Transcript Kontakt z osobą chorą na nowotwór jako czynnik determinujący życie osobiste

Kontakt z osobą chorą na nowotwór
jako czynnik determinujący życie osobiste
i zawodowe pielęgniarek
– w oparciu
o badania własne i doświadczenia zespołowe.
Maciej Krajewski
Wielkopolskie Centrum Onkologii
Oddział Chirurgii Onkologicznej i Ogólnej I
Badania na terenie WCO

W ciągu ostatnich lat na terenie Wielkopolskie Centrum Onkologii
mgr Dorota Gołąb - jeden z trzech psychologów zatrudnionych w
szpitalu, a obecnie także kierownik Pracowni Psychologii Klinicznej
zapoczątkowała badanie personelu szpitala (lekarze, pielęgniarki,
rehabilitanci, psychologowie) pod kątem jego doświadczeń i przeżyć
związanych z pracą, a co za tym idzie narażenia na zespół wypalenia
zawodowego. Wnioski z badań i obserwacji znajdujemy m.in. w
artykule Gołąb pt. „Bezradność wobec cierpienia osoby chorej na
nowotwór” opublikowanym w PSYCHOONKOLOGII (nr 1/97), czy w
jej pracach prezentowanych na Forum Onkologii i Psychoonkologii
m.in.: „Osamotnienie osób pracujących na onkologii”, „Specyfika
kontaktu z pacjentami z rozpoznaną choroba nowotworową”.
Psychoonkologia 1997
Dorota Gołąb, Jadwiga Łuczak - Wawrzyniak
"Bezradność" wobec cierpienia osoby chorej na
nowotwór
„58% badanych przyznaje, że unika kontaktu z chorym,
bo jest on zbyt wielkim obciążeniem…”
Badanie personelu pielęgniarskiego WCO

Kontynuując zapoczątkowane przez Dorotę Gołąb
badania postanowiłem przyjrzeć się bliżej emocjom
grupy zawodowej personelu pielęgniarskiego podczas
kontaktu z pacjentem onkologicznym. Wiosną 2008 roku
na terenie Wielkopolskiego Centrum Onkologii
przeprowadziłem badanie ankietowe personelu
pielęgniarskiego. Celem badania było zebranie informacji
na temat jakości emocji i przeżyć osób sprawujących
opiekę pielęgniarską nad chorymi onkologicznie oraz
stwierdzenie ich ewentualnych następstw dla życia
osobistego i zawodowego personelu.
Badanie personelu pielęgniarskiego WCO








W badaniu udział wzięły 183 pielęgniarki.
Wśród poruszonych w ankiecie kwestii zapytano pielęgniarki m.in.:
- o rodzaj i częstotliwość odczuwania emocji związanych z pracą;
- o stopień lęku o zdrowie własne i swoich najbliższych podczas
kontaktu z chorymi;
- o najtrudniejsze i najlepsze momenty w pracy;
- o odczuwanie stopnia wsparcia ze strony współpracowników;
- o postrzeganie siebie w swojej roli zawodowej (poczucie siły, bycia
potrzebnym, spełnionym);
- o postrzeganie kondycji psychofizycznej własnej osoby;
Analizując udzielone przez pielęgniarki odpowiedzi,
stwierdzono m.in. :
Obawiam s ię, ż e s ama z ac horuję
2
brak odpowiedz i
s taram s ię o ty m nie
my ś leć
94
14
nie
73
tak
0
50
100
Obawiam s ię, ż e z ac horuje ktoś z mojej
rodz iny
8
brak odpowiedz i
74
s taram s ię o ty m nie my ś leć
7
nie
94
tak
0
50
100

wzrost natężenia obaw pielęgniarek o
zdrowie własne i najbliższych
(uzasadnione kontaktem z chorym
onkologicznie oraz doświadczeniami
własnymi: 28 % z pielęgniarek miało
zmiany nowotworowe złośliwe lub łagodne
a ponad 50% doświadczyło choroby
nowotworowej i śmierci we własnej
rodzinie)
Sama już chorowałam


Zmiana łagodna - 47
Nowotwór złośliwy – 6
Członek mojej najbliższej rodziny chorował
 Nowotwór łagodny - 40
 Nowotwór złośliwy – 107
W mojej najbliższej rodzinie zmarł ktoś „na raka”
 TAK - 112
Emocje związane z pracą

pielęgniarki onkologiczne często
odczuwają negatywne emocje związane ze
specyfiką swojej pracy (m.in. „zmęczenie
psychiczne i fizyczne”, „poczucie
bezsilności”, „smutek”, „rozdrażnienie”);
K ończąc dyżur odczuwam
rozdrażnienie
s mutek
zmęc zenie fizyc zne
zmęc zenie ps yc hic zne
15
61
14
97
56
103
0
16
poc zuc ie bezs ilnoś c i
0
rzadko
67 89
65 97
50
c zęs to
123
50
11
s atys fakc ja
138
40
2
nig dy
100
150
Poziom samooceny i satysfakcji


pielęgniarki deklarują obniżone poczucie
satysfakcji (35,5% deklaruje, że kończąc
dyżur „rzadko” odczuwa satysfakcję, 6%
„nigdy”);
z drugiej strony 53 % pielęgniarek
deklaruje wysoki stopień samooceny i
wysoki poziom satysfakcji;
Myś lę o pac jentac h po prac y
13
nig dy
60
c z as ami
c z ęs to
108
Najtrudniejsze momenty w pracy


do najtrudniejszych momentów w pracy
pielęgniarki zaliczają m.in. chwile: kiedy pacjent
płacze, kiedy dopytuje o swój stan i rokowanie,
kiedy cierpi fizycznie, kiedy umiera;
pielęgniarki pytane o najtrudniejsze momenty w
pracy, wykazują duży stopień wrażliwości na
potencjalną, dodatkową „krzywdę pacjenta”
zaistniałą podczas terapii, kiedy pacjent „zgłasza
niezadowolenie, pretensje”, bo jest „niewłaściwie
traktowany”;
Najtrudniejs z e momenty w prac y
63
59
niez adowolenie pac jenta
nawrót c horoby
płac z
pytanie o roz poz nanie
95
78
103
niewłaś c iwe traktowanie
z łe rokowania
c ierpienie fiz yc z ne
ś mierć pac jenta
106
148
135
0
50
100
150
Moje dobre c hwile w prac y
12
uś miec h
157
32
informowanie
129
14
udany z abieg
22
opanowanie bólu
139
16
dz iękuje
149
70
z wierz a s ię
0
c z ęs to
142
26
us pokojenie
rz adko
151
50
86
100
150
200
Trudności w dzieleniu się emocjami

pielęgniarki w większości mają silną tendencję
do zatrzymywania swoich trudnych emocji i
doświadczeń w sobie, „dla siebie”, nie dzielenie
się nimi ani z rodziną, ani z przyjaciółmi (m.in. z
powodu poczucia obowiązku chronienia swoich
najbliższych przed przenoszeniem atmosfery,
specyfiki pracy w onkologii; także w poczuciu, że
milczenia o pracy poza pracą wymaga zawodowy
profesjonalizm). Dzielenie się trudnymi emocjami
z pracy następuje zwykle w pracy pomiędzy
koleżankami – pielęgniarkami;
C zęs to dzielę s ię przeżyc iami związanymi z
prac ą
35
19
112
z rodz iną
z prz yjac iółmi
z koleż ankami
Wpływ przeżyć związanyc h z prac ą zawodową
na życ ie os obis te
50
nie mają
39
43
mały wpływ
78
ś redni wpływ
duży wpływ
brak
odpowiedzi
Poczucie wsparcia w miejscu pracy

wysoki poziom odczuwania wsparcia we
własnej grupie zawodowej pielęgniarek
oraz znacznie obniżone odczuwanie
wsparcia ze strony pozostałego personelu
szpitala;
Odc zuwam ws parc118ie w prac y
120
100
80
60
40
20
0
81
57
38
74
lekarz e
54
39
28
8
nig dy
rz adko
c z ęs to
pielęg niarki
pac jent
Myśli o zmianie zawodu





nigdy - 112
rzadko - 51
często - 15
brak odpowiedzi - 4
inne: „za późno” - 1
Myśli o przejściu na lżejszy oddział




nigdy - 93
rzadko - 50
często - 29
brak odp. - 11
Myśli o przejściu do szpitala o innej
specyfice




nigdy - 114
rzadko - 50
często - 11
brak odpowiedzi - 8
Pogorszenie kondycji psychofizycznej

występowanie zjawisk świadczących o
pogorszeniu kondycji psychofizycznej u
części osób spośród personelu
pielęgniarskiego sprawujących obciążającą
emocjonalnie opiekę nad chorymi na
nowotwór (problemy „ze spaniem”,
stosowanie środków nasennych i
psychotropowych, picie alkoholu po pracy,
myśli samobójcze).
Miewam kłopoty „ze spaniem” po pracy




Nie - 78
Rzadko - 53
Często - 49
Brak - 3
Używam środki uspokajające




Rzadko - 36
Często - 12
Nigdy - 132
Brak - 3
Używam środków nasennych




Rzadko - 35
Często - 12
Nigdy - 134
Brak odp. - 2
Piję alkohol w samotności




Rzadko - 26
Często - 2
Nigdy - 152
Brak odp. - 3
Piję alkohol po dyżurze




Rzadko - 32
Często - 7
Nigdy - 139
Brak odp. - 3
Miałam myśli samobójcze w okresie pracy
zawodowej




Tak - 9
Nie - 24
Nigdy - 147
Brak odp. - 3
wnioski


Wstępna analiza wyników badania personelu
pielęgniarskiego WCO wskazuje na znaczący (zarówno
dodatni jak i ujemny) wpływ specyfiki pracy i kontaktu z
chorym onkologicznie na życie zawodowe i osobiste
pielęgniarek.
Wpływu tego nie sposób zbagatelizować. Warto z
pewnością przyjrzeć się jemu szczegółowiej, zwłaszcza w
sferze obniżenia satysfakcji zawodowej, jak i kondycji
psychofizycznej części personelu, tak by dociec jego
prawdziwych przyczyn i na podstawie wysnutych
wniosków podjąć działania naprawczo-kompensacyjne
oraz zaplanować i wdrożyć skuteczną profilaktykę
zespołu wypalenia zawodowego.
udzielając wsparcia, sami go potrzebujemy