Transcript kaziemiera_zdzieblo_wyzwania_wspolczesnego

Wyzwania i dylematy
współczesnego pielęgniarstwa
Dr n. hum. KAZIMIERA ZDZIEBŁO
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego
w Kielcach, Wydział Nauk o Zdrowiu,
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie – Oddział w Kielcach
Pozycja oraz kształt współczesnego pielęgniarstwa zdeterminowane są
zarówno przez rzeczywistość przyrodniczą, jak i społeczno-kulturową oraz
polityczno-gospodarczą.
Głównym przesłaniem tej determinacji jest wzrost zapotrzebowania na
opiekę pielęgniarską, w której obok typowych działań pielęgnacyjnych
i opiekuńczych zawierać się będzie, m. in.: kształtowanie prozdrowotnych postaw
i zachowań (zwłaszcza wobec wzrostu zachorowań na choroby cywilizacyjne
zależne od stylu życia); nauczania człowieka chorego bądź jego bliskich samoopieki
i samopielęgnacji; pomaganie, wspieranie, opiekowanie się człowiekiem w różnych
stanach zdrowia; organizowanie grup nieprofesjonalnej opieki, …..
Celem pracy jest próba ukazania niektórych aspektów dotyczących
problematyki zawodu w kontekście współczesnych wyzwań pielęgniarstwa
europejskiego zarówno w perspektywie jego szans jak i zagrożeń.
Istotnym wydaje się zachęcenie środowiska zawodowego do namysłu nad
kierunkiem działań, jakie należy podjąć, aby sprostać owym wyzwaniom.
Determinantami rozwoju współczesnego pielęgniarstwa są między innymi:
1. Współczesne kształcenie pielęgniarek
- Kształcenie zawodowe wyższe spełniające standardy europejskie
( w tym studia licencjackie pomostowe)
- Studia magisterskie
- Studia doktoranckie
2. Profesjonalizm
na który składa się samodzielność zawodowa, umiejętności i wykształcenie –
w tym kształcenie podyplomowe uwarunkowany jest wieloma czynnikami
i składa się na niego szereg elementów; oto niektóre z nich
- Standardy kwalifikacji zawodowych
Standard opieki
↑
Standard kształcenia zawodowego ↔ Standard kwalifikacji zawodowych
Standard kwalifikacji zawodowych to „norma wymagań dla określonego
poziomu i układu kwalifikacji zawodowych opisującą zbiory umiejętności,
wiadomości i cech psychofizycznych niezbędnych do wykonywania zadań
wyodrębnionych w danym zawodzie” (Kwiatkowska, 2002)
-
Kompetencje
Kompetencja definiowana jest jako „poziom wykonawstwa pracy,
wykazujący skuteczne zastosowanie wiedzy, umiejętności i postaw” (ICN
1997). To zakres uprawnień i pełnomocnictw nadany do podejmowania
działań.
Podstawą rozbudowanych i zatwierdzonych kompetencji pielęgniarki ogólnej
stały się trzy główne dziedziny i ich szczegółowe koncepcje traktowane
i uznane obecnie jako funkcje pielęgniarki; są to:
1) Zawodowe, etyczne i prawne aspekty praktyki pielęgniarskiej
2) Zapewnienie i zarządzanie opieką,
3) Rozwój zawodowy, osobisty i poprawianie jakości świadczeń
Tab. 1.
Źródło: Zakres praktyki, standardy i kompetencje pielęgniarki zaawansowanej praktyki. Seria
regulacji prawnych Międzynarodowej Rady Pielęgniarek. Tłum. Mielczarek-Pankiewicz E.
www.ptp.na1.pl – 2010
mmm
- Dokształcanie i doskonalenie zawodowe
Pielęgniarki są zobligowane Ustawą o zawodach do ustawicznego
kształcenia. Wprowadzenie systemu punktów edukacyjnych umożliwi pielęgniarkom
dokumentowanie swojej aktywności zawodowej i zmobilizuje do dalszego
doskonalenia.
- Jakość świadczeń
Jakość opieki zdrowotnej bywa oceniana przy pomocy głównych kryteriów:
skuteczność, efektywność, właściwość, akceptacja, dostępność.
Pacjenci jakość świadczeń zdrowotnych mogą oceniać poprzez pryzmat:
niezawodności, odpowiedzialności, kompetencji, dostępności, uprzejmości,
komunikowania, zaufania, bezpieczeństwa, znajomości i zrozumienia potrzeb
klienta, materialnej obudowy usługi.
Podnoszenie jakości usług leczniczych i pielęgnacyjnych stanowi wciąż
poważne zadanie dla wszystkich pracowników ochrony zdrowia. Wydaje się, że
absolwenci magisterskich studiów pielęgniarskich są przygotowani do realizacji
większego zakresu zadań zawodowych, szerszego wachlarza czynności i do
odegrania znaczącej roli w poprawie stanu zdrowia społeczeństwa
-
Międzynarodowa Klasyfikacja Praktyki Pielęgniarskiej - MKPP
(International Clasifikation for Nursing Practic - ICNP)
Pielęgniarstwu dla celów bieżących oraz w celach teoretycznego ujęcia
istoty działań profesji potrzebne są trzy główne systemy klasyfikacji: klasyfikacja
zjawisk, działań (czynności) oraz wyników działania pielęgnacyjnego
Wprowadzenie MKPP - niewątpliwie przyczyni się do uporządkowania
profesjonalnej terminologii zawodowej i stworzenia międzynarodowego spójnego
języka pielęgniarskiego.
Podjęto decyzję o tworzeniu tzw. katalogów ICNP, które zawierać będą
zestawy (frazy opisujące) diagnoz, działań i/lub wyników działań pielęgniarskich,
które następnie będą testowane pod względem ich odpowiedzialności do
zastosowania w konkretnych okolicznościach terapeutycznych.
Katalogi tematyczne ułatwią korzystanie z tego narzędzia osobom
zaangażowanym w konkretny rodzaj praktyki; - „Opieka nad chorymi terminalnie.
Towarzyszenie w godnym umieraniu” czy „Współpraca z pacjentami i ich
rodzinami – w trosce o przestrzeganie zaleceń terapeutyczne” – katalog pojęć
ICNP- to przykłady działań w tym zakresie.
Decyzją Międzynarodowej Rady Pielęgniarek zostało powołane na
Wydziale Pielęgniarstwa i Położnictwa Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
pierwsze w Polsce i w tej części Europy „Akredytowane Centrum Badania
i Rozwoju Międzynarodowej Klasyfikacji Pielęgniarskiej (ICNP®) przy
Uniwersytecie Medycznym w Łodzi”.
Ponadto zarządzeniem nr 12 /2010 Dyrektora Centrum Systemów
Informacyjnych Ochrony Zdrowia z dnia 18 lutego 2010 r. została powołana Rada
ds. Międzynarodowej Klasyfikacji Praktyki Pielęgniarskiej (MKPP) International Clasifikation for Nursing Practic (ICNP®).
3. Dobre przywództwo i skuteczne zarządzanie w pielęgniarstwie
W literaturze przedmiotu podaje się, że przywództwo można by
zdefiniować jako umiejętność przekonania innych, by zechcieli zmienić swoje
zachowania, a każdego przywódcę charakteryzują cztery cechy: wizja, dyscyplina,
pasja i sumienie.
Najważniejszym zadaniem każdego przywódcy i sednem przywództwa jest
uzyskanie wiarygodności przywódczej, opierającej się na sześciu kryteriach (sześć „C”):
1. przekonanie (Conviction): pasja i zaangażowanie, które dana osoba wykazuje
w odniesieniu do swojej wizji,
2. charakter (Charakter): konsekwentne demonstrowanie prawości charakteru, uczciwości,
szacunku dla innych i zaufania,
3. troska (Care): troska o osobiste i zawodowe dobro innych,
4. odwaga (Courage): gotowość by stanąć w obronie swoich poglądów, zakwestionować
przekonania innych oraz przyznać się do błędów,
5. opanowanie (Composure): konsekwentne demonstrowanie odpowiednich reakcji
emocjonalnych, szczególnie w sytuacjach trudnych lub kryzysowych,
6. umiejętności (Competence): biegłość w opanowaniu „twardych” umiejętności, takich jak:
umiejętności techniczne, funkcjonalne lub specjalistyczne oraz umiejętności „miękkich”,
takich, jak: umiejętności interpersonalne, komunikacji, zespołowe i organizacyjne.
Komunikacja – zakładająca otwartość i wyczulenie personelu ochrony zdrowia na
werbalne i pozawerbalne sygnały generowane zarówno przez pacjentów jak i
współpracowników oraz umiejętność ich interpretacji – stanowi podstawowy i moralny
atrybut ich kompetencji zawodowych, umożliwiający budowę układu zaufania,
prawidłowość rozpoznawania, bezpieczeństwo podopiecznych i skuteczność działania
zawodowego.
4. Rozwój naukowy
Wyniki badań naukowych i zastosowanie ich w pracy zawodowej pozwalają
na oparcie postępowania (promocyjnego, profilaktycznego, terapeutycznego,
diagnostycznego, usprawniającego, edukacyjnego) pielęgniarki nie na intuicji
i przesłankach czysto teoretycznych, lecz na wiedzy sprawdzonej empirycznie.
Wyniki badań pozwalają także na zastosowanie najnowszych,
sprawdzonych metod i technik pracy w działalności zawodowej.
Prowadzenie badań naukowych nabiera nowego znaczenia w perspektywie
Evidence Based Nursing Praktic (EBNP), czyli pielęgniarstwa opartego na dowodach
naukowych.
Jest to „świadome, jasne i rozumne zastosowanie najlepszego aktualnego
dowodu w podejmowaniu decyzji dotyczących konkretnego pacjenta”; „oznacza to
zintegrowanie indywidualnych umiejętności i wiedzy z najlepszym aktualnie
dostępnym, zewnętrznym dowodem klinicznym pochodzącym z badań
metodycznych.
Istotne zatem są umiejętności:
- zadawać klinicznie istotne pytania,
- wyszukiwać i analizować literaturę medyczna,
- określać wartość „dowodu” (evidence) dla konkretnego pacjenta,
Myślenie krytyczne + autorefleksja = EBNP
Odbywające się cykliczne szkolenia w ramach warsztatów EBNP
organizowane przez PTP, Fundację Rozwoju Pielęgniarstwa i Położnictwa mają na
celu wyłonienie grupy liderów EBNP w Polsce, których zadaniem będzie
propagowanie idei i zasad podejmowania decyzji w opiece nad pacjentem na
podstawie wiarygodnych danych naukowych.
Włączanie się pielęgniarek w działalność różnych stowarzyszeń
zawodowych a zwłaszcza towarzystw naukowych jest znakiem czasu i dowodem
na to, że ta grupa zawodowa jest bardzo aktywna zawodowo, naukowo i podąża za
współczesnymi wyzwaniami pielęgniarstwa jako profesji i jako potencjalnej
dziedziny naukowej.
Zaangażowanie członków Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego
(PTP) w rozwój pielęgniarstwa, wprowadzanie innowacji i jego rola w
przygotowywaniu i prowadzeniu pielęgniarstwa do stania się samodzielną
dyscypliną naukową jest bezsprzeczne i niepodważalne od ponad 53 lat.
Prezentowanie wyników badań naukowych i publikowanie artykułów
przez pielęgniarki możliwe jest zarówno na krajowych jak i międzynarodowych
konferencjach naukowych, szkoleniowych oraz w naukowych czasopismach
pielęgniarskich i medycznych, jak np.
- „Problemy Pielęgniarstwa” – 4,0 p. MNiSzW, 4,98 p.ICV;
- „Pielęgniarstwo XXI Wieku” - 2,0 p. MNiSzW, 3,96 p.ICV;
- „Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne” - 4,61 p.ICV;
- „Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu” - 2,0 p. MNiSzW;
- „Studia Medyczne” - 2,0 p. MNiSzW; 3,77p. ICV
- „Zdrowie Publiczne” - 4,0 p. MNiSzW, 4,74 p. ICV;
Rozwój naukowy zawodu to także zdobywanie stopni naukowych przez
pielęgniarki, które stało się możliwe i realne od kilku lat. Początki były bardzo
trudne, zwłaszcza na uczelniach medycznych (w obawie o tytuł dr n. med.).
Uczelnie nie bardzo wierzyły w potencjał intelektualny i możliwości
naukowe pielęgniarek. Obecnie stworzyły się większe szanse rozwoju naukowego
dla pielęgniarek w uczelniach, które uzyskały prawa doktoryzowania w dziedzinie
Nauk o Zdrowiu, a dzięki podpisaniu przez Polskę Deklaracji Bolońskiej magistrzy
pielęgniarstwa mogą kontynuować naukę na studiach doktoranckich.
Coraz więcej pielęgniarek sięga również po habilitację i staje się
samodzielnymi pracownikami naukowymi.
Patrząc na zagrożenia pielęgniarstwa należy zdawać sobie sprawę
z tego, że wiele z nich jest charakterystyczne nie tylko dla środowiska
zawodowego w naszym kraju, ale dla środowisk medycznych w wielu krajach
Europy i świata; np.:
- maleje zainteresowanie młodzieży zawodem pielęgniarki,
- następuje migracja absolwentów do innych krajów UE,
- brak jest autorytetów i liderów zawodowych,
- ciągle występuje jeszcze rozbieżność w postawach społecznie oczekiwanych
a reprezentowanych przez współczesną pielęgniarkę,
- zmienia się świat wartości współczesnego młodego człowieka - potencjalnego
kandydata do zawodu,
- …..
Analizując szanse rozwoju pielęgniarstwa warto zwrócić uwagę na to, że
jest ich o wiele więcej niż zagrożeń i należy je efektywnie i racjonalnie wykorzystać
zarówno dla dobra zawodu jak i korzyści zdrowotnych społeczeństwa. Oto niektóre
z nich:
- zwiększenie samodzielności i nadzoru nad wykonywaniem zawodu,
- doskonalenie w zarządzaniu i przywództwie
- doskonalenie umiejętności komunikowania interpersonalnego– w tym w językach
obcych,
- podejmowanie opieki zgodnie z zasadami pielęgniarstwa transkulturowego,
- wzrost zaangażowania pielęgniarek w działalność zawodową, naukową na
szczeblu krajowym i międzynarodowym,
- dynamiczny rozwój naukowy
- równoprawność partnerska w zespole terapeutycznym,
- wzrost osobistej odpowiedzialności zawodowej za każdą podjętą decyzję
i działanie wobec siebie i wobec pacjenta
- wzrost jakości świadczeń pielęgniarskich i rozwój indywidualnej praktyki
- możliwość pozyskiwania funduszy europejskich na rzecz rozwoju i doskonalenia
zawodowego, …..
Polskie pielęgniarki posiadają ogromny potencjał, aby
sprostać wszelkim wyzwaniom pielęgniarstwa europejskiego
i światowego. Potrzebują tylko większego wsparcia, wiary we
własne możliwości, odwagi i motywacji do działania, lepszych
instrumentów legislacyjnych i narzędzi do ich realizacji.