Transcript การตั้งท้องและการคลอดลูก (Gestation & Parturition) เนื้อหาที่ท าการสอน •

การตั้งท้ องและการคลอดลูก
(Gestation & Parturition)
เนื้อหาที่ทาการสอน
• การฝังตัวของลูก/การยอมรับของแม่
• ปั จจัยที่มีผลต่อความยาวนานของการตั ้งท้ อง
• สรี รวิทยาของแม่ขณะท้ อง
• รก & การพัฒนาของตัวอ่อน
• การคลอด
• การเปลี่ยนแปลงมดลูกหลังคลอด
• การกลับมาเป็ นสัดหลังคลอด
Jump to first page
กลไกการเกาะตัว
• Zona hatching ---> Trophoblast cell ขยายตัวเข้า
เจาะ u t e r i n e e p i t h e r i u m โดยตัวอ่อนสร้าง p r o t e l y t i c
e
n
z
y
m
e
• ในสุ กรเกิด Zona hatching วันที่ 7 และ endometrium
สัมผัสกับ T r o p h o b l a s t วันที่ 12 การเกาะตัวสมบูรณ์ ใน
1
วันที่
8
-
2
4
• ในสุ กร chorion และ uterine epitherium จะทาบตลอด
แต่ในแกะ
โค
จะมี
c a r u n c l e
เป็ นจุดๆเพื่อเกาะตัว
Jump to first page
กลไกการเกาะตัว (ต่ อ)
•ในโคจะเริ่ มเกาะวันที่ 20 และใช้เวลา 2-3 วัน เกาะเสร็ จ
• ในม้า blastocyst จะทาบกับผนังมดลูกโดยไม่เกาะ 2 เดือน
และจะเริ่ มเกาะประมาณสัปดาห์ที่ 10 และเสร็ จสัปดาห์ที่ 14
Jump to first page
การฝังตัวของตัวอ่อน (implantation)
• ในสัตว์ทวั่ ไป เป็ นการทาบหรื อเกาะ ส่วนคนและสัตว์ฟันแทะ เป็ นลักษณะการฝังตัว
• ระหว่างการเกาะตัวกับผนังมดลูกตัวอ่อนจะผลิตสารบางอย่างออกมาเพื่อป้องกันการหลัง่ /
ลดการตอบสนองต่อ Prostaglandin (maternal recognition)
- สุ กร ตัวอ่อนผลิต Estrogen หลังปฏิสนธิ 11-12 วัน
- ม้า ผลิต Estrogen หลังปฏิสนธิ 8-20 วัน และผลิตสาร
กลุม่ protein ระหว่างวันที่ 12-14
- โค ตัวอ่อนผลิต bovine trophoblast protein 1(bTP-1)
หลังปฏิสนธิ 15-21 วัน
Jump to first page
• ตัวลูกอ่อนถือเป็ นเนื้อเยือ่ แปลกปลอม ร่ างกายแม่จะต่อต้านผ่าน T-cell แต่ทาไม
ลูกไม่ถูกกาจัดออกจนกว่าจะถึงกาหนดคลอด?
-
-
ตัวอ่อนเป็ น
a
n
t
จึงมีหลายทฤษฎีพยายามจะอธิบาย
i
g
e
n
ไม่สมบูรณ์
ระบบภูมิคุม้ กันของแม่ไม่ทางานหรื อทางานลดลงระหว่างการตั้งท้อง
- มดลูกเป็ นบริ เวณพิเศษนอกเหนือระบบภูมิคุม้ กันปกติ มีการสร้างฉนวนทาง
ภูมิคุม้ กันระหว่างแม่กบั ลูก
Jump to first page
สรีรวิทยาของแม่ ขณะท้ อง
1.
V
u
l
v
a
&
V
a
g
i
n
a
• ช่วงแรกจะแห้ง ซี ด แต่หลัง5-6 เดือนจะมีระบบหมุนเวียนเลือดมาเลี้ยงมากขึ้น
2.
C
e
r
v
i
x
• ปิ ดด้วย m u c o u s p l u g / p r e g n a n c y p l u g
มดลูก
3.
• ขยายตัวตามขนาด
f e t u s
•proliferation,
growth
และไม่บีบตัวจนกว่าใกล้คลอด
and stretch
Jump to first page
สรีรวิทยาของแม่ ขณะท้ อง (ต่ อ)
รังไข่
4.
• CL จะคงอยูจ่ น สัปดาห์ที่ 2 ก่อนคลอด (โค สุ กร แพะ)
C
L
ส่ วนในม้า
จะหายไปในเดือนที่
7
5. Pe l v i c lig a m e n t & P u b ic s y m p hy s i s
• ใกล้คลอด E s t r o g e n & R e l a x i n - - - > คลายตัว
Jump to first page
ฮอร์ โมนในเลือด/ปัสสาวะขณะท้ อง
E
s
t
r
• ต่างชนิดสัตว์ ต่างชนิ ดของ
o
g
e
e s t r o g e n
n
:
และมีระดับต่าง
กันตามระยะการตั้งท้อง
• สัตว์ส่วนใหญ่จะมีการหลัง่ เพิ่มขึ้นเมื่อใกล้คลอด
Pregnant mare serum gonadotropin (PMSG)
• หรื อ Equine chorionic gonadotropin (eCG)
• ผลิตโดย Trophoblastic cell พบ 40-130 วันของท้อง
• ทาหน้าที่ให้มีการคงอยูข่ อง 2nd CL
Jump to first page
Progesterone
Jump to first page
รกและบทบาทหน้ าที่
Amniotic
amniochorion
cavity
(placenta & role)
พัฒนามาจาก Extraembryonic
membrane หรื อ Fetal membrane
ประกอบด้ วย
1. Amnion
2. Chorion
3. Yolk sac
chorion
cotyledon
4. Allantois
5. Umbilical cord
Allantoic
cavity
Jump to first page
ชนิดของรก: แบ่ งตามรู ปร่ าง
โค
แกะ
Convex
Concave
ม้า
Diffuse
Jump to first page
ชนิดของรก : แบ่ งตามรู ปร่ าง
Jump to first page
ชนิดของรก
แบ่ งตามรูปแบบความสั มพันธ์ ระหว่ างเซลล์ ของ placentomes
Jump to first page
ชนิดของรก
แบ่ งตามการสู ญเสี ยเนื้อเยื่อของแม่ ระหว่ างการคลอด
1. ไม่ สูญเสี ย (nondeciduate): สุ กร ม้ า
2. สู ญเสี ยปานกลาง (moderate): สุ นัข แมว
3. สู ญเสี ยรุ นแรง(extensive) : คน ลิง
Jump to first page
หน้ าทีข่ องรก
ทาหน้าที่แทนระบบย่อยอาหาร ปอด ตับ ไต ต่อมไร้ท่อ
และแยกเนื้อเยือ่ แม่กบั ลูกออกจากกัน
การแลกเปลี่ยนสารเคมีที่รก
Gas
• Fluid to Fluid
• O2 : Haemoglobin ของลูกมีประสิ ทธิภาพในการจับ
ได้ ดกี ว่ าของแม่
• CO2 : แพร่ (diffuse) จากเลือดลูกสู่ เลือดแม่
เลือดแม่ รวมตัวกับ CO2 ได้ ดกี ว่ า
Jump to first page
Jump to first page
Jump to first page
โค: ตั้งท้อง 26 วัน
Jump to first page
โค:ตั้งท้อง 37 วัน
Jump to first page
โค: ตั้งท้อง 37 วัน
Jump to first page
โค: ตั้งท้อง 60 วัน
Jump to first page
โค: ตั้งท้อง 78 วัน
Jump to first page
โค: ตั้งท้ อง 105 วัน
Jump to first page
การแลกเปลีย่ นโภชนะและของเสี ย
• Glucose, Vitamin & Amino acid
Active transport & carrier system
ที่รกมีการสร้าง glycogen และเปลี่ยน glucose
เป็ น fructose (70-80 % ของน้ าตาลในเลือดตัวอ่อน)
• Free fatty acids & glycerol : diffusion
• Polypeptide ผ่ านได้ ช้าๆ แต่ โปรตีนผ่ านไม่ ได้
• ในคน immunoglobulin ผ่ านหาตัวลูกอ่ อนได้
• วิตามินทีล่ ะลายในไขมันผ่ านได้ น้อยมาก
• วิตามินละลายในนา้ ผ่ านได้ สะดวก
Jump to first page
บทบาทฮอร์ โมนจากรก
• ในช่ วงท้ ายของการตั้งท้ องของม้ า
P 4 เป็ น
โค
สุ กร
แกะ
จะเปลีย่ น
E s t r o g e n มากขึน้ โดยการกระตุ้นของ C o r t i s o l
จากตัวอ่ อน
• ผลิต
P l a c e n t a l
(Chorionic
• รกของม้ าและแกะสามารถผลิต
l a c t o g e n
somatomammotropin)
P
4
ได้ เพียงพอสาหรับอุ้มชู
การตั้งท้ อง
Jump to first page
การพัฒนาของลูกในท้ อง
แบ่งเป็ น 3 ระยะ
1. Ovum period : ปฏิสนธิ จนถึงเริ่ มเกาะตัว
2. Embryonic period : โค วันที่ 15-45 ของการตั้งท้อง
12-34 “”
แกะ
ม้า
12-60 “”
3. Fetal period : โค วันที่ > 45 ของการตั้งท้อง
แกะ
> 34 “”
ม้า
> 60 “”
** ช่ วง 1/3 เดือนสุ ดท้ ายลูกโตเร็วมาก ส่ วนหัว& ขาพัฒนาดีกว่ากล้ามเนื้อ
Jump to first page
ระบบไหลเวียนเลือดของลูกในท้ อง
ductus venosus
• เลือดไม่ ผ่านตับโดยเปลีย่ นเส้ นทางไปออก
• ไม่ ผ่านปอด แต่ ตรงไปยัง d u c t u s
arteriosus
• อัตราการเต้ นของหัวใจสู งกว่ าสั ตว์ เมื่อโตเต็มวัย
1 2 0 - 1 4 0
โค
แกะ
1
7
0
-
2
2
0
ครั้ง/นาที
ครั้ง/นาที
Jump to first page
Jump to first page
ปัจจัยทีม่ ผี ลต่ อการเจริญเติบโตของลูกในท้ อง
Jump to first page
ระยะเวลาตั้งท้ อง(Gestation /Pregnancy)
Jump to first page
ปัจจัยที่มผี ลต่ อความยาวนานของการตั้งท้ อง
Jump to first page
การตรวจการตั้งท้ อง
1. สั งเกตการไม่ กลับสั ด : 60 หรื อ 90 วันหลังผสม
2. สั งเกตการเปลีย่ นแปลงสรีระของแม่
3. มือล้วงตรวจทางทวารหนัก
4. ใช้ Radiography
5. Ultrasonograghy: คลื่นเสี ยง 1-10 MHz
6. ตรวจเนื้อเยื่อผนังช่ องคลอด (vagina biopsy)
7. ตรวจหาฮอร์ โมน : ม้ า eCG, คน hCG, โค P4
สุ กร prostaglandins, สั ตว์ ฟาร์ ม estrone sulfate
8. Laparoscopy เจาะช่ องท้ อง
Jump to first page
การคลอด (parturition)
ลักษณะอาการเมื่อใกล้ คลอด
1. การจัดตาแหน่งของลูก
2. การเปลี่ยนแปลงของเต้านม
3. กระดูกเชิงกรานขยาย
อวัยวะเพศบวมน้ า
4. โค แกะ แยกตัวออกจากฝูง/
พฤติกรรมสร้างรังในสุ กร
Jump to first page
ขบวนการคลอด
การกระตุ้นเริ่มจากลูกและทาให้ เสร็จสมบูรณ์ โดยการทางานร่ วมกันของต่ อมไร้ ท่อและ
ประสาท
ทฤษฎีเบื้องต้ นของขบวนการคลอด
• การลดลงของฮอร์โมน P4
• การเพิ่มขึ้นของ Estrogen
• การหลัง่ ของ Oxytocin และ PGF
2alpha
• การทางานของ hypothalamic-pituitary-adrenal axis
ของลูก
• ขนาดและน้ าหนักลูก
Jump to first page
ระบบ
การขับลูกออก (stage of labor)
แบ่งเป็ น 3 ระยะ
1. การถ่ างของคอมดลูก(dilation of the cervix)
2. การบีบลูกออก (expulsion of the fetus)
3. การขับรกออก (expulsion of the placenta)
1
2
3
มดลูกเข้ าอู่
0.2-0.5
1
-
ม้ า
1-4
โค-กระบือ 2-6
0.5-1.0
6-12
แกะ
2-6
0.5-2.0
0.8-8
25-30
สุ กร
2-12 2.5-3.0
1-4
25-28
35-45
Jump to first page
การปรับตัวของลูกหลังคลอด
1. ระบบการไหลเวียนของเลือด/การทางานของปอด
2. การควบคุมอุณหภูมิ
3. การสร้ างพลังงาน: glycogen ที่ตับและกล้ามเนื้อ
4. ระบบภูมคิ ุ้มกัน: passive immunity หนู กระต่ าย คน
ผ่ านรก แต่ สัตว์ ฟาร์ มต้ องรับจาก colostrum ภายใน
36 ชม.หลังคลอด
Jump to first page
การคืนสู่ สภาพปกติของแม่ หลังคลอด
1. มดลูกเข้ าอู่ (uterine involution)
• กลับตาแหน่ งและขนาดเดิม
:
การสลายตัว
ของ C a r u n c l e , M y o m e t r i u m ( P G F 2 a l p h a )
บีบตัวเพื่อขับ
b a c t e r i a ,
• สร้ าง u t e r i n e
เมือก
และเนื้อเยื่อเก่าออก
e p i t h e l i u m
ใหม่
• สั ตว์ ทมี่ ีรกแบบ d i f f u s e p l a c e n t a จะคืนสภาพเร็วกว่ า แบบ
c o t y l e d o n a r y
p l a c e n t a
Jump to first page
2. การกลับมามีวงรอบการเป็ นสั ดหลังคลอด
• โค : ภายใน 50 วันหลังคลอด ~ 95 %ของโคนม
~ 40 %โคเนื้อ
ลูกดูดนม & รีดนมบ่ อยครั้งขึน้ จะกลับสั ดช้ ากว่ า
• ม้ า : ภายใน 6-13 วัน
• สุ กร : ระหว่ างเลีย้ งลูกอาจเป็ นสั ดแต่ ไม่ มกี ารตกไข่
จะเป็ นสั ด/ตกไข่ 3-5 วันหลังหย่านม
** การไม่ เป็ นสั ดหลังคลอดส่ วนใหญ่ มสี าเหตุจากการ
GnRH ไม่ หลัง่ / gonadotropins หลัง่ ไม่ มากพอ
Jump to first page
การเหนี่ยวนาการคลอด
สาหรับโค
• การใช้ C o r t i c o s t e r i o d
e str oge n
:
กระตุ้นการเปลีย่ น P 4
เพิม่ ขึน้ ใช้ ฉีด 2-3 w k
ก่ อนคลอด ส่ วนใหญ่ จะ
72
คลอดภายใน
เป็ น
ชม.หลังฉีด
• การใช้ P r o s t a g l a n d i n s : กาจัด C L , คลอด2 - 3 วันหลังฉีด
• การใช้
P 4
+
P G
:
ลดบทบาทและทาลาย
Jump to first page
C L
การเหนี่ยวนาการคลอด (ต่ อ)
สาหรับสุ กร
• การใช้ G l u c o c o r t i c o i o d : กระตุ้นให้ ผลิต P G F 2 a l p h a ใช้
ฉีดเมื่อต้ งท้ อง>
1
0
0
• การใช้ O x y t o c i n
วัน
:
ส่ วนใหญ่ จะเกิดรกค้ าง
ฉีด 2 - 3
ลูกตายมาก
ชม.ก่ อนคลอดและมักฉีดหลัง P G
• การใช้ PGF 2alpha และ analogues (cloprosrenol): 2-3
วันก่ อนคลอด
• การใช้ PG + Xylazine (rompun, alpha-2-adrenergic
a
g
• การใช้
e
o
s
t
n
r
a
i
d
i
s
o
l
t
+
)
P
Jump to first page
G