Transcript Shanxay Hamkorlik Tashkiloti

Xitoy tilidagi hujjatlarda keng
qo’llaniladigan klishelar va ularni tarjima
qilish masalasi
(ShHT Afg’oniston masalasiga doir
hujjatlar misolida)
Shanxay Hamkorlik Tashkiloti
Shanxay Hamkorlik
Tashkilotining emblemasi
ShHTga a’zo davlatlar
bayrog’i
目录
第一章
关于阿富汗问题方面文件中定型词的实用性
第一节
关于阿富汗问题方面文件中语义的特征
第二节
关于阿富汗问题方面文件中应用的文言语因素
第二章
关于阿富汗问题方面文件中被适应的词和它的实用性的问题
第一节
关于阿富汗问题方面文件里语音的适应性
第二节
关于阿富汗问题方面文件里语义的适应性
总结
参考书籍
附录
I Bob. Afg'oniston masalasiga doir hujjatlarda qolipli konstruksiyalarning klishe o’rnida
qo’llanilishi
1.1. Afg’oniston masalasiga doir hujjatlarda qolipli konstruksiyalarning semantik
xususiyatlari
1.2. Afg’oniston masalasiga doir hujjatlarda klishe o’rnida qo’llanuvchi venyan tili
elementlari
II Bob. Afg'oniston masalasiga doir hujjatlarda o’zlashmalar va ularning klishelar o’rnida
qo’llanilishi masalasi
2.1. Afg'oniston masalasiga doir hujjatlarda fonetik o’zlashmalar
2.2. Afg'oniston masalasiga doir hujjatlarda semantik o’zlashmalar
Mavzuning dolzarbligi.
Xitoy tilining grammatik xususiyatlari O’zbekiston , Rossiya
va shu kabi davlatlari tilshunoslik maktablarida ko’p yillardan beri
o’rganilmoqda. Lekin shu bilan birga rasmiy hujjatlar, siyosiy
sohadagi klishelarni o’rganishdagi ilmiy tadqiqot ishlari sanoqli.
Masalan, Rossiya olimlaridan publististik matnlarda uchraydigan
konstruksiyalar
Т.Н.Никитина
“Грамматика
китайского
публистического
текста”da,
“O’zbekistonda
xitoyshunoslik:tarix,hozirgi zamon va kelajak” ilmiy-amaliy
konferensiya materiallari to’plamlaridagi maqolalarida ko’rish
mumkin.Hozirgi kunga kelib klishelar deyarli barcha sohada uchrab,
ayniqsa
hujjatlarda
keng
qo’llanilmoqda.Shuni
ta’kidlash
kerakki,bugungi kunda XXR ko’pgina xalqaro tashkilotlar a’zosi
bo’lib, shu bilan bir qatorda Shanxay Hamkorlik Tashkilotini
asoschilaridan biri sifatida xalqaro sohada faol ish olib
bormoqda.Ayniqsa
Afg’oniston
masalasiga
katta
e’tibor
qaratgan.Darhaqiqat, O’zbekiston va Xitoy bilan o’zaro
manfaatdorlikka asoslangan munosabatlarni rivojlantirish asosida
xitoy tilining, shu jumladan hujjatlarda keng qo’llaniladigan
klishelarning o’rganish muhim ahamiyat kasb etadi.
Tadqiqotning maqsadi.
Shanxay Hamkorlik Tashkilotining Afg’oniston masalasiga doir
hujjatlar asosidagi ushbu tadqiqot ishimizning maqsadi zamonaviy
xitoy tili hujjatlarida ko’p uchraydigan klishelar, klishe xususiyatiga
ega qolipli konstruksiyalar yasalish xususiyatlarini o’rganishdan iborat.
Quyidagi tadqiqot ishimizning umumiy maqsadlaridan biri xitoy tili
hujjatlarida ko’p qo’llaniladigan klishelarni tahlil etish.Shu bilan birga
xitoy tiliga fonetik va semantik usul bilan o’zlashgan klishelarni ko’rib
chiqish.
Tadqiqotning ilmiy-amaliy ahamiyati.
Ushbu BMI materiallari kelajakda siyosiy sohaga oid
lug’atlarda, xitoy tiliga oid turli xil qo’llanmalarda, siyosiy hujjatlar
majmuasini ishlab chiqishda, ommaviy axborot vositalarida va boshqa
sohalarda keng foydalanish mumkin.
Klishe fransuz tilidagi “cliché”, ”clicher”so’zidan
olingan bo’lib, “bosib iz qoldirmoq” poligr. qog’ozga
bosish uchun yog’och yoki toshga tushirilgan bo’rtma
harf, surat, rasm, plan va shu kabilar degan ma’noni
bildiradi. Lingvistika sohasida esa aynan qolipga
solingan so’z birikmalari, ma’lum bir vaziyatda
qo’llanuvchi umumiy modelga ega so’zlar va gaplardir.
Xitoy tiliga klishe 陈词滥调 chéncí làndiào deb tarjima
qilinadi. Hozirgi kunda klishelarni barcha sohalarda
uchratish mumkin.
在……影响下 zai…ying xiang xia- ta’sir ostida
在……领导下zai…ling dao xia- rahbarlik ostida
在……压迫下zai…ya po xia- zulm ostida
在……支持下zai…zhi chi xia - ko‘magida
在……帮助下zai…bang zhu xia- yordamida
在……号召下 zai…hao zhao xia- da’vatiga ko‘ra
在……配合下zai…pei he xia- o‘zaro ta’sirda
在这个方向下一个步骤是在打击恐怖主义，分裂主义和极端主义理念的
上合作组织成员国的合作（2005年）
Bu sohadagi keyingi bosqich ShHTga a’zo davlatlar tomonidan terrorchilik,
ayirmachilik va ekstremistik harakatlarga qarshi kurash haqidagi Konsepsiyani
qabul qilinganligi bo’ldi. (2005-yil)
从哲学上看来，这种两分析法可能是谬误的。
Falsafa nuqtai nazaridan bu ikkita tahliliy yondashish ehtimol
noto‘g‘ridir.
在保持2014年后美国和北约的军事存在 。
2014-yildan so’ng AQSH va NATOning harbiy holatini saqlagan
holda. 2010年以来，由乌兹别克斯坦提供的发电量在阿富汗伊斯
兰共和国，与往年相比，增长了6倍。
2010-yildandan beri O’zbekiston tomonidan Afg’oniston Islom
Respublikasiga yetkazib berilayotgan elektrenergiyasi oldingi yillarga
qaraganda 6 marotaba ko’paydi.
Klishelarda Venyan tili elementlari
转危为安 zhuan wei wei an – inqirozni yengib o`tish,
so`zma-so`z esa xavfni xavfsizga aylantirmoq degan
ma’noda keladi.
一致意见 yizhiyijian- nuqtai nazar, kelishilgan holda
Hozirgi kunda klishe qatoriga kirib kelgan qolipga solingan
so’z birikmasi
三个代表 san ge dai biao- uch vakillik
三个有利于 san ge you li yu- uch ustuvorlik (yo‘nalish)
麻醉危险 ma zui wei xian- afyun tahdidi(наркоугроза) “mazui”
narkoz, uxlatmoq, anesteziya , “weixian” xavf-xatar, tavakkal
ma’nolarida kelib, bu yerda “mazui” giyohvand modda ma’nosida
kelmoqda.
三股 san gu – uch yomonlik yoki uch yovuzlik. “san” uch , “gu ”
guruh , to’da ma’nolarini anglatadi.Hozirgi kunda ko’plab Xitoy
ro’znomalarda bu so’z uchramoqda. 三股 so’zi 2001-yildan Shanxay
Hamkorlik
yomonlik”
Tashkiloti
o’z ichiga
hujjatlarida
qo’llanila
boshlagan.
“Uch
terrorchilik , separatizm(ayirmachilik) va
ekstremistik harakatlar kabi so’zlarini olib, hozirgi kunda Shanxay
Hamkorlik Tashkiloti “uch yomonlikka ” qarshi kurash olib bormoqda.
Xulosa qilib etadigan bo’lsak,ShHT Afg’oniston masalasiga doir
hujjatlarda uchraydigan klishelar nafaqat yakka o’zi, bal’ki klishe
xususiyatiga ega qolipli konstruksiyalar tarkibida ham uchraydi.
Qolipli konstruksiyalar o’z navbatida klishe xususiyatiga ega
konstruksiyaga aylanishi uchun to’liq leksik ma’noli so’zlar kiritilishi
kerak.
Shanxay Hamkorlik Tashkiloti Afg’oniston masalasiga doir hujjatlar
matnlarida qadimgi xitoy tilida mavjud bo‘lgan inkor so’zlardan
yasalgan klishelar ham bo’lib, ular asosan inkor ma’nosida kelgan.
Inkor
ma’nosidagi yordamchi so’zlar da polisemiya
uchrashi tarjima
bo’lamiz.
jarayonini qiyinlashtirishiga
hodisasi ko’p
amaliyotda guvoh
Klishelarning vujudga kelishi muntazamlik tendensiyasiga
bog’liqdir. Klishelar so’z qo’shish usulida mavjud bo’lgan qonunqoidalar asosida vujudga kelgan, faqat bunda klishelar tarkibidagi
morfemalarning emas so’zlarning o’zaro qo’shilishi kuzatiladi. Hozirgi
kunda xitoy tili hujjatlari va publististik til leksik guruhlarida, klishelar
va klishe xususiyatiga ega o’zlashmalar
bilan boyib borishi
kuzatilmoqda.Buni biz aynan ShHT Afg’oniston masalasiga doir
hujjatlarda ham kuzatishimiz mumkin.
O’z o’rnida ShHT Afg’oniston masalasiga doir hujjatlarni tahlil
qilishda o’zlashmalar xoh fonetik , xoh semantik bo’lishiga qaramasdan
ham klishe bo’lib kelish mumkinligini kuzatdik.
E’tiboringiz uchun
rahmat