Transcript vadeli işlem borsası ve osb`ler

EYLÜL 2011
VOB
ELEKTRİK VADELİ
İŞLEM SÖZLEŞMELERİ
V.OSB ENERJİ ZİRVESİ
26KASIM 2011 KKTC/GİRNE
Emir CETİNKAYA
Sözleşme, Araştırma ve İstatistik Müdürü
İÇİNDEKİLER
• VOB Hakkında Genel Bilgi
• Dünya’da Enerji Piyasaları ve İşlem Gören
Sözleşmeler
• Türkiye Elektrik Piyasası Yapısı ve Gelişimi
• VOB’da İşleme Açılan Elektrik Vadeli İşlem
Sözleşmelerine Genel Bakış
• Sonuç
VOB Hakkında Genel Bilgi
Gelecek Yönetiminde
Start Verildi!
 Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası
(VOB) 4 Şubat 2005’te gonga ilk
vuruşu Başbakanımızın yapmasıyla
uzaktan erişimli elektronik bir Borsa
olarak faaliyete geçti.
 Geçen altı yıllık süre içerisinde artan
işlem hacmi ve açık pozisyon sayısı
ile VOB finansal sistemimizde kalıcı
bir yer edindi.
 Bu süre zarfında yatırımcılar VOB’un
sunduğu birçok yenilikle tanışma
fırsatı buldu.
 VOB’da her türlü dayanak varlığın
gelecek vadelerdeki fiyatları
bugünden alınıp satılabilmektedir.
4 Şubat 2005, İzmir
VOB Hizmet Binası, İzmir
VOB Ortaklık Yapısı
VOB-Ülkemizde ilk AŞ Statüsünde Kurulan Borsadır.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)
%25
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
%18
İzmir Ticaret Borsası (İTB)
%17
Yapı ve Kredi Bankası A.Ş.
%6
Akbank T.A.Ş.
%6
Vakıf Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
%6
Garanti Bankası T.A.Ş.
%6
İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
%6
Türkiye Sermaye Piyasaları Aracı Kuruluşlar Birliği
%6
İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş.
%3
Türkiye Sinai Kalkınma Bankası A.Ş.
%1
Birçok Farklı Dayanak Varlık
Elektrik
Ham Petrol
Euro/Dolar
Döviz
Enerji
Japon Yeni/Dolar
Doğal Gaz
Kalorifer Yakıtı
Kanada Doları/ABD Doları
Dow Jones
Hazine Bonosu
Faiz
Eurodolar
Endeks
S&P 500
Nasdaq 100
Euroyen
Altın
Metaller
Pamuk
Tarımsal
Gümüş
Alüminyum
Buğday
Canlı Sığır
Soya Fasulyesi
Hayvansal
Süt
Tereyağı
VOB’da İşlem Gören Sözleşmeler
•
Şu an itibariyle ülkemizde reel sektörün
ve finansal piyasaların ihtiyaç duyduğu
emtiaya ve finansal ürünlere dayalı 13
farklı vadeli işlem sözleşmesi Borsa’da
alınıp satılmaktadır:
 Döviz (Dolar/TL, Euro/TL,
Euro/Dolar)
 Hisse Senedi Endeksi (İMKB 30-100
Endeksi, Fark Endeksi)
 Faiz (Gösterge)
 Emtia (Pamuk, Buğday, Altın,
Dolar/Ons)
 Baz Yük Elektrik
 Canlı Hayvan
Yıllar İtibariyle Toplam İşlem Hacmi (TL)
Toplam İşlem Hacimleri (TL)
500,000,000,000
450,000,000,000
400,000,000,000
350,000,000,000
300,000,000,000
250,000,000,000
200,000,000,000
150,000,000,000
100,000,000,000
50,000,000,000
0
431,681,986,516
375,574,627,478
334,172,858,081
207,962,600,500
118,035,442,771
17,876,421,234
3,029,588,946
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2011 yılı ilk on ayında yıllık toplam işlem hacmi 2010 yılı toplam işlem hacminin
%87’sine ulaşmıştır.
Aylık bazda günlük ortalama işlem hacmimiz 2011 yılının Ekim ayında
1.9 milyar TL civarındadır.
VOB-İMKB İşlem Hacmi Oranı
VOB/İMKB Aylık İşlem Hacmi Oranı
120%
100%
82%
80%
60%
50%
55%
53%
68%
70%
Jun/11
Jul/11
80%
65%
56%
47%
40%
20%
0%
Jan/11
Feb/11
Mar/11
Apr/11
May/11
Aug/11
Sep/11
Oct/11
Ekim 2011 itibarıyla VOB işlem hacminin İMKB işlem hacmine oranı
%80’dir. 2010 yılında bu oran ortalama %71 olarak gerçekleşmiştir.
VOB Endeks-30/İMKB Endeks-30
Aylık İşlem Hacmi Oranı
Endeks-30 VOB/İMKB 30 Aylık İşlem Hacmi Oranı
200%
180%
160%
140%
120%
100%
80%
60%
40%
20%
0%
91%
Jan/11
100%
Feb/11
88%
93%
Mar/11
Apr/11
102%
104%
May/11
Jun/11
111%
113%
Jul/11
Aug/11
113%
97%
Sep/11
Oct/11
Ekim2011 itibarıyla VOB Endeks-30 sözleşmeleri işlem hacminin İMKB
Endeks-30 işlem hacmine oranı %113’tür. 2010 yılında bu oran
ortalama %132 olarak gerçekleşmiştir.
Dünya Türev Borsaları Sıralaması
(Ocak-Haziran 2011)
Kaynak: Futures Industry Association
İşlem Teminatları
ÜYELERİMİZ
Halen VOB’da faaliyet gösteren üye sayısı 99 olup web sitemizden
üye bilgilerine erişilebilir.
Reel Sektör için VOB’un Önemi
• Ülkemizde faaliyet gösteren OSB’ler üretim üsleridir.
• OSB’lerde faaliyet gösteren kurumlarımız açısından geleceğe
yönelik fiyatların bilinmesi ve risk yönetimi önem arz
etmektedir.
• VOB’da işlem gören, döviz, emtia ve elektrik sözleşmeleri bu
amaçla tüm reel sektör firmalarınca kullanılabilir.
• VOB bu kapsamda her türlü işbirliğine açıktır.
• İTKİB ve EİB ile benzer işbirliği yapılmaktadır.
TÜRKİYE ELEKTRİK PİYASASI
Elektrik Piyasasının Gelişimi
Elektrik Piyasası Önemli Gelişmeler
•
•
•
•
Elektrik Piyasası Kanunu (2001) Çıkarılması
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Kurulması
DUY Yönetmeliğinin yayınlanması
2006-2009 arası gün öncesi planlama ve dengeleme
güç piyasasına geçiş.
• 2009’dan bugüne uygulanan piyasa yapısı
• 2011 Aralık Ayı itibariyle geçilecek yeni yapı.
Elektrik Piyasasında Ticaret
TEİAŞ
Serbest Piyasa
Gün Öncesi Piyasası
İkili Anlaşmalar
Elektrik
Piyasasında
Ticaret
VOB
Baz Yük ve Pik Yük Elektrik
Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Tezgahüstü
Piyasalar
Elektrik Piyasası
• 2010 yılında hacminin piyasalara dağılımı:
Elektrik Piyasası
• Elektrik piyasası şematik gösterimi:
Elektrik Piyasası
Özelleştirmeler
• Dağıtım özelleştirmeleri
Türkiye 21 dağıtım bölgesine ayrılmıştır.
Dokuzunun özelleştirmeleri tamamlanmıştır.
• Üretim özelleştirmeleri
52 Hidro Elektrik Santrali özelleştirme kapsamına alınmıştır.
Elektrik Piyasası
Gün Öncesi Planlama’dan Gün Öncesi Piyasası’na Geçiş
• 14 Nisan 2009 tarih ve 27200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği ile TEİAŞ tarafından işletilen Gün
Öncesi Planlama’nın Gün Öncesi Piyasası’na dönüşmesi düzenlenmiştir.
Önemli Farklar:
• Tüketim tarafı sisteme alış/satış teklifi verebilecek
• Teklif bölgeleri uygulamasına geçilecek
• SGÖF yerine Kısıtsız Piyasa Takas Fiyatı (KPTF)
hesaplanacak
ELEKTRİK
VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ
Amaçlar
Fiyat riski yönetimi
ihtiyacına cevap vermek
Geleceğe ilişkin beklentilerin
fiyatlara yansımasını sağlamak
Piyasalaşma
Vadeli İşlem
Sözleşmeleri
Fiyatların Dünü, Bugünü ve Geleceği
Bugün
Geçmiş
Gelecekte ?
Geçmiş ve anlık fiyatları biliyoruz. Ya gelecekteki fiyatları nasıl
bileceğiz ?
VOB Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmeleri
• 26 Eylül 2011 tarihinde Nakdi Uzlaşmalı Baz Yük Elektrik vadeli
işlem sözleşmeleri borsamızda işlem görmeye başladı.
• Pik Yük Elektrik vadeli işlem sözleşmesi için hazırlıklarımız
tamamlandı, yakında işlem görmeye başlayacak.
• Fiziki Teslimatlı vadeli işlem sözleşmeleri için altyapı ve
çalışmalarımız tamamlandı, TEİAŞ ile işbirliği içerisinde
teslimat süreci tanımlanabilir.
Sözleşme Kodu
• 612F-ENELCBAZ1211
Aralık Vadeli
sözleşmeleri
Futures
Vade ayı
Enerji
Elektrik
(Vadeli İşlem
Baz Yük
Sözleşmesi)
2011
VOB Fiyat Ekranı
Şeffaf Veri Paylaşımı: Dünya’dan Örnekler
• EEX Transparency Platform
Şeffaf Veri Paylaşımı: Dünya’dan Örnekler
• Reuters Enerji Piyasası Platformu
Yurt Dışı Borsalarda İşlem Gören
Elektrik Sözleşmeleri
Borsa
Nakdi Uzlaşma
Fiziki Teslimat
ICE


NASDAQ OMX


RTS (Rusya)


ASX (Avustralya)


CME-NYMEX


APX (Amsterdam)


PXE (Prague)


EEX


VOB
BAZ YÜK ELEKTRİK VADELİ İŞLEM
SÖZLEŞMESİ
BAZ YÜK Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmesi
Özellikleri
Sözleşme:
Baz Yük Elektrik Sözleşmesi
Dayanak Varlık:
Dayanak varlık, vade ayının her bir saati için TEİAŞ tarafından açıklanan Sistem Gün Öncesi
Fiyatları’ndan (SGÖF) hesaplanan basit aritmetik ortalamadır.
Gün Öncesi Planlama’dan Gün Öncesi Piyasası’na geçildiğinde, dayanak varlık, vade ayının her bir
saati için TEİAŞ tarafından açıklanan Kısıtsız Piyasa Takas Fiyatları’ndan (KPTF) hesaplanan basit
aritmetik ortalama olacaktır.
Sözleşme Büyüklüğü:
Vade ayındaki saat sayısı x 1 MWh
Vade Ayındaki Saat Sayısı: Vade ayındaki gün sayısı x 24
Sözleşme büyüklüğü vade ayındaki gün sayısına ve yaz saati/kış saati uygulamasına göre
değişkenlik gösterir.
Fiyat Kotasyonu:
1 MWh elektrik enerjisinin TL değeri virgülden sonra iki basamak olarak ifade edilir (Örnek:
121,25)
Minimum Fiyat Adımı:
0,01
BAZ YÜK Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmesi
Taslak Özellikleri
Sözleşme:
Baz Yük Elektrik Sözleşmesi
Vade Ayları:
Yılın bütün ayları
(Aynı anda içinde bulunulan ay ve bu aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem görür.)
Uzlaşma Şekli:
Uzlaşma, vade sonunda nakdi uzlaşma yöntemi ile yapılır.
Günlük Uzlaşma Fiyatı:
İşlem gören diğer sözleşmelerle aynıdır.
Son Uzlaşma Fiyatı:
Vade ayının her bir saati için TEİAŞ tarafından açıklanan Sistem Gün Öncesi Fiyatları’ndan (SGÖF)
hesaplanan basit aritmetik ortalama son uzlaşma fiyatıdır.
Gün Öncesi Planlama’dan Gün Öncesi Piyasası’na geçildiğinde, vade ayının her bir saati için TEİAŞ
tarafından açıklanan Kısıtsız Piyasa Takas Fiyatları’ndan (KPTF) hesaplanan basit aritmetik
ortalama son uzlaşma fiyatı olur.
Yukarıdaki yöntemlerle belirlenen vade sonu uzlaşma fiyatı en yakın fiyat adımına yuvarlanır.
BAZ YÜK Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmesi
Taslak Özellikleri
Sözleşme:
Baz Yük Elektrik Sözleşmesi
Son İşlem Günü:
Vade ayının son iş günüdür. Yurt içi piyasaların resmi tatil nedeniyle yarım gün olması durumunda
son işlem günü bir önceki iş günüdür.
Vade Sonu:
Her vade ayının son günü.
Vade ayının son günü bir iş günü değilse; sözleşmenin vadesi, vade ayının son gününü izleyen ilk iş
günüdür. Yurt içi piyasaların resmi tatil nedeniyle yarım gün olması durumunda sözleşmenin vadesi
bir sonraki iş günüdür.
Başlangıç Teminatı:
12.000 TL
Günlük
Fiyat
Limiti:
Pozisyon Limiti:
Hareket
Baz fiyatın +/-%10’u
Mutlak pozisyon limiti 2.000, oransal pozisyon limiti %10’dur.
Sözleşme Büyüklüğü
• Aylara Göre Baz Yük V.İ.S Büyüklükleri:
AY
Gün Sayısı
Toplam Saat Sayısı
Ocak
31
744
Şubat
28
672
Şubat - Artık Yıl
29
696
Mart* 23
31
743
Nisan
30
720
Mayıs
31
744
Haziran
30
720
Temmuz
31
744
Ağustos
31
744
Eylül
30
720
Ekim** 25
31
745
Kasım
30
720
Aralık
31
744
SPOT PİYASA VERİLERİ
• TEİAŞ-PMUM sitesinden fiyat verilerine erişilebilmektedir.
SPOT PİYASA VERİLERİ
• Gün Öncesi Planlama Fiyatlarının Günlük
Ortalamaları:
BAZ YÜK GÜNLÜK ORTALAMA FİYATLAR
250
200
150
100
50
0
SPOT PİYASA VERİLERİ
• Gün Öncesi Planlama Fiyatlarının Günlük Değişimi:
LN DEĞİŞİM
100.00%
80.00%
60.00%
40.00%
20.00%
0.00%
-20.00%
-40.00%
-60.00%
-80.00%
-100.00%
SPOT PİYASA VERİLERİ
• Gün Öncesi Planlama Fiyatlarının Günlük Değişimi:
Ortalama Baz Fiyat
175.00
165.00
155.00
145.00
135.00
125.00
115.00
105.00
95.00
85.00
75.00
GELECEKTE
• VOB-Baz Yük Vadeli İşlem Sözleşmelerinin başarılı olması ile
birlikte;
• VOB- Pik Yük Vadeli İşlem sözleşmelerinin işleme açılması,
• VOB- Baz Yük ve Pik Yük Vadeli İşlem Sözleşmelerinin 12 vade ayına kadar
vade yapısının uzaması,
• Elektrik vadeli işlem sözleşmelerinde basamaklandırma sisteminin
oluşturulması,
• Fiziki teslimatlı elektrik vadeli işlem sözleşmelerinin işleme açılması…
TEŞEKKÜRLER…
[email protected]