Transcript ดาวน์โหลด
แพทย์หญิงสุพตั รา ศรีวณิ ชชากร สถาบันวิจยั และพัฒนาระบบสุขภาพชุมชน Primary care คือ อะไร อยู่ตรงไหนของระบบ ทำไมต้ องมี primary care คุณลักษณะสำคัญเป็ นอย่ ำงไร สัมพันธ์ กับเวชศำสตร์ ครอบครั ว และเรื่ องอื่นอย่ ำงไร เงื่อนไขและแนวทำงกำรพัฒนำ Most common terms to know • • • • • • • • • • Primary Care Primary Health Care Family Medicine Community Medicine Family Practice General Practice General Practitioner General Doctor Family Nurse Bare foot doctor หลักการพัฒนาระบบบริการสาธารณสุข ทิศทางของการพัฒนาระบบสาธารณสุข เสมอภาค คุณภาพ ประสิทธิภาพ ความโปร่งใสต่อสังคม ( EQUITY ) ( QUALITY ) ( EFFICIENCY ) ( SOCIAL ACCOUNTIBILITY ) ทิศทางของการพัฒนาบริการสาธารณสุข องค์รวม บูรณาการ ต่อเนื่ อง ( HOLISTIC ) ( INTEGRATED) ( CONTINUITY ) From Primary Medical to Primary Health Care --------------------------------------------------------------------------------- new Conventional --------------------------------------------------------------------------------- Focus Illness Health Care Prevention care and cure Content Treatment Health promotion Episodic care Continuous care Specific problem Comprehensive care Organization Specialists General practitioners Physicians Other personnel group Single-handed practice Team Responsibility Health sector alone Intersectoral collaboration Professional dominance Community participation Passive reception Self-responsibility ------------------------------------------------------------------------------------- Adapted from Vuori (1985) The WHO Alma Ata Declaration ( 1978 ) การเปลี่ยนกระบวนทัศน์การพัฒนาบริการสาธารณสุข จุดกาเนิ ดของบริการสาธารณสุขปัจจุบนั พ.ศ. 2521 Milestones of primary health care development in Thailand Universal coverage scheme Watbot Experiment Decade of Health Center Development (1992-2001) Adoption of PHC/HFA concept Traditional herbal medicine UC policy: promoting primary care National Health Bill Financial Crisis VHVs 2002 1964 1950 1942 Primary care services 1968 1978 1974 1966 Health centers Sarapee Banphai Vertical Disease Proj Control Programs 1975 Community hospitals Lampang Project Samerng, Nonthai 1981 1992 1997 1996 Thai Health Care Reform Initiative 2001 1999 present 2007 Thai Health promotion Fund Decentralization started Strengthening of primary care service system Civic movement PRIMARY HEALTH CARE : The WHO Alma Ata Declaration ( 1978 ) “Essential health care based on practical, scientifically sound, and socially acceptable methods and technology made universally accessible to individuals and families in the community be means acceptable to them and at a cost that the community and the country can afford to maintain at every stage of their development in a spirit of self-reliance and self-determination. It forms an integral part of both the country’s health system of which it is the central function and the main focus of the overall social and economic development of the country. It is the first level of contact of individuals, the family and the community with the national health system, ringing health care as close as possible to where people live and work and constitutes the first element of a continuing health care process”. วิเคราะห์องค์ประกอบสาธารณสุขมูลฐาน 1 2 บริการสาธารณสุขขัน้ พื้นฐานควรต้องสามารถปฏิบตั ิดด้ มีความถูกต้องตามหลักวิชาการ และสังคมยอมรับดด้ สามารถเข้าถึงบริการฯดด้ถว้ นหน้า ด้วยราคาที่รบั ดด้ และบริการฯสามารถธารงดด้ 3 บริการฯสามารถพึง่ ตนเอง และกาหนดการดาเนิ นงานดด้เอง บูรณาการในระบบสาธารณสุข และเป็ นเป้ าหมายสาคัญ 4 ของการพัฒนาสังคม และเศรษฐกิจ 5 เป็ นบริการด่านแรกที่อยู่ใกล้บา้ น และสถานที่ทางาน 6 เป็ นบริการเบื้องต้นของกระบวนการดูแลสุขภาพที่ต่อเนื่ อง PHC Strategies : 1. People Participation 2. Reorientation of Health Services to support PHC 3. Inter-sectoral Collaboration 4. Appropriate Technology 1. People Participation: Finding community leaders VHVs, TBAs,Village leaders, housewife local authorities (TAOs), civic groups Community involvement, (empowerment) Brainstorm, involve in decision making Capacity building Resource sharing: Community finance, fund for drugs, nutrition Information exchange Civil societies Local gov. various form volunteers (component, extent, depth_quality) Incentives, welfare for VHVs 2. Reorientation of Health Services to support PHC WHO 1984 Extend services, varied: school, workplace, Support self care, self-reliance People responsible to health People participation Thai: Health centers operated by paramedics with supervision Extensive coverage of district hospitals with professionals Village health post run by VHVs Provincial health office management: delegation of management Health promoting hospital, PCU under UC ( integrated district health system ?) 3. Inter-sectoral Collaboration Integrated national health plan PHC QOL BMN 4 ministries collaboration link with NGOs 6th plan: SSS, Health insurance, health card Health assembly The National Health Bill Local public policy: local gov.regulation, community regulation (limits: Translation of collaboration to integrated actions) 4. Appropriate Technology: 14 elements Disease prevention DHF, diarrhea, AIDs, sanitation: clean water, toilets Health promotion services Personal: FP, ANC, PP care, child surveillance Self care ORS, ARI, malaria Co-ordination for vaccination, nutritonal program Transferring technologies TCDV Limitations: link with behaviors , NCDs, new technologies Exercise, clean food, diet Tertiary Care 1. Uncommon Disease 2. Need intensive & close monitoring 3. Disease Specialists Secondary Care 1. Short stay in hospital 2. MD consulting 1. 2. 3. 4. Primary Care First Contact Continuing Care Comprehensive Care Coordinating Care 1000 Primary care 1.First contact care 2.Continuing care 3.Comprehensive care 4.Coordinated care 750 250 9 51 White KL. NEJM 1961;265(18):885-892 Adult population Age 16+ yrs Illness or injury a month Consulting MD in PC a month Admitted a month Referred TC a month Referred medical center a month โครงสร้างระบบบริการสาธารณสุข การพึ่งตนเอง การกิน การนอน การดารงชีพ การพักผ่อน การออกกาลังกาย ฯลฯ การพักผ่อน การซื้อยากินเอง การดูแลกายภาพ ทิศทางการพัฒนา การดูแล สุขภาพอนามัย การดูแลตนเอง เมื่อป่ วย บริการ ปฐมภูมิ ทุติยภูมิ ตติยภูมิ การพึ่งบริการ หมอนอกระบบ อสม. คลีนิคเอกชน รพ.รัฐ ฯลฯ (อาบน้ า/เช็ดตัว/นวด) ฯลฯ พฤติกรรมสุขภาพ บริบททางสังคม/เศรษฐกิจ/สิง่ แวดล้อม การใช้บริการ ความต้องการเฉพาะพื้นที่/กลุม่ ประชากร Why Is Primary Care Important? Better health outcomes Lower costs Greater equity in health Starfield 09/04 04-134 PC 2945 Evidence of the Benefits of a Primary Care-Oriented Health System Starfield 09/04 04-136 PC 2946 Primary Care Scores, 1980s and 1990s 1980s 1990s Belgium France* Germany United States 0.8 0.5 0.2 0.4 0.3 0.4 0.4 Australia Canada Japan* Sweden 1.1 1.2 1.2 1.1 1.2 0.8 0.9 Denmark Finland Netherlands Spain* United Kingdom 1.5 1.5 1.5 1.7 1.7 1.5 1.5 1.4 1.9 *Scores available only for the 1990s Starfield 10/02 02-185 IC 2238 Primary Care Score vs. Health Care Expenditures, 1997 Primary Care Score 2 UK DK NTH 1.5 FIN SP CAN AUS 1 SWE JAP 0.5 GER BEL 0 1000 1500 US FR 2000 2500 3000 3500 4000 Per Capita Health Care Expenditures Starfield 10/00 00-133 IC 1731 Relationship between Strength of Primary Care and Combined Outcomes Primary Care Rank* 12 USA GER 10 BEL 8 AUS SWE 6 CAN SP 4 NTH DK 2 FIN UK 0 *1=best 11=worst 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Outcom es Indicators (Rank) Starfield Starfield1999 1999 IC99-006 1433 Primary Care Oriented Countries Have • Fewer low birth weight infants • Lower infant mortality, especially postneonatal • Fewer years of life lost due to suicide • Fewer years of life lost due to “all except external” causes • Higher life expectancy at all ages except at age 80 Starfield 08/05 IC 3242 Primary Care Orientation of Health Systems: Rating Criteria • Practice Characteristics – – – – – – First-contact Longitudinality Comprehensiveness Coordination Family-centeredness Community orientation Source: Starfield. Primary Care: Balancing Health Needs, Services, and Technology. Oxford U. Press, 1998. Starfield Starfield04/99 1999 PC 99-150 1477 Primary Care Features Consistently Associated with Good/Excellent Primary Care • System features – Regulated resource distribution – Government-provided health insurance – No/low cost-sharing for primary care • Practice features – Comprehensiveness – Family orientation Starfield Starfield10/01 10/01 PC 01-174 1983 เป้ าหมายการพัฒนาระบบบริการสาธรณสุข + Understand the Whole Person Context Person • Life cycle Disease •S&S • Ix Family Illness • Feeling • Ideas • Function • Expectation • Family of origin • History • Family system • Family Life cycle • Culture • Work • School • HC system Relative Content of Primary Care and Other Care -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- primary care consultation Tertiary (secondary care) care -------------------------------------------------------------------------------------------------------------Health problem Rare and complicated + + ++++ Infrequent and specific ++ ++++ ++ Common and nonspecific ++++ ++ + Site of care Community setting ++++ ++ + Inpatient : general care ++ ++++ ++ Inpatient : Intensive care 0 ++ ++++ Referral pattern Direct access ++++ +++ 0 Referral practice + +++ ++++ -------------------------------------------------------------------------------------------------------------O = not characteristic + to ++++ = increasingly characteristic Adapted from White (1973) Relative Content of Primary Care and Other Care -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- primary care consultation Tertiary (secondary care) care --------------------------------------------------------------------------------------------------------------Extent of responsibility Continuing care ++++ + +++ Intermittent care + ++++ + Episode care + ++ +++ Information service Patient and family ++++ ++ + Epidemiological database ++++ +++ + Biomedical database + ++ ++++ Use of technology Complex equipment and staff + ++ ++++ Regular laboratory ++++ ++++ ++ Orientation Prevention/Health maintenance ++++ ++ + Early diagnosis/disability containment +++ +++ ++ Palliation/Rehabilitation ++ ++ ++++ Training need Broad and general ++++ ++ + Concentrated ++ +++ ++ Narrow and highly specialized 0 ++ ++++ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------O = not characteristic + to ++++ = increasingly characteristic Adapted from White (1973) หลักประกันสุ ขภาพถ้ วนหน้ าคืออะไร “หลักประกันสุ ขภาพถ้ วนหน้ า” หมายถึง สิ ทธิของประชาชน ไทยทุกคนทีจ่ ะได้ รับบริการสุ ขภาพทีม่ ีมาตรฐานอย่ างเสมอหน้ า ด้ วยเกียรติ ศักดิ์ศรีที่เท่ าเทียมกัน โดยทีภ่ าระด้ านค่ าใช้ จ่ายไม่ เป็ น อุปสรรคทีเ่ ขาจะได้ รับสิ ทธิน้ัน หลักการจัดเครื อข่ ายบริการสุ ขภาพ • ต้องจัดระบบบริ การสุ ขภาพให้เหมาะสมมีประสิ ทธิภาพ เป็ น หลักประกันความมั่นคงทางสุ ขภาพ ประชาชนเข้าถึงได้ ได้รับ บริ การที่ดี ทันเวลา มีบุคลากรที่ดูแลเหมาะสม • เป็ นเครื อข่ ายทีน่ าไปสู่ การสร้ างเสริมสุ ขภาพ ป้องกันโรค เพื่อให้ประชาชนสุ ขภาพดี มิใช่เพียงดูแลการเจ็บป่ วย • เน้ นการพัฒนาระบบบริการปฐมภูมิให้มีคุณภาพ ประสิ ทธิภาพ • พร้อมกับระบบส่ งต่ อ บนรากฐานความเอือ้ อาทร เกือ้ กูล • เน้ นสุ ขภาพ และประโยชน์ ของประชาชนเป็ นตัวตั้ง ระบบบริการสุ ขภาพ * เน้นการใช้สถานพยาบาลใกล้บา้ น (primary care) กาหนดให้ประชาชนต้องขึ้นทะเบียนกับสถานพยาบาล ใกล้บา้ นแห่งใดแห่งหนึ่ง * ส่ งเสริ มเครื อข่ายสถานพยาบาลลักษณะเครื อข่าย ทั้งรัฐ-เอกชน * มีระบบการพัฒนา และรับรองคุณภาพบริ การ (health care accreditation) Register กับ Registry Register (Providers) Registee (user,clients) ปฐมภูมิ และ เครื อข่ าย BOND แห่งความ ผูกพันธ์และพันธกิจ บัตรประชาชน 13 หลัก เครื อข่ ายบริการสุ ขภาพ พิจารณาแยกระหว่ าง บริการ----สถานพยาบาล ทุติยภูมิ หน่ วยบริหารเครื อข่ าย PCU PCU PCU เครื อข่ ายบริการปฐมภูมิ บริการเฉพาะ บริการตติยภูมิ เฉพาะทาง ทุติยภูมิ หน่ วยบริหารเครื อข่ าย PCU PCU PCU เครื อข่ ายบริการปฐมภูมิ เครื อข่ ายของบริการสุ ขภาพระดับต่ างๆ ตติยภูมิ ตติยภูมิ ทุติยภูมิ ทุติยภูมิ บริการพิเศษ เฉพาะทาง ตติยภูมิ ตติยภูมิ ทุติยภูมิ เครื อข่ายปฐมภูมิ ทุติยภูมิ ตติยภูมิ ตติยภูมิ เครื อข่ายปฐมภูมิ หน่วยบริการล่างสุด บริการทีใ่ กล ้ชิด บริการทีพ่ ้นื ฐานมากทีส่ ุด เข้าใจประชาชนมากทีส่ ุด เข้าถึงง่าย บริการองค์รวม บริการง่ายๆไม่มเี ทคโนโลยีมาก ระบบที่ empower ประชาชน บริการทีใ่ ช้เทคโนโลยีผสมผสาน ระบบทีใ่ ห้บริการรักษาง่ายๆ ระบบทีเ่ น้นการสร้างสุขภาพ หน่วยทีด่ ูแลสุขภาพต่อเนื่อง ดูแลสุขภาพร่วมกับประชาชน เป็ น interface ระหว่างประชาชนกับบริการสถาบันการแพทย์ แนวคิดในการจัดบริการปฐมภูมิ (Primary Care) ใช้ฐานแนวคิด Primary Health Care ดูแลสุขภาพทีม่ คี วามหมายกว้างกว่าโรค ดูแลบุ คคล ครอบครัว และชุมชน เอื้อให้ประชาชนมีสว่ นร่วม พึ่งตนเองได้ ประสานกับหน่ วยงานอื่นให้บรรลุเป้ าสุขภาพดีของ ประชาชน คือ พัฒนา “สุขภาพ” ไม่ใช่แค่โรค + การพึ่งตนเอง สมดุลระหว่างการพึ่งตนเองกับพึ่งบริการ สร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อ ดูแลประชากรทุกกลุ่มเป้ าหมาย ในพื้นที่รบั ผิดชอบ ประชาชนเป็ นศูนย์กลาง ประชาชนมีสว่ นร่วม ทางานร่วมกัน บริการองค์รวม ประสานงาน เชื่อมโยง ใช้เทคโนโลยีท่ปี ระยุกต์ ผสมผสานการแพทย์กบั สังคม จิตวิทยา อื่นๆ สหสาขา ประชาชน ร่วมกับหน่ วยอื่นที่เกี่ยวข้อง เป็ นหน่ วยงานที่มี ความรับผิดชอบต่อสุขภาพ ของประชาชน อย่างต่อ เนื่ อง- รูส้ ภาวะสุขภาพ หามาตรการสร้างเสริมสุขภาพ เป็ นที่ปรึกษาของประชาชนในด้านการดูแลสุขภาพ ให้บริการพื้นฐาน ที่จาเป็ นแก่ประชาชนทุกกลุม่ อายุ และบริการทัง้ ที่ เป็ นการรักษาพยาบาล การส่งเสริมฯ การป้ องกันโรค และการฟื้ นฟูสภาพ ติดตาม ประสาน การให้บริการประเภทต่างๆ เพื่อให้เกิดบริการที่ บูรณาการ ต่อเนื่ อง เงือ่ นดข ปัจจัย หรือการจัดการระบบให้มีคณ ุ สมบัตทิ ่พี งึ ประสงค์ First contact, accessible Continuity Comprehensive Co-ordinate Empowerment Family centeredness Community orientation First contact, accessible ภูมิศำสตร์ สถำนที่ จิ ตวิทยำ กำรเงิน กำรสื่ อสำร ควำมสำมำรถในกำรบริ กำร Continuity สั มพันธภาพ การบริการ กระบวนการดูแล ข้ อมูล Intra, inter- episode Comprehensive รักษา ส่งเสริม ป้ องกัน ฟื้ นฟู กาย จิต สังคม Co-ordinate ภายในหน่ วยบริการ ระหว่างหน่ วยบริการ ระหว่างวิชาชีพ สาขา Empowerment บุคคล ครอบครัว ชุมชน Patient-Centred Method PATIENT PRESENTS CUES OF UNWELLNESS DOCTOR SEARCHS TWO PARALLEL AGENDAS DOCTOR’S AGENDA History Physical Examination Laboratory Investigation PATIENT’S AGENDA Expectations Feelings Fears DIFFERENTIAL DIAGNOSIS UNDERSTANDING ILLNESS EXPERIENCE INTEGRATION ดูแลด้วย ตนเอง ครอบครัว ดูแลโดย ชุมชน ท้องถิ่น บริการโดย บุคลากร.สาธารณสุข ดูแลโดย องค์กรอืน่ ๆนอกสธ. บทบาทของหน่วยบริการปฐมภูม ิ บริ การโดยตรง / ประสาน หน่ วยบริการ ปฐมภูมิ ชุมชน ครอบครัว facilitate Community empowerment Community development พัฒนา สภาพแวดล้อม และชุมชน Social movement องค์กรอืน่ ๆ สธ.& นอกสธ. ทางานร่วมกับชุมชน หน่ วยงานอืน่ องค์ ประกอบสาคัญในการพัฒนาบริการปฐมภูมิ • ปัจจัยพื้นฐาน • ปัจจัยส่งเสริมให้การจัดบริการมีประสิทธิภาพ • ปัจจัยสนับสนุ นการจัดบริการปฐมภูมิ ปัจจัยพืน้ ฐาน • • • • • • จานวนประชากรรับผิดชอบชัดเจน หน่ วยบริการขนาดเล็ก หรือกลาง ที่ดม่ซบั ซ้อน จัดระบบบริการผสมผสาน ทีมที่มีทศั นคติท่ดี ี ระบบบริการที่สร้างปฏิสมั พันธ์กบั ชุมชนอย่างเป็ นระบบ และต่อเนื่ อง ระบบริการที่รบั ผิดชอบต่อผลลัพธ์สขุ ภาพประชาชนมากกว่า การรับผิดชอบต่อ กิจกรรม ปัจจัยส่ งเสริมให้ การจัดบริการมีประสิ ทธิภาพ • • • • • ที่ตง้ั และการจัดองค์ประกอบของสถานพยาบาล ระบบข้อมูลข่าวสารที่มีประสิทธิภาพ การจัดระบบการเงินการคลัง การเชื่อมโยงกับบริการอืน่ ที่เกี่ยวข้อง แบ่งภาระงานระหว่างหน่ วยบริการปฐมภูมิกบั โรงพยาบาลชัดเจน สุ ขภาพดี PHC concept * Holistic Health * Self-reliance * Integrated system * Relevancy - Inter-sectoral Collaboration - People Participation - Appropriate Technology บริการอื่นๆ • บริการที่ ซับซ้ อน • สนับสนุน • เชื่ อมโยงบริการ บริการปฐมภูมิ (Primary care) • ด่านแรก • ต่ อเนื่อง • ผสมผสาน • ประสานงาน ประชาชน • ทานุบารุ งสุ ขภาพ • ป้องกันตนเอง • ดูแลสุ ขภาพ เป็ นหน่ วยงานที่มี ความรับผิดชอบต่อสุขภาพ ของประชาชน อย่างต่อ เนื่ อง- รูส้ ภาวะสุขภาพ หามาตรการสร้างเสริมสุขภาพ เป็ นที่ปรึกษาของประชาชนในด้านการดูแลสุขภาพ ให้บริการพื้นฐาน ที่จาเป็ นแก่ประชาชนทุกกลุม่ อายุ และบริการทัง้ ที่ เป็ นการรักษาพยาบาล การส่งเสริมฯ การป้ องกันโรค และการฟื้ นฟูสภาพ ติดตาม ประสาน การให้บริการประเภทต่างๆ เพื่อให้เกิดบริการที่ บูรณาการ ต่อเนื่ อง เครื อข่ ายบริการสุ ขภาพ พิจารณาแยกระหว่ าง บริการ----สถานพยาบาล ทุติยภูมิ หน่ วยบริหารเครื อข่ าย PCU PCU PCU เครื อข่ ายบริการปฐมภูมิ บริการเฉพาะ บริการตติยภูมิ เฉพาะทาง ทุติยภูมิ หน่ วยบริหารเครื อข่ าย PCU PCU PCU เครื อข่ ายบริการปฐมภูมิ เป้ าหมาย คุณภาพชีวติ ทีด่ ี - QOL กลวิธี แนวคิด Primary Health Care หน่ วยให้ บริการ / การจัดบริการ ความซับซ้ อนของบริการ ระดับตติยภูมิ ระดับทุตยิ ภูมิ ระดับปฐมภูมิ ศาสตร์ วิชาการ เฉพาะทางอื่นๆ (Specialist) เวชปฏิบัติครอบครัว (Family Practice / GP) ลาดับขั้นของบริการ โรงพยาบาล หน่ วยบริการ ด่ านแรก ดูแลด้วย ตนเอง ครอบครัว ดูแลโดย ชุมชน ท้องถิ่น บริการโดย บุคลากร.สาธารณสุข ดูแลโดย องค์กรอืน่ ๆนอกสธ. บทบาทของหน่วยบริการปฐมภูม ิ บริ การโดยตรง / ประสาน หน่ วยบริการ ปฐมภูมิ ชุมชน ครอบครัว facilitate Community empowerment Community development พัฒนา สภาพแวดล้อม และชุมชน Social movement องค์กรอืน่ ๆ สธ.& นอกสธ. ทางานร่วมกับชุมชน หน่ วยงานอืน่