Transcript Харшил гэж юу вэ

Харшил гэж юу
вэ?
оношлогоо
арьс хатгах сорил
ургамалын тоосны харшил
Медипас төв эмнэлэг
Харшлын эмч:
Анагаах ухааны магистр Л.Тамир
Харшил бол соёл иргэншлийн
өвчин
зуун
харшлын зуун.
Танай гэр бүлиинхэн дунд харшилтай хүн
байгаа юу?
 Харшил
соёл иргэншлийн эмгэг
Анх хэзээ ургамал, гэрийн тэжээвэр
амьтан үүсэн буй болсон бэ? Энэ үед хүн
төрөлхтөн хажууд нь байсан уу?
 21-р
Харшил буюу аллерги гэсэн нэр
томьёог Австрийн хүүхдиин эмч К.Пирке
1906 онд анх хэрэглээнд оруулсан түүхтэй.
Энэ нь allos–өөр, ergon-vйлчлэх гэсэн хоёр
vгнээс бvтдэг байна.
Харшил гэдэг нь тодорхой хvчин зvйл
нэвтрэхэд бие махбодь байвал зохихоос хэт
эмзэг, хүчтэй хариу vзvvлж, өөрөөр үйлчилж
байгаа хэрэг юм.
Дархлааны урвалаар явагддаг бие
махбодын өвөрмөц хэт мэдрэгшил
ихсэлт→
Дархлаа= Харшил
 Дархлааны үндсэн үүрэг, үр
дүн→өөрийн биш зүйлийг илрүүлж,
идэвхигүй болгож, биеэс зайлуулж, бие
махбодыг хамгаалах
 Харшил→эдийн гэмтэл
Өөрийнхөө эд, эсийг
гэмтээдэг дархлааны урвал
Тархалт:
Харшил нь дэлхий дахинд нийгмийн
хөгжилтэй холбоотой улам ихсэж
байгаа эмгэг юм.
Сүүлийн 30 жилийн байдлаар харшлын
тархалт нь 10 жил тутамд 2-4 дахин
нэмэгдсэн.
насанд хүрэгсдийн 5%, хүүхдүүдийн
15% нь өвчилсөн байна.
3 хүн тутмын 1 нь харшилтай
2020 он гэхэд дэлхийн хүн
амын 50% нь ямар нэгэн
харшлаар өвчлөх
магадлалтай гэж
судлаачид урьдчилан
тооцоолсон байна.
Агаарын бохирдол
700 гаруй зүйл ургамал
цэцгийн дохиурын тоос
Агаарын
хүйтэн
хэм
Төрөл
бүрийн
ургамал
Химий будаг
эмийн бодис
Хүнс, хоол
тэжээл
Хөрсний
элэгдэл
Харшлын
шалтгаан
Агаарын
бохирдол
Нарны хэт
ягаан туяа
Тоос,
тоосонцор
Хөгц
Гоёл
чимэглэл
металл
эдлэл
Амьтны
хучуур эд
Шавьж
Харшилын төрлүүд:
1.
2.
3.
4.
Амьсгалын замаар ордог
Хоол боловсруулах замаар
ордог
Цусаар дамжиж ордог
Хавьтлын замаар ордог
Амьсгалын замаар ордог
1.







2)




3)



Тоос :
Гэрийн тоосны хачигны хэсгэнцэр
Загасны хуурай хоол
Эмийн нунтаг, тоос
Кофены нунтаг, тоос
Хөгц мөөгөнцөрийн урш
Будааны тоос
Үнэртэх, ууршихад үйлчилдэг эфирийн, цэцэгний, хөлсний
/морьны/, өтөг бууцны, будагны үнэр гэх мэт
Амьтны арьс хагны
Амьтны арьс хучуур
Амьтны шээс, шүлс, булчирхайн шүүрэл
Хүний арьсны хучуур
Шавьжны биеийн хэсгүүд, ялгадас
Ургамалын тоос
Мод, бутны
Үет ургамалын
Хөл газрын ургамлын
Хоол боловсруулах замаар ордог
 Хоол
хүнсний зүйлс / загас, самар сүү, өндөг
гэх мэт/
 Хоолны хольц / будагч, амтлагч, бэхжүүлэгч/
 эм
Цусаар дамжиж ордог
 Тариа
 Сийвэн,
вакцин
 Шаьжинд хазуулах, хатгуулах үед хор нь
цусанд орох
 Цус сорогч хальсан далавчтанд
хатгуулах / шумуул, зөгий гэх мэт/
Хавьтлын замаар ордог:
 Гоо
сайхны хэрэглээний бүтээгдэхүүн
 Эм
 Химийн
үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн
Харшил буюу
хүний дархлалын
систем өөрөө
ажиллаж эхэлдгийн
гол “буруутнуудын”
нэг нь гистамин
нэртэй бодис юм.
Гистамин болон
түүнтэй төстэй
бодисууд нь
харшлын хариу
урвал эхэлсэн үед
цусанд их
хэмжээгээр орж
ирдэг.
Yүний үр дүнд судас
өргөсөн, нарийн
судаснаас шингэн
ялгарч, улмаар
хамар, залгиурын
салслаг бvрхvvл
цочрон хамар
битvvрч, нус
гойжин, найтааж
эхэлдэг.
Харшлын үед илрэх шинж тэмдэгээр
нь:
Амьсгалын
замын шинж
тэмдэг
Арьсны
шинж
тэмдэг
Бусад шинж
тэмдэг
Явц:Хэзээ хаана хэрхэн үүсч байгаагаар нь
Ринит буюу нус гоожих
Коньюктивит буюу салст бүрхүүлийн үрэвсэл / нүд улайх,
нуухтах, нулимас гоожих /
Чонон хөрвөс
Квинкийн хаван
Дерматит буюу арьсны үрэвсэл
Гуурсан хоолойн багтраа буюу астма
Анафилаксийн шок зэргээр илэрнэ.
Амьсгалын замын шинж тэмдэг
 Нүд,
хамар, хоолой загатнах
 Хамар битүүрэх
 Нус гоожих, найтаах
 Нулимас гарах
 Ханиалгах
 Цээж бачуурах, хэржигнэх
 Шуугиантай амьсгалах гэх мэт.
Арьсны шинж тэмдэг
Хэсэг газарт загатнах
Улайлттай арьсны тууралт
Бүх бие загатнах
Бэлцрүүт тууралт гарах
Атопийн дерматитийн шинж.
Бусад шинж тэмдэг
Анафилакси- ( хүнд хэлбэрийн амь насанд
аюултай харшлын урвал )
 Ихэнхдээ ямар нэгэн хоол хүнс хэрэглэсний
дараах хэвлийн шинж тэмдэг- ( гэнэтийн
хүчтэй өвдөлт, гүйлгэх ), шавьжинд хатгуулсны
дараах том хэмжээгээр хавдах гэх мэт.
 Анафилаксийн шоконд орох үед арьс гэнэт маш
ихээр загатнан, амьсгаа боогдож, артерийн
даралт огцом буурч, судасны лугшилт маш сул
болж, царай цонхийн, хvйтэн хөлс асгардаг.
Ингэж шоконд орсон үед заримдаа уушиг
болон тархинд хаван vvсч vхэх аюултай байдаг.
Оношлогоо:
Зарчим:
 Бусад эмгэгийг оношлоход баримталдаг
арга зүйд тулгуурлдаг.
 Оношлогооны зорилго, хэрэглэж буй
зарим аргууд нь өвөрмөц байдаг.
Зорилт:
1. Харшлын гарлыг тогтоох: / Жинхэнэ
ба хуурамч харшил/
2. Шалтгааныг тогтоох:
Шинжилгээний өвөрмөц аргууд
•
•
•
Арьсны
Өдөөх
Лабораторын аргууд
Арьсны сорил:
Харшил өвчний оношлогооны хамгийн мэдээлэл
сайтай,энгийн, аюул багатай арга бол арьсны
сорилын аргууд юм.
Арсны сорилд стандарт тогтоосон аллергены
экстрактыг хэрэглэх шаардлагатай.
Ингэснээр сорилын чадамж сайжирч,оношлогоо
найдвартай болохын зэрэгцээ хүндрэлээс урьдчилан
сэргийлэх боломж бүрддэг.
Эмнэлгийн практикт IgE эсрэг биеэр нөхцөлдсөн
харшлын өвчнийг арьс хатгах сорил,арьс зурах
сорил,арьсанд тарих сорилын аргуудыг хэрэглэдэг.
Арьсны сорил:
Зарчим:
Харшил төрүүлэгчийг
арьсаар дамжуулан биед
оруулна
Бие махбодын өвөрмөц
мэдрэгшлийг илрүүлнэ
Үүсч буй хаван, нэвчдэс, шинж
байдал – үрэвслийн урвалаар
үнэлгээ хийнэ
Арьс хатгах сорил
Зориулалтын
аллергены экстракт
Арьс хатгах сорилд бэлтгэх:
1.
2.
3.
4.
5.
Нас 4-өөс дээш
Халуураагүй
Арьсан дээр ил шархлаагүй байх
Сүүлийн 72 цагийн хугацаанд харшлын
эсрэг эм болон үрэвслийн эсрэг дааврын
бэлдмэл хэрэлээгүй байх
Дермографимз эерэг байх
Арьс
хатгах
зүү
Аллегены
экстракт
Сорил тавьж байгаа нь
15 минутын дараа
Ургамлын тоосны харшил
/поллиноз/
•
•
•
•
•
Салхиар тоос хүртээдэг бүх ургамал уг
харшлыг үүсгэх чадвартай.
Салхиар тоос хүртээхдээ хэдэн зуун
километр зайд тархааж хол нисч чаддаг.
Ургамал бүр тоосоо хүртээх өөр, өөрийн
хугацаатай.
Харшил үүсгэх хүч нь харилцан адилгүй.
Тухайн орон нутгийн хотжил, ногоон
байгууламж, үйлдвэржилт, цаг уур
нөлөөлнө.
Ургамлын тоосжилт ихсэх үе:
1.
2.
3.
Хаврын тоосжилт
Зуны тоосжилт
Зун, намрын тоосжилт
Нөлөөлөх хүчин зүйлс:
 Эцэг
байх
эх, цусан төрлүүд харшламтгай
Шинж тэмдэг онцлог:
Олон эрхтэн системийн талаас зовуурь
илэрдэг
• Хамар
• Нүд
• Чих
• Амьсгалын зам
• Арьс
• Мэдрэлийн тогтолцоо
• Дотор эрхтэн
Нийтлэг илрэх шинж тэмдэг:
 Хамраас
нус гоожих
 Хамар битүүрэх
 Хамар нүд загатнах
 Найтаах
 Нүд улайх, загатнах, нулимс гоожих
Хамар уушиг нь амьсгалын замын эхлэл төгсгөл
бөгөөд бүтэц, үйл ажиллагааны хувьд нэмгдмэл
учир хамрын харшилтай хүн багтраатай байх нь
элбэг.
Оношлогоо:
Асуумж
Бодит
үзлэг
Арьс хатгах сорил
Спирограмм / уушгины үйл
ажиллагаа/
Эмчилгээ: / ерөнхий зарчим/
 Ургамлаас
зайцах
 Эмийн эмчилгээ
 Өвөрмөц дархлаа эмчилгээ
 Өвчний талаар зөв ойлголт авах
 Зуны үед хоолны дэглэм барих
 Амьдарч буй орчноо тоосноос ангид
байлгах
Эмүүд:
 Гистамины
эсрэг эмүүд /1,2,3/
 Лейкотрены эсрэг эм
 Хэсэг газрын гормон
 Ууж, тарихаар хэрэглэдэг гормон
Харшилтай хүмүүс өөрийгөө
болон гэр бүлийнхэнийгээ дур
мэдэн эмчлэхэд гардаг алдаа
 Хамрын
дусаалга удаан хэрэглэх
 Дааврын бэлдмэлүүд
 Эмийн буруу сонголт
 Шалтгаанаа зөв тодруулсан ч түүнээсээ
зайцдаггүй
 Телевизээр гарсан сайн гэх тодотголтой эм
болгоны сайн дурын туршигч болдог
Даавар
хамааралтай болох /вакцин
эмчилгээтэй андуурах/
Дархлаагаа сайжруулах гэж
оролдох
Ургамлын гаралтай эм бол ямарч
хоргүй, хамгийн сайн сонголт !!!!!
Харшил / хамрын битүү/ өвчин гэж
тоодоггүй
Астма
Харшилтай төстэй шинж тэмдгээр
илэрдэг хуурамч харшлууд
Бие организмд
гистамины өндөр
тун vйлчилснээс
vvссэн хуурамч
харшил.
Гистаминаар
баялаг хvнсний
бvтээгдэхvvн их
хэрэглэх, зарим
төрлийн эм уух,
элэг болон
гэдэсний зарим
өвчний үед
ажиглагддаг.
Дархлааны
системийн
хэвийн
ажиллагаа
алдагдаснаас
vvсдэг
хуурамч
харшил.
Стресст орох
тоолонд
харшилтай
адил шинж
тэмдэг
илэрдэг.
Бодисын
солилцооны
хэвийн
ажиллагаа
алдагдахад
vvсэх
хуурамч
харшил.
Хамгийн
түгээмэл
илэрдэг нь
аспириныг
шингээж
чадахгүй
байх явдал
юм.
Жирэмсэн
vед бие
махбодь их
өөрчлөлтөнд
ордог ба огт
харшилгүй
байсан хүн
харшилтай
болох, эсвэл
харшилтай
хүн эдгэрэх
зэрэг
өөрчлөлтүүд
илэрч болдог.
Бид харшлын зуунд
амьдарч байна.
Харшлын
урьдчилан
сэргийлэлт
Харшилгүй нь харшлаас
сэргийлж
Харшилтай нь зөв
оношлуулж, зөв эмчлүүлж,
харшлаа сэдрээхгүй явах
Чанартай
амьдрал
Анхаарлаа хандуулсан та
бүхэндээ баярлалаа.