Transcript `Er is sprake van reflectiemoeheid` (Luken, 2010)

VERBETEREN
VAN DE
KWALITEIT VAN
REFLECTIE
VAN
STUDENTEN
Kariene Mittendorff
23 november 2011
Congres ‘Wiens verhaal telt?’
ZIN EN ONZIN VAN REFLECTIE
‘Er is sprake van reflectiemoeheid’ (Luken, 2010)
‘Studenten hebben een hekel hebben aan reflecteren en voeren
het slechts uit omdat het moet’ (Zijlstra & Meijers, 2006)
‘Reflectie kan leiden tot negatieve gevolgen als piekeren en
depressie’ (Luken, 2010)
‘Veel studenten leggen bij reflecteren niet de verbinding met
zichzelf en reflectie wordt ervaren als een verplicht nummer.
Er sprake is van ‘reflectiemoeheid’ (Kinkhorst, 2010)
‘Kunnen studenten al wel reflecteren op die leeftijd?’ (Luken,
2010)
DE WERKELIJKE VRAAG IS…
‘Wat is reflectie precies?’
‘Wanneer is reflectie effectief?
(of wanneer vinden we het effectief?)
‘Hoe kunnen we kwalitatief goede reflectie
meten?’
‘Hoe kunnen we een dergelijk reflectieproces
stimuleren?’
‘Welke leeromgevingen zijn van belang?’
ONDERWERP VAN REFLECTIE
Voor reflectie binnen (studie)loopbaanbegeleiding kijken we (ook!)
naar het persoonlijke niveau…
(Hattie & Timperley, 2007)
PROCES VAN
LOOPBAANREFLECTIE
(Den Boer, Mittendorff, Stukker & Van Loon, 2011)
Verwerking
Betekenisvolle
ervaring
Inzicht
Actiepunten
voor toekomst,
leerdoelen
Verwerking
STIMULERENDE LEEROMGEVING
Praktijkgerichtheid
Hoe meer echte praktijkervaring er in een opleiding kan worden opgedaan, hoe meer mogelijkheden voor het
opdoen van betekenisvolle ervaringen in de context van de beroepspraktijk.
Vraaggerichtheid
Hoe meer vraaggericht een opleiding is, des te meer mogelijkheid om eigen leervragen of actiepunten voor de
toekomst in te vullen. Dit betekent niet dat een curriculum volledig flexibel ingevuld moet kunnen worden, maar
bijv. dat studenten de mogelijkheid hebben om keuzes te maken in bijv. projectonderwerpen, vakken en stages.
Loopbaandialoog
Voor het verwerken van betekenisvolle ervaringen is een proces nodig van begeleiding (externe naast interne
dialoog). Het gaat daarbij om het verwerken van betekenisvolle ervaringen tot bepaalde inzichten, maar ook om
vanuit die inzichten tot acties en verbeterpunten te komen is het van belang dat de inzichten worden verwerkt.
Organisatie (curriculum, instrumenten)
Van belang voor een goed reflectieproces is ook dat reflectie goed is gedefinieerd, objecten en doelen zijn
vastgelegd, duidelijk is wat welk instrument/ activiteit beoogd en dat er structuur is in de SLB t.a.v.
reflectieprocessen van studenten.
(Kuijpers & Meijers, Mittendorff, Kinkhorst)
RESULTATEN ONDERZOEK HBO
Onderzoek uitgevoerd binnen 5 HBO opleidingen van
Saxion
Onderzocht:
 Hoe de SLB programma’s in elkaar zitten
(praktijkgerichtheid,
vraaggerichtheid,
loopbaandialoog, organisatie reflectie)
 Hoe de studenten reflecteren (eigen beleving en m.b.v.
instrumenten: op papier)
(Den Boer, Mittendorff, Stukker & Van Loon, 2011)
Verwerking
Betekenisvolle
ervaring
Inzicht
Actiepunten
voor toekomst,
leerdoelen
Verwerking
Leeromgeving
-
Praktijkgerichtheid
Vraaggerichtheid
Loopbaandialoog
Organisatie (curriculum,
instrumenten)
(Kuijpers & Meijers, Mittendorff, Kinkhorst)
RESULTATEN ONDERZOEK HBO
1. Wat vaak wordt gemist:
a)
b)
c)
Ingaan op echte betekenisvolle ervaringen (uit de praktijk)
Interne ÉN externe dialoog gebruiken voor verwerkingsproces
Het reflectieproces ‘netjes’ afmaken met toepasselijke doelen of
actiepunten
2. Geen enkele opleiding baseert het reflectieproces precies op alle
vier belangrijke elementen (beginnen met betekenisvolle ervaring,
verwerking, inzicht opdoen,
dat verwerken tot acties) (Den Boer, Mittendorff, Stukker & Van Loon, 2011)
Verwerking
en voert dat
gestructureerd uit
Betekenisvolle
ervaring
Inzicht
Actiepunten
voor toekomst,
leerdoelen
Verwerking
RESULTATEN ONDERZOEK HBO
3. De opleidingen waar het meeste met die vier elementen (in
logische volgorde) wordt gedaan, vertonen ook de meeste
kenmerken van:
a)
b)
c)
d)
praktijkgerichtheid
vraaggerichtheid
loopbaandialoog (verwerking door externe dialoog)
organisatie reflectie (goede doelstellingen, goede
instrumenten voor verwerking door interne dialoog)
RESULTATEN ONDERZOEK MBO
OPDRACHT
1. Bespreek met je buurvrouw/ buurman jouw eigen
‘SLB-praktijk’
2. Kijk op welke punten jouw SLB-praktijk (of jouw
opleiding) waarschijnlijk positief of negatief zal
scoren als het gaat om het reflectieproces van
studenten
REFLECTIEPROCES VAN STUDENTEN
(Den Boer, Mittendorff, Stukker & Van Loon, 2011)
Verwerking
Betekenisvolle
ervaring
Inzicht
Actiepunten
voor toekomst,
leerdoelen
Verwerking
OPDRACHT
3. Bedenk voor elk punt uit de leeromgeving in
hoeverre deze een extra stimulans zou
kunnen gebruiken, en welke verbeteringen
mogelijk zouden zijn.
LEEROMGEVING
Praktijkgerichtheid
Hoe meer echte praktijkervaring er in een opleiding kan worden opgedaan, hoe meer mogelijkheden voor het
opdoen van betekenisvolle ervaringen in de context van de beroepspraktijk.
Vraaggerichtheid
Hoe meer vraaggericht een opleiding is, des te meer mogelijkheid om eigen leervragen of actiepunten voor de
toekomst in te vullen. Dit betekent niet dat een curriculum volledig flexibel ingevuld moet kunnen worden, maar
bijv. dat studenten de mogelijkheid hebben om keuzes te maken in bijv. projectonderwerpen, vakken en stages.
Loopbaandialoog
Voor het verwerken van betekenisvolle ervaringen is een proces nodig van begeleiding (externe naast interne
dialoog). Het gaat daarbij om het verwerken van betekenisvolle ervaringen tot bepaalde inzichten (door als SLB’er
vragen te stellen aan de student, samen terug te kijken), en om vanuit die inzichten tot acties en verbeterpunten
te komen.
Organisatie (curriculum, instrumenten)
Van belang voor een goed reflectieproces is ook dat reflectie goed is gedefinieerd, objecten en doelen zijn
vastgelegd, duidelijk is wat welk instrument/ activiteit beoogd en dat er structuur is in de SLB t.a.v.
reflectieprocessen van studenten.
(Kuijpers & Meijers, Mittendorff, Kinkhorst)
OPDRACHT
4. Welke creatieve ideeën of suggesties kunnen we
met elkaar delen ?
 Workshop Peter den Boer vanmiddag:
Welk docentgedrag is bevorderlijk voor reflectie, tijdens
reflectiegesprekken met leerlingen?
Voor vragen, publicaties of informatie:
[email protected]
of
www.mittendorffonderwijsadvies.nl