Transcript Jonizujuće zračenje i zaštita od zračenja

Jonizujuće zračenje
i
zaštita od zračenja
Zračenje:
Jonizujuće:
Nejonizujuće:
GRAĐA ATOMA
A-maseni
broj
Elektron
Neutron
Nukleoni
Proton
Z-atomski Simbol
broj
elementa
Izotopi
Vodik
Tricijum
Stabilan
Radioaktivan
Radioaktivnost





Radioaktivnost
spontana
transformacija jezgra
Radionuklidi-nestabilna
jezgra
Raspad-proces
transformacije jezgra
Aktivnost-brzina
radioaktivnog raspada
Vrijeme poluraspada
Vrste zračenja






α-čestica
β-čestica
γ-zračenje
X-zračenje
Neutronsko
zračenje
Kosmičko zračenje
Prodornost pojedinih tipova zračenja

Prodornost zavisi od prirode zračenja i
energije koju ima.
Papir
Plastika
Čelik
Olovo
Kako zračenje međudjeluje sa
materijom?
Kisikov atom



Vodikov atom
Jonizacija
Ekscitacija
Jonizujuće zračenje je
svako zračenje koje
posredno ili
neposredno jonizuje
materiju kroz koju
prolazi.
Kako jonizuju alfa-čestice
Gube energiju u
sudarima sa
orbitalnim elektronima
Kako jonizuju beta-čestice
Jonizacija u tkivu
Ćelija




Jezgro
Električne interakcije
Fizičkohemijske
promjene
Hemijske promjene
Biološke posljedice
Zračenje
Hromosomi
Neozračeno tkivo:
Ozračeno tkivo:
Jonizacija DNK
Direktna
Indirektna
Doze zračenja

Apsorbovana doza (1Gy) – energija
jonizujućeg zračenja apsorbovana od strane
jedinice mase

Ekvivalentna doza (1Sv) – indeks
vjerovatnoće štete za pojedino tkivo ili organ
Efektivna doza (1Sv)
 Kolektivna doza (1 čovjek Sv)

Efekti zračenja
Deterministički



Imaju prag(obično
nekoliko Gy)
Odmah vidljivi
Ozbiljnost zavisi od
primljene doze
Stohastički



Nemaju prag
Vidljivi nakon
dužeg perioda
Ozbiljnost ne zavisi
od primljene doze
Primjeri determinističkih efekata




Katarakta 2-10 Gy
Stalna sterilnost
žene 3,5-6 Gy
muškarci 2,5-6 Gy
Privremena sterilnost
žene 0,15 Gy
muškarci 0,6 Gy
Kožna oštećenja
Najpoznatiji stohastički efekti

Rak
Ukupni životni rizik od
fatalnog raka=5% / Sv
Životni rizik od fatalnog
raka :
koža
0,02
kosti
0,05
pluća
0,85
stomak 1,10 % / Sv

Nasljedne bolesti
Ozračeni
insekt
i
njegov
potomak
1 cm3 tkiva = 109 ćelija
1 mGy- 1 na 1000 ćelija ili 106 pogođenih
ćelija
999 od 1000-lezija se popravi-što ostavi 103
ćelija oštećenih
999 od 1000 oštećenih ćelija umre
1 ćelija može preživjeti sa štetom( a može biti
mutirana)
Ozračenost ploda




Doza mora biti veća od
100 mSv
Posljedice zavise od
perioda u kojem je plod
bio izložen zračenju
Deterministički : smrt
ploda, mentalna
retardacija,malformacije
Stohastički: rak,
nasljedne bolesti
Izvori zračenja
Prirodni




γ-zračenje
Kosmičko zračenje
Radon gas
Unutrašnje ozračenje
Vještački



Zračenje u medicini
Profesionalna
izloženost zračenju
Industrijski i vojni
izvori zračenja
Kosmičko zračenje
Radon gas
Načini na koje radon prodire iz Zemlje
Rn-222 i Rn-220
Unutrašnje ozračenje
Potiče od
 K-40
 Po-210
 C-14
 Pb-210
Zračenje u medicini




Rtg
CT
Nuklearna medicina
Terapije
Profesionalna izloženost zračenju

Veliki raspon doza
od 0,06 mSv u
radiologiji do 4,5
mSv za rudare u
rudnicima urana
Testiranja nuklearnog oružja

Do 1963. izvršeno je
oko 500 testiranja
nuklearnog oružja

Posljedice su porast
radionuklida u vazduhu,
kiši i ishrani
Černobilska nesreća
26.04.1986.
Radioaktivni otpad



Iz nuklearnih elektrana
Istraživačkih
organizacija
Industrije(općenito)
Osiromašeni uranium



Oružje sa DU korišteno
u Zaljevskom ratu i ratu
u BiH
Koristi se za
poboljšanje prodornosti
pancirne municije
Najštetnije za vojnike
Ukupne doze
Prosječna godišnja doza iz svih izvora zračenja ( prirodnih
i vještačkih)
iznosi 2,8 mSV
Radiološka zaštita
Tri osnovna principa:
1. Opravdanost prakse
2. Optimizacija prakse
3. Ograničenje individualne doze:

20 mSv/god – za lica koja rade sa izvorima zračenja

1 mSv/god – za stanovništvo
Intervencija
1.
Opravdanost intervencije – mora biti
opravdana, a korist intervencije veća od
nastale štete i cijene koštanja
2.
Optimizacija intervencije - vrsta, obim i
dužina intervencije moraju biti optimizirani da
korist bude maksimalna
Osnovni metodi zaštite od jonizujućeg
zračenja
Tri
1.
2.
3.
osnovn
a
faktora:
Vrijeme
Udaljen
ost
Zaštita
Upotreba zračenja
(koristi od zračenja)







U medicini
Komunikacijama
Tehnologiji
C-dating
Za sterilizaciju
U industriji
Za naučno-istraživačke
svrhe




Vojna upotreba
Nuklearne elektrane
Forenzici
Univerzitetima
Zaključak






Jonizujuće zračenje može biti i jeste uvijek
opasno.
Nema praga donjeg neškodljivog ozračenja.
Postoji samo gornji prag dopuštenog ozračenja.
Znanje omogućuje efikasniju zaštitu.
Zaštitu treba sprovoditi prema preporukama.
Zaštitu sprovoditi permanentno.