Transcript MODELE WCZESNEGO OSTRZEGANIA PRZED BANKRUCTWEM i ZAGROŻENIAMI W DZIAŁALNOŚCI

MODELE WCZESNEGO OSTRZEGANIA PRZED
BANKRUCTWEM i ZAGROŻENIAMI W DZIAŁALNOŚCI
GOSPODARCZEJ JAKO NARZĘDZIE WSPOMAGANIA
ANALIZ SPRAWOZDAŃ
Elżbieta Mączyńska
Publikacje-syntezy badań
upadłości przedsiębiorstw
 E. Mączyńska (red.) - Ekonomiczne aspekty
upadłości przedsiębiorstw w Polsce, Wyd. SGH,
Warszawa, 2005
 K. Kuciński, E. Mączyńska (red.) - Zagrożenie
upadłością, Wyd. SGH, Warszawa, 2005
 E Mączyńska (red.) - Bankructwa
przedsiębiorstw. Wybrane aspekty
instytucjonalne, Wyd. SGH, Warszawa,2008
BANKRUCTWA - GLOBALNY
EFEKT DOMINA
• Bankructwa jako katharsis i szansa naprawy (?)
• Bankructwa - niedostosowanie do przyszłości. Kwestie
strategiczne
• Bankructwa jako następstwo przełomu cywilizacyjnego.
• Bankructwa a cykle koniunkturalne.
• Predykcja bankructwa. SWO
• Meandry statystyki upadłości.
• Prawo upadłościowe i naprawcze w praktyce. Wstępne wyniki
badań. Syndrom hieny.
• Aspekty instytucjonalne. Wzorce: ABI
• Prawo upadłościowe, aspekty globalne – konkurowanie państw.
• Wnioski
Bankructwa - niedostosowanie do
przyszłości. Kwestie strategiczne
PYTANIA
• Czy w obecnych warunkach w ogóle możliwe jest
racjonalne kształtowanie przyszłości przedsiebiorstwa,
czy możliwe jest długookresowe planowanie
strategiczne?
• Czy możliwe jest przejście od rozwoju „zależnego od
ścieżki” do kreowania nowej ścieżki rozwoju?
• Czy i w jakim stopniu poszczególne jednostki gospodarki
i szczeble władzy odpowiedzialne są za kształtowanie
przyszłości i czy mogą kształtować ją tak, by ustrzec
przed niepożądanymi, trwale destrukcyjnymi zjawiskami
a zarazem by w sposób kontrolowany wykorzystywać
nieustanne i coraz silniejsze „fale innowacji” dla
kreatywnej, efektywnej transformacji, rekonstrukcji
gospodarki?
H. HAZLITT (1894-1993)
AUSTRIACKA SZKOŁA EKONOMICZNA
“Sztuka ekonomii polega na tym, by
spoglądać nie tylko na bezpośrednie, ale i
na odległe skutki danego działania czy
programu; by śledzić nie tylko
konsekwencje, jakie dany program ma dla
jednej grupy, ale jakie przynosi
wszystkim.”
Elżbieta Mączyńska
Zagrożenia
• ślepotą strategiczną”, a w najlepszym
razie „niedowidzeniem” strategicznym z
groźnymi tego następstwami dla rozwoju.
Niezbędny jest zatem system wczesnego
ostrzegania strategicznego.
• Rozwój sieci badań prognostycznych
warunkuje racjonalność decyzji
podejmowanych na rozmaitych szczeblach
rządzenia.
Globalna niepewność
• ma pierwotne źródło w dokonującym się
obecnie przełomie cywilizacyjnym i
wygasaniu cywilizacji przemysłowej
• W warunkach narastającej niepewności
rośnie ranga refleksji nad przyszłością i
podejścia strategicznego w
przedsiębiorstwach i gospodarce. W
praktyce podejście takie nierzadko jest
marginalizowane.
„GOSPODARKA NIETRWAŁOŚCI”
Gwałtowność przemian sprawia, że gospodarka nabiera
cech „gospodarki nietrwałości”.
Nietrwałe stają się zawody, stanowiska pracy i pozycje w
hierarchii menedżerskiej. Ponadnarodowym fuzjom i przejęciom
towarzyszy powstanie nowej grupy zatrudnionych –
„korporacyjnych cyganów”
Wszystko ale to wszystko, co się obecnie dzieje w życiu
publicznym i prywatnym – a nawet tym najbardziej osobistym
- z wyjątkiem może kilku dziedzin nauki, jest prowizoryczne”. (?)
Elżbieta Mączyńska
Paradoksalnie jednak w epoce gospodarki opartej na
wiedzy w gruncie rzeczy mamy do czynienia z ekonomią
niedoskonałej wiedzy, wiedzy niepewnej
(Imperfec Knowledge Economics
)
W takich warunkach niedoskonała jest prawda i nieprawdziwa pewność .
Ekonomia zaś jest nauką bazującą na badaniu pewnych regularności, prawidłowości.
Jeśli natomiast czasy są burzliwe, to powstają trudności ze zidentyfikowaniem tych
regularności, prawidłowości.
Dlatego też niezbędna jest zmiana podejścia w naukach ekonomicznych. Obecnie
modele, w tym matematyczne zawodzą.
W kształtowaniu strategii konieczne jest podejście holistyczne, z uwzględnieniem nie
tylko kwestii ekonomicznych ale także społecznych, ekologicznych i przestrzennych,
bo przecież najlepsza nawet teoria ekonomii, ale bez uwzględnienia czynnika
społecznego, człowieka, bez analizy zachowań ludzkich nie może przynieść
satysfakcjonujących efektów. Wskazuje to zarazem na kwestie wyboru i
kształtowania modelu ustroju gospodarczego i jakości polityki gospodarczej i jej
reguł .W warunkach imperfect knowledge polityka gospodarcza, model ustroju
gospodarczego wymaga dostosowania do specyfiki uwarunkowań gospodarczych,
albowiem reguly optymalne dla jednej gospodarki okazują się nieoptymalne dla
innej.
Roman Frydman ,Michael D. Goldberg , Imperfect
Knowledge Economics: Exchange Rates and Risk
.“Another hallmark of the imperfect knowledge
view is its qualification of fixed policy rules.
The necessary point is that the optimum rule is not
the same from one structure of the economy to
another.
As with the rest of macroeconomics, the issues
have to be rethought in a way that makes the
ever-imperfect knowledge of market participants
and policymakers an integral part of the
analysis” cytat ze wstepu Edmund S. Phelps’a do ksiązki R. Frydmana i. M.D. Goldberga
–,
Przełom cywilizacyjny
Zmiany
systemu /
ustroju
gospodarczego
Zmiany typu
przekazu,
komunikacji
Władza
i podwładni
(górne i dolne
warstwy
społeczne)
I. Rolna
Feudalizm
Epoka słowa
pisanego
Feudałowie.
Chłopi feudalni
II. Industrialna
Kapitalizm
Epoka słowa
drukowanego
Fabrykanci,
Robotnicy
najemni
Kapitalizm
(????)
postindustrialny
Epoka języka
cyfrowego
NETOKRACJA
(sieciowa
arystokracja)
Cywilizacje
III. Postindustrialna –
trzecia fala (Toffler)
IV. Internet
V. Ponadnarodowe fuzje i
przejęcia
VI. Gospodarka oparta na
wiedzy (Wiek dostępu Rifkin)
VII. Wiek kreatywności
KONSUMTARIAT
AMBIWALENTNOŚĆ WSPÓŁCZESNYCH
PRZEMIAN
U. Beck:
„ W Unii Europejskiej znosimy granice
wewnętrzne, ale też rozpaczliwie umacniamy
granice zewnętrzne. Próbujemy oddzielić się od
świata, by zapewnić sobie bezpieczeństwo i
chronić nasz rynek – zwłaszcza rynek pracy.
Jedno i drugie jest śmieszne (podkr. – E.M.).
Prawdziwe niebezpieczeństwa bez trudu
przenikają granice. A jeżeli Hindus, Rosjanin lub
Chińczyk bardzo chce się dostać na nasz rynek
pracy, może to przecież zrobić przez Internet”
„JURNY MATERIALIZM”
Zwolennicy cywilizacji industrialnej wskazują na jej
transparentność, niezastępowalność i żywotność ( „jurny
materializm”).
Konflikty między zwolennikami starej i nowej cywilizacji
opóźniają przemiany.
„Każdy kraj, który z rozmysłem wybiera drogę jurnego
materializmu, skazuje sam siebie na rolę Bangladeszu
dwudziestego pierwszego stulecia”. (Toffler)
Elżbieta Mączyńska
Futuryzm społeczny
(Aktualność koncepcji A.
Tofflera)
• Toffler proponuje tworzenie na rożnych szczeblach
„ośrodków imaginacyjnych” ukierunkowanych na
interdyscyplinarne „uaktywnianie mózgów”. Uznaje, że
byłoby to źródłem pomysłów, idei „o których
technokratom się nie śniło”
• Wciąż niestety aktualna jest teza A. Tofflera, że obecnie
wszyscy czują się odcięci od możliwości wpływu na
kierunki i tempo zmian. Wskazując na potrzebę rozwoju
społecznej sieci konsultantów przyszłości podkreśla, że
to co naiwne w epoce przemysłowej nie jest naiwne
współcześnie
Burzliwość przemian - konieczność nowej
futurologii.
 Wstrząsy jakich obecnie doświadcza świat
uwydatniają wyraziście, że zabrakło wizji i
wyobraźni strategicznej oraz analizy
futurologicznej.
 Wizja taka jest niezbędnym warunkiem
racjonalności decyzji podejmowanych na
różnych szczeblach rządzenia i zarządzania
Nobliści o kryzysie
• George Akerlof (otrzymał nagrodę razem ze Spencem i
Stiglitzem): konieczne są zmiany w teorii ekonomii.
Dotychczasowa teoria wychodzi z założenia, że gracze
w gospodarce postępują, przynajmniej w masie,
racjonalnie. Tymczasem obserwujemy
zachowania systematycznie nieracjonalne. Często jest to
raczej zwierzęcy instynkt. Przykładem jest zaufanie,
które odgrywa ważną rolę w ekonomii i finansach. W
okresie wzrostu ekonomicznego zaufanie jest duże,
niezależnie od tego, czy jest to uzasadnione czy nie.
Gdy zaczyna się kryzys zaufanie znika i nie sposób go
przywrócić racjonalnymi działaniami.
Ludzie wierzyli, że wartość ich domów będzie rosła i
dlatego je kupowali. Ale kupowali złudzenia. - snake oil
(olej ze żmii), czyli coś, czego naprawdę nie ma.
Peter Solomon b. wiceprezes banku
inwestycyjnego Lehman Brothers
• W latach 60. przyjeżdżaliśmy do pracy w Lehman Brothers
metrem. Każdy przynosił z domu torebkę z kanapkami na lunch.
Wszystkie luksusy ostatnich lat - powietrzne taksówki,
spotkania w luksusowych kurortach na całym świecie, wypady
na weekend do Wenecji, kolacje na koszt firmy w najdroższych
restauracjach - to się nie mieściło w głowie.
• Firma zmierzała po prostu w złym kierunku. Stała się wielkim,
dzikim funduszem inwestycyjnym inwestującym swoje własne
pieniądze w coraz bardziej ryzykowne operacje. To był proces,
który trwał od lat i stopniowo się nasilał. Dlatego właśnie kilka
lat temu odszedłem z Wall Street, założyłem własną firmę
doradczą. Nie chciałem dłużej być częścią tego wszystkiego.
Dla mnie to było jak stado bizonów zmierzające na skraj
przepaści
Dodatek: Siła nieruchomości
R. Wescott, doradca ekonomiczny b.
prezydenta USA Billa Clintona oszacował
jeszcze pod koniec 2006 r., że
 aż 64 % wzrostu gospodarczego i 80 %
wzrostu zatrudnienia USA w latach 20012005 było spowodowanych rynkiem
nieruchomości (choć jego udział w PKB
wynosi jedynie 5%).
Złożoność problemu – wymóg holizmu
-ekonomia kliniczna
Przykład:
Szanse: Inwestycje „społeczne” – rewitalizacja - infrastruktura
The housing market has a new problem:
ageing Americans
American house prices
Baby boom and bust
Jan 17th 2008 | ANN ARBOR, MICHIGAN
From The Economist print edition)
Wyniki badań
Prawo upadłościowe i naprawcze w
obecnym
kształcie:
:
• nie gwarantuje przejrzystości i sprawności procedur
upadłościowych;
• nie spełnia prawidlowo funkcji oczyszczania rynku z
jednostek niewypłacalnych;
• nie przeciwdziała w należytym stopniu upadłościom
„reżyserowanym”, tj. ukierunkowanym na korzyści
wąskiej grupy interesariuszy - z umyślnym naruszeniem
interesów wierzycieli;
• nie sprzyja identyfikacji upadłości „reżyserowanych”;
• sprawia, że w praktyce postępowania upadłościowego
aspekty upadłościowe dominują zaś aspekty naprawcze
są marginalizowane.
Niebezpieczny paradoks:
• Paradoks: - mimo rosnącej złożoności powiązań
gospodarczych przedsiębiorstw i ich
„usieciowienia” w gospodarce globalnej - w
Polsce nie istnieje ośrodek, który się tymi
kwestiami zajmuje kompleksowo,
interdyscyplinarnie w tym edukacyjnie i
badawczo.
• Obecny kryzys globalny dodatkowo uwydatnia
luki badawcze i zaniedbania w tej dziedzinie
Bankructwa - mgliste rozpoznanie
• Niedostatek wiedzy i informacji sprzyja
rozmaitym nieprawidłowościom, co
zarazem wskazuje na wagę badań
teoretycznych i empirycznych,
dotyczących zagrożeń w działalności
gospodarczej, czego ekstremalnym
przypadkiem są upadłości
przedsiębiorstw.
Mgliste rozpoznanie problematyki bankructw
Cechuje to wszystkich prawie
interesariuszy procesów upadłościowych:
przedsiębiorców, sędziów , syndyków i in.
Niedostatek wiedzy i informacji sprzyja
nieprawidłowościom,
Upadłość konsumencka
Sądy gospodarcze - zawał
Mgliste rozpoznanie problematyki bankructw
Przyczyny
Zaniedbania edukacyjne i
marginalizowanie problematyki upadłości
w programach nauczania.
Brak nawyków i tradycji stosowania w
przedsiębiorstwach systemów wczesnego
ostrzegania przed zagrożeniami.
Brak/niedorozwój instytucjonalnej
infrastruktury upadłości
Instytucjonalna infrastruktury upadłości
Całokształt rozwiązań i narzędzi makro- i mikroekonomicznych,
ekonomiczno- finansowych, prawnych oraz organizacyjnych,
kształtujących warunki funkcjonowania przedsiębiorstw, w tym
przede wszystkim w okresie przed upadłością, w jej trakcie oraz po
jej ogłoszeniu.
Kwadratura koła: upadłości są niedostatecznie zdiagnozowane, m.in.
z powodu niedorozwoju instytucjonalni infrastruktury upadłości, a
niedorozwój ten z kolei stanowi dodatkowy czynnik zagrożenia
upadłością
Publikacje KNOP:
E. Mączyńska (red. nauk.) Ekonomiczne aspekty upadłości przedsiębiorstw w
Polsce, Wyd. SGH, Warszawa, 2005 oraz K.Kuciński, E. Mączyńska (red.),
Zagrożenie upadłością, Wyd. SGH, Warszawa, 2005, E Maczyńska (red).,
Bankructwa przedsiebiorstw (2007)
Marginalizowany jest drugi nurt w prawie
upadłościowym - nurt naprawczy
Wierzyciele chcą raczej jak najszybciej
odzyskać swoje wierzytelności, odzyskać to
co jest jeszcze możliwe
To jedno z następstw występujących w
praktyce symptomów kryzysu zaufania w
biznesie.
Nienadążanie
• Choć globalizuje się świat, globalizuje się
biznes, to ciągle jeszcze czyni się zbyt
mało, aby w skali globalnej ucywilizować
procesy bankructwa, - i to mimo, że z
bankructwem przedsiębiorstwa może się
wiązać , globalny efekt domina”.
Niemcy
Anne Koark:
"Insolvent und trotzdem erfolgreich”
(wyd. Business Village, 2003, Göttingen, 2003)
UE: projekt „Stigma of failure and early
warning tools” (2004)
Główne cele tego projektu to:
• opracowanie materiałów informacyjnych
dotyczących radzenia sobie z piętnem
związanym z bankructwem,
• opracowanie narzędzi wczesnego ostrzegania
mających zapobiegać upadłości.
• Podejmowane są też działania praktyczne,
czego wyrazem są niektóre przedsięwzięcia,
wprowadzane obecnie w 25 krajach UE. Zmiany
te ukierunkowane są na:
 wspieranie przedsiębiorstw przeżywających trudności,
 usuwanie przeszkód na drodze do drugiej szansy.
USA: Instytut Bankructwa - The American
Bankruptcy Institute – ABI
• powstał w 1982 roku w celu zapewnienia Kongresowi i
opinii publicznej obiektywnych analiz kwestii upadłości.
• zrzesza ponad 11500 adwokatów, licytatorów,
syndyków, bankierów, sędziów, kredytodawców,
profesorów, księgowych i innych specjalistów.
• stanowi centrum edukacji badań i rozwoju wiedzy na
temat upadłości. Jest wiodącym kreatorem i
realizatorem wysokiej jakości programów edukacyjnych
na temat upadłości.
• regularnie publikuje dane i opracowania na temat
upadłości oraz systematycznie prezentuje w mediach
rezultaty działań z tego obszaru.
Rekomendacje i wątpliwości
• CENTRUM KOMLEKSOWYCH BADAN UPADŁOŚCI
I SYSTEMÓW WCZESNEGO OSTRZEGANIA
• Długookresowe strategie
• Edukacja interesariuszy
• Umacnianie aspektów naprawczych
• Transparentność procedur
• Przeciwdziałanie syndromowi hieny
• Systemy wczesnego ostrzegania
• Rachunek kosztów i efektów zewnętrznych
• Globalizacja prawa versus konkurowanie państw
Ustrój równowagi
NOT all happy cities resemble one another, but
each unhappy city is at least partly unhappy for
a single reason: misgovernment. The quality of
government, local and national, is the most
important factor, apart from the economy, in the
success (of a city).
Failures at the top
May 3rd 2007
Elżbieta Mączyńska
The Economist
METAFORA ZBITEJ SZYBY
FREDERICO BASTIAT (1801-1850)
I H. HAZLITT (1894-1993)
Nie ma strat za które nie płacimy, i to bez względu na to
kto straty spowodował.
Obarczony krótkowzrocznością tzw. „błąd zbitej szyby”.
(W sytuacji, gdy chuligan wybije piekarzowi szybę, to
choć zarabia na tym szklarz, jednak osiągnięty dzięki
temu zysk szklarza może być stratą krawca. Piekarz
bowiem zamiast zrealizować planowane kupno garnituru
będzie musiał wydać pieniądze na szybę).
Użyta przez F. Bastiata i H. Hazlitta „metafora zbitej
szyby” dowodzi, że krótkowzroczność i powierzchowne
podejście w ekonomii nie popłaca.
.
Elżbieta Mączyńska