Transcript 2. Dünya SAVAŞ Sunumu

T.C
OSMAN ÜLKÜMEN LİSESİ
ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ
DERSİ PERFORMANS ÖDEVİ
ERKAN AĞRIKLI
Hazırlayanın:
Adı: Betül
Soyadı: İskender
Sınıfı:12/SOS/B
II.DÜNYA
SAVAŞI
1939-1945
II.DÜNYA SAVAŞI’NIN NEDENLERİ

I.Dünya Savaşı sonrası güçler dengesinin bozulması
Alman,Avusturya-Macaristan,Rus ve Osmanlı imp.

I.Dünya Savaşını bitiren antlaşmaların ağır şartları

Dünya barışını koruma çabalarının yetersiz kalması
Milletler Cemiyeti,Locarno Antlaşması,Kellog Paktı.

1929 Ekonomik Krizi ve dünyaya etkileri

Almanya,İtalya ve Japonya’nın yayılmacı siyasetleri

Totaliter,faşist,militarist ve komünist rejimler
JAPONYA kavram ve şahıslar
Militarist
• Askerlerin yönetici olduğu yada askeri yöntemlerin uygulandığı
yönetim şekli.
Pozitif Politika
• Japonya’nın askeri güce dayalı olarak izlediği yayılma siyaseti.
Asya Asyalılarındır
• Japonya’nın 1934’te Batılı devletlerin Çin ile ilişkilerini kesmesini
istemesi.
Yeni Düzen
• Japonya’nın Çin’in büyük bölümünü işgale başlayıp Batılı devletleri
Doğu Asya’dan uzaklaştırma siyaseti.
JAPONYA

I.Dünya Savaşı sonrası Doğu Asya’daki Alman sömürgelerini aldı.

Çin’den ekonomik ayrıcalıklar elde etti.

1922 Washington Deniz Silahsızlanma Konferansı ile
Japonya’nın deniz gücünün sınırlandırılmasına çalışıldı.

1929 Ekonomik krizinden sonra Liberal hükümetlerin
yerini Militarist yönetimin almasıyla yayılmacı politi- ka
izledi (Pozitif Politika).

1931 de Mançurya’yı ve Çin’in birçok bölgesini işgal etti.
JAPONYA
• Japonya’nın Çin’e Yönelmesi
• Avrupa’da İngiltere’nin Yatıştırma Politikası izlemesi-İspanya iç
•
•
•
•
savaşının çıkması
ABD’nin tarafsızlık politikası izlemesi ( Monroe Doktrini )
İtalya’nın Habeşistan’a Almanya’nın Ren bölgesine asker sevk
etmesi
Almanya ile İtalya’nın Berlin-Roma Mihveri’ni kurmaları
Almanya ile SSCB’ye karşı Anti Komintern Paktı kurması
NOT:
• 1933’te Milletler Cemiyeti’nden ayrılmış, 1934’te Washington
Antlaşması’ndan çekilmiş, ’Asya Asyalılarındır’ politikasını uygulamıştır.
• 1938’de ‘Yeni Düzen’i ilan edip Batılıları bölgeden uzaklaştırmak
istemiştir.
İTALYA





I.Dünya savaşı sonrası istediğini alamamış siyasi,sosyal ve
ekonomik sorunlar 1922’de Mussolini’yi iktidara getirmiştir.
İdeoloji olarak Faşizm’i benimseyen Mussolini;
Merkezi yönetimi güçlendirmiş,
Demokrasiyi ve muhalefeti ortadan kaldırmış,
Ülkedeki etnik grupları İtalyanlaştırmaya çalışmış,
Dış politikada;
 Eski Roma’yı canlandırmaya kalkışmış, sömürgeci ve yayıl-macı
siyaset izleyerek Yugoslavya’dan Fiüme, Yunanistan-dan
Korfu’yu almış, Arnavutluk üzerinde nüfuz kurmuştur.
 Afrika’da Libya’ya ek olarak Habeşistan’ı (Etiyopya) işgal
etmiştir.

İTALYA
İtalya’nın Habeşistan’ı İşgali 1936






1929 Ekonomik krizi sonucu devletlerin milliyetçi politikalar izle-mesi
(Hammadde-Pazar sıkıntısı)
Japonya’nın Mançurya’yı işgaline,Almanya’nın Versay koşullarını
değiştirmesine İngiltere ve Fransa’nın tepkisizliği,İşgalin sonuçları
Almanya’nın Locarno Antlaşması’nı feshetmesine
İtalya’nın Akdeniz’de İngiltere’ye rakip olmasına
Almanya’nın Ren bölgesini silahlandırmasına
İtalya ve Almanya’nın Berlin-Roma Mihveri’ni kurmasına ortam
hazırlamıştır.
Yatıştırma Siyaseti

İngiltere başbakanı Chamberlain ile özdeşleşen politika. Almanya ve
İtalya’nın izlediği saldırgan politikalara karşı İngiltere’nin Hitle-rin
yayılma sahasını D.Avrupa olarak görerek göz yumması.
ALMANYA
kavram ve şahıslar
Saar Bölgesi
1935’te halk oylaması sonucu Fransa, Almanya’ya bıraktı.
Ren Bölgesi
Versay Antlaşması uyarınca Alman-Fransız sınırında silahsızlandırılan bölge.Almanya bölgeye 1936’da asker sevk etti.
Südet Bölgesi
1938 Münih Konferansı sonucu 3,5 milyon Almanın yaşadığı bu
bölgeyi Çekoslavakya Nazi Almanyası’na verdi.
Hayat Sahası
‘Almanya topraklarının Alman ırkına yeterli gelmeyeceği’ fikri
uyarınca Alman hükümetinin izlediği yayılmacı politika.
ALMANYA
Versay Antlaşması’nın ağır şartları 1929 Ekonomik Krizi
Hitler’i ve Nazileri iktidara getirmiştir(Ocak 1932).
Hitler’in Dış Politikası
I.Aşama: Versay’ın kısıtlamalarını ortadan kaldırmak
•
•
•
•
•
•
•
•
Silahsızlanma Konferansı ve Milletler Cemiyeti’nden çekilmesi 1933
Gizlice silahlanarak askeri gücünü artırmıştır. 1934
Locarno Antlaşması’nı feshetmiştir. 1934
Zorunlu askerliği getirmiştir. 1935
Fransa’dan Saar bölgesini almıştır. 1935
Ren bölgesine asker sevk etmiştir.1936
Avusturya ile birleşmiştir.(Anschluss Olayı) 1938
Berlin-Roma Mihveri ile Anti Komintern’i imzaladı.
ALMANYA
Hitler’in Dış Politikası
II.Aşama: Almanya sınırları dışındaki bütün Almanları ‘Ulus
Devlet’ anlayışıyla tek çatı altında toplamak.
• Çekoslavakya sınırlarında kalan Almanların yaşadığı Südet’i almak
III.Aşama: ‘Hayat Sahası’ projesini gerçekleştirmek.
•
•
•
•
•
•
Çekoslavakya’yı işgal etti.1939
Litvanya’dan Memel’i aldı.1939
İtalya ile Çelik Paktı imzaladı.1939
SSCB İle Saldırmazlık Antlaşması yaptı.1939
Polonya’yı SSCB ile işbirliği yaparak işgal etti. 1 Eylül 1939
NOT; Bu paylaşım savaşın nedenidir.
ÜLKELER ARASI GRUPLAŞMALAR
BERLİN-ROMA-TOKYO MİHVERİ 1936
Nazilerin iktidara gelmesi İTA-FRA-İNG yakınlaştırmış
 İtalya’nın Habeşistan’ı işgali İngiltere ile arasını açmış
 Fransa’da Halk Cephesi iktidara gelince Fransa, SSCBye yanaşmış bu gelişmeler İTA-İNG-FRA bloğunu bozmuştur.
 İtalya, Almanya ve Avusturya’nın bağımsızlığını tanımış bu
gelişmeler 1936’da Berlin-Roma Mihveri’nin kurul-masını
sağlamıştır.
 1937’de ittifaka Japonya da katılmıştır.

ÜLKELER ARASI GRUPLAŞMALAR
ANTİ-KOMİNTERN PAKT 1936
• Fransa-SSCB yakınlaşması üzerine Almanya’nın Ren böl•
•
•
gesine girmesi ve komünizme karşı kampanya yürütmesi
SSCB’nin Almanya aleyhine silahlanmaya başlaması
Japonya’nın Uzak Doğu’da yayılma siyaseti izlemesi
SSCB’ye karşı Almanya-Japonya arasında rejim esasına göre
kurulmuş, sonra İtalya katılmıştır.
ÇELİK PAKT 1939
• Almanya’nın Çekoslavakya’yı işgali üzerine İtalya ile yaptığı
ittifak antlaşmasıdır.
MÜTTEFİK

Fransa


Vichy Hükümeti General Petain
Sürgün Hükümeti General De Gaulle

İngiltere

1940’a kadar N.Chamberlian
1940-1945 W.Churchill
1945’ten sonra C.Attle



ABD


1945’e kadar F.Roosevelt
1945’ten sonra H.S.Truman

SSCB

J.Stalin
MİHVER
• Almanya
• Hitler
• İtalya
• Mussolini
• Japonya
• Hirohito
AVRUPA
CEPHELER
• Almanya-Fransa
• Yıldırım Harekatı
• Maginot Hattı
• Almanya-İngiltere
K.AFRİKA
• İtalya-İngiltere
• Almanya-İngiltere
• Torch Harekatı
• Kartal Hücumu
PASİFİK
• Almanya-SSCB
• Barbarossa Harekatı
• Stalingrad Kuşatması
• Almanya-ABD
• Atlantik Bildirisi
• Normandiya Çıkarması
•
•
•
•
Japonya-ABD
Pearlharbour Baskını
Midway Saldırısı
Leyte Savaşı
kavram şahıs
• Yıldırım Harekatı; Almanların Fransa üzerine başlattığı
saldırıya ABD tarafından verilen ad.
• Maginott Hattı; Fransa’nın Alman sınırına inşa ettiği geçilmez olarak nitelenen yer altında birbirlerine tünellerle bağlanmış savunma hattı.
• Yıldırım Harekatı’yla Danimarka ve Norveç’i alıp Belçika,
Hollanda’ya, saldıran Almanya Maginott Hattı’nı geçerek
Fransa’yı işgal edip Alman yanlısı Vichy Hükümeti’ni
kurdurmuş. De Gaulle İngiltere’ye kaçarak sürgünde direnişi örgütlemiştir.
• Alman ilerleyişi İngiltere’de Chamberlian hükümetini
düşürmüş yerine W.Churchill iktidara gelmiştir.
CEPHELER
avrupa
• Kartal Hücumu; İngiltere’yi teslim almak için Almanların
başlattıkları hava taarruzu.
• Hitler, Kartal Hücumunda çok kayıp verince İngiltere’yi
istiladan vazgeçerek Hayat Sahası projesi için Doğu Avrupa’ya yönelmiştir 1941.
• Hitler önce Bulgaristan ve Romanya ile ittifak yapmış
kısa süre sonra Yugoslavya ve Yunanistan’ı da işgal
etmiştir.
• Barbarossa Harekatı ile SSCB’yi istila etmek isteyen Hitler Stalingrad’da durdurulmuş zamanla geri çekilmiştir.
CEPHELER
d.avrupa
• Barbarossa Harekatı; Hayat Sahası projesini gerçekleş•
tirmek amacıyla Hitler’in SSCB’yi istila harekatı.
Barbarossa Harekatı ile SSCB’yi kısa sürede teslim almayı amaçlayan Almanlar Ruslarca durdurulmuştur.
• 1942’de saldıran Almanlar Moskova’yı düşüremese de
Kırım’ı almış Kafkaslara girip Maikop petrol bölgesini ele
geçirmiş Müttefiklerin İran üzerinden SSCB’ye yardımını
engellemiş ve enerji kaynaklarına sahip olmuştur.
• Stalingrad ; Alman taarruzunun püskürtüldüğü şehir. Almanlar ilk kez yenilmiş savaşın gidişatı değişmiştir. Hitler D.Avrupadan çekilmeye başlamış İtalya ve Normandiya’ (Müttefiklerin Fransa’ya çıkarma yaptıkları bölge)
da Müttefiklere de yenilen Almanlar, 7 Mayıs 1945’te
teslim olmuştur.
CEPHELER
k.afrika
• Eisenhower; K.Afrika’da Meşale (Torch) Harekatı ’nı ba-
şarıyla yöneten ABD generali. Normandiya Çıkarması’na
da komuta etmiştir.
• İtalya, Fransa’nın düşmesiyle K.Afrika hakimiyeti için
İngiliz ve Fransız sömürgelerine saldırıya geçmiş Süveyş
’i almak için başlattığı saldırıyı İngiltere püskürterek
kaybettiği yerleri geri almıştır.
• Almanya desteğiyle İtalya ile yeniden saldırıya geçmiş
İngiltere Mihver güçlerini Mısır ve Libya’dan atmış, İtalyan sömürgelerini ele geçirmiştir. 1942’de ABD’nin savaşa girip Fas ve Akdeniz’den K.Afrika’ya asker çıkarmasıyla (Meşale Harekatı ) 1943’ te Müttefikler bölgeye
hakim olmuş cephe kapanmıştır.
CEPHELER
pasifik
• ABD infirat politikası uyarınca tarafsızlığını ilan etmiş Alman
ilerleyişinin sürmesi üzerine “bedeli savaş sonunda ödenmek
şartıyla” İngiltere’ye yardım kararı alan, ABD; İngiltere ile,
”Atlantik Bildirisi”ni yayınlamış ama savaşa girmemiştir.
• Atlantik Bildirisi; ”Kalıcı barış, silahsızlanma, ulusların
kendi geleceğini belirleyebilmesi ve savaş sonunda
toprak alınmaması” ilkelerini içerir.
• Japonya kısa sürede Uzak Doğu’daki İngiliz ve Fransız sömürgelerine saldırmış Çin topraklarında ilerlemiştir.
• Japonya, ABD’nin uyguladığı petrol amborgosu üzerine Pa-
sifikteki Hawai deniz üssü Pearl Harbour’a saldırmıştır. Bunun üzerine ABD, İngiltere, SSCB ve 22 ülke ile BM İttifakı’nı
kurarak Müttefikler yanında savaşa girmiştir.
CEPHELER
kavram şahıs
• BM İttifakı; Atlantik Bildirisi İlkelerini esas almış zafer
elde edinceye kadar işbirliği kararlaştırılmıştır.
• McArthur; ABD’nin Pasifik komutanı.
• Yamamoto; Amiral. Japonya’nın Pasifik komutanı.
• Nisan 1942’ye kadar süren Japon ilerleyişini Mercan Denizi-
nde durduran ABD, Midway Deniz Savaşı’nı kazanarak ilerlemiştir.
• Leyte Deniz Savaşı’nı da kazanan ABD, Japonya’yı teslim almak için atom bombası kullanmıştır. Ağustos 1945
• 2 Eylül’de imzalanan ateşkes ile savaş bitmiştir.
Moskova-SSCB 1943
•
•
•
•
KONFERANSLAR
ABD, İngiltere, SSCB, Çin
Kalıcı barış için bir barış teşkilatının kurulması,
Washington’da kurulacak teşkilatın esasları belirlenmiş,
Türkiye’nin savaşa girmesi kararlaştırıldı.
Yalta-SSCB
Şubat 1945
• ABD-Roosevelt, İngiltere-Churchill, SSCB-Stalin
• Özgür Avrupa hakkında bildiri yayınlanmış, demokratik
•
•
yönetimlerin kurulması, halkların kendi geleceklerine
karar vermesi, yıkılan Avrupa’nın tamir edilmesi v.s.
SSCB’yi dengelemek için İngiltere,Fransa’yı işgale ortak
etmiş,SSCB Japonya’ya karşı savaşa girmesi karşılığında
BM’de üç sandalye almıştır.
Mart 1945’e kadar Mihver devletlere karşı savaşa giren
devletlerin BM’ye alınması kararlaştırılmıştır.
KONFERANSLAR
San Fransisco-ABD 1945
• ABD, İngiltere, SSCB, Çin, Fransa
• BM teşkilatının kurulması, üyelerinin,çalışma esaslarının,
görev ve sorumluluklarının belirlenmesi amacıyla toplanmış, BM teşkilatı kurulmuştur.
Potsdam-ALMANYA 1945
• ABD-Truman, İngiltere-Attlee, SSCB-Stalin
• Kararları ile Avrupa’nın siyasi,askeri,nüfus ve ekonomik
•
yapısını şekillendiren konferansta yaşanan Müttefikler
arası çıkar çatışmaları İki Kutuplu Dünya’yı doğurdu.
Avrupa, Almanya, Avusturya işgal bölgelerine ayrılmış
yapılacak barış antlaşmalarının çerçeveleri belirlenmiştir.
Savaşın Siyasi Sonuçları
• En az ABD etkilenmiş, Nükleer silahı gücünü artırmıştır.
• BM’nin New York’u,IMF’in Washington’u merkez seçmesi Avrupa merkezli dünya düzeninin değiştiğini gösterir.
• Altın rezervi,sanayisi,ticari gücü ABD’yi büyük güç yaptı.
• ABD, Japonya’yı işgal etmiş, burada üsler kurmuştur.
• Japon ordusu dağıtılmış, Japonya eğitim reformuna zorlanmış yeni bir anayasa hazırlatılmış, ayrıca tüm sömürgelerini boşaltmıştır.
Savaşın Siyasi Sonuçları
• D.Avrupa’da kurtarıcı olarak görülen SSCB bölgede komünist
rejimler kurdurmuş, dışlanmışlıktan kurtulurken büyük güç
olmuş, bu durum iki kutuplu dünya düzenini oluşturmuştur.
• Almanya, Avusturya ve İtalya işgal edilmiş, Almanya-Berlin,
Avusturya-Viyana, 4 işgal bölgesine ayrılmıştır.
• Faşizm, Nazizm tasfiye edilmiş, Asya,Afrika ve Orta Doğu’da
sömürgeciliğe karşı milli kurtuluş mücadeleleri başlamıştır.
• Milletler Cemiyeti yetkilerini Birleşmiş Milletler’e devretmiş,
demokratikleşme süreci hızlanmıştır.
• NOT: 12 Ada 1947 Paris Antlaşması ile İtalya’dan alınıp
Yunanistan’a verilmiştir.
Savaşın Ekonomik Sonuçları
• Savaş Avrupa’nın alt ve üst yapısını yok etmiş ; sanayi•
•
•
tarım-ulaşım-ticaret sektörleri ağır darbeler almıştır.
Avrupalılar sömürgelerini kaybetmiş, Alman, İngiliz, Fransız ve İtalyan ekonomileri iflas etmiş,kamu borçlanmaları artmıştır.
Savaşın zararlarını azaltmak için”uluslararası para fonu”
(IMF) kurulmuş,”Altın yada altına çevrilebilen paralar
(dolar)” ile ülke paraları garanti altına alınmıştır.
ABD altın rezervi %75, sanayi üretimi %50, ticaret
%25 ile öne çıkmıştır.
• Savaşın yıkıntılarını azaltmak için ”uluslararası imar ve
kalkınma fonu” kurulmuş, II.Dünya Savaşı’nın yaraları
I.Dünya Savaşı’na göre daha çabuk sarılmış 1949 da Avrupa ile birlikte Japonya ve SSCB’de yaralarını sarmıştır.
Savaşın Toplumsal Sonuçları ve İnsan Hakları
• Sivil kayıplar; hava saldırıları, sivil esirlerin öldürülmesi,
toplama kampları, salgın hastalıklar, atom bombası.
• Göçler; Germenler ve Japonlar ülkelerine, Alman, Japon
ve SSCB’nin zorla çalıştırdığı işçiler geri döndüler.
• Toplumsal travmalar,insan hakları ihlalleri; Yahudi soy-
kırımı, Nazi toplama kampları, atom bombası, SSCB sürgünleri, Japonların sömürgelerindeki uygulamaları,işgal
güçleriyle işbirliği yapanlara uygulananlar, ırk-din-mezhep cinayetleri ve yargısız infazlar, yağma-talan.
• Almanya ve Japonya’da Nürnberg ve Tokyo Mahkemele•
ri’nde Nazi ve Japon savaş suçluları yargılanmıştır.
BM’de ”Soykırımı engelleme ve cezalandırma Sözleşmesi’’ imzalanmıştır.
BM Teşkilatı
• 1941 Atlantik Bildirisi ile ABD ve İngiltere BM’nin temel•
lerini atmıştır.
1943 Moskova Konferansı ile ABD,SSCB,Çin ve İngiltere
bir araya gelmiş teşkilatın kurulmasında anlaşmışlardır.
• 1944 Washington Konferansı ile BM’nin taslağı,görev ve
yetkileri belirlenmiştir.
• 1945 Yalta Konferansı ile Mart 1945’e kadar Mihvercilere savaş açanların örgüte alınması kararlaştırılmıştır.
• 1945 San Fransisco Konferansı ile Türkiye’nin de arala-
rında yer aldığı 51 ülke tarafından kurulmuştur.1946 ’da
MC yetkilerini Birleşmiş Milletlere devretmiştir.
Birleşmiş Milletler
GENEL
KURUL
• Her üye
•
•
temsil
edilir.
Her üye
devletin
bir oy
hakkı
vardır.
Yasama
organı
GENEL
SEKRETERLİK
• BM’nin
•
diğer
organla
rının çalışması
için ortam ve
şartları
sağlar.
BM tarafından
ortaya
konan
program ve
politika
-ları uygular.
GÜVENLİK
KONSEYİ
• BM’nin
•
•
•
yürütme organı.
ABD,Çin
Rusya
Fra,İng
Daimi
üye ve
veto
hakkı
var.
Geçici
10 üye
VESAYET
KONSEYİ
• Sömür-
gecilik
bittiği için işlevi kalmamıştır.
EKONOMİK VE
SOSYAL KONSEY
• BM’nin
dünyadaki ekonomik ve
sosyal
problemler
için görevli
kurumu
ADALET
DİVANI
• BM’nin
•
•
yargı
organı.
9 yıl
için 15
yargıç.
Lahey
Adalet
Divanı
BM Teşkilatı
NOTLAR;
• 10 Aralık 1948 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
• 12 Ocak 1951 Soykırımı Suçunun Önlenmesi ve Cezalandı•
•
•
•
•
•
•
rılması kararları kabul edilmiştir.
Uluslararası ilişkilerde kuvvet kullanımını evrensel düzeyde
yasaklayan ilk anlaşma BM Sözleşmesi’dir.
BM genel merkezi New York, Arapça,Çince,Fransızca,Rusça,
İngilizce ve İspanyolca resmi dilleridir.
Daimi üyelerin veto hakkının bulunması “Devletlerin eşitliği
ilkesi” ne aykırıdır.
UNESCO: Paris. BM Eğitim,Bilim ve Kültür Teşkilatı
UNICEF: New York. BM Çocuk Fonu
IMF: Washington. Uluslararası Para Fonu
WHO: Cenevre. Dünya Sağlık Örgütü
Savaş Yılları Türkiye
• C.Başkanı: İsmet İnönü,
• Başbakanlar: Refik Saydam, Şükrü Saraçoğlu
• Türkiye’nin katıldığı konferanslar;
• Adana – Kahire - San Fransisco
• Türkiye’nin Saldırmazlık Antlaşması Yaptığı Devletler;
• İngiltere – Fransa - Almanya
• Not:
• Almanya ile yapılan anlaşma Türkiye’de Pantürkizm p-
ropagandasını canlandırmış, Hitler’in yenilmesiyle Pan
Türkist örgüt ve propagandacıları ortadan kaldırılmıştır.
Savaş dönemi Türk dış politikası
• Savaş dışı kalmak, toprak bütünlüğü ve bağımsızlığını
korumak, ”Denge Siyaseti” izlemek
• Savaş yılları;
• 1939: İtalya’nın Arnavutluk’u işgali, SSCB ile Almanya
arasında saldırmazlık anlaşması yapılması, SSCB’nin Boğazlarda taleplerde bulunması Türkiye-İngiltere-Fransa
arasında“Karşılıklı Yardım Antlaşması” yapılmıştır.
• 1940-1941:Hitlerin Balkanları istilası sonucu, Almanya
ile “Saldırmazlık Paktı” imzalanmıştır. Hitlerin SSCB’ye
saldırması ve Kafkaslarda ilerlemesi Türkiye’nin savaşa
girmesi konusunda üzerindeki baskıyı artırmıştır.
Savaş dönemi Türk dış politikası
• 1942-1943: Almanların Stalingrad yenilgisi Türkiye’nin
savaşa girmesi için baskıları daha da artırmıştır.
• 1943 Adana Konferansı’nda İnönü SSCB tehdidinden ve
savaşa hazırlıksız olunduğundan bahsetmiş ve destek
sözü almıştır. Müttefiklere yakınlaşan Türkiye yine de
savaş dışı kalmıştır.
• 1943: Moskova Konferansı’nda SSCB’nin baskısıyla Türkiye’nin savaşa girmesi için karar alınmıştır.
• Kahire Konferansı’da İnönü gerekli yardımın yapılması
şartıyla ilke olarak savaşa girmeyi kabul etmiştir.
Savaş Yılları Türk dış politikası
NOT:
• İngiltere’nin Türkiye’yi savaşa sokmak istemesinde; Almanya’ya karşı yeni bir cephe açmak ve savaş sonunda
Balkanlarda oluşabilecek SSCB varlığını zayıflatmak
vardır.
• 1944-1945: İngiliz ve Türk yetkililer yardım konusunda
anlaşamayınca Müttefiklerin Türkiye’ye olan yardımı kesilmiştir. İlişkileri canlandırmak isteyen Türkiye Alman
gemilerine boğazları kapatmış, Almanya’ya olan ihracatı
durdurmuştur.
• Türkiye Yalta Konferansı uyarınca S.Fransisco Konferansı’na katılıp Birleşmiş Milletler’e girebilmek için Mihverciler’e simgesel olarak savaş açmıştır (Şubat 1945).
Savaş Yılları Türkiye
• Milli Korunma Kanunu: Hükümete üretim-dağıtım-tüke-
tim ilişkilerini kontrol yetkisi veren kanun. Hükümete işletmelere el koyma, dış ticareti kontrol, halkın ve milli
savunmanın ihtiyacı ürünleri karsız alma yetkisi verildi.
• Bu kanunla Petrol Ofisi, Et Balık Kurumu açılmış, Karne
uygulamasına geçilmiş, Ticaret Ofisi, İaşe Müsteşarlığı
kurulmuştur.
• Narh Koyma: Fiyat artışını engellemek amacıyla hükümetin fiyatlarda alt-üst sınır belirlemesi.
• Karne Uygulaması: Temel tüketim mallarının devlet
kontrolünde karne ile dağıtılması 1942.
Savaş Yılları Türkiye
• Varlık Vergisi: Aşırı kazancı vergilemek amacıyla kurulan komisyonlarca ticaret ve sanayi ile uğraşan kentliler, çiftçi, esnaf ve ücretliden toplanmıştır.
• NOT: Varlık vergisi sermaye değişimine ve yeni Anadolu
zenginlerinin çıkmasına yol açmıştır 1942.
• Toprak Mahsulleri Vergisi: Varlık vergisi alınmayan çiftçiden ayni olarak 1944-1946 yılları arasında alınmıştır.
• NOT: Bu vergilerle fiyat artışı, büyüme, enflasyon gerilemiş gayri safi milli hasıla artmıştır.
Savaşın Türkiye’ye Etkileri
• Savaş yılları izlenen ekonomi politikaları;”Büyüme ve
gelişmeyi hızlandırma hedefinden ziyade mal darlığını
hafifletme, fiyat artışını engelleme, karaborsa ile mücadele ve sosyal adaleti sağlama” şekline dönüşmüştür.
• Ülke kaynakları savunmaya ayrılmış,ekonomi planları ve
yatırımlar ertelenmiştir. (II.Beş Yıllık Kalkınma Planı)
• Seferberlik kararı tarım ve sanayi sektöründeki iş gücünü azaltmış, üretim düşmüştür.
• Sermaye birikimi, milli gelir, üretim azalmış; ithalat ve
ihracat durma noktasına gelmiştir.
• Savaş her türlü mala talebi artırmış, arz-talep dengesi
bozulmuş, karaborsa ve stokçuluk baş göstermiştir.
Savaşın Türkiye’ye Etkileri
• 1940-1945 arası nüfus artış oranı azalmıştır.
• 1939-1945 savaş şartlarına rağmen eğitim ve kültüre
yapılan yatırımlar artmıştır. İlkokul yapımı artmış, Köy
Enstitüleri açılmıştır.
• Köy Enstitüleri: ”Köye göre öğretmen” modeli ile kırsal
kesimde görev yapabilecek öğretmen yetiştirme amacıyla açılan öğretmen okulları.
• İstanbul Devlet Konservatuarı, Ankara Radyosu yanında
İstanbul Radyosu açılmıştır. Basın-yayın alanındaki ilerlemeler dünyadaki siyasi, kültürel, edebi gelişmelerin
yakından izlenmesini sağlamıştır.
Savaşın Türkiye’ye Etkileri
• Edebiyat alanında ”Sosyal Gerçeklik” işlenmiştir. Şiirde
“Garip Akımı” doğmuştur.
• Peyami Safa, Ahmet Hamdi, Behçet Necatigil, Sait Faik,
Orhan Veli, Oktay Rıfat, Melih Cevdet…
• Türk Halk ve Türk Sanat müziği önem kazanmıştır.
”Yurttan sesler” proğramları yapılmıştır.
• Münir Nurettin, Hafız Burhan, Safiye Ayla, Müzeyyen
Senar, Hamiyet Yüceses, Perihan Altındağ, Saadettin
Kaynak…