEÄNH HOÏC
 Cô cheá toån thöông teá baøo/cô quan trong HC Rubella baåm sinh: khoâng roõ
- Nhieãm Rubella keùo daøi → öùc cheá khaû naêng phaân baøo → chaäm phaùt trieån cô quan
- Vieâm maïch maùu baøo thai, nhau thai → öùc cheá phaùt trieån baøo thai
- Hoaïi töû moâ khoâng keøm vieâm hay toån thöông taïo xô → toån thöông teá baøo
- Nhieãm truøng nhieàu loaïi teá baøo → maát caân baèng phaùt trieån vaø bieät hoùa thai → baát
thöôøng taïo cô quan
- Toån thöông nhieãm saéc theå
- Baát thöôøng teá baøo lympho → thuùc ñaåy tính töï mieãn chuyeân bieät cô quan
 Giöõa quyù hai thai kyø: baøo thai coù ñaùp öùng MD ñoäc laäp, khaùng theå töø meï truyeàn sang nhieàu
hôn → dò taät giaûm
LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
Thöôøng raát nheï hoaëc khoâng coù trieäu chöùng laâm saøng Treû em beänh nheï
hôn ngöôøi lôùn
1. Thôøi kyø uû beänh: 12 – 23 ngaøy, trung bình 18 ngaøy
2. Thôøi kyø khôûi phaùt: 1- 5 ngaøy
Treû em: ít coù trieäu chöùng
Ngöôøi lôùn: soát nheï, meät moûi, chaùn aên
LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
3. Thôøi kyø toaøn phaùt:
- Haïch to: sau tai, coå, döôùi chaåm, keùo daøi vaøi tuaàn
- Phaùt ban: maët → phaàn döôùi cô theå. Ban daïng daùt saån rieâng bieät, maát
nhanh khi lan sang vuøng khaùc, keùo daøi 3 – 5 ngaøy, ñoâi khi keøm soå muõi vaø
vieâm keát maïc
Daáu hieäu Forchheimer: ban xuaát huyeát nhoû treân khaåu caùi meàm
- Khoâng soát hoaëc soát nheï vaøi ngaøy
4. Thôøi kyø hoài phuïc: heát soát, ban maát daàn theo trình töï nhö khi xuaát hieän,
coù theå troùc vaåy
LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
5. Bieán chöùng: ít gaëp
a. Boäi nhieãm: hieám
b. Vieâm khôùp vaø ñau khôùp: 1/3 phuï nöõ. Treû em vaø nam giôùi ít gaëp. Vieâm
khôùp khi phaùt ban (khôùp ngoùn tay, coå tay, goái), keùo daøi vaøi tuaàn
Vieâm khôùp maïn: raát hieám
c. Xuaát huyeát giaûm tieåu caàu vaø toån thöông maïch maùu: 1/3000 beänh nhaân,
treû em > ngöôøi lôùn, coù theå keùo daøi vaøi tuaàn hoaëc vaøi thaùng
d. Vieâm naõo: raát ít gaëp (1/5000 beänh nhaân), thaáp hôn 5 laàn so vôùi beänh
sôûi, ngöôøi lôùn > treû em, töû vong 20 – 50%, thöôøng khoâng coù di chöùng
e. Vieâm gan: nheï vaø ít gaëp
LAÂM SAØNG HC RUBELLA BAÅM SINH
 Nhieãm Rubella trong thai kyø → nhieãm truøng baøo thai → saåy thai, sinh
non, dò taät baåm sinh
 Yeáu toá quyeát ñònh ñoä naëng dò taät baøo thai laø tuoåi thai luùc bò nhieãm
< 11 tuaàn: 90%, nhieàu dò taät phoái hôïp
11 – 12 tuaàn: 33%
13 – 14 tuaàn: 11%
15 – 16 tuaàn: 24%
> 16 (20) tuaàn: hieám
 HC Rubella baåm sinh trong tröôøng hôïp taùi nhieãm (thai kyø < 12 tuaàn): moät
soá ca ñöôïc baùo caùo
LAÂM SAØNG HC RUBELLA BAÅM SINH
Congenital defects and late manifestations of rubella infection
Present at birth
Late manifestations
Audiologic anomalies (60–75%)
Sensorineural deafness
Cardiac defects (10–20%)
Pulmonary stenosis
Patent ductus arteriosus
Ventricular septal defect
Ophthalmic defects (10–25%)
Retinopathy
Cataracts
Microphthalmia
Pigmentary and congenital glaucoma
Central nervous system (10–25%)
Mental retardation
Microcephaly
Meningoencephalitis
Others
Thrombocytopenia
Hepatosplenomegaly
Radiolucent bone disease
Characteristic purpura (Blueberry muffin appearance)
Diabetes mellitus
Thyroiditis
Growth hormone deficit
Behavioural disorder
Nguoàn: SOGC
CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
1. Laâm saøng:
Chaån ñoaùn phaân bieät:
- Soát tinh hoàng nhieät
- Beänh sôûi
- Roseola
- Beänh soát phaùt ban thöù naêm (parvovirus B19)
- Nhieãm enterovirus (tay chaân mieäng)
CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
2. Xeùt nghieäm
- Coâng thöùc maùu: baïch caàu giaûm vaø lympho khoâng ñieån hình
- Phaân laäp sieâu vi (pheát hoïng, nöôùc tieåu, dòch khôùp, dòch tieát khaùc): (+)
thaáp, maát thôøi gian vaø ñaét tieàn
- RT - PCR
CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
2. Xeùt nghieäm
- Phaûn öùng huyeát thanh: thoâng duïng nhaát, tìm IgM vaø IgG
ELISA: thöôøng duøng nhaát vì thuaän tieän, reû tieàn, ñoä nhaïy vaø ñoä ñaëc
hieäu cao
Ngöng keát latex, haemagglutination inhibition…
CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
ÑAÙP ÖÙNG MIEÃN DÒCH SAU NHIEÃM RUBELLA
Nguoàn: TCYTTG
CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
ÑAÙP ÖÙNG MIEÃN DÒCH SAU NHIEÃM RUBELLA
CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
Chaån ñoaùn nhieãm Rubella caáp:
- Hieäu giaù IgG gia taêng  4 laàn giöõa 2 maãu huyeát thanh giai
ñoaïn caáp (trong voøng 7 – 10 ngaøy ñaàu) vaø hoài phuïc (2 – 3
tuaàn sau).
- Hoaëc IgM (+):
IgM (+) khi nhieãm Rubella nguyeân phaùt, taùi nhieãm vaø chích
ngöøa
CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
IgM
IgG
Lyù giaûi
+
+
Nhieãm rubella gaàn ñaây
-
-
- Chöa coù MD baûo veä
+
-
- Nhieãm rubella gaàn ñaây
- Laøm laïi IgG, neáu chuyeån HT: nhieãm rubella caáp
-
+
Nhieãm rubella tröôùc ñaây hoaëc ñaõ chuûng ngöøa
- Tieáp xuùc < 3 tuaàn, khôûi phaùt beänh < 7 ngaøy → laøm laïi IgM, IgG; neáu
chuyeån HT: nhieãm rubella caáp
CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
Löu yù:
- IgM coù theå (+) giaû hoaëc (-) giaû
(+) giaû: nhieãm parvovirus, taêng ñôn nhaân nhieãm truøng, thaáp khôùp
- IgM coù theå (+) keùo daøi > 1 naêm trong moät soá tröôøng hôïp
HÖÔÙNG XÖÛ TRÍ CHO SAÛN PHUÏ NGHI NHIEÃM RUBELLA
> 12 weeks
< 12 weeks
< 16, 16 – 20, > 20
weeks
Nguoàn: SOGC
HÖÔÙNG XÖÛ TRÍ CHO SAÛN PHUÏ NGHI NHIEÃM RUBELLA
Höôùng daãn cuûa Boä Y teá (2013)
Thai phuï nhieãm Rubella:
- Trong 3 thaùng ñaàu: tö vaán ñình chæ thai ngheùn khi coù chaån ñoaùn (+)
- 13 – 18 tuaàn: caàn choïc oái ñeå chaån ñoaùn (+), neáu rubella (+) caàn tö vaán
ñình chæ thai, neáu (-) thì theo doõi
- > 18 tuaàn: theo doõi nhö bình thöôøng
HÖÔÙNG XÖÛ TRÍ CHO SAÛN PHUÏ NGHI NHIEÃM RUBELLA
HÖÔÙNG XÖÛ TRÍ CHO SAÛN PHUÏ NGHI NHIEÃM RUBELLA
 IgM: chæ chæ ñònh cho saûn phuï nghi nhieãm rubella hoaëc tieáp
xuùc ngöôøi beänh rubella
 IgM (+) / saûn phuï:
- Phaùt ban? Khi naøo?
- Tieáp xuùc ngöôøi beänh phaùt ban? Khi naøo?
- Chích ngöøa MMR?
- Xeùt nghieäm IgM, IgG Rubella tröôùc ñaây?
- Beänh khaùc gaây (+) giaû?
HÖÔÙNG XÖÛ TRÍ CHO SAÛN PHUÏ NGHI NHIEÃM RUBELLA
Xeùt nghieäm khaùc:
- IgG avidity:
Thaáp: nhieãm caáp, Cao: cuõ
- Khaùng theå IgG khaùng E2 glycoprotein (Immunoblot):
(+): nhieãm rubella > 3 - 4 thaùng tröôùc
CHAÅN ÑOAÙN HC RUBELLA BAÅM SINH
1. Tröôùc khi sinh:
- Phaân laäp sieâu vi: nuoâi caáy teá baøo, PCR vôùi beänh phaåm choïc huùt gai
nhau (chorionic villus sampling, 10 – 12 tuaàn), dòch oái (14 – 16 tuaàn)
- Khaùng theå IgM (+) töø maùu cuoáng roán (thai > 20 tuaàn)
- Sieâu aâm: phaùt hieän nhöõng dò taät baøo thai tröôùc khi sinh nhö thai chaäm
phaùt trieån, taät ñaàu nhoû, gan laùch to, beänh tim baåm sinh
CHAÅN ÑOAÙN HC RUBELLA BAÅM SINH
2. Sau khi sinh:
- Phaân laäp sieâu vi
- Tìm khaùng nguyeân Rubella vôùi khaùng theå ñôn doøng vaø PCR töø moâ sinh
thieát, maùu vaø dòch naõo tuûy
- Phaûn öùng huyeát thanh:
+ Khaùng theå IgM ñaëc hieäu (coù theå keùo daøi vaøi thaùng)
+ Hieän dieän keùo daøi cuûa khaùng theå IgG sau 1 tuoåi, hoaëc gia taêng
hieäu giaù khaùng theå ôû treû nhuõ nhi khoâng tieâm ngöøa vaéc xin
ÑIEÀU TRÒ
 Khoâng coù thuoác ñaëc trò
 Ñieàu trò trieäu chöùng: haï soát, giaûm ñau vaø khaùng vieâm neáu coù vieâm
khôùp
 Globulin mieãn dòch: khoâng hieäu quaû ñeå ngaên HC rubella baåm sinh cho thai
nhi
PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
Nguoàn: TCYTTG
PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
 Vaéc xin RA 27/3: vaéc xin soáng giaûm ñoäc löïc, nhaân gioáng trong teá baøo
löôõng boäi ngöôøi, taïo ñaùp öùng MD toát hôn vaø ít taùc duïng phuï hôn vaéc
xin HPV 77 DE5
 RA 27/3: kích thích IgA tieát ôû nieâm maïc vaø dòch theå → gia taêng ñaùp
öùng mieãn dòch
PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
 Moät lieàu duy nhaát: taïo ra mieãn dòch baûo veä laâu daøi
 Hieäu quaû: 95%
 Neân ñöôïc söû duïng trong daïng phoái hôïp:
- MMR: measles, mumps and rubella vaccine
- MMRV: measles, mumps, rubella and varicella vaccine
PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
 CHÆ ÑÒNH: baát kyø ngöôøi naøo coù nguy cô bò nhieãm beänh vaø khoâng
mang thai
- phuï nöõ löùa tuoåi sinh ñeû
- nhaân vieân y teá
- treû nhuõ nhi ( 12 thaùng)
Vaéc xin tam lieân sôûi, quai bò, rubella (MMR):
Lieàu ñaàu tieân: treû 12 – 15 thaùng tuoåi hoaëc hôn
Lieàu thöù hai: nhaéc laïi khi treû vaøo nhaø treû hay tröôøng hoïc (4 – 6
tuoåi), nhaèm taïo mieãn dòch ñaày ñuû ñoái vôùi beänh sôûi, quai bò
PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
 CHOÁNG CHÆ ÑÒNH:
- Dò öùng vôùi thaønh phaàn cuûa vaéc xin
- Coù thai
- Suy giaûm mieãn dòch
- Beänh caáp tính trung bình → naëng
- Truyeàn maùu gaàn ñaây (tieâm vaéc xin 3 thaùng sau truyeàn maùu)
PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
 Phoøng ngöøa cho phuï nöõ tuoåi sinh ñeû:
- Coù thai hoaëc döï ñònh coù thai trong 4 tuaàn keá tieáp: khoâng tieâm vaéc xin,
tieâm vaéc xin sau khi sinh
- Phuï nöõ khaùc: tieâm vaéc xin vaø giaûi thích nguy cô cho thai neáu coù thai trong
voøng 4 tuaàn sau tieâm
- Phuï nöõ coù thai khi ñöôïc tieâm vaéc xin hoaëc sau khi tieâm vaéc xin < 4 tuaàn:
khoâng chaám döùt thai kyø
CHAÂN THAØNH CAÛM ÔN SÖÏ THEO DOÕI CUÛA QUYÙ ANH CHÒ