• • • •

GENEZA UBEZPIECZEŃ TRANSPORTOWYCH

Do XVIII w. historia ubezpieczeń jest historią ubezpieczeń transportowych.

Kolebką nowoczesnego ubezpieczenia transportowego (jak i w ogóle ubezpieczenia) były w starożytności Rzym i Grecja. W owym okresie powstała pierwsza transakcja ubezpieczeniowa, a mianowicie pożyczka morska. Dopiero w 1230 roku w wyniku zachodzących zmian w zakresie środków transportu, jak i obszaru działania kupców, a głównie pod wpływem bulli panującego wówczas papieża Grzegorza IX zaszły radykalne zmiany w dziedzinie ubezpieczeń.

Zmiany te dały początek rozwojowi ubezpieczeń i przyczyniły się do powstania dokumentu ubezpieczeniowego zwanego do dziś polisą.

• • • • •

GENEZA UBEZPIECZEŃ TRANSPORTOWYCH

Formę zbliżoną do współczesnej ubezpieczenia przyjęły dopiero w okresie rewolucji przemysłowej i kapitalizmu. Dominującą rolę w tworzeniu ubezpieczeń transportowych odegrali wówczas ubezpieczyciele jednostkowi. W 1694 roku utworzono w Anglii spółkę LLOYDA, która po przekształceniu się w 1871 roku w Korporację odegrała istotną rolę w tworzeniu ubezpieczeń morskich, na których do dziś opierają się ubezpieczenia transportowe. Lądowe ubezpieczenia transportowe wywodzą się z ubezpieczeń morskich, posiadają one wiele znamion ubezpieczeń morskich. Stało się tak dlatego, że kolebką nowoczesnych ubezpieczeń, a co za tym idzie powstania powszechnie stosowanych warunków jest Anglia, w której z uwagi na jej wyspiarskie położenie transport morski odgrywał największą rolę.

SPEDYTOR A PRZEWOŹNIK

• • • Spedytor - jest to podmiot prowadzący działalność gospodarczą polegającą na organizowaniu i wykonywaniu na zlecenie i rachunek zleceniodawcy, i w jego imieniu lub imieniu własnym, czynności związanych z przewozem przesyłki w transporcie drogowym, kolejowym, wodnym lub lotniczym albo przewozem kombinowanym przy użyciu tych wszystkich i/lub wybiórczo poszczególnych rodzajów transportu. Przewoźnik - jest to podmiot prowadzący działalność gospodarczą polegającą na czynności przemieszczania osób i ładunków różnymi środkami transportu. Różnica między spedytorem a przewoźnikiem polega na tym, iż funkcja spedytora wiąże się głównie z organizacją transportu (organizacją przewoźników), a tylko niekiedy obejmuje również zakres przewozu, natomiast rola przewoźnika ogranicza się wyłącznie do przeprowadzenia samego przewozu .

• • • • • • • • •

Podstawy prawne transportu i spedycji

Powstanie prawa normującego transport było wynikiem roli, jaką spełniał i spełnia on w życiu społecznym i gospodarczym każdego kraju.

Prawem nadrzędnym jest tu Prawo Transportowe, w swym charakterze nie stanowiące odrębnej gałęzi prawa, lecz mające charakter złożony , obejmujący swym obszarem elementy należące do różnych dziedzin . Nie stanowi ono jednego zwartego systemu norm, lecz obejmuje różne zespoły przepisów odnoszące się do poszczególnych gałęzi transportu , a mianowicie:

prawo kolejowe prawo transportu drogowego prawo lotnicze prawo morskie prawo żeglugi śródlądowej prawo pocztowe prawo odnoszące się do przewozu w transporcie kombinowanym (mieszanym,multimodalnym)

• • • •

Podstawy prawne transportu i spedycji

Prawo cywilne - stanowi podstawowy trzon przepisów regulujących działalność transportu. Wyodrębnia w swym zakresie przepisy normujące stosunki między przedsiębiorstwami transportowymi a ich klientami (usługobiorcami). Obejmuje więc swym obszarem również przepisy regulujące umowę przewozu. Zbiór tych praw to Kodeks Cywilny.

Podstawowym celem Kodeksu Cywilnego jest ustalenie

generalnych zasad prawnych. Przepisy kodeksu posiadają charakter subsydialny (posiłkowy) tzn. wchodzą w zastosowanie tylko i wyłącznie wtedy, gdy zagadnienie to nie jest inaczej uregulowane w przepisach specjalnych, odnoszących się do poszczególnych rodzajów transportu. Przepisy Kodeksu Cywilnego stwarzają wzorcową konstrukcję umowy przewozu, do której przepisy specjalne wprowadzają jedynie odchylenia.

• •

Podstawy prawne transportu i spedycji

Prawo administracyjne - odnosi się, jak sama nazwa wskazuje do problematyki zagadnień administracyjnych, czyli bezpośrednio do zagadnień związanych z organizacją i uprawnieniami placówek administracyjnych, w tym również transportowych. W związku z powyższym należy tu wspomnieć przepisy regulujące : - organizację transportu - kwestię uprawnień do prowadzenia działalności transportowej - podział zadań między różne gałęzie transportu.

Przepisy te mają na celu stworzenie ram prawnych dla działalności transportowej. Należy nadmienić , iż przepisy administracyjne są odmienne dla poszczególnych gałęzi transportu, jest to zresztą całkowicie zrozumiałe z powodu szerokiego wachlarza możliwości przemieszczania towaru jaki daje nam dzisiejsza rzeczywistość. Nie ma więc wspólnych przepisów administracyjnych dla różnych gałęzi transportu.

Przepisy uzupełniające

•

USTAWA z dnia 15 listopada 1984r - Prawo przewozowe z dnia 27 listopada 1961 r - o transporcie drogowym i spedycji krajowej

• • • • • • • Dodatkowe normy prawne odnoszące się do poszczególnych dziedzin transportu. COTIF - konwencja o międzynarodowym przewozie kolejowym z 1980r. (convention relative aux transports internationaux ferroviaires) CIM - konwencja międzynarodowa o przewozie towarów kolejami (convention internationale concernant le transport des merchandises par chemins de fer)" Przepisy ujednolicone o umowie międzynarodowego przewozu towarów kolejami" (załącznik A do COTIF z 1980r.) CIV - konwencja międzynarodowa o przewozie osób i bagażu kolejami (convention internationale concernante le transport des voyageurs et des bagages ) DKD - ustawa o przewozie przesyłek i osób kolejami,( będąca częścią prawa przewozowego) REGULAMIN PSK Regulamin przewozu przesyłek przez Przedsiębiorstwo Spedycji Krajowej ( Ministerstwo Transportu 1984) SMGS - umowa o międzynarodowej kolejowej komunikacji towarowej, ( Ministerstwo Transportu 1984) SMPS - umowa o międzynarodowej kolejowej komunikacji osobowej(Ministerstwo Transportu 1984)

Zakres ubezpieczenia Cargo

• • • Można się zastanowić czy ubezpieczenie ładunku jest w ogóle potrzebne , a jeśli tak, to jakiemu celowi ma służyć.

Po analizie ubezpieczenia odpowiedzalnoścl cywilnej mogłoby się wydawać, iż ubezpieczenie ładunku w transporcie jest zbędne ponieważ za towar odpowiada przewoźnik. Należy jednak pamiętać, iż ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej przewoźnika zawarte przez osobę (podmiot) zajmujący się transportem nie obejmuje wielu ryzyk, nie będących wynikiem niedbalstwa przewoźnika a które występują podczas transportu mienia np: huraganu, uderzenia piorunu, wybuchu, powodzi, deszczu, lawiny, zapadnięcia i usunięcia się ziemi, ognia, kradzieży z włamaniem i rabunku.

Zakres ubezpieczenia Cargo

Argumenty za celowością zawierania ubezpieczenia cargo: • • • W wielu rodzajach transportu krajowego jak i międzynarodowego występują różnorakie ograniczenia zakresu odpowiedzialności przewoźnika np: brak uwzględnienia ryzyk związanych z kataklizmami ( klęskami żywiołowymi).

Częstokroć przewoźnik nie odpowiada za szkody uboczne związane z transportem, takie jak koszty dodatkowe przewozu, spedycji ubezpieczenia itd., tym bardziej że odpowiedzialność przewoźnika ogranicza się (z małymi wyjątkami) zawsze tylko do wysokości wartości rzeczywistej przesyłki.

0 odpowiedzialności przewoźnika możemy mówić jedynie wtedy, gdy mamy do czynienia z przedsiębiorstwem świadczącym usługi przewozowe. Ubezpieczeniem "CARGO" natomiast można objąć towar przewożony własnymi lub najętymi środkami transportu.

Zakres ubezpieczenia Cargo

• • Odpowiedzialnością przewoźnika objęte są jedynie szkody wynikające z normalnych ryzyk związanych z wykonywaniem działalności transportowej. Natomiast nie są objęte szkody wynikające z ryzyk o charakterze nadzwyczajnym ( np. klęski żywiołowe) , jak również z ryzyk , którym przewoźnik nie był w stanie zapobiec bądź których nie był w stanie uniknąć mimo należytej staranności (np. klęski żywiołowe) - za które przewoźnik w ogóle nie ponosi odpowiedzialności. Obarczanie go za szkody tego rodzaju nie byłoby zresztą uzasadnione ani gospodarczo, ani moralnie. Pokrywanie szkód wynikających z nadzwyczajnych zdarzeń losowych stanowi społeczną i gospodarczą funkcję właśnie ubezpieczenia "CARGO". Zakres odpowiedzialności przewoźnika wynika z odpowiednich aktów normatywnych.

Zakres ubezpieczenia Cargo

• • • Zakres ryzyk objętych ubezpieczeniem ładunku CARGO może być dostosowany do konkretnej potrzeby i życzenia stron. Wiąże się to również z faktem, iż przewoźnik zawiera ubepieczenie , które swym zakresem ma obejmować wszystkie przewozy, jakich dokonuje w ramach swojej działalności. Przy różnorodności sposobu transportów, jaki w dzisiejszych czasach występuje, nie jest możliwe dostosowanie jednego ubezpieczenia do wszystkich występujących ryzyk.

Zakres ubezpieczenia Cargo

• • • Przy przewozie mienia w transporcie krajowym ochroną ubezpieczeniową ( z tytułu odpowiedzialności cywilnej) objęty jest cały proces transportu ( według warunków firm ubezpieczeniowych), przez wszystkie jego stadia, łącznie z dostawą i odbiorem przesyłek transportem własnym. W okresie tym odpowiedzialność za stan przesyłki ponoszą różne podmioty, nie tylko przewoźnik , lecz np. także spedytorzy, przedsiębiorstwa przeładunkowe i inni. W niektórych zaś stadiach procesu transportowego , np. podczas dostawy i odbioru transportem własnym , wykonywania prac ładunkowych na własny rachunek itd. dysponent towaru nie ma możliwości odzyskania straconego mienia od sprawcy szkody w przypadku gdy szkoda nie wynika z niewywiązania się z umowy przewozu).

• •

Dlaczego warto korzystać z ubezpieczenia Cargo

Dochodzenie roszczeń wobec przewoźnika nastarcza wiele trudności wskutek przewlekłej procedury. Objęcie więc ryzyk transportowych ubezpieczeniem stanowi istotne ułatwienie sytuacji prawnej i ekonomicznej ubezpieczającego. Pozwala mu ono uzyskać pokrycie szkody najpóźniej w ciągu 4 tygodni od chwili złożenia dokumentacji , gdy tym czasem bezpośrednie dochodzenie roszczeń od przewoźnika może trwać o wiele dłużej.

Objęcie ubezpieczeniem również ryzyk, za które odpowiada przewoźnik , nie oznacza przy tym bynajmniej zwolnienia przewoźnika od odpowiedzialności. Zakład ubezpieczeń bowiem po pokryciu szkody, może dochodzić od przewoźnika/spedytora na zasadzie regresu, zwrotu wypłaconego odszkodowania ( w granicach odpowiedzialności przewoźnika ).

• •

Dlaczego warto korzystać z ubezpieczenia Cargo

Zakład ubezpieczeń posiadając wiele spraw regresowych do poszczególnych przewoźników, ma znacznie lepszą możliwość odzyskania odszkodowania. Może iść na pewne układy kompromisowe. Ma to również pośrednie znaczenie w postaci tego, iż możliwość refundowania sobie w postępowaniu regresowym znacznej części wypłaconej sumy odszkodowań z tytułu ubezpieczenia cargo, wpływa na odpowiednią kalkulacje i obniżenie stopy składek.

OC - Odpowiedzialność przewodnika i spedytora – zakres ubezpieczenia

• • Odpowiedzialność cywilną - można określić jako zobowiązanie osoby wykonującej jakąś profesję , bądź czynności życia codziennego wobec innej osoby.

Warunkiem zaistnienia odpowiedzialności cywilnej jest naruszenie ogólnie obowiązujących norm dotyczących danej czynności lub niewywiązanie się z umowy, w wyniku czego jedna ze stron ponosi stratę materialną bądź fizyczną.

OC przewodnika i spedytora

•

Odpowiedzialność cywilna jest pojęciem złożonym, w skład którego wchodzą dwa problematycznie odmienne zagadnienia, a mianowicie: - odpowiedzialność cywilna deliktowa, - odpowiedzialność cywilna kontraktowa.

OC przewodnika i spedytora

• Odpowiedzialność cywilna kontraktowa jest związana z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania wynikającego z czynności prawnych czyli umowy. • • Typowe przykłady dotyczące zakresu niniejszej pracy to : niewykonanie lub nienależyte wykonanie umów przewozowych, niewykonanie lub nienależyte wykonanie umów spedycyjnych, • • • Odpowiedzialność cywilna deliktowa - opiera się na wyrządzeniu szkody przez sprawcę , który dopuścił się umyślnie lub nieumyślnie czynu niedozwolonego. Typowe przykłady to :

uszkodzenie cudzego mienia, naruszenie cudzego życia lub zdrowia,

naruszenie obowiązku zawarcia umowy.

Odpowiedzialność spedytora i przewodnika

Według najogólniejszych przepisów zawartych w Kodeksie Cywilnym zakres odpowiedzialności przewoźnika za przewożony towar jest dość szeroki. Przewoźnik odpowiada bowiem za wszystkie szkody wynikłe z : - utraty przewożonego towaru,

- ubytku przewożonego towaru,

•

- uszkodzenia przesyłki.

Zakres odpowiedzialności spedytora jest znacznie większy od zakresu odpowiedzialności przewoźnika. Spedytor oprócz

bezpieczeństwa przewożonych towarów odpowiada także za organizację tego przewozu.

Odpowiedzialność przewoźnika/spedytora trwa od chwili przejęcia przesyłki do przewozu, aż do chwili wydania jej odbiorcy.

• • •

Odpowiedzialność spedytora i przewodnika

W niektórych przypadkach ma on możliwość uwolnienia ciążącej na nim odpowiedzialności czyli przeprowadzenia tzw. ekskulpacji. Zdarza sie to wtedy , gdy udowodni (tzn. ciężar dowodu przerzucony jest na przewoźnika), że nie mógł zapobiec powstaniu szkody, mimo zachowania należytej staranności. Przewoźnik odpowiada nie tylko za własne działanie ( przy czym działanie organów osoby prawnej traktuje się jako działanie samej osoby prawnej), lecz także wszystkich swych pracowników oraz inne osoby, którymi się posługuje przy wykonywaniu przewozu.

• • •

Odpowiedzialność spedytora i przewodnika

Przewoźnik odpowiada również - w transporcie bezpośrednim lub kombinowanym - za dalszych przewoźników , którym powierza przesyłkę , tak samo jak za siebie samego. Jeżeli przewóz odbywa się na podstawie jednego dokumentu przewozowego (tzw. bezpośredniego) na całej trasie, to odpowiedzialność wszystkich przewoźników biorących udział w wykonywaniu przewozu jest w stosunku do klienta solidarna. Oznacza to, że klient - a więc wysyłający albo odbiorca przesyłki może się zwrócić do każdego z przewoźników , bądź do wszystkich łącznie i od każdego ma prawo żądać pełnego pokrycia szkody. Jeżeli jeden z przewoźników pokrył szkodę, może mieć roszczenia zwrotne tzw. regres do innych uczestników przewozu. Zobowiązania przewoźnika z tytułu zawartej umowy , jakkolwiek dość rygorystyczne, nie są nieograniczone. Granicę

odpowiedzialności stanowi w większości przypadków rzeczywista wartość przesyłki.

Zakres odpowiedzialności za szkody

• • • •

transportowe

W zakresie odpowiedzialności za szkody transportowe - przewoźnika oraz zakładu ubezpieczeń z tytułu ubezpieczenia cargo - możemy wyróżnić następujące grupy ryzyk : ryzyka , za które odpowiadamy z oc przewoźnika/spedytora, jak i z tytułu ubezpieczenia cargo,

ryzyka , za które odpowiadamy z tytułu OC , a nie odpowiadamy z tytułu

ubezpieczenia cargo np. szkody wynikające z tytułu opóźnienia terminu dostawy,

ryzyka ,za które odpowiadamy tylko z tytułu ubezpieczenia cargo , a nie

odpowiadamy z OC przewoźnika/spedytora np.wynikające z nadzwyczajnych zdarzeń losowych,

ryzyka,za które nie odpowiada ani przewoźnik z tytułu OC , ani nie

odpowiadamy z tytułuubezpieczenia cargo . Do tej grupy możemy zaliczyć szkody wynikające z winy wysyłającego lub odbiorcy, z braku, bądź wadliwości opakowania, z tytułu ubytków naturalnych w granicach ustalonej normy, z właściwości wewnętrznych towaru, z powodu nie zachowania przepisów bezpieczeństwa.