Transcript PP-Keynote-Geert-Kinkhorst

REFLECTIE OP REFLECTIE
Geert Kinkhorst Hogeschool Utrecht 2013
[email protected]
Praktijkobservaties
• Veel studenten hebben een hekel aan reflectie en leren er
weinig of niets van
• Portfolio’s docenten: reflectie niet veel beter dan bij
studenten
• Reflectieve leeractiviteiten worden niet als zodanig
herkend
• Beoordeling reflectie is problematisch
• Geslaagde reflecties leiden tot krachtige en duurzame
leerresultaten
Waarom hebben studenten
vaak een hekel aan reflectie ?
Resultaat is niet interessant:
• op het verkeerde moment (mosterd na de maaltijd)
• niet over interessante ervaringen
• geen eigen vraag of doel
• geen nieuw gezichtspunt dat cognitieve spanning oproept; blijven
hangen in wat je al weet
• je leert er niet van: weinig of geen feedback op
resultaat
Proces is moeizaam:
• onduidelijkheid over activiteiten, resultaten en criteria
Vragen rond reflectie
• Kunnen studenten reflecteren ?
• Hoe wordt reflectie zinvol en spannend ?
• Welk niveau kun je verwachten en hoe toets
je dat ?
Kunnen studenten reflecteren ?
Cognitieve ontwikkeling
Functies prefrontale cortex
• Planning en programmering van het eigen gedrag:
cognitieve controle
• Probleemoplossend gedrag
• Zelf geïnitieerd zoeken
• Impulsremming, filtering
• Cognitieve flexibiliteit: het wisselen van concept
• Zelfevaluatie in relatie tot gestelde doelen en sociale
normen
• Evaluatie van intenties en beleving van anderen
• Kiezen op grond van sociale, emotionele en rationele
criteria
Bron: Jolles, J., et al., Brain Lessons. A contribution to the international debate on Brain, Learning & Education. NOW,
2006.
Ontwikkeling prefrontale cortex
• Functionele ontwikkeling als controlecentrum
voltooit zich in de adolescentie, ± 16-25 jaar
• rijping bij jongens later dan bij meisjes
• individuele verschillen in tempo
• ontwikkeling niet autonoom: omgeving van
invloed op effectiviteit en efficiëntie
Bron: Jolles, J., et al., Brain Lessons. A contribution to the international debate on Brain,
Learning & Education. NOW, 2006.
Hoe wordt reflectie zinvol en spannend ?
• Helderheid over (deel)activiteiten, resultaten en criteria, uitgewerkte
voorbeelden van reflectie
• Betekenisvolle ervaringen als object van reflectie
• Cognitieve spanning die prikkelt tot reflectie
• Dialoog: deskundige en/of uitdagende feedback
• Beschikbaarheid nieuwe, geobjectiveerde perspectieven:
analysemodellen
• Mogelijkheid om reflectieresultaat productief te maken: geen mosterd
na de maaltijd
Reflectie : definitie
Reflectie is het onderzoek van ervaringen naar het
handelen en de onderliggende oordeelsvorming met als
doelen:
• beter in je vak te worden, vakexpertise te ontwikkelen
(methodiekreflectie)
• je persoonlijke effectiviteit te vergroten, door
zelfkennis meer bewuste keuzes en regie
(zelfreflectie)
Gedrag en aannames
•
•
•
•
Ons gedrag gestuurd door aannames
Grotendeels op automatische piloot
Reflectie is overgaan op handbediening
Voorbeeld docent reageert op vraag student
Tacit knowledge
Reageren op vraag van student:
Vraag beantwoorden
Andere vraag beantwoorden
Vraag terugspelen
Vraag doorspelen
Vraag afwijzen
Vraag bevragen
Vraag herformuleren
Vraag in stelling omzetten
Reflectie en oordeelsvorming
Twee soorten oordeelsvorming
Inhoud
Proces
Perceptie
Intuïtie
•Snel
•Automatisch
•Parallel
•Moeiteloos
•Associatief
•Inflexibel
•Emotioneel
Redeneren
•Traag
•Gecontroleerd
•Serieel
•Inspannend
•Regel gestuurd
•Flexibel
•Neutraal
Percepties
Conceptuele representaties
In hier en nu
Gebonden aan
stimuli
Over verleden, heden en toekomst
Kunnen door taal worden opgeroepen
Blinde vlekken
Overgeneralisaties
Rationalisaties
Naar D.Kahnemann in http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/2002/kahnemann-lecture.pdf
Twee soorten reflectie
Methodiekreflectie
Zelfreflectie
Kennisontwikkeling: vakmanschap
Persoonlijke effectiviteit: zelfsturing
Betreft grotendeels bewust handelen
Betreft grotendeels onbewust
handelen
Expliciete, formele kennis,
handelingen en redeneringen
Impliciete ervaringskennis,
automatisch gedrag en intuïtieve
oordeelsvorming
Hypothesetoetsing
Open zoektocht
Ervaring betekenis geven vanuit
theorie
Bewustwording en onder regie
brengen van gedrag
Zelfreflectie
Reflectie
Ervaring
1. Beschrijven
2. Evalueren
Episode
Feiten | Beleving
Eigen aandeel
Doel of vraag
3. Analyse
vanuit nieuwe
perspectieven
Feedback
Analysemodellen
Feedback
Ervaring
5. Consequenties
verkennen
Werkmodel
Bijgestelde aannames
Gedragsalternatieven
4. Generaliseren
Bewustzijn
Aannames
Oordelen
Opvattingen
Emoties
Normen
Waarden
Alternatieven
Boodschappenlijstje
Reflectie vraagt:
•
•
•
•
•
operationalisering
een ontworpen leerproces
een dialogisch proces
cognitieve spanning
geobjectiveerde perspectieven
Leeromgevingen
• Expliciete reflectiedemonstratie in theorielessen
• Reflectieopdrachten koppelen aan praktijkleren
• Dialogische omgevingen:
intervisie/supervisie/casuïstiekbesprekingen/reviews
halverwege projecten
• Workshops over deelvaardigheden en analysemodellen
• Afschaffen van open, individuele, schriftelijke
reflectieopdrachten aan het eind van een taak
• Reflectie vooral gericht op uitbreiding gedragsrepertoire,
minder of niet op motieven en verantwoording
Stappen, niveaus en criteria zelfreflectie
Startniveau
Eindniveau
Beschrijving
Onduidelijk afgebakend incident: kluwen
Geen scheiding tussen feiten en beleving.
Eigen aandeel onduidelijk
Duidelijk afgebakend incident. Scheiding tussen
feiten en beleving
Eigen aandeel duidelijk
Evaluatie
Betekenis en impact onduidelijk
Geen expliciete criteria
Externe attributie
Ongerichte vraag of doel
Betekenis en impact helder
Expliciete criteria
Gerichte vraag of doel
Analyse
Subjectief , ongewijzigd perspectief
Beperkt tot handelingsniveau
Jumping to conclusions
Een of meer geobjectiveerde perspectieven:
feedback, analysemodellen.
Analyse van oordeelsvorming om aannames te
onderzoeken en aan te passen
Generalisering
Beperkt zich tot incidentele ervaring
Formuleert globaal inzicht en/of voornemen
Thematiseert n.a.v. vergelijkbare situaties
Formuleert keuzes in oordeelsvorming en gedrag
Verkent consequenties
Aanbevolen literatuur
•
Argyris C.,(1991) Teaching smart people how to learn. Harvard Business Review.
http://pds8.egloos.com/pds/200805/20/87/chris_argyris_learning.pdf
•
•
•
•
•
•
Argyris C. & D.Schön, (1974)Theory in practice: Increasing professional effectiveness.
San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
Dijksterhuis A., (2007) Het slimme onbewuste. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker
Gilovich, T., D. Griffin & D. Kahneman (Eds.), (2002) Heuristics and biases. Cambridge:
Cambridge University Press
Gladwell, M. (2005) Blink. Little Brown and Company,
Kegan, R. & L.L.Lahey. (2001)How the way we talk can change the way we work. San
Francisco: Jossey-Bass Publishers.
Kinkhorst, G.F., (2010)‘Didactische ontwerpregels voor reflectie onderwijs’.
Onderwijsinnovatie. Heerlen: Open Universiteit.
http://www.educatie.onderzoek.hu.nl/~/media/sharepoint/Lectoraat%20Beroepsonderwijs/2010/arti
kel%20OI%20Reflectie.pdf
•
Schön, D. A. (1983) The reflective practitioner: How professionals think in action. New
York: Basic Books Inc.
Websites
•
http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/2002/kahneman-lecture.html
•
http://www.infed.org/thinkers/argyris.htm
•
http://www.infed.org/thinkers/et-schon.htm
Leeromgevingen
We moeten expliciete
reflectiedemonstratie in
theorielessen gaan geven
Leeromgevingen
Open, individuele, schriftelijke
reflectieopdrachten aan het
eind van een taak moeten we
afschaffen
Leeromgevingen
Reflectieopdrachten moeten we,
als dat mogelijk is, altijd koppelen
aan praktijkleren