Transcript دكتر بابائيان،فصد

‫تعريف فصد‬
‫فصد‬
‫‪Venisection‬‬
‫درلغت به معنای گشودن رگ‬
‫استفراغی است کلی و قوی که درآن اخالط اربعه به طریق تفریق‬
‫اتصال(جدا شدن) عروق دراثرنیشتر (تیغ) خارج می گردند‪.‬‬
‫‪ ‬این تفریق اتصال اگردرحد اعتدال ازنظروسعت و تنگی‪:‬‬
‫اخالط به حد اعتدال خارج می گردند‬
‫‪ ‬اگروسیع باشد‪:‬‬
‫اخالط بسیارخارج شده و موجب ضعف می گردد و یا بند آمدن و التیام و جوش‬
‫خوردن محل تفرق دشوارمی گردد‬
‫‪ ‬اگرضیق ( تنگ ) باشد‪:‬‬
‫اخالط رقیق خارج گشته و غلیظ باقی می ماند‬
‫دالئل برتری فصد برسایر استفراغات‬
‫فصد امری اختیاری است و درهرزمان و ازهررگ یا عضو خاص و به هر‬
‫مقدارکه الزم باشد می توانند خارج نمایند‪.‬‬
‫میزان اخالط خارج شده برحسب ضرورت قابل تغییراست‪.‬‬
‫چون فصد قابل کنترل و اختیاری است به راحتی می توان آن را قطع کرد‬
‫بدون اینکه ضرری داشته باشد برخالف مسهل و مقی که بعد ازعمل‬
‫ً‬
‫نمی توانند فورا حبس و بند نمایند و اگرحابسات و قابضات زیاد برای‬
‫بند آمدن آن استفاده شود باعث ضرر عظیم می گردد به دلیل تعارض‬
‫دو مختلف به دنبال هم‪.‬‬
‫فوائد خون دربدن‬
‫• غذای بدن بوده و موجب رشد بدن و بدل ما یتحلل می شود‪.‬‬
‫• به اعضای بدن حرارت می بخشد‪.‬‬
‫• مرکب حرارت غریزی و قوت حیوانی بوده و آنها را به کل بدن می رساند‪.‬‬
‫• مرطوب کردن و حرارت رساندن به اعضا جهت حرکت آنها‬
‫• رنگین و تازه کردن و رونق بخشیدن به پوست‬
‫چه کسانی شایسته خروج خون می باشند‬
‫( اندیکاسیون مطلق فصد )‬
‫• کسانیکه مبتال به امراض دمویه باشند که دراین صورت اخراج خون واجب‬
‫و ضروری است‪.‬‬
‫• مستعدین به امراض دموی (دراثرکمیت و کیفیت اوایل فصل بهار)‬
‫• کسانیکه ازترس ایجاد مرض و آفتی عظیم بدون کثرت خون و تغییرآن فصد‬
‫می شوند ( ضربه و سقوط)‬
‫اندیکاسیون نسبی فصد‬
‫در غیر از ‪ 3‬گروه باال در بقیه افراد اخراج خون ضروری نیست مگر‬
‫هنگام ایجاد بعض ی از بیماریها از جمله صرع و سکته و خناق و رمد و‬
‫ذات الجنب و اختناق رحم و‪.....‬‬
‫کنتراندیکاسیون فصد‬
‫ سوء مزاج سرد‬‫ درسرزمینهای خیلی سرد‬‫ درد شدید‬‫ بعد ازحمام محلل(حمام های قدیمی و یا سونا)‬‫ بعد ازجماع‬‫ سن کمترارچهارده سال‬‫ درسنین کهنسالی‬‫ افراد الغرکم خون‬‫‪ -‬افراد چاق شحمی (متخلخل‪-‬پف آلود)‬
‫کنتراندیکاسیون فصد‬
‫• کسانیکه فم معده او ذکی الحس و یا ضعیف دارند و یا افزایش صفرا درفم معده دارند‬
‫نباید فصد شوند به خصوص هنگامی که معده خالی باشد (ناشتا)‪....‬‬
‫ سفید پوستان و زرد پوستان کم خون‬‫ دربیماریهای مزمن و طول کشیده چون باعث نقصان خون و سوءهاضمه می شود‬‫‪ -‬درحالت سیری معده ازغذا و یا روده ها ازفضوالت (مدفوع)‬
‫• درمسمومیتها یا گزش حیوانات سمی‪ ،‬فصد نباید کرد‬
‫• دربیماریهای مزمن و ناقهین نباید فصد کرد‬
‫• درسایرموارد مانند مستی‪ ،‬قی‪ ،‬اسهال‪ ،‬بی خوابی‪ ،‬خستگی بیش ازحد‬
‫اندیکاسیون نضج اخالط درهنگام فصد‬
‫انديکاسیون فصد وسیع‬
‫‪ . 1‬ماده غلیظ و لزج باشد‪.‬‬
‫‪ .2‬ماده غلیظ و سوداوی باشد‪.‬‬
‫‪ .3‬جهت استظهار خون (نمونه برداری‬
‫جهت تشخیص نوع و رنگ و قوام آن)‬
‫انديکاسیون فصد ضیق‬
‫هنگامی که هدف خروج ماده باشد درمریض ی که غلبه دم‬
‫ندارد (قلیل االمتالء)‬
‫درافراد الغرو حامله‬
‫کسانیکه عروق باریک دارند‬
‫درفصل گرما‬
‫کسانیکه احتمال بروزغش دارند‬
‫جهت بند آوردن خونریزی درمریض ی که خونریزی حاد دارد‬
‫(اماله ماده)‬
‫زمان فصد‬
‫فصد يا اختیاری است يا اضطراری‪ .‬فصد اضطراری در هر وقت که احتیاج شد‬
‫بدون تاخیر بايد فصد کرد حتی در نیمه شب و اگر سن و توان بدنی مساعد‬
‫باشد هیچ مانعی وجود ندارد‪ .‬اما بهترين زمان فصد اختیاری‪ ،‬روزهای‪ 15‬تا‬
‫‪ 27‬ماه قمری هنگام ظهر يک ساعت بعد از غذا می باشد‪.‬‬
‫ازاول تا ‪ 14‬ماه به خصوص هفته اول که نور کم است به دلیل انقالب و حرکت‬
‫رطوبت‪ ،‬خون صالح با فاسد مختلط گشته و در آخر ماه نیز به دلیل اينکه اخالط‬
‫در آن غلیظ شده و سخت خارج می شود فصد جايز نیست‪.‬‬
‫بهترين زمان فصد در زمستان روزي است كه در آن باد و باران نباشد (طوفان‬
‫نباشد) و اگر ضرورت شديد وجود داشت روزي كه در آن باد جنوبي مي وزد‬
‫بهتر از باد شمالي است زيرا باد جنوبي به نسبت گرمتر است و در فصل‬
‫تابستان نیز بهترين زمان اعتدال هواست تا طبیعت بدن آرام و بدون تشويش‬
‫باشد و در صورت ضرورت در تابستان‪ ،‬باد شمالي كه باعث خنك و مرطوب‬
‫شدن هوا مي شود بهتر است‪.‬‬
‫نکاتی كه بايد قبل و بعد از فصد به آن توجه‬
‫شود‪:‬‬
‫حمام‪:‬‬
‫به جهت اينكه نرمي پوست باعث سرخوردن پوست و مشكل شدن فصد مي شود قبل از فصد نبايد حمام رفت اما‬
‫اگر كس ي كه قرار است فصد شود داراي غلظت خون و يا پوست ضخيم باشد براي رقيق شدن خون و نرمي پوست‬
‫بهتر است قبل از فصد به حمام برود‬
‫خوردن و آشاميدن زياد‪:‬‬
‫در اثر فصد طبيعت ضعيف شده و معده تحمل هضم غذا را ندارد و هضم ناتمام باعث فساد مي گردد پس بعد از‬
‫فصد بايد تا ‪ 2-3‬روز غذاي لطيف كم بخورند و به تدريج به عادت گذشته برسانند‪.‬‬
‫حركات نفساني و بدني شديد‪:‬‬
‫چون بدن را ضعيف مي كنند مثل غضب‪ ،‬شادي‪ ،‬ترس و جماع‪.‬‬
‫خواب‪:‬‬
‫از آن جهت كه فصد اخالط را به جريان انداخته و باعث حركت بخارات مي شود‪ ،‬خواب بعد از فصد باعث حبس‬
‫اين بخارات در عضله و بي حالي اعضاء مي گردد‪ .‬كمترين فاصله ميان فصد و خواب شش ساعت است‪ .‬اما‬
‫اشخاص ي كه معتاد به خواب مي باشند بايد فصد ايشان را در بيشترين فاصله از زمان خواب انجام داد و حداقل ‪3‬‬
‫ساعت بعد بخوابند‪.‬‬
‫ورزش‪:‬‬
‫باعث حركت و طغيان اخالط شده و فصد بعد از آن باعث شدت خواهد شد و به دليل حركت اخالط بدن گرم‬
‫شده و گاهي تب عارض مي شود كه تب نيز‪ ،‬خود محلل قوا بوده و ضعف ناش ي از فصد را شدت مي بخشد‬
‫عروق قابل فصد درسرو گردن و حلق‬
‫به طور کلی گشودن این رگها به صورت مورب بهتر است مگر رگ وداجین‪.‬‬
‫‪ .1‬ورید جبهه)‪:(supra orbital vein‬‬
‫رگ پیشانی است که در وسط ابروان کشیده شده است‪.‬‬
‫فایده فصد آن‪ :‬رفع سنگینی سر و چشم و سردرد مزمن و بیماریهای سر است‪.‬‬
‫‪ .2‬عروق یافوخ )‪:(emissary vein‬‬
‫رگ ممتد و کشیده در وسط سر است‪.‬‬
‫فایده فصد آن‪ :‬برای بیماریهای شقیقه و قروح سر مفید است‪.‬‬
‫‪ .3‬عرق الصدغین)‪:(supra frontotemporal v.‬‬
‫دو رگ که روی گیجگاه واقعند‪.‬‬
‫‪ .4‬عرق الماقین)‪:(nasofrontal v.‬‬
‫دورگ که در دو گوشه داخلی چشم قرار دارند و معموال دیده نمی شوند مگر وقتی که گردن را محکم‬
‫بسته و دهان را باز کنند که رگ پیدا شود‪.‬‬
‫فایده فصد آن‪ :‬دفع سردرد و ورم مزمن ملتحمه‬
:(posterior oricolary )‫ عروق خلف گوش‬.5
:(external jugular)‫ عروق وداجین‬.6
:(lateral nasal)‫ عرق ارنبه‬.7
:(occipital v.)‫ عرق تحت الخشاء‬.8
:(buccal v.)‫ چهار رگ‬.9
:(facial v.)‫ عرق باطن ذقن‬.10
:(sub lingual)‫ عرق تحت لسان‬.11
:(sub mental)‫ عرق عنفقه‬.12
:(supra sterna v.)‫ عرق لبه‬.13
:(anterior ethmoidal v.)‫ عرق المنخرین‬.14
‫عروق قابل فصد شكم ‪:‬‬
‫‪ )1‬وريدي كه بر كبد واقع است و فصد آن امراض كبد را رفع‬
‫مي كند‪.‬‬
‫‪ )2‬وريدي كه بر طحال واقع است و امراض طحال را رفع مي كند‬
‫وريدهاي قابل فصد دردست ‪:‬‬
‫‪ )1‬قیفال‬
‫‪)2‬اكحل‬
‫‪ )3‬باسلیق‬
‫‪)4‬حبل الذارع‬
‫‪ )5‬ابطي‬
‫‪ )6‬اسیلم‬
‫قیفال(سفالیک)‪:‬‬
‫قیفال کلمه یونانی به معنی کناره هر شی می باشد و چون این‬
‫ورید در کناره ساعد واقع شده به این نام نامیده می شود و‬
‫همچنین به معنی پادشاه نیز می باشد چون از سر که پادشاه بدن‬
‫است می آید و به فارسی نیز به آن سر رو گویند‪.‬‬
‫فايده فصد قیفال ‪:‬‬
‫فصد آن مخصوص اخراج خون از سر و گردن است و در‬
‫بیماریهای مغز و چشم و حلق آن را می گشایند‪.‬‬
‫اکحل ‪:‬‬
‫اکحل مشتق ازکلمه یونانی کحالوش به معنی ش ی مرکب است چون این رگ زیرقیفال و باالی‬
‫باسلیق قرارداشته و مرکب ازهردو می باشد و دروسط و داخل ساعد با کمی تمایل به باال‬
‫واقع است‪ .‬خون این رگ به نسبت بیشتربوده و رنگ آن کحلی (سرمه ای) بوده و بدین جهت به‬
‫این اسم مشهور گشته است‪ .‬این رگ را درعربی نهرالبدن و درفارس ی رگ بدن یا هفت اندام می‬
‫نامند‪.‬‬
‫فایده فصد اکحل ‪:‬‬
‫فصدآن تنقیه کل بدن بوده و درهمه بیماریهای فراگیرو غلبه خون آن را می گشایند‪.‬‬
‫باسلیق (بازیلیک) ‪:‬‬
‫درلغت یونانی به معنی پادشاه عظیم است چون این رگ شاخه بزرگی ازابطی بوده و با رگی که‬
‫ازکتف می آید مخلوط می گردد به این اسم موسوم گشته و ازکنارداخلی ساعد مایل به پائین‬
‫می گذرد‪.‬‬
‫عده ای معتقدند چون این ورید به قلب و مغزو ریه و دیافراگم و سینه متصل است به رگهایی‬
‫که ازکبد می آیند شرافت داشته و به این جهت به باسلیق یا پادشاه عظیم شهرت دارد‪.‬‬
‫فایده فصد باسلیق ‪:‬‬
‫اخراج خون ازکبد و طحال و ریه و رانها و ساقها و پا و‪ ....‬می باشد و درکل‪ ،‬تنقیه کل بدن به‬
‫جزسرو گردن می باشد‪.‬‬
‫حبل الذراع ‪:‬‬
‫به جهت اينكه مسیرآن به ريسمان شباهت دارد به اين اسم مسمي گشته است‪ .‬محل دقيق‬
‫آن مورد اختالف بوده و داراي وارياسيونهاي مختلف مي باشد ولي معموال ازداخل ساعد ظاهر‬
‫شده كمي به طرف باال و سپس به طرف خارج رفته و به انگشت كوچك مي رسد پس هررگي غیر‬
‫ازاكحل و باسليق دراين مسیرديده شد بايد حبل الذراع ناميده شود خواه بین اكحل و‬
‫باسليق باشد يا بین باسليق و ابطي‪.‬‬
‫فايده فصد آن‪:‬‬
‫شيخ الرئيس و قدماي ديگرآن را ازقيفال و فصد آن را نیزدرحكم فصد قيفال دانسته اند و‬
‫صاحب ذخیره و بعض ي ازمتأخرين آن را ازباسليق و فصد آن را نیزدرحكم فصد با سليق مي‬
‫دانند و بعض ي ازاطباء نیزبه اين عقيده اند رگي كه وجود يا عدم وجود آن مورد اختالف است‬
‫فصد كردن آن چه ضرورتي دارد‪.‬‬
‫ابطی ‪:‬‬
‫این رگ شاخه ای ازباسلیق بوده و به همین دلیل باسلیق ابطی نامیده می شود و ازکنار خارجی‬
‫آرنج به محاذات ابط واقعست و چون شریانی زیرآن وجود ندارد آن را اسلم نیزگویند‪.‬‬
‫اسیلم‪:‬‬
‫اسیلم رگ معروفی است که ادامه ابطی بوده و محل فصد آن بین انگشت ‪ 4‬و ‪ 5‬دست است‪.‬‬
‫فايده فصد اسیلم‪:‬‬
‫فصد اسیلم راست برای دردهای کبد و ریه و دیافراگم راست و فصد اسیلم چپ برای بیماریهای قلب و‬
‫ریه و دیافراگم چپ و طحال مفید است به شرطی که منشاء این دردها ازکبد نباشد که در غیراین‬
‫صورت فصد اسیلم راست مفیدتراست‪.‬‬
‫درطب اکبری فصد اسیلم چپ را در بیماری دوار(سرگیجه) که منشاء آن طحال باشد مفید دانسته‬
‫است‪.‬‬
‫هرچند فصد باسلیق راست برای امراض کبد و اطراف آن و فصد باسلیق چپ برای امراض طحال و‬
‫اطراف آن نافع است ولی اسیلم به خاطر اماله ماده به دور دست با خونگیری کم نفع زیاد دارد‪.‬‬
‫شیخ الرئیس فصد اسیلم را در دردهای مفاصل مفیدتر ازفصد باسلیق دانسته‬
‫و مالقطب در شرح قانون نوشته که فصد اسیلم چپ برای بواسیر و دردهای مزمن پشت و کمرمفیدتر‬
‫است‪.‬‬
‫عروق قابل فصد پا‬
‫ورید صافن)‪:) Creat saphenous‬‬
‫وريد بزرگي است كه ازطرف داخل و جلوي مچ پائین آمده و چون درزيرو دوطرف آن شريان و‬
‫عصبي وجود ندارد صافن يعني سالم ناميده مي شود‬
‫فايده فصد صافن ‪:‬‬
‫استفراغ خون ازاعضاء زيركبد(باعث كشيده شدن ماده ازباالتنه به پائین)‬
‫امراض دمويه مغز‬
‫سبات( بيهوش ي و خواب طوالني)‬
‫ماليخوليا (اگرعلت ماليخوليا امتالء بدن باشد به خصوص درزنان) درمان ادرارطمث‬
‫(هيپرمنوره)‬
‫خونريزي بواسیر‬
‫خارش ران‬
‫بيماریهاي اندام تناسلي‬
‫جانشین فصد عرق النساء دربيماري سياتيك‬
‫عروق خلف عرقوب ‪:‬‬
‫نام خاص ي ندارد و پشت پاشنه واقع است و شايد شعبه اي ازصافن‬
‫است‪.‬‬
‫عرقوب به معني رباطی که پشت پاشنه قراردارد (تاندون آشيل) می‬
‫باشد‪Posterior tibial vein .‬‬
‫عرق النساء‪:‬‬
‫رگي است كه ازجانب خارج پا تا مچ آمده و برپشت پاي رفته و نشانه آن چند‬
‫گره روي پاست كه دربعض ي مردم مانند كرم كمي پيچ خورده و حركت سريع‬
‫دارد‪.‬‬
‫فايده فصد آن‪:‬‬
‫دربيماري سياتيك ( بيماري عرق النساء) مفيدترازفصد صافن و دربقيه‬
‫بيماریهاي مشابه صافن است‬
‫مابض )‪: (Popliteal‬‬
‫دردرون زانو قرارداشته و درآنجا دو عصب وجود دارد به نام مابضان چون بعض ي درون زانو‬
‫را مابض ناميده اند به اين اسم ناميده مي شود‪.‬‬
‫فايده فصد آن ‪:‬‬
‫فصد آن مثل فصد صافن بوده ولي درادرارطمث ( هيپرمنوره) و دردهاي مقعد و بواسیر‬
‫مفيدترازصافن بوده همچنین جهت درد احشا و كمرو رمد سودمند است‪ .‬درامراض سوداوي‬
‫و امراض ی كه دراثرحركت مواد به سوي سرايجاد شده اند مفيد مي باشد‪.‬‬
‫کتابهای تخصص ی فصد‪:‬‬
‫رساله ای در طريقه فصد و اوقات آن‪ :‬مبشر بن فاتک‪ ،‬ابو الوفا‬
‫کتاب فصد ‪ :‬ابو ماهر موسی بن يوسف بن سیار (طبیب ايرانی عصر آل بويه)‬
‫مقاله در فصد‪ :‬ابن يوسف بن سیار شیرازی مکنی به ابوماهر‬
‫کتاب فصد و حجامت‪ :‬يوحنا بن ماسويه مکنی به ابو زکريا‬
‫کتاب الفصد‪ :‬جالینوس‬
‫کتاب الفصد‪ :‬قسطا‬
‫فی الفصد‪ :‬اثر محمد بن زکريای رازی‬