Transcript T.C. ORMAN ve SU **LER* BAKANLI*I ÇÖLLE*ME VE

ORMAN ve SU İŞLERİ BAKANLIĞI
ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
PROJE EĞİTİMİ
Ankara, 9 Şubat 2012
Proje Kavramı ve Çeşitleri,
Büyük Projelerin ve Uygulama Projelerinin
İçerik Yönünden Karşılaştırılması
Proje Sonuçlarının İzlenmesi ve Değerlendirilmesi
Performans Göstergeleri
Muzaffer Doğru
1
Sunum Planı (90 dk)
1) Proje Kavramı ve çeşitleri, proje süreci
2) Proje içeriği (Dispozisyonu)
3) Soru ve cevaplar, tartışma
(15 dk)
(15 dk)
(15 dk)
Ara
4) Proje sonuçlarının izlenmesi ve
(30 dk)
değerlendirilmesi, performans göstergeleri
5) Soru ve cevaplar, tartışma
(15 dk)
2
Proje Kavramı ve Çeşitleri,
Büyük Projelerin ve Uygulama
Projelerinin İçerik Yönünden
Karşılaştırılması
3
Proje Nedir?
Proje, belirlenmiş bir amacın gerçekleştirilmesine
yönelik olarak belli bir zaman periyodu içinde, bu
amaca tahsis edilen kaynakları kullanmak suretiyle,
gerçekleştirilen bir dizi faaliyetler bütünüdür.
Bu durumda ZAMAN + KAYNAK+ FAALİYET projenin
kapsamını oluşturan temel elemanlar olmaktadır.
Bazı projelerde bunlara ilave olarak YER de
proje’nin temel bir elemanını oluşturur.
4
Projenin Özellikleri
-
Özgün (özel)
- Sonucu ölçülebilir (en azından değerlendirilebilir)
- Elde edilebilir
- Gerçekçi (mevcut imkanları gözönünde bulunduran)
- Zaman bağımlı (belli bir bitiş tarihi/zamanı olan)
5
Proje Çeşitleri
Sektörler (alanlar) itibariyle sınıflandırma
-
Enerji projeleri
Ormancılık projeleri
Kırsal kalkınma projeleri
Havza rehabilitasyon projeleri
Sulama projeleri
6
Ormancılık Projelerine Örnekler
-
Ağaçlandırma projeleri
Erozyon kontrolu projeleri
Mera ıslahı projeleri
Rehabilitasyon projeleri
Odun dışı orman ürünleri projeleri
Orköy projeleri
Orman sanayi projeleri
Havza Avan Projeleri
7
Proje tipi itibariyle sınıflandırma
- Uygulama projesi
- Araştırma-Geliştirme Projesi
- Eğitim projesi
- Teknik İşbirliği Projesi
Ülke projeleri-Bölgesel Projeler
- Çoruh Havzası Entegre Rehabilitasyon Projesi (ülke proj.)
- ÇEM-TİKA Çölleşme ile Mücadele bölgesel İşbirliği projesi
- ÇEM-FAO Orta Asya ve Kafkaslarda dağlık havzaların
sürdürülebilir yönetimi için kapasite geliştirme projeleri
8
Büyüklük (alan/bütçe/süre) itibariyle sınıflandırma
- Büyük, orta, küçük ölçekli projeler
Proje sahibi kurumlar itibariyle sınıflandırma
- Kamu kuruluşları projeleri
- Özel sektör projeleri
- Sivil toplum örgütü projeleri
Finans kaynakları itibariyle sınıflandırma
- İç kaynaktan finanse edilen projeler
- Dış kaynaklı projeler
9
Dış kaynaklı ormancılık projeleri (örnekler)
-
Doğu Anadolu Havza Rehabilitasyon Projesi (DB)
Anadolu Havza Rehabilitasyon Projesi (DB)
Kuzey Anadolu Ormancılık Projesi (DB)
Akdeniz Ormancılık Projesi (DB)
Ormancılık Sektör İncelemesi Projesi (DB)
Çoruh entegre havza rehabilitasyon projesi (JICA)
Biyolojik Çeşitlilik Projesi (GEF)
Küre Dağları Projesi (GEF)
10
- Endüstriyel Orman Ağaçlandırmaları Projesi (FAO)
- Ulusal Ormancılık Programı Geliştirme Projesi (FAO)
- Toplum Ormancılığı Projesi (FAO)
- Yapraklı Tür Orman Ağaçlandırmaları Projesi (FAO)
- Milli parklar yönetim planlamasının geliştirilmesi projesi (FAO)
- Küre Dağları Milli Park Projesi (GEF)
- Yıldız Dağları Biyolojik Çeşitliliğin Korunması Projesi ( )
- Türk-Alman Ormancılık (silvikültür-amenajman) Projesi (GTZ)
- Türk-İtalyan Kavakçılık Projesi (İTALYA)
- Ormancılık bilgi sistemleri projesi (Finlandiya)
- Tüplü fidan üretim teknikleri projesi (Finlandiya
11
Proje İçeriği (Dispozisyonu)
 Farklı kurumlar tarafından hazırlanan
projelerde kullanılan dispozisyonlar arasında
önemli farklılıklar vardır.
 Bu farklılıklar projelerin nitelikleri arasındaki
farklar yanında, projeleri onaylayacak,
finanse edecek ve uygulayacak kurum veya
otoritelerin beklentileri ve öncelikleri
arasındaki farklarla ilgilidir.
12
 Dış kaynaklı projelere finans desteği sağlayan kurumların
(AB, FAO, UNDP, JICA, DB) proje dispozisyonları
birbirine oldukça benzerdir.
 DPT tarafından onay ve destek verilecek projeler için
istenen proje dispozisyonu daha çok sanayi ve kalkınma
projelerine uygun olarak hazırlanmı olup dış kaynaklı
projeler ve uygulama projelerinden farkılıklar gösterir.
 Orman teşkilatı tarafından hazırlanan uygulama
projelerinin (erozyon kontrolu, ağaçlandırma, mera ıslahı,
mikro-havza projeleri, v.b) dispozisyonları kendi ihtiyaç ve
önceliklerine göre geliştirilmiş olup DPT ve dış kaynaklı
proje dispozisyonları ile ciddi farklılıklar gösterir.
13
Fikir vermek ve karşılaştırma imkanı
sağlamak amacıyla aşağıda üç farklı
proje dispozisyonu aşağıda verilmiştir.
- Erozyon Kontrolu Uygulama Projesi Dispozisyonu
- DPT’nin Büyük Proje Dispozisyonu
- Dış Kaynaklı proje Dispozisyonu.
14
Erozyon Kontrolu Uygulama Projesi
Dispozisyonu
15
1. GİRİŞ
1.1 Projenin Amacı ve Kapsamı
1.2 Özet
2. GENEL TANITIM
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
2.10
2.11
Proje Sahasının Yeri
Topoğrafik Yapı
Hidrolojik Durum
Jeolojik Yapı ve Toprak Durumu
Erozyon, Taşkın ve Rusubat Durumu
İklim Özellikleri
Bugünkü Arazi Kullanma Durumu
Çevrenin Zararlıları (Biotik, Abiotik)
Sosyal ve Ekonomik Durum
Havzada Daha Önce Yapılmış Çalışmalar
Havzanın Sorunları (tarım, orman, mera, yamaç arazilerde)
16
3 ISLAH TEDBİRLERİ
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
Yamaç Islahı
Ana ve Tali Derelerin Islahı
Kumul tesbiti
Yardımcı Tesisler
Koruma İşleri
4 İMKANLAR VE İHTİYAÇLAR
4.1 İmkanlar
4.2 İhtiyaçlar
4.3 İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar
17
5 YATIRIM GİDERLERİ
6
SONUÇ VE ÖNERİLER
7
ONAY SAYFASI
8 PROJE EKLERİ
8.1 Keşif ve Metraj Cetvelleri
8.2 Grafikler ve Profiller
8.3 Haritalar
8.4 Faydalanılan Kaynaklar
18
PROJE MALİYETİ 5 MİLYON YTL VE ÜZERİNDEKİ
KAMU YATIRIM PROJESİ TEKLİFLERİ İÇİN
FİZİBİLİTE RAPORU FORMATI
19
A.
YÖNETİCİ ÖZETİ
B.
ANA RAPOR
1. İÇİNDEKİLER
2. GİRİŞ
3. PROJENİN TANIMI VE KAPSAMI
4. PROJENİN ARKA PLANI (MEVCUT DURUM)
i) Sosyo-ekonomik Durum (genel, sektörel, bölgesel)
ii) Bölgesel Politikalar ve Programlar
iii) Kurumsal Yapılar ve Yasal Mevzuat Proje Fikrinin Kaynağı
5. PROJENİN GEREKÇESİ
i) Ulusal ve Bölgesel Düzeyde Talep Analizi
ii) Ulusal ve Bölgesel Düzeyde Gelecekteki Talebin Tahmini
20
6. MAL VE/VEYA HİZMETLERİN SATIŞÜRETİM PROGRAMI
i) Satış Programı
ii) Üretim Programı
iii) Pazarlama Stratejisi (fiyatlandırma, tanıtım ve dağıtım)
7. PROJE YERİ/UYGULAMA ALANI
i)
ii)
iii)
iv)
v)
vi)
Fiziksel ve coğrafi özellikler
Ekonomik ve Fiziksel Altyapı
Sosyal Altyapı
Kurumsal Yapılar
Çevresel Etkilerin Ön-değerlendirmesi
Alternatifler, Yer Seçimi ve Arazi Maliyeti
21
8. TEKNİK ANALİZ VE TASARIM
i) Kapasite Analizi ve Seçimi
ii) Alternatif Teknolojilerin Analizi ve Teknoloji Seçimi
iii) Seçilen Teknolojinin Çevresel Etkileri, Koruma Önlemleri ve
Maliyeti
iv) Teknik Tasarım (süreç tasarımı, makine-donanım, inşaat işleri,
arazi düzenleme, yerleşim düzeni vb.)
v) Yatırım Maliyetleri (inşaat, makine-donanım vb.)
9. PROJE GİRDİLERİ
i)
ii)
Girdi İhtiyacı (ham ve yardımcı maddeler)
Girdi Fiyatları ve Harcama Tahmini
22
10. ORGANİZASYON YAPISI, YÖNETİM VE İNSAN
KAYNAKLARI
i) Kuruluşun Organizasyon Yapısı ve Yönetimi
ii) Organizasyon ve Yönetim Giderleri (genel giderler vb.)
iii) İnsangücü İhtiyacı ve Tahmini Giderler
11) PROJE YÖNETİMİ VE UYGULAMA PROGRAMI
i) Proje Yürütücüsü Kuruluşlar ve Teknik Kapasiteleri
ii) Proje Organizasyonu ve Yönetim
iii) Proje Uygulama Programı (Termin Planı)
23
12. İŞLETME DÖNEMİ GELİR VE GİDERLERİ
i) Üretimin ve/veya Hizmetin Fiyatlandırılması
ii) İşletme Gelir ve Giderlerinin Tahmin Edilmesi
13. TOPLAM YATIRIM TUTARI VE YILLARA
DAĞILIMI
i) Toplam Yatırım Tutarı (iç ve dış para olarak)
ii) Yatırımın Yıllara Dağılımı
14. PROJENİN FİNANSMANI
24
15. PROJE ANALİZİ
i)
ii)
iii)
iv)
v)
Finansal Analiz
Ekonomik Analiz
Sosyal Analiz
Duyarlılık Analizi
Risk Analizi
EKLER
i) Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Raporu
ii) Diğer Destek Etütler
25
Dış Kaynaklı Projelerde Kullanılan
Dispozisyon (FAO, AB, UNDP, vb.)
26
- Kapak Sayfası
- Proje Özeti
- İçindekiler Tablosu
- Kısaltmalar
1. GİRİŞ
Proje ile ilişkili genel koşullar, ulusal, sektörel
politika, program, öncelikler.
27
2. MEVCUT DURUM ANALİZİ
2.1 Mevcut koşulların tanımı
2.2 Problem analizi (katılımcı)
2.3 Paydaş analizi
2.4 Ana çözüm ihtiyaçları, amaç ve hedef analizi
2.5 Strateji (amaç ve hedeflerin elde edilmesi alternatifleri)
3. PROJE ÇERÇEVESİ
3.1 Hedef, Amaç, Çıktılar, Stratejiler
3.2 Faaliyetler
3.3 Riskler ve varsayımlar
3.4 Sürdürülebilirlik
28
4. PROJE YÖNETİMİ
4.1 Proje yönetimi, uygulamaları ile ilgili kurumsal düzenlemeler,
sorumluluklar, eşgüdüm
4.2 Proje girdileri ve bütçesi
5. PROJE İZLEME VE DEĞERLENDİRME
5.1 İzleme ve değerlendirme, başarı göstergeleri
5.2 Bilgilerin paylaşımı
6. PROJE UYGULANABİLİRLİK (FİZİBİLİTE) ANALİZLERİ
6.1 Finansal ve Ekonomik Analiz (Fizibilite)
6.2 Çevresel Uygulanabilirlik (ÇED)
6.3 Sosyal Uygulanabilirlik
6.4 Projenin Dışsallıkları
29
EKLER
1
Proje Mantıki Çerçeve Matrisi
2
Çalışma Planı (Proje Uygulama Planı)
3
Proje Bütçesi
4
Fizibilite analizleri detay tabloları
5
Proje sahası tanıtımı ile ilgili detay bilgiler, haritalar
6
Faaliyetlerle ilgili standartlar, detay tanımlar, çizimler, vb.
7
Diğer
30
DPT Projeleri ve Dış Kaynaklı Projelere göre
Ormancılık Uygulama Projelerinde yetersiz olan bölümler
1. Paydaş analizi (MH Planları hariç)
2. Talep/İhtiyaç Analizi (MH Planları hariç)
3. Proje Çerçevesi (Proje Mantıki Çerçevesi)
-
Amaç, Çıktılar (Sonuçlar), Stratejiler
Faaliyetler
Riskler ve varsayımlar
Sürdürülebilirlik
31
3. Proje İzleme ve Değerlendirme
İzleme ve değerlendirme yöntemleri,
performans (başarı) göstergeleri
4. Proje Analizi
-
Finansal Analiz
Ekonomik Analiz
Sosyal analiz
Çevresel Etki Analizi
DPT yaklaşımında analizlerin projeli ve projesiz
durum farklarına dayandırılması tercih edilmektedir.
32
Proje Sonuçlarının İzlenmesi
ve Değerlendirilmesi
Performans Göstergeleri
33
Proje Süreci
(Projelerin hazırlanması ve yürütülmesinin 6 aşaması)
Proje Fikrini
Belirleme
Sonuçları İzleme
ve Değerlendirme
Projenin Tasarımı
Ön Değerlendirme
(Ekonomik, Ekolojik,
Sosyal Fizibilite Analizleri)
Uygulama
Finansman
34
Proje Sürecinin Aşamaları
• Proje Fikrini Belirleme: Projenin ilk fikir ve tasarım aşaması.
• Projenin tasarımı: Projenin teknik ve operasyonel açıdan detaylı
olarak tasarlandığı aşama.
• Proje Öncesi Değerlendirme: Tasarımı tamamlanmış olan projenin
teknik, mali, ekonomik, sosyal, çevresel, kurumsal
yönlerden uygun ve desteklenmeye değer olup
olmadığının belirlenmesi.
• Finansman: Finansman teklifinin ilgili karar vericiler tarafından
kabul edildiği ve finansmanın sağlandığı aşama.
• Uygulama: Projede öngörülen faaliyetlerin uygulanması ve izlenmesi
aşaması.
• Değerlendirme: Proje performans ve sonuçlarının değerlendirilmesi.
(proje sonunda ve/veya daha sonraki dönemlerde). 35
 Projeli ve projesiz durumlar arasındaki farklara
(maliyet ve faydalar için) değerlendirme.
 Değerlendirmede katılımcılık, farklı paydaşlara
göre proje değerlendirme sonuçları.
36
Tablo 1:
No.
BİR HAVZA ISLAHI PROJESİNDE
EKONOMİK, ÇEVRESEL, SOSYAL ETKİLER
Ekonomik etkiler
1
Odun üretimi
2
Odun dışı orman ürünleri
3
Çevresel etkiler
Havza istikrarı (stabilitesi)
Erozyonun azalması, toprak
muhafaza
Tarım alanları verimliliği Su kaynaklarının miktar ve
ve üretimi
kalitesinde iyileşme
4
Mera alanları verimliliği
5
Hayvancılık gelirleri
6
Arıcılık gelirleri
7
Doğal afetlerin zararları
8
Gelir dağılımına etki
9
Devlet bütçesine gelirler
Sosyal etkiler
İstihdam
Göçün azalması
Yerel kültürün korunması
Karbon birikimi, oksijen üretimi
Politik istikrar
Biyolojik çeşitliliğin korunması,
restorasyonu
Baraj ve göletlerde sedimentasyon
azalması, baraj ömürlerinde uzama
Doğal peysajın korunması,
restorasyonu
Doğal afetlerin neden olduğu
can kayıplarında azalma
Köy içi dayanışma ve köy
kurumları güçlenmesi
Kurumsal kapasitelerin
gelişmesi
Yaban hayatının korunması
Toplumda farkındalığın artması
Sosyal hizmetlerre ulaşım
37
Projelerde İzleme ve Değerlendirme
Nedir?
Niçin yapılır?
Bir projenin etkilerinin, verimliliğinin, etkinliğinin, ve
sürdürülebilirliğinin, proje başlangıcında tespit edilmiş
hedefler çerçevesinde izlenmesi, dönemsel olarak tesbiti ve
değerlendirilmesidir.
Proje başarısının değerlendirilmesi, performansının
artırılması, deneyimlerinden diğer program ve projelerde
yararlanma amacıyla yapılır.
Nasıl yapılır?
Detaylı sistematik analizlerle.
Kimler yapar? İzleme ve değerlendirme konusunda uzman kişiler/ekipler
tarafından (tercihan bağımsız ve tarafsız uzmanlarca).
Ne zaman?
Proje uygulama sürecinde, periyodik değerlendirmeler ve
raporlama (3 aylık, 6 aylık, yıllık) (Proje Ekibince).
Proje ortası, sonu ve sonrasında (Tarafsız Değerlendirme).
38
GÖSTERGELER
Gösterge Nedir, Ne İşe Yarar?
Göstergeler, proje uygulamaları sonucunda önceden belirlenen
hedeflere (Amaç ve Çıktıların gerçekleşmesine) ne ölçüde
ulaşıldığının izlenmesinde ve değerlendirilmesinde kullanılan
somut ve objektif olarak ölçülebilir araçlardır.
Her bir gösterge kısaca hedefe (amaç/çıktı) ilişkin Nicelik (ne
kadar), Nitelik (nasıl), Zaman (ne zaman) ve Yer (nerede)
konularında bilgileri içermelidir.
Nicelik göstermeyen sadece niteliğe dayalı göstergeler .zleme
ve değerlendirmede yeterli katkıyı sağlayamazlar.
39
Gösterge Sayısı:
Normal olarak her faktör için (Hedef, Amaç, Çıktı) en az bir,
tercihan birden fazla gösterge kullanılmalıdır. Böylece, amacın
başarılıp başarılmadığı daha şekilde güvenilir değerlendirilebilir.
Gösterge Özellikleri:
Özel: Ölçülecek faktörle ilgili ona has olmalı;
Ölçülebilir: Değeri objektif olarak algılanabilir, doğrulanabilir olmalı;
Üzerinde Uzlaşılan: Uygunluğu, güvenililirliği konusunda uzlaşı olmalı;
Gerçekçi ve Duyarlı: Proje faktörleri ile ilgili ve gerçrkçi olmalı;
Maliyet etkin: Kabul edilebilir maliyette olmalı
40
Göstergeler, girdi, çıktı, verimlilik, sonuç ve kalite göstergeleri olarak
sınıflandırılır.
Girdi göstergeleri: Proje faaliyetleri, çıktıları veya macı için kullanılan insan,
mali ve fiziksel k.aynaklardır.
Çıktı göstergeleri: Üretilen mal ve hizmetlerin niceliği (miktarı) konusunda
bilgi vermesine rağmen, sonuçlara ulaşılıp ulaşılmadığı veya üretilen mal veya
hizmetin kalitesi ve üretim sürecinin etkinliği konusunda tek başına açıklayıcı
değildir.
Verimlilik göstergesi: Birim çıktı başına harcanan girdi veya maliyeti
gösterir. Girdiler ile çıktılar arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
Sonuç göstergeleri: Elde edilen sonuçların/çıktıların, amaç ve hedeflerin
gerçekleştirilmesinde nasıl ve ne ölçüde başarılı olduklarını gösterirler ve
amaç ve hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını ortaya koymaları bakımından en
önemli performans göstergeleridir.
Kalite göstergeleri: Mal veya hizmetlerden yararlananların veya ilgililerin
beklentilerinin karşılanmasında ulaşılan düzeyi gösterir.
41
Göstergelere Örnekler
(Bir Havza Islahı projesinde)
- Girdi göstergesi: Harcanan para, işgücü sayısı‚
malzeme miktarları, vb.
- Çıktı göstergesi: Teraslanan ve dikim yapılan alan
- Verimlilik göstergesi: Hektar ıslah tedbirleri
maliyeti, hektarda kullanılan işgücü veya
makine saat sayısı, vb.
- Sonuç göstergesi: Taşınan toprak miktarında, alt
havzada sel zararlarına harcanan paralarda
azalma, vb.
42
DOĞRULAMA KAYNAKLARI
Göstergelerin kontrol edilmesi için gerekli bilgiyi sağlayacak
dokümanlar, raporlar ve diğer kaynaklardır.
Doğrulama kaynakları göstergeler ile eş zamanlı olarak belirlenmelidir
Doğrulama kaynakları şu bilgileri vermelidir:
- Bilginin sağlanacağı format (örn: İlerleme raporları, proje hesapları,
proje kayıtları, resmi istatistikler, değerlendirme misyon raporları,
anketler, vb.),
- Bilgiyi kimin sağlayacağı,
- Bilginin hangi sıklıkta sağlanacağı (örn: Aylık, üç aylık, yıllık vb.)
43
Birçok projede güvenilir göstergeler ve bunlara dayalı proje
başlangıç durumu tesbiti (baseline çalışması) yapılmaması
nedeniyle sonraki safhalarda proje etki ve başarısının
değerlendirmesinde zorluk yaşanmıştır.
Örneğin bazı havza rehabilitasyon projelerinde, proje başında
halkın gelir durumu değerlendirilmediğinden proje sonunda
yoksulluğun azalmasına olan katkılar/etkiler ölçülememiştir.
Aşağıdaki slaytta gösterildiği gibi, Göstergeler ve
Doğrulama Kaynakları proje mantıksal çerçeve matriksi
içinde amaç ve çıktılar/sonuçlar karşısında gösterilir.
Ancak proje mantıksal çerçeve matriksi daha ziyade dış
kaynaklı projeler ve büyük projelerde yer alırken uygulama
projelerinde yer almamaktadır.
44
Proje Mantıksal Çerçevesi Matriksi
Proje Müdahele Mantığı, Kapsamı
Objektif (nesnel) olarak
Doğrulanabilen Göstergeler
Doğrulama Kaynakları
(Yöntemleri )
Varsayımlar
Genel Hedef (Uzun dönem amaç):
Projenin katkıda bulunacağı ve proje
sonrası uzun dönemde gerçekleşcek
ideal durumdur.
Genel hedefe yapılan katkının
derecesini ölçer. Değerlendirme
esnasında kullanılır. Ancak, projenin
kendisinin bu bilgileri toplamaya
çalışması genellikle uygun değildir.
Göstergeleri doğrulamak için
kullanacağınız veri kaynakları
nelerdir – örneğin spesifik
raporlar, tutanaklar, etütler,
hesaplar, devlet istatistikleri,
Amaç göstergelerini nasıl
doğrulayacaksınız?
Proje Amacı:
Proje sonucunda ulaşılacak amaçtır.
Özgün, ölçülebilir, ulaşılabilir, gerçekçi
olarak ve belli bir zaman ve yere bağlı
olarak tanımlanır. Etkisinin proje
sonrasında devam etmesi beklenir.
“Amacın gerçekleşip
gerçekleşmediğini nasıl
anlayacağız?” sorusunun
cevaplandırılmasına yardımcı olur.
Miktar, nitelik ve zaman ile ilgili
uygun ayrıntıları içermelidir.
Amaç göstergelerini nasıl
doğrulayacaksınız? Bilgileri kim
toplayacak, maliyeti ne olacak ve
ne kadar zaman alacak?
Proje Amacı-Genel Hedef ilişkisini
etkileyebilecek olan varsayımlar (eğer
bu amaca ulaşılısa bu varsayımlarda
bahsedilen koşullar gerçekleşirse uzun
dönem amaca katkı sağlanacaktır).
Proje Sonuçlar (Çıktıları):
Proje amacının gerçekleştirilmesi için
ulaşılması gereken sonuçlardır.
Ölçülebilir, gerçekleştirilebilir olarak
tanımlanmalıdır.
“Sonuçların elde edilip edilmediğini
nasıl anlayacağız?” sorusunun
cevaplandırılmasına yardımcı olur.
Miktar, nitelik, zaman ile ilgili
uygun ayrıntıları içermelidir.
Sonuç (Çıktı) göstergelerini nasıl
doğrulayacaksınız? Mevcut
durumun ölçümüne ihtiyaç var
mı? Bilgileri kim toplayacak,
maliyeti ne olacak , ne kadar
zaman alacak?
Çıktı – Amaç ilişkisini etkileyebilecek
varsayımlar (eğer bu çıktılar elde
edilirse ve bu varsayımlarda bahsedilen
koşullar gerçekleşirse çıktılar
üretilebilir.
Faaliyetler:
Amaca ulaşma yolunda planlanan proje
sonuçlarının (çıktıların) üretilmesi için
belli zamana ve kaynakların kullanımna
dayalı olarak gerçekleştirilecek
faaliyetler ve buınların alt faaliyetleridir.
Faaliyetler-Çıktı ilişkisini
etkileyebilecek varsayımlar (eğer bu
faaliyetler uygulanırsa ve bu
varsayımlarda bahsedilen koşullar
gerçekleşirse çıktılar elde edilebilir
(üretilebilir).
Girdiler:
Faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için
gerken girdilerdir.
Faaliyetlerin başlamasından önce
mevcut olması gereken önkoşullardır.
45
izinler, protokollar, bütçe temini vb.)
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı Nedir?
Projenin farklı seviyelerdeki amaç, çıktı/sonuç,
faaliyetler ve girdiler arasındaki nedensel
ilişkileri kuran, bunların gerçekleştiğini uygun
göstergelerle kontrol eden ve proje kontrolü
dışında kalan ve başarıyı etkileyecek riskleri
yeterli şekilde dikkate alan proje analiz,
hazırlama ve uygulama aracıdır.
46
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı ile Proje Hazırlama Aşamaları
ANALİZ AŞAMASI
1. Paydaş Analizi
2. Problem Analizi
3. Amaç ve Çıktıların
(Sonuçların) Analizi
PLANLAMA AŞAMASI
5. Mantıksal çerçeve
matrisinin hazırlanması
6. Faaliyetlerin planlanması
7. Bütçenin hazırlanması
4. Strateji Analizi
47
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı ile Proje Hazırlama Aşamaları
ANALİZ AŞAMASI
1. Paydaş Analizi – paydaşların , onların
perspektifinden ana problem ve
beklentilerin, yaratacakları kısıtların,
fırsatların ve katkıların belirlenmesi.
2. Problem Analizi – problemlerin
ve bunların farklı seviyeleri arasındaki
neden-sonuç ilişkilerinin analizi.
3. Amaç ve Çıktıların (Sonuçların) Analizi
belirlenen problemlerden hareket ederek
amaç ve amaca ulaşmaya yönelik çıktıların
(hedeflenen sonuçların) belirlenmesi.
4. Strateji Analizi – amaç ve çıktıların
gerçekleştirilmesi için izlenebilecek
alternatif stratejilerin mukayesesi ve en
uygun stratejinin belirlenmesi. Amaç ve
çıktıların son şeklinin verilmesi.
PLANLAMA AŞAMASI
5. Mantıksal çerçeve matrisinin
hazırlanması – proje yapısının
tanımlanması, onun içsel mantığının test
edilmesi, amaç ve çıktıların (sonuçların)
ölçülebilir terimlerle tanımlanması;
bunlara ulaşmak için uygun ana
faaliyetlerin tanımlanması.
6. Faaliyetlerin planlanması –faaliyetlerin
detaylandırılması, sırasının, birbirleriyle
bağlantılarının belirlenmesi;
sorumlulukların tahsis edilmesi faaliyet
planının hazırlanması.
7. Bütçenin hazırlanması – Faaliyet
planından hareketle gereklin girdilerin
belirlenmesi ve bütçenin hazırlanması.
48
Amaç, Hedef (Çıktı), Faaliyet, Girdi Bağlantıları
AMAÇ
Çıktı/Sonuç 1
Faaliyet 1
(F1.1)
F1.2
Çıktı/Sonuç 3
Çıktı/Sonuç 2
F2.1
F2.2
F2.3
F2.4
F3.1
F3.2
F3.3
- Amaca ulaşmak için hangi sonuçları elde etmek gereklidir?
- Herbir çıktıyı/sonucu elde etmek için hangi faaliyetler gerçekleştirilmelidir?
- Bu faaliyetler gerçekleştirildiğinde bu sonuçlar elde edilebilirmi, yoksa başka
faaliyetler mi gereklidir?
- Bu Çıktılar/Sonuçlar elde edildiğinde Amaca ulaşılabilir mi, yoksa başka
49
çıktıların üretilmesi mi gereklidir?
RİSKLER VE VARSAYIMLAR
Proje hazırlanması ve değerlendirmesi sırasında, projenin başarısı
üzerinde önemli etkilere sahip ancak projenin kontrolü dışındaki
Dışsal Faktörler tanımlanarak dikkate alınmalıdır.
Risk nedir?
Projenin başarısı için önemli olan ve dışsal faktörler olarak ifade
ettiğimiz olumsuz etkilerin tümü.
Varsayım nedir?
Projenin başarısını etkileyen dışsal faktörlerin olumlu olarak ifade
edilmesidir. Varsayımlar esas olarak riskler yönetildikten sonra
sonuçların ve amaçların elde edilmesi için gerekli olduğu kabul edilen
koşullardır.
50
Risk Matrisi
Risk Tanımı
Ana amaç
Varsayım (tanımı)
Risk etkisi
Risk’in olasılığı
(Yüksek/Orta/Düşük) (Yüksek/Orta/Düşük)
Riske karşı
tedbir
1.
2.
Proje Amacı
1.
2.
Çıktı 1
1.
2.
3.
Çıktı 2
1.
2.
Çıktı 3
1.
51
Varsayımların Oluşturulması
– Proje faaliyetlerine başlanabilmesi için gerekli önkoşulları belirlenmesi,
– Her aşama (Proje Sonuçların üretilmesi, Proje Amacına ulaşma, Uzun Dönem
Amaca katkı sağlama aşamaları) için risklerin belirlenmesi
– Bu risklerin olumlu ifadelere çevrilmesi (varsayıma dönüştürülmesi)
– Bu varsayımların projenin başarısı açısından öneminin ve gerçekleşme
ihtimalinin gözden geçirilmesi (varsayım algoritması) ve gerekirse bunlarla
ilgili önlemler alınması
– Gerekli varsayımların uygun seviyelere uygun olarak mantıksal çerçeve
matrisine yerleştirilmesi
52
Sürdürülebilirlik
Proje finansmanı sona erdikten sonra proje sonuçlarının gelecekte
sürdürülebilmesi için uygulanacak tedbirlerin planlanması çok önemlidir. Bu
amaçla projede aşağıdaki bileşenlerin yer alması (fakat bunlarla sınırlı
olunmaması) gerekmektedir.
Paydaşların sahiplenmesi – Projenin hedef kitlesi ve paydaşların
(faydalananların) tasarım ve sonraki çalışmalara katılım ve benimsemelerinin
ölçüsüdür. Böylece, proje sona erdikten sonra da desteklerini devam ettirecekler ve
projenin sürdürülebilir olması mümkün olabilecektir.
Siyasi destek – Hükümetin, kilit kurumların üst düzey karar vericilerinin
(merkezde ve taşrada) proje sonuçlarının sürdürülmesi ve yaygınlaştırılmasına
olan desteklerinin, proje sonrasında ne ölçüde gerçekleşeceğidir.
Uygun teknoloji – Projede kullanılan teknolojilerin uzun vadede uygulanıp
uygulanamayacağı (örn: bakım, onarım, yaygınlaştırma için girdilerin ve yedek
parçaların temin edilebilirliği; güvenlik kurallarının yeterliliği, teknolojilerin
öğrenilebilir, uygulanabilir olması).
53
1.
2.
3.
4.
5.
Sosyo-kültürel konular – Projenin, yerel sosyal ve kültürel normları
ve davranışları ne derece dikkate aldığı ve projeden faydalanan tüm
grupların uygulama süreci ve sonrasında, projenin hizmet ve
faydalarına yeterli erişimlerinin hangi önlemlerle sağlayanacağıdır.
Çevrenin korunması – Projenin çevreyi koruma veya çevreye zarar
verme (vermeme) boyutudur.
Kurumsal ve yönetimsel kapasite – Uygulamacı kurumların proje
sonuç ve uygulamalarının proje sonrasında da sürdürülmesi
konusundaki yeterli bilgi ve beceri kapasitelerine sahip olması.
Ekonomik ve finansal uygulanabilirlik – Projenin ortaya çıkan
faydalarının maliyetine ağır basması, geri ödeme süresinin uygun
olması, bütçe tahsis ihtiyaçlarının karşılanabilir olması. K
Kamuoyu farkındalığı – Kamuoyuna ve paydaşlara projenin
ilerlemesi ve başarısı konusunda bilgi verme (medya vasıtasıyla). 54