Międzynarodowy obrót usługami i towarami

Wykład 15 1

usługi

• Działalność gospodarcza mająca charakter świadczeń osób fizycznych i prawnych na rzecz innych osób. • Nie polegają na wywarzaniu dóbr materialnych.

• Ich istota polega na wytworzeniu pracy, wydatkowaniu pewnej ilości pracy, wywołaniu pewnego efektu zaspokajającego potrzebę.

• Służy poprawie warunków życia ludności, podnoszeniu wydajności pracy oraz lepszemu funkcjonowaniu przedsiębiorstw czy gospodarki 2

usługi

• Trzeci obok przemysłu i rolnictwa sektor gospodarki.

• Obejmuje wiele różnych świadczeń np.: ochronę zdrowia, edukację, usługi ubezpieczeniowe, finansowe itp..

• Dzisiejszy wysoki udział usług w gospodarce jest konsekwencja rozwoju tradycyjnych usług z zakresu rzemiosła, transportu i komunikacji.

3

• Jeszcze w XVIII w. usługi stanowiły 10% PKB globalnego, • A. Smith uważał je za użyteczne i potrzebne ale nie wpływające na gospodarkę.

• Dziś najwyższy udział usług w strukturze wartości dodanej brutto mają Francja, Grecja, Stany Zjednoczone Ameryki, osiągając poziom ponad 80%. • Najmniejszy udział usług w tworzeniu wartości dodanej brutto, rzędu odpowiednio 41%, 61% i 66%, miały Chiny, Brazylia i Republika Czeska. 4

• • • •

Na wzrost znaczenia usług w gospodarce wpływ mają zmiany:

demograficzne

turystyczne); : wydłużenie średniej długości życia, rosnąca liczba osób z wyższym wykształceniem, migracje ze wsi do miast, rozwój miast, (dla przykładu rośnie popyt na usługi ubezpieczeniowe i

społeczne

: wzrost liczby pracujących kobiet, wzrost dochodów rodzin, poprawa jakości życia, rozwój telekomunikacji, zwiększona mobilność ludzi, wzrost aspiracji, (zwiększa się zainteresowanie usługami typu: pomoc domowa, opiekunka do dzieci, usługi pralnicze, restauracyjne);

ekonomiczne

: wzrost zamożności społeczeństwa, gwałtowny rozwój techniki i technologii, wzrost wydajności pracy, globalizacja gospodarki światowej, (wzrost popytu na usługi finansowe, informatyczne);

polityczno- prawne:

postępujące procesy prywatyzacji, procesy deregulacji zmniejszające udział sektora państwowego, procesy integracji gospodarczej.

5

serwicyzacją gospodarki

.

• proces polegający na wzroście znaczenia usług w strukturze zatrudnienia i tworzenia produktu krajowego brutto, przy jednoczesnym wzroście znaczenia usług dla prawidłowego funkcjonowania sektora I i II oraz wymiany międzynarodowej. • Serwicyzacja to także nowa strategia rozwoju gospodarczego nastawiona na poprawę jakości życia, na zwiększenie czasu wolnego i atrakcyjne jego spędzanie, na doskonalenie kwalifikacji, na rozwój nauki, na wytwarzanie, przesyłanie i przetwarzanie informacji, na obniżanie kosztów przedsiębiorstw i podnoszenie ich konkurencyjności.

6

Cechy usług

Niematerialność

 Usługa jako czynność nie przybiera określonej formy materialnej

Niejednolitość

 Produkty usługowe są różnorodne i nie są standaryzowane

Nierozdzielność

 Oznacza jednoczesność świadczenia usługi i jej konsumpcji

Nietrwałość

 Sam proces produkcji jest trudny do uchwycenia 7

Podział usług wg Europejskiej Klasyfikacji Działalności dla konsumentów materialne

 handel i naprawy, hotele, restauracje, transport pasażerski, łączność, usługi osobiste, działalność komercyjna

niematerialne

 edukacja, ochrona zdrowia, opieka społeczna usługi związane z rekreacją, sportem i kulturą

dla producentów i biznesu

 transport magazynowa finansowe nieruchomości i sprzętu działalność i gospodarka pośrednictwo obsługa wynajem maszyn informatyka pokrewna prowadzenie rozwojowych działalność prac prowadzeniem biznesu badawczo pozostała związana z i

ogólnospołeczne

 aadministracja publiczna i obrona narodowa działalność organizacji członkowskich organizacje zespoły narodowe i 8

Rola usług

• Może być określona poziomem zatrudnienia.

Najwyższy poziom zatrudnienia mają USA, Wielka Brytania, Kanada, Izrael, wyjątek Argentyna (prace dorywcze – usługi pozorne) • Poziomem wymiany międzynarodowej: średni roczny wzrost eksportu usług wynosi 7% podczas gdy towarów 5%.

W 2005 r. globalny handel usługami osiągnął wartość 4,76 bln USD co stanowiło 22,4% handlu światowego ogółem. 9

Handel usługami

• Dominacja krajów wysoko gospodarczo rozwiniętych: Irlandia, Dania, Wielka Brytania (30% udział w handlu międzynarodowym) • Najmniejszy udział w krajach należących do WNP, krajach afrykańskich i niektórych azjatyckich (Azerbejdżan, Indonezja) • W KWR bilans handlu usługami jest dodatni, w krajach rozwijających się ujemny.

• Międzynarodowa wymiana usługami dotyczy przede wszystkim usług turystycznych (26,3%) i transportowych (23,6%).

• Wraz ze wzrostem dochodów mieszkańców rośnie popyt na inne rodzaje usług. 10

• Handel zagraniczny obejmuje wymianę części produkcji danego kraju na dobra materialne i usługi wytwarzane w innych krajach.

• Handel zagraniczny – istotny element systemu ekonomicznego każdego kraju, obejmuje eksport i import.

• Jest przejawem udziału kraju w międzynarodowym podziale pracy, czyli specjalizacji w określonej produkcji 11

• Współcześnie handel zagraniczny jest odzwierciedleniem międzynarodowego podziału pracy. Specjalizacja państw w produkcji określonych dóbr będąca konsekwencją: • posiadanych warunków naturalnych, • różnic w poziomie uprzemysłowienia, • różnic w poziomie techniki i technologii, • pozwoliła na wykształcenie „naturalnych” eksporterów i importerów dóbr i usług. 12

• Eksport to sprzedaż za granicę dóbr i usług wytworzonych w kraju • Import zakup wyprodukowanych poza granicami kraju dóbr i usług, • Reeksport wywóz za granicę towarów uprzednio przywiezionych z innych krajów 13

• 1.

Czynniki wpływające na wielkość i strukturę handlu zagranicznego

Możliwość produkowania pewnych towarów: Nierównomierne rozmieszczenie surowców na ziemi powoduje podział na „naturalnych” eksporterów i importerów np. platyna w RPA i Rosji, ropa naftowa i Bliski Wschód, Japonia i nic 14

• • 2.

Wielkość rynku: Kraje o większej liczbie ludności mają zwykle większe obroty np. obroty Szwecji – 113 mld USD, USA – 1327 mld USD handel zagraniczny ma dla krajów dużych mniejsze znaczenie niż dla małych : USA – 5000 USD/mieszkańca, Szwajcaria 22500 USD/mieszkańca 15

• 3. Poziom rozwoju: Kraje wysoko gospodarczo rozwinięte mają większe ogólne obroty niż kraje słabo rozwinięte. Przyczyna tkwi w rodzajach produktów i usług oferowanych na rynku światowym. Np. Belgia obroty rzędu 321 mld USD ( liczba ludności 10,2 mln, PKB 227 mld USD) , Rosja 127 mld. USD ( 144 mln mieszkańców i 251 mld USD) 16

• • • 4.

Sytuacja społeczna i polityczna kontrahentów: W sytuacji zagrożenia handel jest ograniczany ( kraj dąży do samowystarczalności), np. Byłe państwa komunistyczne), Skraje skonfliktowane lub o odmiennym systemie politycznym maja ze sobą małe obroty (brak obrotów handlowych między Izraelem a Syrią, embargo w handlu USA z ChRL, Polską czy Libią) Handel z krajami o bliskich więzach kulturowych,językowych (obroty miedzy USA a Wielką Brytanią są dwukrotnie większe niż między USA a Francją) 17

• • 5.

Odległość kontrahentow Kraje położone bliżej siebie mają większe obroty wzajemne Kraje izolowane geograficznie mają te obroty znacznie mniejsze np. Nowa Zelandia, Szwajcaria 18

• 6.

Przynależność do wspólnych organizacji Wiele organizacji gospodarczych prowadzi politykę wolnego handlu wewnątrz organizacji i politykę protekcjonistyczną na zewnątrz. (kraje UE), 19

• 7. Protekcjonizm Niektóre kraje starają się ograniczać import i zwiększać eksport, np. za pomocą ceł importowych lub dotowania wywozu pewnych towarów (np. dotowanie produkcji rolnej w krajach Unii Europejskiej zmniejsza eksport rolny do krajow UE) 20

Handel międzynarodowy umożliwia:

• Import technologii, • Rozwój tych dziedzin gospodarki, w których dany kraj ma przewagę na rynku międzynarodowym, • Zaspokojenie popytu konsumentów na towary i usługi, których nie produkuje, • Osiągniecie korzyści finansowych ze sprzedaży surowców, żywności i dóbr nie występujących powszechnie na świecie 21

• Znaczenie handlu rośnie wraz z ogólnym rozwojem kraju, • Skala eksportu i importu jest funkcją wielkości kraju • Struktura rodzajowa importu i eksportu odzwierciedla poziom jego rozwoju 22

Znaczenie handlu zagranicznego można wskazać poprzez relacje eksportu do PKB.

Największy udział blisko 90% ma Belgia, pozostałe KWR 60% 30%. Najniższy wskaźnik ok.. 7% USA. Cechą charakterystyczna współczesnej wymiany międzynarodowej jest koncentracja strumieni handlu w pewnych obszarach tak w sensie geograficznym jak i struktury towarowej.

23

• 12 największych światowych eksporterow należy KWR, na które przypadał wolumen eksportu na poziomie 5906 mld USD, gdy suma światowego eksportu wyniosła 9634 mld USD.

• Wartość światowego eksportu per capita 1490 USD. Najwyższe wskaźniki eksportu i importu na jednego mieszkańca mają Belgia (30 tys USD), Luksemburg (imp 40 tys. USD, eks 27 tys USD), Szwecja i Irlandia. 24

• Najwięksi światowi eksporterzy to poza KWR Rosja, Chiny. W sumie realizują 61,3% światowego eksportu.

• Najwięksi światowi importerzy USA, Niemcy, Chiny, Japonia, Francja, Wielka Brytania, Włochy • Wartość światowego importu wyniosła 9868 mld USD, czyli 1523 USD per capita. 25

NAJWIĘKSI IMPORTERZY WEDŁUG CEN BIEŻĄCYCH CIF

Kraj Świat Australia Wartość w mld USD 6002 69 Udział w handlu światowym 100 1 Belgia Chiny Francja Hiszpania Japonia Kanada Polska USA 193 243 303 163 337 221 55 1163 3 4,1 5 2,6 5,8 3,7 0,8 19 26

Kraj

NAJWIĘKSI EKSPORTERZY WEDŁUG CEN BIEŻĄCYCH FOB

Wartość w mld USD świat Australia Belgia Chiny Francja Hiszpania Japonia Kanada Polska USA 5803 65 210 266 304 123 416 252 41 693 Udział w handlu światowym 100 1,1 3,1 4,6 5,1 2 6,9 4,5 0,6 12,5 27

Struktura regionalna światowego importu

Kraje rozwijające się gos podarcz o 33% Europa Południow o ws chodnia i WNP 4% Kraje rozwinięte gos podarcz o 63% 28

Struktura regionalna światowego eksportu

Kraje rozwijające się gos podarcz o 37% Europa Południow o ws chodnia i WNP 5% Kraje rozwinięte gos podarcz o 58% 29

Im port na 1 m ieszkańca

Rumunia Bułgaria Polska Grecja Łotwa Portugalia Hiszpania Litwa Włochy Wielka Brytania Węgry Francja Malta Estonia Cypr Słowacja Republika Czeska Niemcy Finlandia Szwecja Słowenia Irlandia Dania Austria Holandia Belgia Luksemburg UE 27 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 2004 2008

Eksport na 1 m ieszkańca

Cypr Grecja Rumunia Bułgaria Polska Łotwa Portugalia Hiszpania Malta Litwa Wielka Brytania Włochy Estonia Francja Węgry Słowacja Republika Czeska Słowenia Dania Finlandia Szwecja Dania Austria Irlandia Holandia Belgia Luksemburg UE 27 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 2004 2008 30

IMPORT

80 70 60 50 40 30 20 10 0 1995 2000 2005 2007 2008 Kraje rozwinięte gos podarczo Kraje rozwijające się gos podarczo Europa Południowo ws chodnia i WNP 31

EKSPORT

80 70 60 50 40 30 20 10 0 1995 2000 2005 2007 2008 Kraje rozwinięte gos podarczo Kraje rozwijające s ię gos podarczo Europa Południowo ws chodnia i WNP 32

• W okresie od 1946 do 2007 r. obrót handlowy wzrósł blisko 230 krotne, osiągając poziom 27 587 bilionów $ w 2007 r. podczas gdy w 1946 r. wyniósł zaledwie 121 bilionów $ 33

Szczególnie dynamiczny wzrost wielkości eksportu i importu nastąpił od początku lat 70’ XX wieku. Była to reakcja zarówno na wzrost liczby ludności świata, zwiększenie produkcji przemysłowej, rozwój usług a także prowadzone działania liberalizacyjne. 34

Wartość realizowanego eksportu i importu w wybranych latach

13968

14000 12000 13619 10000 7375

7691

8000 6000 4000 2000 59

62

0 1948 rok 84

85

1953 rok 157

164

1963 rok 579

595

1838

1882

3675

3787

1973 rok 1983 rok 1993 rok 2003 rok 2007 rok eksport

im port

35

Struktura towarowa

• KWR importują i eksportują wyroby przemysłowe o wysokim poziomie przetworzenia, a także maszyny, urządzenia, środki transportu. Najwyższy Japonia 65%eksport, najniższy Australia. W imporcie surowców odwrotnie.

• Kraje rozwijające się mają podobną strukturę towarową wymiany międzynarodowej, co odpowiada polityce proeksportowej i wysokiej produkcji przemysłowej. Eksportują towary gotowe, importują części, podzespoły.

• Kraje słabo rozwinięte najczęściej eksportują surowce, płody rolne a importują towary przetworzone. 36

Struktura geograficzna handlu zagranicznego

• Handel z krajami sąsiadującymi, • Uwarunkowania historyczne • Uczestnictwo w ugrupowaniach gospodarczych 37

Rola Europy

• • Bardzo znaczący udział Europy w handlu światowym na poziomie 11 822,6 mld USD wynika z wielu przyczyn. Jedną z nich jest liczba mieszkańców [1] państw o wysokim PKB, charakteryzujących się wysokim poziomem konsumpcji. Wartość importowanych towarów do Europy w 2008 r. wyniosła aż 6 048 mld USD. Ponadto większość państw Europy to kraje wysoko gospodarczo rozwinięte o wysokim udziale przemysłu zaawansowanego technologicznie w produkcji, co zwiększa wartość eksportowanych towarów i pozwala na zajmowania istotnego miejsca w handlu światowy. [1] Według danych statystycznych opublikowanych przez Eurostat 2009 r. liczba mieszkańców państw Unii Europejskiej wyniesie 499,7 mln. 38

• Charakterystyczną cechą wymiany handlowej w obrębie Unii Europejskiej jest wyraźna dominacja handlu wewnątrz ugrupowania. Dla wszystkich państw członkowskich handel z innymi członkami UE stanowił zarówno w imporcie, jak i eksporcie ponad 50%. Z tym, że ściślej uzależnione od handlu w obrębie Unii Europejskiej są kraje o niższym poziomie rozwoju, a szczególnie nowoprzyjęte. 39

Wartość importu i eksportu Polski w latach 1999-2008

160 140 120 100 80 60 40 20 0 1999 2000 2001 2002 2003 eksport 2004 2005 import 2006 2007 2008 40

Struktura importu i eksportu według najważniejszych partnerów handlowych w 2007 r. ( w %) 24,1 25 20 15 10 5 8,7 7,1 6,85 5,11 0 N ie m cy R os ja C hi ny W ło ch y Fr an cj a R ep ub lik a C ze sk a H ol an di a W ie lk a B ry ta ni a import 3,46 3,41 3,11 41

30 25 20 15 25,9 eksport 10 5 6,6 6,1 5,94 5,54 4,62 3,83 0 Niemcy Włochy Francja Wielka Brytania Republika Czeska Rosja Holandia 42

Struktura towarowa importu Polski w 2007 r

31% 5% 1% 3% 10% 13% 37% 43

Struktura towarowa eksportu Polski w 2007 r.

36% 8% 1% 2% 4% 7% żywność i zwierzęta żywe surowce niejadalne z wyjątkiem paliw chemikalia i produkty pokrewne wyroby przemysłowe 42% napoje i tytoń surowce mineralne, smary i pozostałe maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy 44

Rysunek 6 Wielkość napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w świecie w latach 2000-2007

1979 2000 1697 1396 1500 1230 1000 826 716 638 711 916 500 0 2000 r.

2001r.

2002 r.

2003 r.

2004 r.

2005 r.

2006 r.

2007 r.

2008 r.

45

140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 -20000 2006 2007 46

Wielka Brytania Luksemburg Francja Niemcy Hiszpania Włochy Belgia Węgry Austria Szw ecja Holandia Irlandia Dania Finlandia Portugalia Grecja Polska Słow enia Estonia Republika Czeska Cypr Litw a Słow acja Łotw a Rumunia Bugaria Malta 0

Rysunek 8 Wielkość inwestycji zagranicznych pochodzących "wypływających" z państw członkowskich UE w 2007 r.

50000 100000

w m ln EUR

150000 200000

Rysunek 10 Napływ inwestycji bezpośrednich do "nowych" państw Unii Europejskiej w latach 1997-2008

40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 1997 Pols ka Es tonia Słowenia 1998 1999 2000 2001 Węgry Łotwa Słowacja 2002 2003 Bułgaria Litwa 2004 2005 2006 2007 2008 Republika Czes ka Rum unia 48

Rysunek 11 Napływ inwestycji zagranicznych do Polski w latach 2000-2008

20000 15000 10000 10334 5000 6372 4371 4067 10237 8330 15576 16582 10970 0 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r.

49

Napływ kapitału zagranicznego według rodzajów działalności

prywatne zakupy i sprzedaż nieruchomości; 5% pozostałe rodzaje działalności; 7% przetwórstwo przemysłowe; 30% usługi ogółem; 58% 50

51