Transcript podstawy-teori-sportu-treningu-sportowego-cz-2

Podstawy Teorii Sportu,
treningu sportowego i treningu w rekreacji
Prof.
Jacek Dembiński
Dolnośląskie Centrum Kształcenia Kadr
Kultury Fizycznej
Wyższa Szkoła Edukacja w Sporcie
1
1
Struktura czasowa treningu
(kiedy trenować? Jak często ponawiać trening?)
Struktura czasowa treningu – to układ i rozmieszczenie elementów
składowych procesu treningowego oraz sposoby ich wzajemnego
uporządkowania w jeden system funkcjonujący, jako całość. W czasowej
strukturze treningu wyróżnia się trzy rodzaje cyklów:
- Długie (makrocykle) – wieloletnie, roczne, półroczne;
- Średnie (mezocykle) – składają się z kilku mikrocyklów;
- Małe (mikrocykle) – składają się z kilku jednostek treningowych;
NAJMNIEJSZYM OGNIWEM KAŻDEGO CYKLU JEST -
- Jednostka treningowa –
2
W literaturze najczęściej wyróżnia się kilka rodzajów mikrocyklów i są to:
- wprowadzające, - przygotowujące, - startowe, - odbudowujące lub
regeneracyjne oraz kontrolne.
Nazwy mezocyklów pochodzą najczęściej od nazw mikrocyklów i są tak samo
2
nazywane.
Struktura czasowa treningu
(kiedy trenować? Jak często ponawiać trening?)
W czasowej strukturze treningu dominują jednoroczne
cykle treningowe, które dzielą się na 3 podstawowe
okresy:
przygotowawczy – jego cel to budowanie formy sportowej ;
startowy – stabilizacji formy sportowej ;
przejściowy – celowej utraty formy sportowej ;
Czas trwania poszczególnych okresów jest różny i wynika z
kalendarza imprez. Problem jest z członkami Kadry
Narodowej, która ma inną strukturę czasową i należy
wyznaczyć priorytety na dany rok kalendarzowy.
3
3
Okres przygotowawczy – cel to budowanie formy sportowej ;
- podokres przygotowania wszechstronnego – głównym zadaniem jest budowanie,
rozszerzenie i doskonalenie funkcjonalnych podstaw formy sportowej – kształcenia
zdolności motorycznych oraz dążenie do wszechstronnego rozwoju sprawności i
poszerzenia zasobu nawyków ruchowych i umiejętności. Zaleca się zachowania
odpowiednich proporcji środków ogólnych 50-55%, ukierunkowanych 30-35% i
specjalnych 10-20%. Zasadą jest zwiększanie objętości i intensywności ćwiczeń w
celu kształtowania mechanizmów adaptacyjnych.
- podokres przygotowania ukierunkowanego – należy traktować jako ogniwo pośrednie.
Zwiększa się w nim objętość i intensywność ćwiczeń ukierunkowanych tzw. ćwiczeń
wspomagających, pomocniczych – przetwarzających potencjał ruchowy w kierunku
zadań specjalnych. Około 40% stanowią ćwiczenia ukierunkowane, natomiast po
30% wszechstronne i specjalne.
- podokres przygotowania specjalnego – dąży się do przyrostu sprawności specjalnej,
umiejętności techniczno-taktycznych oraz innych specyficznych dyspozycji dla danej
dyscypliny. Zmniejsza się udział ćwiczeń wszechstronnych do około 30%, natomiast
wzrasta udział ukierunkowanych i specjalnych do 60-70%. Stopniowo wzrasta udział
ćwiczeń startowych. W miarę zwiększenia intensywności stabilizuje się objętość
ćwiczeń, która pod koniec okresu ulega zmniejszeniu. Szczególną rolę pełni tu tzw
BPS-bezpośrednie przygotowanie startowe.
4
4
Okres startowy – cel to budowanie formy sportowej ;
- podokres stabilizacji formy i zawodów, czyli podtrzymania
formy startowej. W tym okresie zaleca się doskonalenie
sprawności specjalnej oraz techniki i taktyki.
- podokres stabilizacji poziomu przygotowania specjalnego i
utrzymaniu przygotowania wszechstronnego. W tym
podokresie doskonali się koordynację ruchów w
kompleksowych ćwiczeniach techniczno taktycznych.
5
5
Okres przejściowy – czyli ukierunkowany aktywny
wypoczynek i odnowa biologiczna.
Aktywny wypoczynek to formy treningu indywidualnego i różne
formy gier i zabaw mające na celu utrzymanie na właściwym
poziomie zdolności motorycznych.
Odnowa biologiczna to przede wszystkim okres leczenia różnych
posezonowych urazów i dolegliwości jak również
profilaktyczne stosowanie zabiegów odnowy w celu
zapobiegania negatywnym skutkom stosowanych obciążeń
treningowych i startowych.
Nie powinno stosować się całkowitej przerwy, lecz podtrzymać
aktualny poziom sprawności tak, aby następny cykl zacząć od
wyższego poziomu sportowego. Okres ten winien stanowić
jakby naturalne wejście w kolejny okres przygotowawczy.
6
6
Wyróżniamy 4 etapy szkolenia (makrocykle) :
- wstępny , - podstawowy, - specjalny, - profesjonalizacji
Struktura czasowa treningu
· Etap szkolenia wstępny – (ogólny , wszechstronny),
przypada na wiek 8 – 13 lat.
Cele i zadania związane z tym okresem realizuje się za
pomocą szerokiej gamy ćwiczeń kształtujących
sprawność ogólną, nawyki ruchowe, umiejętności,
uzdolnienia i zainteresowania. Dominuje forma gier i
zabaw ruchowych. Cykle i okresy mają
charakter umowny wynikający z rytmu pracy szkoły.
Cele nadrzędne to rozbudzenie zainteresowań i
wstępna selekcja do sportu.
7
7
Struktura czasowa treningu
· Etap szkolenia podstawowy (ukierunkowany)–
przypada na wiek 13-16 lat.
Struktura czasowa cyklów i okresów nadal
podporządkowana jest pod rytm szkoły, lecz cele i
zadania realizowane na tym etapie są bardziej
sprecyzowane. Występują formy zorganizowanego
współzawodnictwa zbliżone do okresu startowego.
Dominującymi zadaniami tego etapu są:
ukierunkowane indywidualne kształtowanie
rozpoznanych predyspozycji, większe zróżnicowanie
form i metod treningowych, zwiększa się udział
ćwiczeń ukierunkowanych i specjalizacyjnych.
8
8
Struktura czasowa treningu
· Etap szkolenia specjalnego (specjalny) – rozpoczyna
się około 16-17 roku życia a kończy około 21 roku
życia. Zachowana jest już pełna struktura rocznych
cyklów treningowych. Trening ma charakter bardzo
intesywny oparty na submaksymalnych i
maksymalnych obciążeniach. Występuje
indywidualizacja zadań treningowych zgodnie z
uzdolnieniami. Celem tego etapu jest kształtowanie i
doskonalenie poziomu wytrenowania w kierunku
osiągnięcia mistrzostwa sportowego jak również
następuje ostateczna selekcja (junior → senior).
9
9
Struktura czasowa treningu
· Etap szkolenia mistrzowskiego (profesjonalizacji) –
jest to wyższy stopień szkolenia specjalnego.
Celem tego etapu jest osiągnięcie i utrzymanie na
poziomie najwyższych wyników w zawodach
najwyższej rangi – Igrzyska Olimpijskie, Mistrzostwa
Świata, Mistrzostwa Europy.
Podane wyżej granice wiekowe mają charakter
orientacyjny i zależne są od charakteru dyscypliny
sportowej. Wpływ na ten proces mają również: wiek
rozwojowy oraz płeć.
10
10
Struktura rzeczowa treningu
(to treści i akcenty treningu w poszczególnych
jednostkach i cyklach treningowych)
To inaczej organizacja praktycznej realizacji programu,
którą determinują:
- etap szkolenia (cele: nadrzędne i główne),
- kalendarz startów i przerw treningowych (świątecznych)
- wyznaczenie cyklicznych struktur programu,
- wyznaczenie strategii obciążeń treningowych, oraz
środków, form i metod treningowych,
- wyznaczenie terminów i sposobów kontroli efektów
treningowych: bieżących, przedłużonych i
kumulatywnych,
11
11
Metody kształtowania sprawności fizycznej –
za Sozańskim H. 1999]:
nieprzerywane:
- ciągła;
- zmienna;
przerywane
- powtórzeniowa
- interwałowa – metodę tę dzielimy na:
- krótkiego czasu pracy 20-25s.
- średniego czasu pracy – 30-45s.
- długiego czasu pracy – 45-90s.
12
12
Rozgrzewka
Rozgrzewka – przygotowanie organizmu do zwiększonego wysiłku fizycznego poprzez pobudzenie
układów: krążenia, mięśniowego, kostno stawowego i nerwowego. Pobudzenie układu
krwionośnego umożliwia większe ukrwienie mięśni, poprzez co dostarcza się więcej tlenu i
składników odżywczych niezbędnych do pracy mięśniowej oraz odprowadzenie dwutlenku
węgla i metabolitów. Właściwa temperatura układu mięśniowego wpływa na właściwości
kurczliwe i metaboliczne włókien mięśniowych, od których zależy prędkość skracania się
mięśni, czyli zdolność rozwijania mocy. Właściwa temperatura stawów, a dokładnie mazi
stawowej zmniejsza tarcie przylegających powierzchni stawowych
oraz zwiększa lepkość mazi. Odpowiednie pobudzenie podczas rozgrzewki układu nerwowego
wpływa na szybkość przepływu impulsów nerwowych oraz ilość pobudzonych jednostek
motorycznych. Poprawia się precyzja, koordynacja i szybkość ruchów oraz czas reakcji.
Rozgrzewka również pełni funkcję profilaktyczną, zapobiegając nadciągnięciom,
naderwaniom, lub zerwaniom ścięgien mięśni, więzadeł, czy też uszkodzeniom torebek
stawowych.
Ćwiczenia rozciągające również pełnią funkcję profilaktyczną, zapobiegając uszkodzeniom
układu ruchu zarówno przed treningiem jak i po. Ponad to przyśpiesza relaksację, czyli
rozluźnienie mięśni, a to wpływa bezpośrednio na czas regeneracji mięśni i ich napięcie
spoczynkowe – czyli tonus mięśniowy. Nie można zapomnieć również o ich wpływie na zakres
13
ruchu,
nie
do
przecenienia
w
większości
dyscyplin
sportowych.
13
Definicje podstawowych pojęć:
Instruktor - to osoba instruująca, ucząca
prawideł, udzielająca wskazówek i objaśnień
najczęściej występuje w w sporcie.
Instruktor sportu - to osoba posiadająca wiedzę i
umiejętności związane z nauczaniem i uczeniem
się wybranej aktywności ruchowej oraz
przygotowująca do udziału we współzawodnictwie
sportowym dostosowanym do możliwości
ćwiczących.
Do kompetencji instruktora należy: inicjowanie,
organizowanie i realizowanie
14
14
Definicje podstawowych pojęć:
Metodyk - to osoba systematyczna,
przestrzegająca ustalonej kolejności w działaniu
(planowanie, realizacja, kontrola, korekta
działania).
Wychowanie – całokształt zjawisk związanych z
oddziaływaniem środowiska społecznego i
przyrodniczego na człowieka kształtujących jego
osobowość. W pedagogice jest to zamierzone i
celowe podejmowanie działań, których celem jest
ukształtowanie czyjejś osobowości wg przyjętego
wzoru.
15
15
WYCHOWANIE FIZYCZNE:
to część procesu wychowania ukierunkowana na
prawidłowy rozwój psycho - fizyczny
organizmu, doskonalenia sprawności ruchowej i
wyrabiania właściwych postaw, nawyków
higienicznych i zdrowotnych względem ciała
człowieka, który realizowany jest w różnych
formach, w środowisku szkolnym.
Źródło: opracowanie własne
16
16
Rekreacja - to najogólniej aktywna forma
spędzania czasu wolnego poza obowiązkami
zawodowymi i szkolnymi.
Najczęściej wybieranymi formami rekreacji są:
- jazda na rowerze
- pływanie
- zespołowe gry sportowe
- joging, spacery, ścieżki zdrowia
- jazda na łyżwach, łyżworolkach, desce
- jazda na nartach
17
Źródło: Grobelny J., i inni (2001 sup.I, s.24-27)
17
18
Literatura zalecana:
1. Bober T., Zawadzki J. (2006): Biomechanika układu ruchu człowieka. BK, Wrocław;
2. Charzewski J., Lewandowska J., Łaska-Mierzejewska T. i wsp. Antropologia. AWF,
Warszawa 1999.
3. Dembiński J., (2011): „Planowanie przygotowania sportowego w koszykówce” [w:]
„Koszykówka” s.204-220.
4. Drabik J. (1996): Aktywność fizyczna w treningu zdrowotnym osób dorosłych.
AWFiS, Gdańsk;
5. Kruszewski M., Kępa G., Merda W. (1997): Trening kulturystyczny w okresie
przygotowawczym. AWF, Warszawa.
6. Naglak Z. (2005): „Nauczanie i uczenie się wielopodmiotowej gry z piłką”, AWF
Wrocław,
7. Osiński W. (2003): Antropomotoryka. AWF, Poznań;
8. Raczek J. (2010): Antropomotoryka. Teoria motoryczności człowieka w zarysie.
PZWL, Warszawa;
9. Sozański H. (red), (1999): Podstawy teorii treningu sportowego. Biblioteka Trenera,
Warszawa;
10. Szopa J., Mleczko E., Żak S.(1996): Podstawy Antropomotoryki. PWN, Kraków;
11. Trzaskoma Z., Trzaskoma Ł. (2001): Kompleksowe zwiększanie siły mięśniowej
sportowców. Biblioteka Trenera Warszawa;
12. Wilczewski A., Chaliburda I., Saczuk J. (2010): Antropomotoryka. Przewodnik do
ćwiczeń. PZWL, Warszawa;
18
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ !
19
19