Transcript Slide 1 - Türkiye Sosyal Politikalarını Tartışıyor

School of something
Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION,
OTHER
SOCIAL SCIENCES AND LAW
Türkiye’de Sağlık Sisteminin Dönüşümü:
Fırsatlar ve Tehditler
16 Haziran 2012, Koç Üniversitesi
Volkan Yılmaz
Doktora adayı, Siyasal ve Uluslararası
Çalışmalar, Leeds Üniversitesi
Araştırma görevlisi, Siyaset Bilimi ve Kamu
Yönetimi, İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
Sunum Planı
• Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) öncesinde Türkiye
Sağlık Sistemi’nin temel özellikleri
• Sağlık sisteminin finansmanı; sağlık hizmetleri sunumu; sağlık
hizmetlerine erişim
• SDP’nin temel felsefesi ve Türkiye Sağlık Sistemi’nde yol
açtığı önemli dönüşümler
• Sağlık sisteminin finansmanı; sağlık hizmetleri sunumu; sağlık
hizmetlerine erişim
• SDP’nin hayata geçirilmesi sürecinde ortaya çıkan fırsatlar
ve tehditler
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
Türkiye Sağlık Sistemi’ne Genel Bakış
• Toplam sağlık harcamaları OECD ülkeleri arasında en
düşük olan ülke (her zaman olumsuz bir durum değildir)
• Sağlık personeli sayısı yetersiz (2009 yılı için OECD
ortalaması 1000 kişi için 3.1 hekim; Türkiye’de aynı oran
1.6)
• Yatak sayısı yetersiz (2009 yılı için OECD ortalaması 1000
kişi için 3.5 yatak; Türkiye’de aynı oran 2.4)
• Sağlık hizmetleri sunumunda bölgesel eşitsizlik mevcut
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP Öncesinde Türkiye Sağlık Sistemi: Finansman
• Kayıtlı istihdam edilenlerin ve işverenlerinin prim katkılarına
dayalı sosyal sigorta modeli
• İstihdam statüsüne göre örgütlenmiş, mensuplarından farklı
oranlarda prim toplayan ve mensuplarına farklı hizmet
paketleri sunan ve finansal olarak iyi yönetilemeyen sosyal
sigortalar
• Yüksek cepten ödemeler (bıçak parası, hekimin özel kliniğine
yapılan ziyaretlerde ödenen muayene ücretleri vb.)
• Yeşil Kart ile yoksulların sağlık giderlerinin genel bütçeden
fonlanmasına başlanması
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP Öncesinde Türkiye Sağlık Sistemi: Hizmet Sunumu
• Sağlık hizmet sunumunda Sağlık Bakanlığı’na bağlı devlet
hastaneleri, kamu üniversite hastaneleri ve Sosyal
Sigortalar Kurumu hastanelerinin ağırlığı
• Kısıtlı sayıda özel hastaneler
• Hekimlerin özel muayenehaneleri görece yaygın
• Kamu hastanelerinde çalışan hekimlere gerekli
düzenlemeler yapılmaksızın özel muayenehane açma
hakkının verilmesi ve bu durumun kamu hastanelerinin
iyi performans göstermeleri ile hastaların sağlık
hizmetlerine erişmelerinin önünde engel oluşturması
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP Öncesinde Türkiye Sağlık Sistemi: Hizmete Erişim
• Farklı sosyal sigortalara mensup kişilerin farklı düzeyde
prim ödedikleri; farklı hizmet paketlerine, farklı kalitede
sağlık hizmetlerine erişebildikleri bir sistem
• Kayıtlı istihdam olanaklarından dışlanmış ya da çalışma
gücü bulunmayan toplumsal kesimlere yönelik 1992’de
yürürlüğe giren Yeşil Kart programı
• Yeşil Kartlıların yalnızca ayakta tedavi hizmetlerine
erişimlerinin bulunması
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP’nin Dayandığı Yaklaşım
Eşitlik değil hakkaniyet
Ücretsiz değil yurttaşları finansal riskten koruyan ve finansal
olarak sürdürülebilir bir sistem
Finansman ve sunumun tek elde toplandığı entegre model
değil finansman ve sunumun kesin olarak birbirinden
ayrıldığı iç piyasa modeli
Kamu tarafından sunulan ve örgütlenen değil özel sektörü de
entegre eden kamusal hizmet anlayışı
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
Sağlıkta Dönüşüm Programı: Finansman
• Sigorta bazlı finansman modelinin güçlendirilmesi
• Yeşil kart modelinin Genel Sağlık Sigortası içerisine aynı
hak ediş kriterleri ile Yeşil Kartlıların primlerinin genel
bütçeden karşılanması yolu ile entegre edilmesi
• Kamu sigortasında temel teminat paketinin tanımlanması
yolu ile özel sağlık sigortacılık ile risk paylaşımı modelinin
önünün açılması
• Sağlık hizmetlerine talebin sınırlandırılması amacıyla,
yurttaşların kullandıkları sağlık hizmetleri için katılım
payı ödemelerinin zorunlu hale getirilmesi
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
Sağlıkta Dönüşüm Programı: Hizmet Sunumu I
• Kamu üniversite hastaneleri dışındaki tüm kamu hastane
tiplerinin Sağlık Bakanlığı çatısı altında birleştirilmesi
• Sağlık Bakanlığı çatısı altındaki tüm kamu hastanelerine
mali ve idari özerklik sağlanması
• Özel hastaneciliğin hizmet sunumundaki rolünün sağlık
hizmet sunumu içerisindeki payının iktisadi teşvikler ve
özel hastanelerin kamu sağlık sigortası mensuplarına
hizmet vermelerinin sağlanması ile arttırılması
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
Sağlıkta Dönüşüm Programı: Hizmet Sunumu II
• Hekimlerin aynı anda hem hastanelerde hem de özel
muayenehanelerinde hizmet vermelerine son verilmesi
• Kamu-özel ortaklığı modeli ile kampüs hastaneler ve şehir
hastanelerinin kurulmaya başlanması
• Kamu hastanelerinde özel sektör yönetim modellerinin
uygulamaya geçirilmesi (örn. performans bazlı ödeme)
• Sağlık ocaklarından aile hekimliğine geçiş
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
Sağlıkta Dönüşüm Programı: Hizmete Erişim
• SDP öncesinde farklı sosyal sigorta kurumlarına mensup
ya da Yeşil Karta hak kazanan yurttaşların sağlık hizmet
paketlerinin eşitlenmesi
• Tüm kamu hastaneleri ile Sosyal Güvenlik Kurumu ile
sözleşme imzalayan özel hastanelerin tüm genel sağlık
sigortalılara hizmet vermesinin sağlanması sonucu tedavi
edici sağlık hizmetlerine erişimin kolaylaşması
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP’nin sonuçları kısa vadede ortaya çıkan sonuçları...
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP sonrası Türkiye’nin sağlık harcamalarında bir patlama yok.
OECD Health Data 2011
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP sonrasında sağlık hizmetlerinin kullanım sıklığı arttı.
T. C. Sağlık Bakanlığı 2011
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP sonrasında sağlık hizmetlerinden memnuniyet arttı.
TÜİK, 2011
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP sonrası kamunun sağlık harcamalarına ayırdığı kaynağın dağılımda
özel hastaneciliğin aldığı pay önemli bir orana ulaştı.
2010 YILI KAMU SAĞLIK HARCAMALARI (Milyon TL)
TEDAVİ HARCAMALARI (%48)
İLAÇ HARCAMALARI (%32)
SAĞLIK BAKANLIĞI GENEL BÜTÇE HARCAMALARI (%20)
TOPLAM
22.707
15.267
9.820
47.794
SEKTÖR
TUTAR
SB (%56)
12.660
ÖZEL (%24)
5.400
ÜNİVERSİTE (%18)
4.160
DİĞER (%2)
487
Dr. Mehmet Demir, Boğaziçi
Üniversitesi sunumu, Kasım 2011
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP sonrasında SGK’nın hizmet satın aldığı hastanelerin ortalama
maliyetleri aşağıdaki gibi.
MÜRACAAT BAŞINA
ORTALAMA MALİYET (TL)
2008 Yılı
DEVLET 2. BASAMAK SAĞLIK
TESİSLERİ
DEVLET 3. BASAMAK SAĞLIK
TESİSLERİ
ÖZEL - 2. BASAMAK SAĞLIK
TESİSLERİ
ÜNİVERSİTE SAĞLIK TESİSLERİ
GENEL TOPLAM
2009 Yılı
2010 Yılı
2011 Yılı
40,96
41,33
43,37
46,06
75,43
77,13
83,78
86,60
73,33
68,55
71,02
71,98
172,18
178,05
169,51
168,92
63,49
63,37
66,41
68,86
Sosyal Güvenlik Kurumu, 2012
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP’de Fırsatlar
• SDP öncesinde kişilerin istihdam statülerine göre (örn.
memur, işçi, çiftçi/küçük esnaf vb.) değişen erişim
koşulları arasındaki eşitsizliklerin giderilmesi
• Yurttaşların sağlık hizmetlerine erişimlerinin ve
hizmetlerden memnuniyet oranlarının hızla artması
• Kamu hastanelerinin performanslarının arttırılması
• Toplam sağlık harcamaları içerisinde kamu
harcamalarının payının arttırılması
• Anne/bebek ölümlerinin düşmesi ve yaşam beklentisinin
artması
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP’de Tehditler I: Finansman ve Hizmet Sunumu
• Özel sağlık sunucularının sağlık hizmet sunumunda
paylarının artması, özel sağlık sigortacılığının gelişmesi ile
de desteklendiği takdirde kamunun sağlık sektörünü
yönlendirme kapasitesinin ve kamu iyisini sektörün temel
hedefi olarak koruma gücünün erime ihtimali
• Özel sektörün sağlık alanında kazandığı iktisadi güç ve
giderek artan üretim gücü orta vadede hükümetin siyasi
gücünün altını oyar mı?
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP’de Tehditler II: Finansman ve Erişim
• Düşük gelire sahip oldukları için primleri devlet
tarafından genel bütçeden ödenecek kişilerin sayılarının
yüksek olması nedeniyle, ücretsiz sağlık hizmetine erişim
kriterlerinin zorlaştırılması ve prim ödemesi beklenen dar
gelirli kesimin prim ödeyemediği için borçlanması sonucu
kamu sağlık sigortası kapsamı dışında yeniden bir
nüfusun oluşması
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
SDP’de Tehditler III: Hizmete Erişim
• Sağlık hizmetlerine erişmek için kişilerin gelir durumunu
dikkate almayan sabit oranlı katkı payı ödeme zorunluluğunun
yoksulların sağlığa erişiminin önünde engel oluşturma ihtimali
• Hastane tiplerine göre katılım payları oranlarının
katmanlandırılması sonucunda daha kaliteli sağlık (?)
hizmetine ulaşmak için daha çok katılım payı ödeme
zorunluluğunun yerleşmesi ihtimali
• İktisadi baskılar ve özel sağlık sigorta kurumları tarafından
gerçekleştirilen siyasi baskılar sonucunda temel teminat
paketinin kısıtlanması ihtimali
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
Türkiye’de Sağlık Sisteminin Dönüşümünü Anlamak I
• Sağlık hizmetlerine erişimde yurttaşlar arasındaki
farklılaşmanın ‘istihdam statüsü temelli bir biçimden’
‘gelir temelli bir biçime’ dönüşmesi korporatist bir refah
yapısından daha liberal bir yapıya dönüşümün habercisi
olabilir.
• Sağlığın siyaseti geçmişte şu aktörler arasında cereyan
ediyordu: hükümetler, bir ölçüde hekimler, işçi
sendikaları ve halk. Artık daha çok hükümetler, özel sağlık
sunucularının temsilcileri, özel sağlık sigorta kurumlarının
temsilcileri ve bir ölçüde halk arasında cereyan edecek.
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
Türkiye’de Sağlık Sisteminin Dönüşümünü Anlamak II
• Sağlık hizmetlerine erişim hakkının sınırlarını artık
yalnızca ülkenin genel iktisadi durumu ve siyasi iradenin
sağlık alanına ayırdığı kamu kaynağının miktarı değil, aynı
zamanda sağlık alanının temel bileşenlerinden haline
gelen özel sektör aktörlerinin karlılıklarını sürdürebilme
zorunlulukları da çizecek.
• AKP/AK Parti’nin karşısında ciddi bir ikilem var.
Kendisini iktidarda tutan cömert sağlık politikalarını
yüksek maliyetlerine rağmen sürdüre(bile)cek mi? Kendi
açtığı alanda faaliyet göstermeye başlayan özel sektörün
karlılığını arttıracak adımlar mı atmayı tercih edecek?
School of Politics & Int. St.
FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW
Dinlediğiniz için teşekkürler.
İletişim için:
[email protected]
[email protected]