Transcript Praktyczne doświadczenia związane z rozwiązaniem umowy

UNIA EUROPEJSKA
FUNDUSZ SPÓJNOŚCI
EUROPEJSKI FUNDUSZ
ROZWOJU REGIONALNEGO
Praktyczne doświadczenia związane z rozwiązaniem umowy,
rozliczeniem pomiędzy inwestorem a wykonawcą oraz wszelkimi
konsekwencjami wynikającymi z przejścia w stan upadłości wykonawców/
generalnych wykonawców projektów infrastrukturalnych z
uwzględnieniem prawnych skutków upadłości wykonawców
Marcin Krzemiński
radca prawny, syndyk
Woźnicki Malecha Krzemiński Noga
Kancelaria Prawnicza
Al. J. Ch. Szucha 8, III piętro, 00 – 582 Warszawa
www.wmkn.pl
Podstawowe źródła prawa oraz literatura
• Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i
naprawcze (Dz.U. z 2009, Nr 175, poz. 1361 ze zm.)
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964,
Nr 16, poz. 93 ze zm.)
• S. Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz,
Warszawa2011
• A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze.
Komentarz, Warszawa 2011
• P. Janda Sposoby zaspokajania roszczeń w postępowaniu
upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego,
Warszawa 2007
• B. Jochemczyk, Zawarcie i zatwierdzenie układu w
postępowaniu układowym, Warszawa 2011
2
Czym jest upadłość?
Upadłość w sensie prawnym - oznacza procedurę wszczynaną w razie
niewypłacalności dłużnika, polegającą na wspólnym dochodzeniu
roszczeń przez wszystkich jego wierzycieli.
Upadłość często określa się mianem tzw. egzekucji uniwersalnej bowiem
jest ona prowadzona na rzecz wszystkich wierzycieli i obejmuje cały
majątek dłużnika.
Wpływ upadłości na sytuację prawną wierzycieli:
1.wpływ na zobowiązania upadłego względem wierzycieli
2.wpływ upadłości na możliwość uzyskania zaspokojenia
roszczeń przez wierzycieli
3
4 września 2012
Zakres podmiotowy ustawy – kogo dotyczy upadłość
• przedsiębiorcy / przedsiębiorcy którzy zakończyli prowadzenie działalności
gosp./ zmarli przedsiębiorcy
• spółki z o.o. i spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej
• wspólnicy osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność
za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem
• wspólnicy spółki partnerskiej
Wyłączenia:
Nie można ogłosić upadłości:
• Skarbu Państwa
• jednostek samorządu terytorialnego
• publicznych samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej
• instytucji i osób prawnych utworzonych w drodze ustawy, chyba że ustawa
ta stanowi inaczej, oraz utworzonych w wykonaniu obowiązku nałożonego
ustawą
• osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne
• uczelni
Przesłanki ogłoszenia upadłości
1.niewypłacalność osoby fizycznej - jeśli nie wykonuje swoich
wymagalnych zobowiązań pieniężnych
2.osoby prawne albo jednostki organizacyjne nieposiadająca
osobowości prawnej - jeśli nie wykonują swoich wymagalnych
zobowiązań pieniężnych lub zobowiązania przekroczą wartość ich
majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco wykonują te
zobowiązania
Kiedy sąd nie ogłosi upadłości?
Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości jeżeli majątek
niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów
postępowania
Kiedy sąd może nie ogłosić upadłości?
sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie
stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką,
zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub
hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie
wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (bezskuteczność);
sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości jeżeli opóźnienie
w wykonaniu zobowiązań nie przekracza 3 miesięcy, a suma
niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej
przedsiębiorstwa dłużnika
Rodzaje postępowań upadłościowych
Upadłość:
1) obejmująca likwidację majątku dłużnika (upadłość likwidacyjna)
2) z możliwością zawarcia układu (upadłość układowa)
• układ restrukturyzacyjny
• układ likwidacyjny
Likwidacja czy układ
Upadłość likwidacyjna – jej celem jest spieniężenie majątku dłużnika (który
nazywany jest masą upadłości) i podzielenie uzyskanych środków pomiędzy
wierzycieli.
Upadłość układowa – zasadniczo zakłada przeprowadzenie restrukturyzacji
zobowiązań upadłego, a w dalszej kolejności kontynuowanie przez niego
działalności gospodarczej.
Upadłość z możliwością zawarcia układu ogłasza się wówczas, gdy zostanie
uprawdopodobnione, że w drodze układu wierzyciele zostaną zaspokojeni w
wyższym stopniu, niż zostaliby zaspokojeni po przeprowadzeniu postępowania
upadłościowego
obejmującego
likwidację
majątku
dłużnika.
Upadłości układowej nie prowadzi się, gdy z uwagi na dotychczasowe
zachowanie się dłużnika nie ma pewności, że układ będzie wykonany (chyba że
propozycje układowe przewidują układ likwidacyjny)
Na każdym etapie sąd może zmienić sposób prowadzenia postępowania
upadłościowego z upadłości układowej na likwidacyjną i odwrotnie.
Kto może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości? Postępowanie
wnioskowe, brak możliwości działania z urzędu.
 dłużnik
 każdy z wierzycieli dłużnika
 w stosunku do spółki jawnej, spółki partnerskiej, spółki komandytowej
oraz spółki komandytowo-akcyjnej - każdy ze wspólników odpowiadających
bez ograniczenia za zobowiązania spółki
 w stosunku do osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych
nieposiadających osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje
zdolność prawną - każdy, kto ma prawo je reprezentować sam lub łącznie z
innymi osobami
 w stosunku do przedsiębiorstwa państwowego - także organ założycielski
 w stosunku do jednoosobowej spółki Skarbu Państwa - także minister
właściwy do spraw Skarbu Państwa
 w stosunku do osoby prawnej, spółki jawnej, spółki partnerskiej oraz spółki
komandytowej i komandytowo-akcyjnej, będących w stanie likwidacji - każdy z
likwidatorów
 w stosunku do osoby prawnej wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego –
kurator ustanowiony na podstawie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym;
w stosunku do dłużnika, któremu została udzielona pomoc publiczna o
wartości przekraczającej 100 000 euro - organ udzielający pomocy
Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości
Uczestnicy postępowania:
 każdy, kto złożył wniosek o ogłoszenie upadłości
 dłużnik (kurator)
Sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym, może jednak
wyznaczyć rozprawę, jeżeli uzna to za konieczne.
Zabezpieczenie majątku dłużnika
Jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości złożył dłużnik, sąd z urzędu dokonuje
zabezpieczenia majątku dłużnika. Jeżeli z wnioskiem o ogłoszenie upadłości wystąpił
wierzyciel lub inny uprawniony zabezpieczenia dokonuje się na jego żądanie.
Klasyczne sposoby zabezpieczenia:
1.ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego (dłużnik jest wówczas
uprawniony do dokonywania czynności zwykłego zarządu. Na dokonanie czynności
przekraczających zakres zwykłego zarządu jest wymagana zgoda TNS);
2.ustanowienie zarządu przymusowego nad majątkiem dłużnika, jeżeli zachodzi
obawa, że dłużnik będzie ukrywał swój majątek lub w inny sposób działał na szkodę
wierzycieli, a także gdy dłużnik nie wykonuje poleceń tymczasowego nadzorcy
sądowego (czynności prawne dłużnika dotyczące mienia wchodzącego do masy
upadłości, wobec którego upadły utracił prawo zarządu, są nieważne).
3.zawieszenie prowadzonej przeciwko dłużnikowi egzekucji wierzytelności objętej z
mocy prawa układem, jeżeli egzekucja mogłaby uniemożliwić lub utrudnić przyjęcie
układu. Jeżeli zawieszenie dotyczy egzekucji z rachunku bankowego sąd może także
uchylić zajęcie;
Zabezpieczenie majątku dłużnika cd.
Zabezpieczenia w postaci ustanowienia tymczasowego
nadzorcy sądowego albo zarządu przymusowego upadają z
chwilą objęcia majątku upadłego dłużnika w zarząd przez
syndyka albo zarządcę albo objęcia nadzoru przez nadzorcę
sądowego. Inne zabezpieczenia zastosowane przez sąd po
złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości upadają z dniem
ogłoszenia upadłości.
„Organy” postępowania upadłościowego:
1.sąd
2.sędzia komisarz
3.syndyk
4.nadzorca sądowy
5.zarządca
Sąd
O ogłoszeniu upadłości orzeka sąd w składzie trzech sędziów w
trakcie postępowania upadłościowego sąd upadłościowy orzeka w
składzie jednego sędziego zawodowego (zasada) lub trzech
sędziów zawodowych (będzie to miało znaczenie przy trybach
zaskarżania).
Sędzia komisarz
Po ogłoszeniu upadłości czynności postępowania
upadłościowego wykonuje sędzia-komisarz tj.:
 kieruje tokiem postępowania
 sprawuje nadzór nad czynnościami syndyka, nadzorcy
sądowego i zarządcy
 oznacza czynności, których syndykowi, nadzorcy albo
zarządcy nie wolno wykonywać bez jego zezwolenia
lub bez zgody rady wierzycieli
 zwraca uwagę na popełnione przez nich uchybienia
Syndyk, nadzorca sądowy, zarządca
Syndyka powołuje się w razie ogłoszenia upadłości obejmującej
likwidację majątku upadłego.
Nadzorcę sądowego powołuje się w razie ogłoszenia upadłości z
możliwością zawarcia układu
Zarządcę powołuje się w razie ogłoszenia upadłości z możliwością
zawarcia układu, gdy odebrano zarząd majątkiem upadłemu.
Zarządcę ustanawia się także wtedy, gdy ustanowiono nad częścią
majątku zarząd własny upadłego. W sprawach objętych tym
zarządem zarządca pełni czynności zastrzeżone dla nadzorcy
sądowego.
Wierzyciele
Wierzycielem w rozumieniu ustawy jest każdy uprawniony do
zaspokojenia z masy upadłości, choćby wierzytelność nie wymagała
zgłoszenia.
Interesy wierzycieli mogą być realizowane i chronione poprzez:
 indywidualne czynności poszczególnych wierzycieli
 zgromadzenie wierzycieli
 radę wierzycieli
Zgromadzenie wierzycieli
Zgromadzenie
wierzycieli
jest
organem
postępowania
upadłościowego powołanym do spełniania pewnych funkcji w
ogólnym interesie wszystkich wierzycieli.
Najważniejsze kompetencje:
 wyłączenie mienia z masy upadłości (art. 63 pkt3, art. 199 ust. 2)
 orzekanie o zmianie składu rady wierzycieli na wniosek wierzycieli
złożony w trybie art. 203
 zawarcie układu (art. 281 i n.)
 zmiany układu (art. 298 i n.)
Rada wierzycieli
Rada wierzycieli jest zasadniczo organem fakultatywnym i
może zostać ustanowiona przez sędziego komisarza, który
powołuje jej członków.
Na wniosek wierzycieli mających przynajmniej piątą część
ogólnej sumy wierzytelności, które zostały uznane lub
uprawdopodobnione, sędzia-komisarz jest obowiązany
ustanowić radę wierzycieli.
Najważniejsze kompetencje Rady Wierzycieli:
W postępowaniu obejmującym likwidację majątku upadłego
zezwolenia rady wierzycieli wymagają następujące czynności:
1.dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa przez syndyka, jeżeli ma
trwać dłużej niż trzy miesiące od dnia ogłoszenia upadłości;
2.odstąpienie od sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości;
3.sprzedaż praw i wierzytelności;
4.zaciąganie pożyczek lub kredytów oraz obciążenie majątku
upadłego ograniczonymi prawami rzeczowymi;
5.wykonanie umowy wzajemnej zawartej przez upadłego albo
odstąpienie od takiej umowy oraz wykonanie lub odstąpienie od
umowy zawartej przez upadłego, do której stosuje się odpowiednio
przepisy art. 98 i 99;
6.uznanie, zrzeczenie się i zawarcie ugody co do roszczeń spornych
oraz poddanie sporu rozstrzygnięciu sądu polubownego.
Gdy nie ma Rady Wierzycieli:
Jeżeli powyższe czynności muszą być dokonane niezwłocznie i dotyczą
wartości nieprzewyższającej dziesięciu tysięcy złotych, syndyk,
nadzorca sądowy albo zarządca mogą je wykonać bez zezwolenia rady.
Jeżeli rada wierzycieli nie została ustanowiona, czynności zastrzeżone
dla rady wierzycieli podejmuje sędzia-komisarz.
Sędzia-komisarz wykonuje także czynności zastrzeżone dla rady
wierzycieli, jeżeli rada nie wykona ich w terminie wyznaczonym przez
sędziego-komisarza.
Najważniejsze kompetencje Rady Wierzycieli:
W postępowaniu z możliwością zawarcia układu zezwolenia rady
wierzycieli wymagają następujące czynności:
1.obciążenie przez upadłego albo zarządcę składników masy
upadłości hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem
skarbowym i hipoteką morską w celu zabezpieczenia
wierzytelności nieobjętej układem;
2.obciążenie przez zarządcę składników masy innymi prawami;
3.zaciąganie przez zarządcę kredytów i pożyczek.
Podsumowanie:
Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości: wniosek
rozpatruje sąd upadłościowy w składzie 3 sędziów, w trakcie
postępowania działa:
 dłużnik samodzielnie lub
 jeśli zabezpieczono majątek dłużnika poprzez ustanowienie
tymczasowego nadzorcy sądowego w zakresie czynności
przekraczających zwykły zarząd – działa sam dłużnik za zgodą
tymczasowego nadzorcy sądowego lub w zakresie czynności
zwykłego zarządu dłużnik samodzielnie
 jeśli zabezpieczono majątek dłużnika poprzez ustanowienie
zarządcy przymusowego – za dłużnika czynności podejmuje
zarządca przymusowy
Postępowanie po ogłoszeniu upadłości:
Upadłość likwidacyjna – na rachunek upadłego działa syndyk,
który do dokonania pewnych czynności potrzebuje zgody rady
wierzycieli, a gdy jej nie ma lub gdy nie podejmuje ona
czynności wymagana jest zgoda sędziego komisarza.
Upadłość układowa – mamy tu możliwe 2 sytuacje:
 pozostawiono zarząd własny upadłemu – działa upadły
za zgodą nadzorcy sądowego
 odebrano zarząd upadłemu – działa zarządca
Skutki ogłoszenia upadłości:
1.wpływ na zobowiązania upadłego względem
wierzycieli;
1.wpływ upadłości na możliwość uzyskania
zaspokojenia roszczeń przez wierzycieli;
Wpływ upadłości na stosunki zobowiązaniowe upadłego
Upadłość głęboko wkracza w stosunki obligacyjne których stroną
jest upadły, a ich modyfikacja możliwa jest zasadniczo przy
uwzględnieniu regulacji szczególnych zawartych w puin.
Nieważne są postanowienia umowy zastrzegające na wypadek
ogłoszenia upadłości zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego,
którego stroną jest upadły (np. 15.2 (e) „czerwonej”, „żółtej” i
„srebrnej” książki FIDIC).
Postanowienie umowy, której stroną jest upadły, uniemożliwiające
albo utrudniające osiągnięcie celu postępowania upadłościowego
jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.
Upadłość układowa a umowa o roboty budowlane
W postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu
zasadą jest dopuszczalność wypowiadania umów przez wierzycieli
za wyjątkiem umów enumeratywnie wymienionych w art. 90 puin
(najem i dzierżawa nieruchomości, leasing, ubezpieczenia
majątkowe, rachunek bankowy, licencje). Ograniczenie możliwości
wypowiadania przez wierzycieli powyższych umów zawarte w art.
90 puin nie dotyczy samego upadłego.
Sytuacja prawna wierzycieli uzależniona jest od tego, czy ich
wierzytelności objęte są układem czy też nie.
Wierzytelności objęte układem
Układ obejmuje wierzytelności upadłego powstałe przed
ogłoszeniem upadłości oraz wierzytelności zależne od warunku,
jeśli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu.
Ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu powoduje,
iż od dnia ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu
do dnia uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu
układu albo o umorzeniu postępowania, upadły albo zarządca
nie mogą spełniać świadczeń wynikających z wierzytelności,
które z mocy prawa są objęte układem.
Wierzytelności nieobjęte układem
Wierzytelności zabezpieczone hipoteką, zastawem czy zastawem
rejestrowym, zastawem skarbowym i hipoteką morską, a także
wierzytelności zabezpieczone przeniesieniem na wierzyciela
własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa co do zasady nie
są objęte układem. Wierzyciel może zgodzić się jednak na objęcie
układem (art. 273 ust. 2 i 3). Tak długo, jak zgoda taka nie zostanie
wyrażona, upadły albo zarządca obowiązani są spełniać świadczenia
wynikające z tych zobowiązań. W takim wypadku zakaz ustanowiony
w art. 87 tych wierzytelności nie dotyczy.
Zakaz spłaty tych wierzytelności powstaje dopiero wtedy, gdy
wierzyciele ci wyrażą zgodę na objęcie układem swych
wierzytelności w sposób bezwarunkowy i nieodwołalny (art. 273 ust.
2).
Upadłość likwidacyjna a umowa o roboty budowlane
Jeżeli w dniu ogłoszenia upadłości zobowiązania z umowy wzajemnej nie
zostały wykonane w całości lub w części, syndyk może wykonać
zobowiązanie upadłego i zażądać od drugiej strony spełnienia
świadczenia wzajemnego lub od umowy odstąpić (zgoda RW, reguły
ogólne 494 kc – modyfikacje – syndyk nie może żądać naprawienia
szkody z powodu niewykonania zobowiązania a strona wypłacalna nie
może domagać się zwrotu spełnionego świadczenia).
Jeżeli syndyk odstępuje od umowy, druga strona nie ma prawa do
zwrotu spełnionego świadczenia, chociażby świadczenie to znajdowało
się w masie upadłości. Strona może dochodzić w postępowaniu
upadłościowym należności z tytułu wykonania zobowiązania i
poniesionych strat, zgłaszając te wierzytelności sędziemu-komisarzowi.
Uprawnienie syndyka do odstąpienia od umowy wzajemnej nie
powstanie, gdy zobowiązania z tej umowy zostaną wykonane całkowicie
(co prowadzi do wygaśnięcia stosunku zobowiązaniowego).
Uprawnienie do odstąpienia powstanie w wypadku, gdy dojdzie do
całkowitego niewykonania zobowiązań, tj. takiego stanu, w którym nie
można by przyjąć, że ma miejsce choćby częściowe ich wykonanie, a
także w przypadku wykonania częściowego.
Uprawnienie do odstąpienia od umowy powstanie tylko wówczas, gdy
nie dojdzie do wykonania w całości lub w części swoich zobowiązań
przez obie strony umowy wzajemnej (obu zobowiązań).
Jeśli więc swoje zobowiązanie w całości wykona tylko jedna ze stron, a
druga nie przystąpi w ogóle do wykonania swojego zobowiązania,
przesłanka negatywna nie spełni się i nie powstaną konsekwencje
przewidziane w omawianym przepisie. Podobnie należy przyjmować,
gdyby jedna strona wykonała swoje zobowiązanie w całości, a druga tylko w części.
Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 20 października 2011 r.
IV CSK 47/2011 Izba Cywilna Biuletyn Sądu Najwyższego 2012/2
Uprawnienie syndyka przewidziane w art. 98 ust. 1 Pr.u.n. nie jest działaniem
za stronę, czy też w imieniu upadłego; w grę wchodzi tu oświadczenie organu
sądowego powołanego do przeprowadzenia egzekucji uniwersalnej, jaką jest
postępowanie upadłościowe z opcją likwidacyjną. Uregulowana w art. 98 ust.
1 Pr.u.n. instytucja odstąpienia od umowy różni się zasadniczo od
przewidzianej w art. 491 k.c. możliwości odstąpienia przez jedną ze stron od
umowy z powodu zwłoki w realizacji świadczenia wzajemnego przez drugą
stronę. Odmienność ta dotyczy zarówno podmiotu uprawnionego do
odstąpienia - jest nim syndyk, a nie strona umowy wzajemnej, jak i przesłanek
zastosowania tej instytucji - w postępowaniu upadłościowym odstąpienie
podyktowane jest interesem wszystkich wierzycieli upadłego, a nie tylko
jednej strony tej umowy. Zachodzą także dalsze istotne różnice. Występujące
odmienności wskazują na autonomiczny charakter tej instytucji oraz
odmienność skutków, które się z nią wiążą. Zarówno charakter, jak i cel
szczególnych uprawnień syndyka uzasadniają stanowisko, że odstąpienie przez
syndyka od umowy wzajemnej wywołuje nie tylko skutek obligacyjny, lecz
również rzeczowy.
Uprawnienia strony wypłacalnej
Na żądanie drugiej strony złożone w formie pisemnej z datą pewną,
syndyk w terminie trzech miesięcy oświadczy na piśmie, czy od umowy
odstępuje, czy też żąda jej wykonania. Niezłożenie w tym terminie
oświadczenia przez syndyka uważa się za odstąpienie od umowy
(następuje skutek odstąpienia bez aktywności syndyka oraz bez zgody RW
lub SK).
Druga strona, która ma obowiązek spełnić świadczenie wcześniej, może
wstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, do czasu spełnienia lub
zabezpieczenia świadczenia wzajemnego. Prawo to drugiej stronie nie
przysługuje, jeżeli w czasie zawarcia umowy wiedziała lub wiedzieć
powinna o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości.
Problem z umową o roboty budowlane – odstąpienie ex nunc czy ex
tunc
Świadczenie wykonawcy robót jest niepodzielne w rozumieniu 379 § 2
kc, może być jednak spełniane częściami.
Wykonawca zrobił połowę prac. W interesie inwestora jest by syndyk
odstąpił od prac pozostałych do wykonania, dzięki czemu można
poszukać innego wykonawcy.
Dominujący pogląd – odstąpienie następuje ex tunc, co oznacza, iż
zostaje zniesiony stosunek prawny od początku przez co strona
wypłacalna nie może żądać zwrotu spełnionego świadczenia –
wynagrodzenia (można zgłosić wierzytelność do masy) a syndyk nie
mogąc zażądać zwrotu spełnionego świadczenia w naturze zażądałby
zwrotu wartości rynkowej.
Złagodzenie – możliwość potrącenia (93 – 96 puin).
Dokonanie częściowo wymiany wzajemnych świadczeń, o ile nie
były one podzielne w rozumieniu art. 379 § 2 k.c., prowadzi do
wtórnego obciążenia strony wypłacalnej budową masy
upadłościowej.
Paradoksalnie, korzystniej w tym zakresie prezentuje się więc
pozycja wierzyciela, który w całości spełniłby swoje świadczenie
przed ogłoszeniem upadłości kontrahenta. Wprawdzie mógłby on
jedynie zgłosić do masy roszczenie jako wierzyciel upadłościowy w
oparciu o art. 91 p.u.n., syndyk bowiem nie nabyłby w tym
przypadku uprawnień z art. 98 p.u.n., ale nie byłby obciążony
zwrotem do masy otrzymanej od upadłego części jego
świadczenia
Wykonywanie w postępowaniu przez stronę wypłacalną uprawnień
nabytych przed ogłoszeniem upadłości
Czy strona wypłacalna, która nabyła przed ogłoszeniem upadłości prawo
odstąpienia od umowy, bądź gdy przysługuje jej umowne prawo
odstąpienia, będzie mogła to uczynić w toczącym się postępowaniu
upadłościowym?
Art. 84 ust. 1 puin „postanowienie umowy, której stroną jest upadły,
uniemożliwiające albo utrudniające osiągnięcie celu postępowania
upadłościowego jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości”.
Przyjmuje się w literaturze, że kontrahent upadłego z umowy wzajemnej,
który jeszcze przed wszczęciem postępowania nabył ustawowe prawo
do odstąpienia od umowy (na podstawie art. 491, 492 zdanie drugie czy
art. 493 k.c.), będzie mógł w postępowaniu wykonać swoje uprawnienie,
o ile wcześniej syndyk zwiąże masę umową upadłego (art. 98 ust. 1
p.u.n.).
Umowne zaś prawo odstąpienia od umowy, w świetle znowelizowanej
treści art. 84 p.u.n., będzie musiało być uznane za postanowienie
umowne bezskuteczne w stosunku do masy, jako uniemożliwiające albo
utrudniające realizację celu postępowania. Strona wypłacalna będzie
więc mogła w postępowaniu upadłościowym uwolnić się od umowy
zawartej z upadłym dopiero z chwilą wykonania - nabytego na ogólnych,
ustawowych zasadach - prawa odstąpienia od umowy (art. 491, 492
zdanie drugie, 493 k.c.). Podstawą zaś nabycia przez stronę wypłacalną
tego uprawnienia będą zaistniałe po stronie syndyka nieprawidłowości
przy wykonywaniu umowy.
Zobowiązania pieniężne upadłego, których termin płatności
świadczenia jeszcze nie nastąpił, stają się wymagalne z dniem
ogłoszenia upadłości.
Zobowiązania majątkowe niepieniężne zmieniają się z dniem
ogłoszenia upadłości na zobowiązania pieniężne i z tym dniem stają
się płatne, chociażby termin ich wykonania jeszcze nie nastąpił.
Dochodzenie roszczeń w postępowaniu upadłościowym
obejmującym likwidację majątku upadłego
Zgłoszenie wierzytelności
Wierzyciel osobisty upadłego, który chce uczestniczyć w postępowaniu
upadłościowym, jeżeli niezbędne jest ustalenie jego wierzytelności, powinien w
terminie oznaczonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zgłosić
sędziemu-komisarzowi swoją wierzytelność.
Uprawnienie do zgłoszenia wierzytelności przysługuje wierzycielowi ponadto,
gdy jego wierzytelność była zabezpieczona hipoteką, zastawem, zastawem
rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską lub przez inny wpis w
księdze wieczystej lub w rejestrze okrętowym. Jeżeli wierzyciel nie zgłosi tych
wierzytelności, będą one umieszczone na liście wierzytelności z urzędu.
Zgłoszenie wierzytelności
Zgłoszenia wierzytelności dokonuje się na piśmie w dwóch egzemplarzach. Do pisma
zgłaszający wierzytelność dołącza oryginał lub notarialnie poświadczony odpis dokumentu
uzasadniającego zgłoszenie. Poświadczenia odpisów może dokonać także radca prawny lub
adwokat, będący pełnomocnikiem wierzyciela, który zgłasza wierzytelność.
W zgłoszeniu wierzytelności należy podać:
1.imię i nazwisko bądź nazwę albo firmę wierzyciela i odpowiednio jego miejsce
zamieszkania albo siedzibę;
2.określenie wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi oraz wartość wierzytelności
niepieniężnej;
3.dowody stwierdzające istnienie wierzytelności;
4.kategorię, do której wierzytelność ma być zaliczona;
5.zabezpieczenia związane z wierzytelnością oraz oświadczenie wierzyciela, w jakiej
prawdopodobnie sumie wierzytelność nie będzie zaspokojona z przedmiotu zabezpieczenia;
6.w razie zgłoszenia wierzytelności, w stosunku do której upadły nie jest dłużnikiem
osobistym, przedmiot zabezpieczenia, z którego wierzytelność podlega zaspokojeniu;
7.stan sprawy, jeżeli co do wierzytelności toczy się postępowanie sądowe lub
administracyjne;
8.jeżeli wierzyciel jest wspólnikiem albo akcjonariuszem spółki będącej upadłym – ilość
posiadanych udziałów albo akcji oraz ich rodzaj.
Zaskarżanie listy wierzytelności
1.Syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca przekazuje listę wierzytelności
sędziemu-komisarzowi, który o jej sporządzeniu ogłosi przez obwieszczenie
i ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
2.Listę wierzytelności może przeglądać w sekretariacie sądu każdy
zainteresowany.
3.W terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenia i ogłoszenia w
Monitorze Sądowym i Gospodarczym o przekazaniu listy wierzytelności
sędziemu-komisarzowi, każdy wierzyciel umieszczony na liście może złożyć
do sędziego-komisarza sprzeciw co do uznania wierzytelności, a co do
odmowy uznania - ten, któremu odmówiono uznania zgłoszonej
wierzytelności
4.Sprzeciw rozpoznaje sędzia-komisarz na rozprawie. Na rozprawę wzywa
syndyka, nadzorcę sądowego albo zarządcę, upadłego oraz wierzyciela,
który złożył sprzeciw, i wierzyciela, którego wierzytelności sprzeciw
dotyczy. Niestawiennictwo tych osób nie wstrzymuje wydania
postanowienia
5.Na postanowienie sędziego-komisarza przysługuje zażalenie
6.Zażalenie jest składane do sądu upadłościowego
Plan podziału
1.Syndyk sporządza i składa sędziemu-komisarzowi plan podziału
funduszów masy upadłości, w którym określa m.in. sumę podlegającą
podziałowi;
2.Sędzia-komisarz może wnieść do planu poprawki lub polecić syndykowi
dokonanie wskazanych zmian w planie.
3.Sędzia-komisarz zawiadamia upadłego i członków rady wierzycieli oraz
ogłasza przez obwieszczenie i ogłoszenie w Monitorze Sądowym i
Gospodarczym, że plan podziału można przeglądać w sekretariacie sądu i
w terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenia wnosić zarzuty
przeciwko planowi podziału.
4.Zarzuty przeciwko planowi podziału rozpoznaje sędzia-komisarz, który w
razie potrzeby wysłucha osoby, których praw dotyczą zarzuty.
5.Na postanowienie sędziego-komisarza przysługuje zażalenie.
Odsetki w postępowaniu upadłościowym
Z masy upadłości mogą być zaspokojone odsetki od wierzytelności,
należne od upadłego, za okres do dnia ogłoszenia upadłości.
Powyższe nie dotyczy odsetek od wierzytelności zabezpieczonych
hipoteką, wpisem w rejestrze, zastawem, zastawem rejestrowym,
zastawem skarbowym albo hipoteką morską. Odsetki te mogą być
zaspokojone tylko z przedmiotu zabezpieczenia.
Potrącenia w upadłości likwidacyjnej
Potrącenie wierzytelności upadłego z wierzytelnością wierzyciela
jest dopuszczalne, jeżeli obie wierzytelności istniały w dniu
ogłoszenia upadłości, chociażby termin wymagalności jednej z nich
jeszcze nie nastąpił.
Do potrącenia przedstawia się całkowitą sumę wierzytelności
upadłego, a wierzytelność wierzyciela tylko w wysokości
wierzytelności głównej wraz z odsetkami naliczonymi do dnia
ogłoszenia upadłości.
Jeżeli termin płatności nieoprocentowanego długu upadłego w
dniu ogłoszenia upadłości nie nastąpił, do potrącenia przyjmuje się
sumę należności zmniejszoną o odsetki ustawowe, nie wyższe
jednak niż sześć procent, za czas od dnia ogłoszenia upadłości do
dnia płatności i nie więcej niż za okres dwóch lat.
Potrącenia w upadłości likwidacyjnej cd.
Potrącenie nie jest dopuszczalne, jeżeli dłużnik upadłego nabył
wierzytelność w drodze przelewu lub indosu po ogłoszeniu upadłości albo
nabył ją w ciągu ostatniego roku przed dniem ogłoszenia upadłości,
wiedząc o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości.
Potrącenie jest dopuszczalne, jeżeli nabywca stał się wierzycielem
upadłego wskutek spłacenia jego długu, za który odpowiadał osobiście
albo określonymi przedmiotami majątkowymi, i jeżeli nabywca w czasie,
gdy przyjął odpowiedzialność za dług upadłego, nie wiedział o istnieniu
podstaw do ogłoszenia upadłości. Potrącenie jest zawsze dopuszczalne,
jeżeli przyjęcie odpowiedzialności nastąpiło na rok przed dniem ogłoszenia
upadłości.
Potrącenie nie jest dopuszczalne, jeżeli wierzyciel stał się dłużnikiem
upadłego po dniu ogłoszenia upadłości.
Wierzyciel, który chce skorzystać z prawa potrącenia, składa o tym
oświadczenie nie później niż przy zgłoszeniu wierzytelności.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2011 r., V CSK 311/10, Rej.
2011, nr 6, s. 172)
Artykuły 93–96 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe
i naprawcze (jedn. tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm.) nie
naruszają zasady, że potrącenie jest wykonywane przez oświadczenie
woli złożone drugiej stronie (art. 499 zdanie pierwsze k.c.).
SN uznał, iż nie ma zatem przeszkód, aby w postępowaniu wytoczonym
przez syndyka wierzyciel, któremu odmówiono skorzystania z prawa
potrącenia w postępowaniu upadłościowym, podjął obronę opartą na
twierdzeniu, że oświadczenie, jakie złożył w postępowaniu
upadłościowym, było jednak skuteczne i doprowadziło do umorzenia
obydwu wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej.
Upadłość a odpowiedzialność w procesie budowlanym za roszczenie
podwykonawcy
Solidarna odpowiedzialność
Art. 6471 kc
W umowie o roboty budowlane, o której mowa w art. 647, zawartej między
inwestorem a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres
robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą
podwykonawców.
Do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z
podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora. Jeżeli inwestor, w terminie
14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą
lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót
określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub
zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy.
Do zawarcia przez podwykonawcę umowy z dalszym podwykonawcą jest
wymagana zgoda inwestora i wykonawcy.
Umowy powyższe powinny być dokonane w formie pisemnej pod
rygorem nieważności.
Zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą
solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty
budowlane wykonane przez podwykonawcę, a odmienne postanowienia
umów, o których mowa w niniejszym artykule, są nieważne.
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 3 października 2008 r. I CSK
123/2008 LexPolonica nr 1951714
Zgoda inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy o roboty
budowlane z podwykonawcą może być wyrażona w każdy sposób bez
konieczności przedstawienia inwestorowi umowy z podwykonawcą lub jej
projektu z odpowiednią dokumentacją.
Upadłość a odpowiedzialność w procesie budowlanym za
roszczenie podwykonawcy
Art. 376 kc
Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego
między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich
częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego
stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać
zwrotu w częściach równych. Część przypadająca na dłużnika niewypłacalnego
rozkłada się między współdłużników.
Dłużnik, który pokrył część przypadającą na dłużnika niewypłacalnego, nie traci
prawa żądania zwrotu od tego dłużnika pokrytych za niego części długu i
prawo to może zrealizować, jeżeli jego sytuacja majątkowa ulegnie pozytywnej
zmianie.
Solidarna odpowiedzialność a upadłość
Art. 248 puin
Wierzytelność, której upadły jest współdłużnikiem, oraz wierzytelność
poręczyciela upadłego z tytułu zwrotnego roszczenia umieszcza się na liście w
takiej wysokości, w jakiej współdłużnik lub poręczyciel zaspokoił wierzyciela.
Zmianę wierzyciela po zgłoszeniu wierzytelności uwzględnia się na liście
wierzytelności tylko wtedy, gdy została stwierdzona dokumentem urzędowym lub
niebudzącym wątpliwości dokumentem prywatnym z podpisem urzędowo
poświadczonym i gdy zmiana wierzyciela zgłoszona została syndykowi, nadzorcy
sądowemu albo zarządcy przed przekazaniem listy wierzytelności sędziemukomisarzowi. Sędzia-komisarz może uwzględnić zmianę wierzyciela zgłoszoną po
przekazaniu mu listy wierzytelności, a przed jej ostatecznym zatwierdzeniem,
jeżeli nie spowoduje to opóźnienia w postępowaniu.
Nieuwzględnienie zmian nie pozbawia nabywcy wierzytelności możliwości
realizacji jego uprawnień na podstawie przepisów ustawy w toku dalszego
postępowania.
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 marca 2008 r. V CSK
488/2007 LexPolonica nr 2044686
W piśmiennictwie panuje zgodne zapatrywanie, że - świetle art. 91 ust. 1
pun - wymagalność wierzytelności przysługującej wierzycielowi w stosunku
do upadłego nie zmienia treści stosunku prawnego istniejącego pomiędzy
wierzycielem oraz współdłużnikami. W konsekwencji przyjmuje się, że
świadczenie pieniężne współdłużników płatne jest w terminie pierwotnym,
wynikającym z treści zobowiązania. Skład orzekający pogląd ten aprobuje.
Znajduje on oparcie zarówno w samym brzmieniu powołanego przepisu,
jak i sposobie ukształtowania przez ustawodawcę wzajemnych relacji
pomiędzy dłużnikami solidarnymi z uwzględnieniem z jednej strony zasady
reprezentacji dłużników na korzyść dłużnika, z drugiej zaś - zasady
względnej niezależności położenia każdego ze współdłużników. W myśl tej
ostatniej, zdarzenia dotyczące tylko jednego z dłużników, niekorzystne dla
niego (art. 372 kc), jak również jego działania lub zaniechania wywołujące
taki skutek (art. 371 kc), nie mogą pogarszać położenia pozostałych
dłużników.
Gwarancja i rękojmia w przypadku upadłości wykonawcy
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 8 lipca 2011 r. IV CSK
40/2011 Izba Cywilna Biuletyn Sądu Najwyższego 2012/7-8
Zobowiązanie gwarancyjne wykonawcy robót budowlanych (upadłego),
obejmujące wady robót, może ulec przekształceniu w zobowiązanie
pieniężne (art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo
upadłościowe i naprawcze, Tekst jednolity: Dz. U. 2009 r. Nr 175 poz. 1361
ze zm.), jeżeli wady wykonanych robót powstały przed ogłoszeniem
upadłości wykonawcy.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 października 2009 r. I
ACa 392/2009 LexPolonica nr 2309337
Zobowiązania majątkowe niepieniężne, jak gwarancja czy rękojmia, z
dniem wytoczenia upadłości przekształcają się na zobowiązanie pieniężne.
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 16 grudnia 2010 r. I
CSK 148/2010 LexPolonica nr 2573516
Przekształcenia zobowiązania gwarancyjnego obejmującego
usunięcie wad m.in. robót budowlanych w zobowiązanie pieniężne
(art. 32 § 2 prawa upadłościowego z 1934 r.) jest możliwe dopiero
wówczas, gdy nastąpiła prawna aktualizacja obowiązku
gwarancyjnego zobowiązanego, a więc - pojawiła się już określona
wada indywidualizująca ten obowiązek (i samo świadczenie
zobowiązanego) jeszcze przed ogłoszeniem upadłości dłużnika.
Tylko wówczas niepieniężny (choć majątkowy) obowiązek
świadczenia dłużnika gwarancyjnego (w postaci usunięcia wady)
mógłby ulec ex lege transformacji w obowiązek świadczenia
pieniężnego w rozumieniu art. 32 § 2 prawa upadłościowego z
1934 r.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 czerwca 2009 r. VI ACa
1341/2008
Podkreślić należy, iż do przekształcenia obowiązków gwarancyjnych w
wierzytelność pieniężną na podstawie art. 32 prawa upadłościowego
(obecnie art. 91 prawa upadłościowego i naprawczego), dochodzi
niezależnie od tego czy wady zabezpieczone gwarancją w ogóle
wystąpiły. W przepisie tym przyjęto bowiem pewną fikcję, że wady
zaistniały i powinny być usunięte z dniem ogłoszenia upadłości. Należy
przez to rozumieć, że kaucja gwarancyjna zabezpiecza przyszłe i
ewentualne roszczenia z tytułu udzielonej gwarancji, które mogły nawet
nie powstać. W tej sytuacji, skoro w dacie ogłoszenia upadłości stały się
wymagalne ewentualne wierzytelności pozwanej spółki z tytułu napraw
gwarancyjnych, to przyjąć należy, iż w tym samym czasie wymagalne
stały się roszczenia upadłej spółki o zwrot kaucji gwarancyjnej,
zatrzymanej tytułem zabezpieczenia udzielonej gwarancji.
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 17 grudnia 2008 r. I
CSK 258/2008 LexPolonica nr 2072704
Odpowiedzialność za wady z tytułu rękojmi ma charakter ustawowy, zaś
udzielenie gwarancji nie należy do elementów przedmiotowo istotnych
umów o roboty budowlane. Jeśli jednak gwarancja została udzielona, to
ta właśnie umowa wyłącznie kształtuje stosunki prawne między
stronami, w sytuacji, gdy umowa o roboty budowlane została w całości
wykonana. Umowa gwarancji nie jest umową wzajemną, choćby z tego
względu, że nie jest umową odpłatną, a tym samym nie znajduje tu
zastosowania art. 98 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego
Dochodzenie wierzytelności objętych układem
Wierzytelności podlegają zgłoszeniu (brak kosztów, termin, zgłoszenie
spóźnione).
Wierzytelności wynikające z robót budowlanych mają charakter majątkowy,
ale często niepieniężny (np. wierzytelność inwestora o wybudowanie obiektu).
W zgłoszeniu wierzytelności należy więc wskazać wierzytelność określając
świadczenie oraz podać jego wartość.
O sposobie zaspokojenia wierzytelności rozstrzygają postanowienia układu,
który może np. przewidywać przekształcenie ich w zobowiązania pieniężne.
Dopuszczalność potrącenia
Reguła:
Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i
wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z
wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu
wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone
tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą
być dochodzone przed sądem lub przed innym organem
państwowym.
Forma :
Wierzyciel, który chce skorzystać z potrącenia, składa o tym
oświadczenie nie później niż przy zgłoszeniu wierzytelności.
Dopuszczalność potrącenia
Odstępstwa:
Nie mogą być umorzone przez potrącenie wierzytelności, co do których
potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne (art. 89 puin).
W czasie trwania postępowania aż do jego umorzenia lub zakończenia albo
zmiany postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu na
postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego,
potrącenie wzajemnych wierzytelności między upadłym i wierzycielem nie jest
dopuszczalne, jeżeli wierzyciel:
1) stał się dłużnikiem upadłego po ogłoszeniu upadłości;
2) będąc dłużnikiem upadłego, stał się po ogłoszeniu upadłości jego wierzycielem
przez nabycie wierzytelności w drodze przelewu lub indosu wierzytelności
powstałej przed ogłoszeniem upadłości.
Potrącenie wzajemnych wierzytelności jest jednak dopuszczalne, jeżeli nabycie
wierzytelności nastąpiło wskutek zapłaty długu, za który nabywca odpowiadał
osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi, i jeżeli odpowiedzialność
nabywcy za dług powstała przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Kaucje gwarancyjne a upadłość
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 19 stycznia 2011 r. V CSK 204/2010
LexPolonica nr 2580242
1. Jeżeli okres rękojmi upłynie w toku tego postępowania, a wady w wykonanych
obiektach się nie ujawnią, należność z tytułu zatrzymanego wynagrodzenia
zostanie zwrócona na rzecz masy upadłości. Jeżeli zaś wady się ujawnią, to koszty
ich usunięcia będzie można pokryć z kwot zatrzymanych. W wypadku zaś
konieczności zakończenia postępowania upadłościowego, będzie miał
zastosowanie art. 331 pun. Stąd utrata bytu przez upadłego wskutek zakończenia
postępowania upadłościowego i wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego nie
niesie za sobą skutku w postaci braku podmiotu, na rzecz którego pozwana będzie
zobowiązana zwrócić zatrzymane kwoty.
2. Zastrzeżenie umowne nie może wyłączyć procedury likwidacji masy upadłości
regulowanej przepisami bezwzględnie obowiązującymi. Zastrzeżenie umowne
zakazu zbycia wierzytelności pomiędzy upadłym, a jego dłużnikiem nie wyłącza,
ani nie ogranicza procedury likwidacji masy upadłości uregulowanej przepisami
ustawy prawo upadłościowe i naprawcze.
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 10 lutego 2010 r. V CSK
233/2009 LexPolonica nr 2372304
W razie zapłaty przez gwaranta gwarantariuszowi sumy gwarancyjnej, mimo
braku uzasadnienia materialnoprawnego w stosunku podstawowym,
rozliczenie korzyści majątkowej następuje między stronami tego stosunku.
Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 marca 2009 r. V CSK
390/2008, LexPolonica nr 2141964
Utrata mocy przez zapis na sąd polubowny oznacza, że w razie wytoczenia
powództwa przed sądem powszechnym po ogłoszeniu upadłości pozwany nie
może skutecznie podnieść zarzutu zapisu na sąd polubowny. W konsekwencji,
nie wchodzi w grę odrzucenie pozwu na podstawie art. 1165 § 1 k.p.c.