Transcript Obserwacja - Wojewódzki Ośrodek Metodyczny

Obserwacja jako podstawowa metoda
diagnozy całościowej dziecka
Opracowała: Agata Muńko
Wojewódzki Ośrodek Metodyczny
Gorzów Wlkp.
„Czym gorączka, kaszel, wymioty
dla lekarza, tym uśmiech , łza, rumieniec
dla wychowawcy.
Nie ma objawu bez znaczenia.
Trzeba notować i zastanawiać się nad
wszystkim, odrzucać, co przypadkowe,
łączyć, co pokrewne, szukać kierujących
spraw”
J. Korczak(1919)
„Diagnozowanie to złożony proces
rozwiązywania problemów,
to przetwarzanie danych,
a nie rejestrowanie zachowań.
Wiedza wykorzystywana przy wyjaśnianiu
jest oparta nie tylko na spostrzeganiu,
lecz wymaga myślenia i wnioskowania”
W. J. Paluchowski
Obszary działań w diagnozie
 Określenie
stanu – jaki jest
 Poszukiwanie przyczyn tego stanu
 Proponowanie działań w zakresie
zmiany stanu
 Prowadzenie działań
Diagnoza zatem nie może
pozostać jedynie jako
stwierdzenie faktu na gruncie
deklaracji.
Celem diagnozy jest zebranie informacji
o indywidualnym rozwoju dziecka i jego
funkcjach poznawczo-motorycznych,
fizycznych, emocjonalno-społecznych,
co wykaże braki i zaniedbania,
a jednocześnie pozwoli na opracowanie
programu, który pomoże dziecku
w podejmowaniu działań przy
rozwiązywaniu trudności i niepowodzeń,
a w konsekwencji osiąganie efektów.
Współczesna pedagogika wyróżnia różne
rodzaje diagnoz:
 socjologiczną,
 medyczną,
 prognostyczną,
 genetyczno-rozwojową,
 psychologiczną,
 edukacyjną,
 polityki oświatowej.
Dla dokładnego i rzetelnego poznania
dziecka należy prowadzić diagnozę
holistyczną, która cechuje się nie tylko
ciągłością, ale przede wszystkim
polimodalnością – czyli ujmowaniem
jednostki jako pewnej całości.
Elementy diagnozy całościowej
(holistycznej)
 Elementy
diagnozy rozwojowogenetycznej
 Czynniki środowiskowe
 Elementy diagnozy pedagogicznej
Struktura diagnozy całościowej
(holistycznej)




Symbol dziecka.
Wiek dziecka (w latach i miesiącach).
Opis czynników warunkujących rozwój
w okresie płodowym, okołoporodowym
i wczesnego dzieciństwa.
Opis środowiska rodzinnego i lokalnego
– uwzględniając elementy wpływające
na nieprawidłowości rozwoju dziecka.
Struktura diagnozy całościowej
(holistycznej)



Charakterystyka dziecka – jego cechy
zachowań, kompetencje, właściwości
oraz trudności, zaniedbania czy deficyty
rozwoju.
O ile wymagana jest diagnoza
psychologiczna, zamieszcza się wydane
orzeczenie czy badanie psychologiczne.
Wnioski i wskazania.
Nieodzownym warunkiem
skutecznego opracowania diagnozy
całościowej (holistycznej)jest
prawidłowy dobór metod, które są
sposobami zbierania informacji o
dziecku.
W okresie dzieciństwa nie możemy
wykorzystać wszystkich proponowanych
metod czy technik przedstawionych
w
literaturze metodologicznej
czy diagnostycznej.
W poznawaniu dziecka mają zastosowanie te
metody i narzędzia, które są dostosowane
do jego możliwości rozwojowych i
kompetencji poznawczo-emocjonalnych.
Podstawowe metody diagnozowania
dziecka
Obserwacja
 Analiza wytworów dziecka
 Dialog
 Testy diagnostyczne
 Analiza dokumentów

Efekty działań diagnostycznych zależą
od rzetelności zastosowania
i wykorzystania metod.
Diagnoza holistyczna musi się opierać
na kilku metodach diagnostycznych,
a zgromadzony materiał winien być
opracowany całościowo.
Obserwacja
Jest podstawową i najczęściej
stosowaną metodą badań
pedagogicznych.
Bez niej niemożliwe byłoby wręcz
wykonywanie jakichkolwiek funkcji
wychowawczo-dydaktycznych.
Nieodłącznym składnikiem
prawidłowej obserwacji
psychologicznej
i pedagogicznej jest sam
obserwator
Dobry Obserwator
Posiada niezbędną wiedzę
do prowadzenia obserwacji.
 Wykazuje zainteresowanie osobami
i zjawiskami, będącymi przedmiotem obserwacji
 Posiada takie cechy jak:
 rzetelność,
 spostrzegawczość,
 obiektywizm.

Wiedza
Ukierunkowuje uwagę obserwatora.
 Ułatwia obserwację -dzięki niej
obserwator jest nastawiony na
spostrzeganie tego, co istotne.
 Utrudnia obserwację - gdy osoba
obserwująca kieruje się głównie własną
wiedzą o danym zjawisku,
bez
uwzględnienia innych opcji
i
założonych celów.

Zainteresowanie
Zainteresowanie obserwatora osobami i
zjawiskami, będącymi przedmiotem
obserwacji wpływa na:
 chęć poszerzenia swojej wiedzy
na temat obserwowanych zjawisk,
 zwiększenie motywacji do działania,
 podniesienie trafności i wnikliwości
obserwacji.
Rzetelność
Obserwator potrafi




Zrezygnować z własnych zainteresowań, skłonności,
upodobań i nawyków, by podporządkować się celom i
zadaniom obserwacji.
Widzieć i rejestrować to, co powinien a nie to,
co jemu wydaje się ważne lub ciekawe.
Wnikliwie realizować zadania, wynikające
z pełnionej przez siebie roli i reguł, ustalonych przez
osoby, zbierające dane.
Dokładnie rejestrować zaobserwowane dane.
Spostrzegawczość
Obserwator potrafi
Wyodrębnić dużą liczbę ważnych elementów sytuacji w
określonym czasie.
 Dostrzec nawet chwilowe aspekty ludzkich zachowań i
wzajemnych relacji.
 Szybko dostrzec szczegół i szybko zarejestrować go.
 Zauważyć czyjś mimowolny grymas twarzy lub mało
wyraźny gest, szczegóły wyglądu, ubrania.
 Być wrażliwy na zmiany rytmu i tonacji głosu.

Obiektywizm
Obserwator




Potrafi rejestrować swoje spostrzeżenia zgodnie ze
stanem faktycznym, niezależnie
od własnych
przekonań opinii, uczuć, interesów.
Ujmuje fakty i zdarzenia zgodnie z dokonaną
obserwacją - nie ulega wcześniejszym nastawieniom
i oczekiwaniom.
Nie ocenia.
Nie interpretuje.
Po co obserwujemy dziecko?


Aby w jedną całość połączyć wiedzę teoretyczną z
doświadczeniami praktycznymi. Wykorzystać ją w
odkrywaniu przyczyn powstałych problemów
rozwojowych
u wychowanków.
Aby ocenić poziom rozwoju różnych umiejętności
dzieci: obserwacja służy jako narzędzie poznania i
weryfikowania spostrzeżeń nauczyciela na temat
dziecka
z jego rzeczywistymi
zachowaniami.
Po co obserwujemy dziecko?


Aby formułować obiektywnie oczekiwania i cele
edukacyjne, sposoby ich realizacji, skuteczność
działa, aby lepiej komunikować się z dziećmi,
monitorując ich rozwój.
Wyniki obserwacji mogą być punktem wyjścia
rozmowy indywidualnej lub prowadzenia zebrań,
posługując się zrozumiałym
i
komunikatywnym językiem.
Po co obserwujemy dziecko?


Obserwowanie dzieci pomaga nauczycielowi stawać się
coraz bardziej obiektywnym, skutecznym w planowaniu
celów działania.
Na podstawie obserwacji dzieci, zdarzeń, w jakie są one
uwikłane nauczyciel formułuje hipotezy, przypuszczenia,
angażuje własną wiedzę teoretyczną, aby znaleźć
właściwe rozwiązanie
i zaplanować działania na
przyszłość. Dowiaduje się również, dlaczego zaistniała
konkretna sytuacja i pojawił się problem.
Obserwacja
Jako metoda naukowa nie jest samym tylko
postrzeganiem faktów, zdarzeń czy zjawisk.
Jest nią osobliwy sposób postrzegania,
gromadzenia
i
interpretowania poznawanych danych,
w naturalnym ich przebiegu
i pozostających w bezpośrednim zasięgu
widzenia i słyszenia obserwatora.
Cechy prawidłowej obserwacji
1.
2.
3.
4.
5.
Celowość
Obiektywność
Planowość
Selektywność
Dokładność
Celowość
Polega na jasnym sprecyzowaniu
i określeniu celu, jaki ma być realizowany w
wyniku postępowania obserwacyjnego.
Pytania:
1. Co chcę obserwować?
2. Kogo chcę obserwować?
3. Co muszę wiedzieć na ten temat?
! ! ! Im węższy cel obserwacji, tym łatwiej
o precyzyjne jego określenie, a tym samym
skuteczną jego realizację.
Obiektywność
Polega na postrzeganiu i rejestrowaniu tego, co
jest jej przedmiotem niezależnie od
osobistych doświadczeń, czyli subiektywnego
nastawienia do danego zjawiska lub
oczekiwań obserwatora.
Obiektywność pozwoli rozgraniczyć
spostrzeżenia od interpretacji, uniknąć
przedwczesnego stwierdzenia
i wyciągania wniosków.
Planowość
Umożliwi zebranie materiału, zgodnie
z przyjętym postępowaniem.
Obserwacja zatem powinna być prowadzona
według ustalonego planu, który określa:
1.
2.
3.
4.
5.
Termin, czas trwania;
Poszczególne etapy;
Sposób prowadzenia obserwacji i rodzaj zapisu;
Warunki i sytuacje, w jakich odbywa się
obserwacja zachowań dziecka;
Zasady interpretacji zgromadzonego materiału
obserwacyjnego.
Selektywność
Polega na ścisłym postrzeganiu przygotowanego
uprzednio rejestru kategorii zachowań dziecka.
Nauczyciel musi wiedzieć, jakie zachowania będzie
obserwował i dokładnie
je
rejestrował. Taki rejestr ułatwia uwzględnienie
istotnych cech badanego.
Selektywny charakter dotyczy również miejsca i
czasu badanego zjawiska.
Dokładność
Dokładna obserwacja jest:
1. Wierna (gdy obserwowane zjawiska
nie zostały zniekształcone);
2. Wyczerpująca (umożliwia obserwacje
szczegółów);
3. Wnikliwa (uwzględnia wzajemne relacje,
następstwa, zmiany obserwowanych
faktów i zjawisk).
Braki i błędy w prowadzeniu
obserwacji
Powierzchowność i ogólnikowość,
fragmentaryczność (ogranicza się
do krótkich notatek sprawozdawczych lub
wypełniania arkusza, co nie odzwierciedla
wiernego obrazy zachowań dziecka);
 Brak ujmowania istotnych cech
(koncentrowanie się na ocenie osiągnięć
programowych, a nie na podstawach wiedzy z
zakresu rozwoju dziecka);

Braki i błędy w prowadzeniu
obserwacji
Wyprowadzanie przedwczesnych wniosków –
„etykietowanie „(brak wystarczającej ilości
przeprowadzonych obserwacji w różnych
sytuacjach, koncentrowanie się na wypełnianiu
arkusza obserwacji);
 Brak ujmowania zachowania dziecka
na tle sytuacji i niewłaściwa interpretacja;

Braki i błędy w prowadzeniu
obserwacji
Brak obiektywizmu obserwatora
(niewłaściwe zachowania, uleganie
wpływom własnych emocji, uprzedzeń
i oczekiwań);
 Brak wiedzy psychologicznopedagogicznej nauczyciela (powoduje
nieprawidłowości w prowadzeniu
obserwacji i wyciągania wniosków).

Zalety obserwacji
 Umożliwia
bezpośrednie poznanie
zachowania dzieci w naturalnych warunkach
i okolicznościach;
 Ułatwia sformułowanie hipotezy roboczej
lub wprowadzenie w niej zmian
i poprawek we wstępnej fazie, jak również
częściowe jej zweryfikowanie;
 Umożliwia sprawdzenie twierdzeń,
uzyskanych za pomocą innych metod, przez
co pogłębia przekonanie o ich słuszności;
Zalety obserwacji
 Pozwala
na uzyskanie informacji o dzieciach, które
trudno zdobyć innymi metodami badań (np.
kwestionariusz wobec dziecka sześcioletniego, ale
reakcja dziecka w chwili pochwały);
 Sprzyja ciągłemu ulepszaniu pracy dydaktycznowychowawczej nauczyciela, który uważnie
obserwuje dzieci, widzi
w nich niejako
odbicie swoich braków
i
niedociągnięć w postępowaniu pedagogicznym. W
przyszłości będzie im zapobiegać.